TS OIC / SMIIC 1 Helal Gıda Genel Kılavuzunun Uygulanması

Sözlü Bildiriler
TS OIC / SMIIC 1 HELAL GIDA GENEL KILAVUZUNUN
UYGULANMASI
Muhammet Özhan GÜNDÜZ
Türk Standardları Enstitüsü, Belgelendirme Merkezi BaĢkanlığı,
Gıda Sektörü Müdürlüğü, Belgelendirme Uzmanı
Ankara
E-posta: [email protected]
Özet
Tüketici tükettiği ürünün hangi aĢamalardan geçerek üretildiğini, nelerden oluĢtuğunu,
kaynağını merak eder. Gıda güvenliği yönetim sistemi belgelendirme faaliyetlerinin
etiket bilgisi olarak ürün üzerinde belirtilmesi tüketicinin bu yöndeki ihtiyaçlarını kısmen
karĢılamaktadır. Dini, ilmi, vicdani ve ahlaki boyutu olan helal gıda faaliyetleri;
her ne kadar Müslüman azınlığın bulunduğu ülkelerde daha fazla önem arz etse
de, günümüzde, dini, ulusu her ne olursa olsun, sağlığını ön planda tutan,
yediği ve içtiğine güven arayıĢında olan her birey için önemlidir.
OIC/SMIIC 1/ 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardı, helal gıda kapsamında gıda
maddelerinin belgelendirilmesinde kullanılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: TS OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu, helal
gıda, helal gıda belgelendirmesi.
IMPLEMENTATION OF TS OIC / SMIIC HALAL FOOD GENERAL
GUIDELINES
Muhammet Özhan GÜNDÜZ
Türk Standardları Enstitüsü, Belgelendirme Merkezi BaĢkanlığı,
Gıda Sektörü Müdürlüğü, Belgelendirme Uzmanı
Ankara
E-mail: [email protected]
Abstract
Consumers are often concerned about production processes, ingredients and sources
of the products they consume. Displaying the certification practices of food safety
management systems on the product labels can meet the related expectations of
consumers, partially. Even though Halal food practices, which do have religious,
conscientious and moral dimensions, become more of an issue in the countries with
Muslim minorities, such practices also carry significance for the individuals having
sensitivities for their health and for their safe food consumption, regardless of
religions, borders and nations.
OIC/SMIIC 1/ 2011 Halal Food General Guidelines standard is used for certification of
foodstuffs within the scope of Halal Food.
Keywords: TS OIC/SMIIC 1/December 2011 Halal Food General Guidelines, halal
food, halal food certification.
396
Oral Sessions
GiriĢ
TS OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardında yer alan tanıma
ve kapsama göre helal gıda, Ġslami kurallar dahilinde tüketilmesine izin verilen ve TS
OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardında verilen kurallara
uygun olan yiyecek ve içeceklerdir.(1)
Türk Standardları Enstitüsü, helal gıda belgelendirmesinin, uluslararası
geçerliliği olan tek bir standard doğrultusunda ve akredite olmuĢ kuruluĢlar eliyle
verilmesini sağlamak amacıyla 2007 yılında Ġslam Konferansı TeĢkilatı Ekonomik ve
Ticari ĠĢbirliği Daimi Komitesi-ĠSEDAK bünyesinde giriĢim baĢlattı. 4 yıllık bir süreç
sonunda 16-17 Mayıs 2011 tarihlerinde Ġslam Ülkeleri Standardizasyon ve Metroloji
Enstitüsü(SMIIC) Teknik Komitesi, Helal Gıda Belgelendirmesi alanında hazırlanan üç
standardı kabul etti.
SMIIC çatısı altında yürütülen bu çalıĢmaların ana hedefi Helal Gıda‘da uluslararası
geçerliliği olan tek bir standart oluĢturulması ve bu belgenin uluslararası akreditasyona
sahip kuruluĢlar tarafından verilmesidir. Mevcut durumda Helal gıda sertifikaları vakıf,
dernek ve sivil toplum örgütleri tarafından verilmekte, uluslararası kabul gören bir
akreditasyon ve belgelendirme uygulaması bulunmaması nedeniyle sıkıntılar
yaĢanmaktadır. Helal belgelendirmesi yapacak olan ülke kuruluĢlarının, SMIIC
tarafından oluĢturulmuĢ olan Helal Gıda Kılavuzunu esas alarak yapacakları
belgelendirme iĢlemleri ile tüm ülkeler arasında ticaretin önündeki teknik engellerin
kaldırılması sağlanmıĢ olacaktır.
Ġslam ĠĢbirliği TeĢkilatı‘na (ĠĠT) bağlı ve merkezi Ġstanbul‘da bulunan Ġslam Ülkeleri
Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) Gıda Hazırlık Grubu Helal Gıda Teknik
Komitesi‘nin hazırladığı 3 standarttan ilki ve belgelendirmeye temel teĢkil eden TS
OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardı, Ġslami kurallara göre
gıda zincirinin alım, hazırlama, iĢleme, sınıflandırma, elde etme, ambalajlama,
etiketleme, iĢaretleme, kontrol etme, yükleme-boĢaltma, nakliye, dağıtım, depolama
ve servis etme gibi helal gıda ve mamullerinin her aĢamasında uyulması gereken
genel kuralları kapsamaktadır.
