Slayt 1 - Türkiye Milli Pediatri Derneği

ÇOCUKLARDA
TUVALET EĞİTİMİ
NE ZAMAN VE NASIL
OLMALIDIR?
Prof.Dr.Ferah Sönmez
A.Menderes Üniversitesi
Çocuk Nefroloji Bilim Dalı
8.01.2016
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
TUVALET EĞİTİMİ
ÖNEMLİ
• Çocuğun kendine güven
gelişimi
– Kendi beceri ve
yapabileceklerini keşfetme
– İlişkilere yanıt verme
– Dış baskı ve etkenlere tepki
verme
8.01.2016
ZOR
• Çocuk
• Aile
• Hekim
• Yeterli kanıta dayalı
çalışma, kılavuz yok
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
•Beyin
•Beyin kökü
•Medulla spinalis
•Detrussör kası
•Eksternal sfinkter
8.01.2016
SONUÇ
2 yaş civarında
Yaş
(yıl)
– Ara yollar olgunlaşır
Gündüz kuru
kalma
(%)
Gece kuru
kalma
(%9)
2 .0
25
10
2.5
85
48
3.0
90-95
78
5.0
98
80-85
– Mesane doluluğu fark
– İşeme engellenir
– İşeme kolaylaştırılır
– Genellikle çiş ve kaka
aynı anda
– Çiş önce, kaka sonra
– Cins, aile ve kültür
etkisi de önemli
• İlk yaşta refleks, 2. yaş kortikal
• Anorektal adalesinin, motor ve sensorial
sinirlerin eş güdümlü işlevi
• Merkez Lumbo-sakral sagmentte
• Sempatik lifler kolon hareketlerini azaltıcı,
anal sfinkterde büzücü
• Parasempatikler hareketleri
şiddetlendirici, anüsü gevşetici etki
Dışkı kontrolü
4 yaş %95 ; 5 yaş %99
8.01.2016
TARİHÇE
1900
• Fizyoloji önemli , çocuk pasif katılımcı
1920-30
• Erken eğitim ve baskı
1940
– 8 haftalıkken başlama önerisi
• Çocuk hazır ise başla
– Baskı zararlı
1960
• Çocuk merkezli kuram
• Aile merkezli kuram
Dönem-ırk-kültür
farkları
Belçika’da yapılan araştırma:
•
Eğitim veren yaş:
•
> 60 yaş % 88 başlama yaşı<18 ay
•
40-60 yaş %50 başlama yaşı<18 ay
•
< 40yaş %22 başlama yaşı<18 ay
•
Geç eğitime başlama sistitte artışa
• Irk ve kültürler
arasında fark
neden?
Bakker E1, Wyndaele JJ. Changes in the toilet training of
children during the last 60 years: the cause of an increase
in lower urinary tract dysfunction? BJU Int. 2000
– Afrikalı Amerikalılar
– Bulgar göçmenleri
• Erken eğitim
TUVALET
ALIŞKANLIĞI
• Tuvalet eğitimi
– Ailelerin çocuklarına verdiği
• Tuvaletini öğrenme
– Tuvalet uyarılarını anlayabilme
– Anüs ve üretra sfinkterini kullanabilme
– Toplumsal olarak tuvalet davranışını öğrenme
8.01.2016
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
TUVALET
EĞİTİMİ
• Çocuğa yönlendirilmiş yavaş eğitim
– Çocuğun hazır olduğunun görülmesi ile başlar
• Yapısal-davanışsal son nokta yaklaşımı
– Bağımsız tuvalet davranışlar zincirinin zamanı
geldiği için başlatılması
8.01.2016
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
BAŞLAMA YAŞI
18 ay- 3 yaş arası
• İdeali 24-36 ay
• 2 yaştan önce?
Tiolet Training Guidelines.
Pediatrics 1999
– Ülkemizde
• Başlama yaşı ortalama 22 ay
• Tamamlanma yaşı ortalama
28 ay
Koç I.Child Care Health Dev.
2008
8.01.2016
– Motor becerilerinin
gelişimi
– Toplumsal ve
duygusal hazırlık
– Kızlarda biraz daha
erken
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
HAZIR OLMA
ÇOCUK
• Yaş
• Fiziksel
• Zihinsel
• Ruhsal
ANNE
• Ruhsal hazırlık
–
–
–
–
Kaygı!!!
Başarı öyküsü!!!
Oluruna bırakmak !!!
3 yaşa kadar hiç
eğitim vermemek!!!