Türk Standardları Enstitüsü, 14 Temmuz 2011 tarihinden bu yana, Ġslam Ülkeleri
Standardizasyon ve Metroloji Enstitüsü(SMIIC) tarafından yayınlanan Helal Gıda
Standardlarına göre Helal Gıda Belgelendirmesi yapmaktadır.
Helal Gıda Kapsamındaki Ürünler
TS OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardı, gıda zincirinin
alım, hazırlama, iĢleme, sınıflandırma, elde etme, ambalajlama, etiketleme,
iĢaretleme, kontrol etme, yükleme-boĢaltma, nakliye, dağıtım, depolama ve servis
etme gibi Ġslami kurallara göre helal gıda ve mamullerinin her aĢamasında uyulması
gereken genel kuralları kapsar.
Standarddaki bütün kurallar genel olup, büyüklüğü ve geliĢmiĢliği fark etmeksizin gıda
zincirindeki her kuruluĢa uygulanabilmesi istenmiĢtir. Bu hususa gıda zincirinin bir
veya daha fazla aĢamasında çalıĢan kuruluĢlarda dahildir.
Standard, et ve et mamulleri, süt ve süt mamulleri, yumurta ve yumurta mamulleri,
tahıl ve tahıl ürünleri, bitkisel ve hayvansal kökenli sıvı ve katı yağlar, meyve ve
sebzeler ve bunların mamulleri, Ģeker ve Ģekerleme mamulleri, meĢrubat (alkolsüz
içecekler), bal ve yan mamulleri, besin takviyeler, gıda katkı maddeleri, enzimler,
397
Sözlü Bildiriler
mikro organizmalar, ambalaj malzemeleri, balık ve balık ürünleri, su ve diğer
mamulleri ve hizmetleri kapsar.(1)
Son yıllarda baĢta komĢumuz Irak olmak üzere Orta Doğu ülkeleri ve diğer Ġslam
Konferansı TeĢkilatı üyesi ülkeler gıda ithalatlarında Helal Gıda Uygunluk
belgesi talep etmektedir. Özellikle de kanatlı hayvanlarda helal gıda
belgelendirmesi ihtiyacı öne çıkmaktadır. Kanatlı hayvan sektörümüz, bu
ihracatın % 80’den (% 61’i Irak’a olmak üzere) fazlasını ithalatlarında helal gıda
uygunluk belgesi arayan ĠĠT üyesi ülkelere yapmaktadır. Beyaz et üreticilerinin
yaptırdığı araĢtırmada iç piyasadaki tüketicimiz de % 81,1 oranında helal
kesimin önemli olduğunu ve etiketlerde belirtilmesi gerektiğini ortaya
koymuĢtur.
Helal Gıda Uygunluk Belgesi müracaatlarını ürün gruplarına göre değerlendirdiğimizde
yüzde dağılımı aĢağıdaki gibidir.
TS OIC SMIIC 1 Helal Gıda Belgeli Sektörler
Sektörlere Göre Dağılım %
Et ve et mamulleri
32
Bitkisel ve hayvansal kökenli sıvı ve katı yağlar
19
Tahıl ve tahıl ürünleri
13
ġeker ve Ģekerleme mamulleri
9
Süt ve süt mamulleri
8
Meyve ve sebzeler ve bunların mamulleri
5
Gıda katkı maddeleri (Tuz, ekmek mayası, Sodyum
4
Yumurta ve yumurta mamulleri
2
Balık ve balık ürünleri
2
MeĢrubat (Alkolsüz içecekler)
1
Diğer(Çay, Kahve, Kakao ve ürünleri)
5
TS OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu Standardının Ġçeriği ve
Belgelendirme Süreci
Standardın maddeleri; kapsam, atıf yapılan standardlar, terim ve tarifler, mamul ve
hizmetler, kurallar, gıdanın kaynağı, hayvan kesim kuralları, gıda iĢleme, makineler,
araç-gereçler ve imalat hatları, depolama, teĢhir, servis ve taĢıma, hijyen, sanitasyon
ve gıda güvenilirliği, geçerli kılma ve doğrulama, tanımlama ve izlenebilirlik, piyasaya
arz, ambalajlama ve etiketleme ile yasal kurallardır.
398
Oral Sessions
Türk Standardları Enstitüsü tarafından bir uygunluk değerlendirme iĢlemi olarak
verilmeye baĢlanan Helal Gıda Uygunluk Belgelendirmesinde; baĢvuru, bilgi ve hizmet
sözleĢmesinin yer aldığı baĢvuru dokümanları ile müracaatta bulunan kuruluĢa üretim
yerinde inceleme gerçekleĢtirilmektedir. Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığından ve TSE‘den
konunun uzmanı en az iki kiĢiden oluĢan Ġnceleme Heyeti tarafından yapılan
incelemede; üretim yeri inceleme raporu, girdi kontrol listesi, ürün grubuna yönelik
helal gıda belgelendirme föyü, kesimhaneler için kontrol listesi, deney talepleri ve
tutanaklardan oluĢan dokümanlardan faydalanılır. Ġnceleme heyetinin üretim yeri
inceleme raporu ve ürünlere iliĢkin alınan numuneler üzerindeki deney raporları
sonuçları Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığından bir üyenin de bulunduğu Helal Gıda
Belgelendirme Komisyonu‘na öneri niteliğinde sunulur. Nihai belgelendirme kararı ise
bu komisyon tarafından verilir. Geçerlilik süresi bir yıl olan belgeyi alan kuruluĢta
belgelendirme sonrasında helal gıda standardı Ģartlarının devamlılığının kontrolü için
yılda en az iki (2) defa ara kontrol incelemesi gerçekleĢtirilir.
Yapılan helal gıda incelemesinde genel olarak muayene ve deneylere iliĢkin
yeterlilikler, üretim yeri incelemesi gerekleri ve belgelendirme usulüne yönelik Ģartlar
aranmaktadır. Bunlar:
1-Belgelendirmeye esas alınacak muayene ve deneylere iliĢkin bilgiler,
2-Üretim yeri incelemesi gerekleri,
2-a) Üretim tesisine yönelik Ģartlar,
2-b) Üretim donanımıyla ilgili Ģartlar,
2-c) Gıda güvenliği yönetim sistemiyle ilgili Ģartlar,
399
Sözlü Bildiriler
2-d) Kalite kontrol imkânlarının personel, muayene ve deney teçhizatı yönüyle
yeterlilik
Ģartları (rutin muayene ve deneyler),
2-e) Ara kontrollerle ilgili Ģartlar,
3-Belgelendirme usulüne ait bilgiler,
3-a)Ġnceleme raporu ve muayene/deney raporu (varsa) esas alınır.
Gerektiğinde helal Ģartlar ile ilgili ilave hususlar varsa değerlendirilir.
3-b) Belge Kapsamında aĢağıdaki bilgiler yer almalıdır;
- Standardın numarası ve yürürlük tarihi (TS OIC/SMIIC 1:Temmuz 2011)
- Helal Markası kullanılmasına izin verilen;
- Ürün Grubu (Tahıl ve Tahıl Ürünleri)
- Ürün adı (Örnek: Kek)
Belgelendirme Komisyonunca uygun bulunması halinde; ürünlerin sınıf, cins, tip, tür,
model, kod, ayırt edici iĢaret bilgileridir.
Ġncelemelerde kullanılan dokümanların hazırlanmasında SMIIC Standardları, ISO
22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi standardları, ülke mevzuatımız ve Türk
Standardları göz önüne alınmaktadır.
Ġncelemede faydalanılan dokümanlardan girdi kontrol listesinde yer alan hususlardan
girdilerin kaynağı, tedarikçi bilgileri, proseste kullanım yeri, kullanım amacı, ilgili
mevzuatta istenilen limit ve kullanım oranı, girdi kabul yöntemi, girdi kontrol sıklığı ve
tutulan kayıtların yanı sıra, üretim ortamı ve donanımı, personel hijyeni gibi hususlar
da TS EN ISO 22000 standardları çerçevesinde dikkate alınmaktadır.
Diğer taraftan helal gıda incelemelerinde üretilen ürün ve bileĢenlerinin helal kaynaklı
olduğundan ve ürünün mevzuata uyumundan emin olmak, üretim ortamı, donanımı ve
personelin temizlik ve hijyeninin kontrolünü sağlayan bir sistem kurulmaktadır. TSE
Helal Gıda Uygunluk Belgesi ile bir gıdanın helal olması için helal girdilerin
kullanılması, gıdanın sağlıklı ve güvenli olması, hijyenik bir ortamda üretilmesi ve
hilesiz olması gerekmektedir. Bu noktada ihtiyaç duyulan ve dikkate alınan genel
inceleme konuları, incelemeye esas teĢkil eden standard olan TS OIC SMIIC 1:
Temmuz 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu‘nda belirtilmektedir.
Sonuç
Ġslam ĠĢbirliği TeĢkilatı‘na (ĠĠT) bağlı Ġslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü
(SMIIC) Gıda Hazırlık Grubu Helal Gıda Teknik Komitesi‘nin hazırladığı ve
belgelendirmeye temel teĢkil eden TS OIC/SMIIC 1/Aralık 2011 ―Helal Gıda Genel
Kılavuzu‖ standardına göre alınan Helal Gıda Uygunluk Belgesi ile gıda ürünlerinde
helal gıda hassasiyeti olan tüketicinin talepleri karĢılanmaktadır.
Referanslar
1. TS OIC/SMIIC 1 Helal Gıda Genel Kılavuzu
Standardı, 1-10.
400
Standardı (13.12.2011). Türk