FİZİKSEL BELİRTİLER
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
8.01.2016
Oturabilme, çömelebilme, yürüyebilme,
Pantolonunu indirip çekebilme
Eşyalarını yerlerine koymaya başlama
Kuru kalkma
2 saatten uzun kuru kalma
Islak bez sayısında azalma
Düzenli barsak hareketlerinin varlığı
İdrarını bir kerede yapabilme
Islak ve kuru arasındaki ayrımı fark edebilme
Islak olduğunda rahatsız olma
Zihinsel belirtiler
• En az 8-10 kelimeyi kullanabilme
• Sıkıştığını söyleyebilme
• Söylenenleri anlayabilme, yapabilme
• Kısa ve öz yönlendirmeleri anlayabilme
• Kaka ve çişinin geldiğini fark edebilme
8.01.2016
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
Ruhsal belirtiler
•
Hayır diyerek bağımsızlığını göstermeye başlaması
•
Anne ve babayı memnun etme konusunda isteklilik
•
Aile bireylerini taklit etmeye başlaması
•
Tuvalete gitmenizle ilgilenmeye başlaması
•
Diğer çocukların nasıl kaka yaptıklarını merak etme
•
Islak veya kakalı bezden rahatsız olma
•
Tuvaleti kullanmak isteme
•
Tuvalette bir süre oturabilme
•
Korkmama ve kaygı duymama gibi davranışların varlığı
8.01.2016
HAZIR MI?
• Yaş
• Çocuğun motor ve davranışsal gelişiminin yeterli olması
• Eğitim verecek anne babanın da tuvalet eğitimi vermek
için hazırlıklı olması
• Çocuğa bakan kişilerin aynı yöntemleri uygulaması
• Aile içi kaygıların olmaması
• Çocuğun hasta olamaması
• Taşınma, yeni bir kardeşin olması, okul veya bakıcı
değiştirme gibi kaygılara maruz kalmıyor olması
• Bezsiz dolaşma olanağı olması
– Yaz ayları ?
HAZIR MI?
Birinci ergenlik dönemi !
•
•
•
•
Her şeye hayır
Başına buyruk
Dayatmacı
Kendi kararlarını kendi vermek
isteyen
• Bedenine ve özgürlüğüne karışılma
istemeyen
8.01.2016
HER ÇOCUK FARKLI
• Her sağlıklı çocuk ister
• Sonunda başaramayan sağlıklı çocuk
yoktur
8.01.2016
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
BAŞARISIZLIK
Ya baskıya karşı koymak
için
Ya gelişimini tamamlayamadığı
için
İstemiyoruumm
8.01.2016
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
EĞİTİM
SADECE TUVALETİNİ
HABER VERME Mİ?
•
Bilgilendirme
–
–
–
–
–
–
•
•
•
•
İşlemin ne olduğunu öğrenmesi ilk başarı
Tuvalete gitme
Külodunu çıkarma
Tuvalet temizliği
–
•
•
•
Büyükler nereye yapıyor
Kuru kalma iyi bir şey
Öykülerdeki kahramanların nereye yaptıkları
Uygun kelimeler seçme
Çiş kakanın ne pis ne de oyuncak olduğu
Açık uçlu sorularla ;çocuk merkezli
Kızlar önden arkaya silme
Külodunu giyme
Sifonu çekme
El yıkama
Tuvalet eğitimi
• Ailenin çocuğu
alıştırması
• Güven kazandırması
• Tüm bakıcılar
arasında eşgüdüm
TUVALET EĞİTİMİ
NASIL OLMALI?
Önce bir lazımlık alınır,
benimsetilir
–
–
–
–
–
Lazımlık çocukla birlikte seçilebilir
Çocuğun oyun odasında tutulabilir
Önce kıyafeti ile oturup alışma
Lazımlıktan korkarsa önce bir süre ara ver
Kullanırken lazımlık tuvalette
8.01.2016
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
Banyodaki tuvalet ?
• Tuvalete adaptör
– Lazımlıktan sonra
– Ayağın yere değmesi
Eğitimi kolaylaştırma?
• Aile bireylerini tuvalet sırasında
gözlemlemesi
– Kız anneyi, erkek babayı
– Arkadaş, abi, abla gözlemi
• Sifon çekimine önce bir kağıdın
atılarak çocuğun alışması
• Çocuğun bezindeki kakanın tuvalete
atılırken çocuğun görmesi
8.01.2016
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
Sıklık?
• Çocuğun tuvaletinin geldiği zamanların gözlemi
– Aile istediği için değil
– Tuvaletinin geldiğini fark ettiği için
tuvalete gitmesi sağlanır
• Başlangıçta günde 3 kez
– Yemeklerden 20-30 dakika sonra 5-10 dakika lazımlığa
oturma
• 2-3 saatte bir lazımlığa 3-5 dakika oturması
Beze devam mı?
• Önce bezi bebeklikteki
gibi sık değiştirilir
• Daha sonra bez
tamamen çıkarılır
• Normal külot birlikte
seçilir
• Uyurken alta
koruyucu bez
• Gerekirse alıştırma
külotları
– Eğitimin başlangıcında
uygun değil
– Islaklığı hissetmez
– Süreci uzatabilir
– Dışarıda kullanılabilir
• Erkek önce
oturarak
• Sonra kaka için
oturmak
istemeyebilir
• Babasını görerek
ayakta
– Hedefi şaşmama
8.01.2016
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
Temizlik
• Tuvalet kağıdı
kullanma
• Kızlarda yukarıdan
aşağı temizlik
öğretilmeli
• Sifonu çekme
• El yıkama
Temizlik!!
• Pis olarak
hissettirmemeli
• Takıntı ve sert
hareketlerle
temizlememeli
8.01.2016
• Tutmaya başlar
• İdrar tutma
alışkanlığı
• Kabızlık
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
DEĞERLENDİRME
• Başarılı olduğunda
ödüllendirme
–
–
–
–
Aferin !
Alkışlama
Başarı çıkartmalar
Birlikte anneanneyi
arama
– Çok abartmamalı
8.01.2016
• Başarısız olduğunda
– Cezalandırmama
– Düş kırıklığı yaşamama
• Zaman zaman
başarısızlıklar
–
–
–
–
–
Hoşgörü
Bir süre eğitime ara
Sabırlı olma
6-8 ay sürebilir
Organik bir neden?
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
BAŞARISIZLIK
• Çocuğun eğitimi tamamen reddi
– Doğru zaman ?
– Aşırı baskıya olumsuz yanıt?
• Eğitim iyi giderken başarısızlık
–
–
–
–
–
İdrar yolu enfeksiyonu?
Mesane işlev bozukluğu?
Kabızlık?
Korkma?
Eğitim verenlerin kaygısını hissetme
4 yaşa gelmiş çocukta
tuvalet eğitimi başarısızsa
•
•
•
•
Nörolojik bozukluk?
Mesane işlev bozukluğu
Kabızlık ?
Çocuk ruhsal olarak hazır mı?
– Özgüveni gelişmiş mi?
– Öz eleştiri ve öz saygısı gelişmiş mi?
• Aile hazır mı?
– Aile doğru eğitim veriyor mu?
– Çocuğa bakanlar uyumlu mu?
– Aile çok kaygılı mı?
Gaita kontrolü
kazanılmıyorsa
• Temizlerken obsesif davranılıyorsa
• Anne kakayı kötülemişse
– Anneye ve etrafındakilere güvenmeme
• Çok ısrarcı olunmuş veya abartılmışsa
– İkincil kazanç, ilgi çekme
• Tuvalete döküp, sifonun çekilmesinden
korkmuşsa
8.01.2016
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
Gündüz kuru kalınmasına karşın
5 yaşa kadar gece işemeleri %15
30
20
SAYI
10
0
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
YAS
8.01.2016
F Sönmez, T Ünüvar. The Prevalence and the factors having influence
on nocturnal enuresis among Turkish children. Bantao Journal
1(2):231,2003.
GECE İŞEME EĞİTİMİ
•
•
•
•
Gündüz idrar tutma
alıştırmaları
Gece yatmadan sıvı
kısıtlaması
Yatmadan önce tuvalete
gitmesi
Gece bir kez tuvalet için
uyandırılır.
– Uyuduktan 2 saat sonra
– Alarm çaldırarak
8.01.2016
•
•
•
•
Gece bez bağlanmaz
– Alta koruyucu
– Alıştırma külotları
Çocuğun çarşaf
değiştirmeye katılımı
Ceza verilmez
Islak ve kuru geceler için
günlük
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
DOĞRULAR
• Sabır ve anlayışla eğitime devam edin
• Umutsuzluğa ve kaygıya kapılmayın
– 6-8 ay sürebilir
– Erkeklerde biraz uzun zaman
• Uygun zaman seçimi
– Konuya yoğunlaşın
– Gergin olmayın
• Her çocuk farklı
– Çocuğun duygularını izleyin
– Esnek olun
• Gerektiğinde profesyonel yardım alın
YANLIŞLAR
• Çocuğun kendini
pisletmesi
konusunda ailenin
ilgisiz tutumu
• Kötü şartlara izin
verme
• Genelde çok katı ve
baskıcı tutum
• Zor kullanma
• Çocuk istismarı
• Yetişkin dönemde
mükemmeliyetçilik
• İdrar tutma
alışkanlığı
• Kabızlık
Eğitimin temel felsefesi
Bana bin balık
vereceğine,
bir balık
tutmasını öğret
-Çin Atasözü-
İlk uygulamalarından biri
8.01.2016
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
SONSÖZ
• Anne baba eğitimde
ana rol üstlenir
• Tüm bakanlar
arasında eşgüdüm
• Yönlendirmeli ve
yüreklendirmeli
• Çocuğun bu konuda
kendi özgürce
adımlarını atması
sağlamalı
8.01.2016
• Sabırlı olmalı
• Düş kırıklığına
uğramamalı
• Geri dönüşlerde
hoşgörülü olmalı
• Profesyonel yardım
almalı
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi
Başaramayan sağlıklı çocuk yok
Sevmeye devam
58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi