3. Ad nedir?

Transkript

3. Ad nedir?

1
AD NEDĠR?
”Yaşlı kadın ümitsizlik, ve kararsızlık içinde önce torununa sonra sağına, soluna ve
bir de gökyüzüne baktı.”
Yukarıdaki tümcede geçen ”adam, ümit, karar, torun, sağ , sol, gökyüzü” sözcükleri,
varlıkları ve kavramları karşılayan sözcüklerdir.
Tüm varlıkları ve kavramları tek tek yada cins cins karĢılayan, onların adları olan
sözcüklere AD denir:
”ev, göl, yol, yolcu, dev, kitap, Sema, Ali, akıl, cesaret, soğukluk, kum, su” gibi.
VARLIKLARA VERĠLĠġĠNE GÖRE ADLAR
Adlar, varlıklara ve kavramlara verilişlerine göre ikiye ayrılır:
1. Özel Ad
2. Tür Adı
ÖZEL AD
Tek bir varlığa, tek bir kavrama verilen ada ÖZEL AD denir.
”Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye, Ġsveç, Ankara, Stockholm, Anıtkabir, Asım,
Ġngilizce, Ġsveççe, Ġslâmiyet, Hıristiyanlık, Türk Dil Kurumu, Kızılay, Kızılhaç,
Allah, Azrail, Van Gölü, Ağrı dağı, Fenerbahçe, Kartaltepe, Cumhuriyet,
Aftonbladet, Hürriyet, Akdeniz, Ġstanbul, Asya, Avrupa,GüneĢ, ay, dünya adları
coğrafya terimi olarak kullanıldıkları zaman özel ad gibi büyük harfle başlar.
TÜR ADI
Aynı cinsten olan varlıklara ve kavramlara CİNS ADI yada TÜR ADI denir:
“deniz, nehir, köy, elma, ilçe, baĢ, kol, amca, hala, dayı, çatal, kaĢık, kedi, köpek,
insan, kent, göz, kulak, okul, dosya, dil, bıçak, geyik, taĢ…” birer tür adıdır.
 Tür adları bir tek varlığa ad olarak verilirse özel ad olur:
Adana`da bol miktarda pamuk yetiştirilir.
Kedinin adını Pamuk koydum.
VARLIKLARIN OLUġUNA GÖRE ADLAR
1. Somut Ad
2. Soyut Ad
2
SOMUT AD
Varlıkları duyu organları ile anlaşılabilen varlıkların adlarına SOMUT AD denir.
“ağaç, kedi, soluk, hava, kitap, deniz, çiçek, kelebek, kalem, silgi, tebeĢir, taĢ,
karpuz, biber, balık, dana, kurbağa, kırlangıç, fasulye…” birer somut addır.
SOYUT AD
Madde durumunda olmayan, varlıklarını akılla, sezgiyle kavrayabildiğimiz varlıkların
ve kavramların adlarına SOYUT AD denir.
“sevinç, korku, sevgi, düşünce, zekâ, peri, anlayış, üzüntü, aşk, cesaret, nefret, dostluk,
düşmanlık, kıskançlık, mutluluk, samimiyet, şüphe, duygu…” birer soyut addır.
VARLIKLARIN SAYILARINA GÖRE ADLAR
1. Tekil Ad
2. Çoğul Ad
TEKĠL AD
Bir tek varlığı yada kavramı anlatan adlara TEKĠL AD denir:
“kız, insan, toprak, ağaç, duygu, çocuk, ev, okul, iĢ, ĢiĢ, iz…” birer tekil addır.
ÇOĞUL AD
Birden çok varlığı yada kavramı anlatan adlara ÇOĞUL AD denir:
“insanlar, duygular, çocuklar, evler, kalemler, masalar, izler…” birer çoğul addır.
 Türkçe`de tüm sözcükler tekildir. Adlar “- ler (-lar) ekleriyle çoğul yapılır.
- ler, - lar çokluk eki getirilen sözcüğün abartma, benzerlik anlamları kazandığı da
görülür:
“Mustafa Kemaller tükenmez.”
“Tevfik Fikretler, Mehmet Akifler yetiştirdi bu ulus.”
“Yapılacak dağlar kadar işim var.” (Abartma)
“Seni dünyalar kadar seviyorum.” (Abartma)
 Bazı adlar çoğul eki almamalarına karĢın çokluk kavramı taĢır. Bunlara
TOPLULUK ADLARI denilir. Topluluk adları, teklerin bir arada bulunmasından
oluşan grubu tanıtmaya yararlar:
“ordu, sürü, takım, ulus, küme, bölük, aile, sınıf, okul, alay, dizi, düzine vb.”
Topluluk adları da çokluk durumuna getirilebilir:
“ordular, sürüler, takımlar, uluslar, kümeler, aileler, sınıflar, okullar, bölükler vb.”
3
ÖRNEK SORULAR
1. Aşağıdakilerden hangisi soyut bir addır?
a) önlük
b) kömürlük
c gözlük
d) insanlık
Yanıt:
Varlığını duyularımızla algılayamadığımız, akılda tasarlayıp sezdiğimiz varlık ve
kavramların adı soyuttur. Seçeneklerdeki “insanlık “ sözcüğü doğru yanıttır.
2. Aşağıdaki tümcelerin hangisinde “- ler”, eklendiği sözcüğe çoğul anlamı
katmamıĢtır?
a) Onun annesi ile babasını evlerinde gördüm.
b) Öğretmen, bahçede dolaşan çocukları oyuna çağırdı.
c) Sizlere ne denildi ki konuşmayı kestiniz.
d) Sözcükleri ağzında geveleyip durdu.
Yanıt:
A seçeneğinde, “evlerinde” sözcüğüne getirilen “- ler” eki “ev” adını değil de o eve sahip
olanları çoğullaştırıyor. Onun için doğru yanıt a seçeneğidir.
3. Aşağıdaki tümcelerde bulunan altı çizili sözcüklerden hangisi soyut addır?
a) Televizyonda güzel bir film var.
b) Gölün kenarında fotoğraf çekti.
c) Bu mağaraya girmek yürek ister.
d) Sofrada sadece kızartmalar yendi.
Yanıt:
“Bu mağaraya girmek yürek ister.” Tümcesinde “yürek” sözcüğü “cesaret” anlamındadır
ve soyuttur. Doğru yanıt c seçeneğidir.
4. “KardeĢim ateĢler içinde yatıyor.” Tümcesine “- ler” ekinin kattığı anlamın benzeri
aşağıdakilerin hangisinde vardır?
a) Ben babamı dünyalar kadar seviyorum.
b) Saat yedi sularında orada olmalıyız.
d) Üç aydır ablamlarda kalıyorum.
Yanıt:
“Kardeşim ateşler içinde yatıyor.” Tümcesindeki “- ler” eki, abartma anlamı katmıştır.
Aynı durum, “Ben babamı dünyalar kadar seviyorum.” Tümcesinde de vardır. Doğru
yanıt a seçeneğidir. „
4
5. “Güzel” sözcüğü, hangi tümcede ad olarak kullanılmıştır?
a) Güzel bir elbise aldı.
b) Kitabındaki resmi güzel boyadı.
c) Defterini güzel şiirlerle süsledi.
d) Saksıdaki çiçek çok güzeldi.
Yanıt:
“Güzel” sözcüğü a ve b seçeneklerinde “sıfat” , b seçeneğinde “zarf”, d seçeneğinde ise
ad olarak kullanılmıştır.
Doğru yanıt d seçeneğidir.
6. “Orta” sözcüğü, hangi tümcede ad olarak kullanılmıştır?
a) Oyuncaklarını ortadan kaldırdı.
b) Kahveyi orta şekerli severim.
c) orta halli bir ailesi vardı.
d) seni orta boylu biri aradı.
Yanıt:
b, c ve d seçeneklerindeki “orta sekerli kahve, orta halli bir aile, orta boylu biri”
tamlamalarında “orta” sözcüğü sıfat olarak kullanılmıştır.
Doğru yanıt a seçeneğidir.
ADIN DURUMLARI
“Okuldan” çıkar çıkmaz eve gel.” Tümcesinde geçen “okul” ve “ev” adlarının bazı ekler
aldıklarını görüyoruz. Bu ekler kullanılmasaydı tümcenin anlamı bozulurdu.
Adların, tümcedeki görevlerine göre girdikleri biçimlere ADIN DURUMLARI denir.
Bu değişmeyi sağlayan eklere de “durum ekleri” adı verilir:
insan, insan-ı, insan-a, insan-da, insan-dan, insan-ın.
1. Adın Yalın Durumu
“Kitap en iyi arkadaştır.”
Bu tümcede geçen “kitap” adı, herhangi bir ek getirilmeden kullanılmıştır. Bu ad yalın
durumdadır.
Adların hiçbir durum eki almadan kullanılan biçimlerine YALIN DURUM denir.
 Çoğul ve iyelik eki almış adlar da yalın durumda kabul edilir:
Bahçemde çiçek yetiştiriyorum.
5
Babası izin vermemiş.
Çocuklar bahçede oynuyorlar.
2. Adın –i Durumu(Yükleme Durumu)
Adın “-i” durumu, o adı kendinden sonraki eyleme bağlar. Adın –i durumunun ekleri “-ı,
-i, -u, -ü” dür. Bu ekler, ünlüyle biten sözcüklerde “n” yada “y” ünsüzüyle kullanılır:
Üzümü ye bağını sorma.
Dünyayı dolaşmak istiyorum.
Ġnsanları seveceksin.
Bu semti çok severim.
3. Adın –e Durumu (Yönelme, YaklaĢma Durumu)
Adın “-e” durumu, adı eyleme bağlar; eylemin ada doğru yaklaĢtığını belirtir. Ayrıca,
eylemin yönünü gösterir.
Adın –e durumunun ekleri “-a” ve “-e” dir.Bu ekler, ünlüyle biten sözcüklere getirilirken
“y” yada “n” ünsüzlerini alır:
 Yaz tatilinde Türkiye`ye gideceğiz.
 Eşyaları otomobile yerleştirdim.
 Selma güllere hayran kaldı.
4. Adın –de Durumu (Bulunma Durumu)
Adın “-de” durumu, eylemin gerçekleştiği yeri gösterir. Ayrıca, sözcükler arasında
zaman ve uzunluk ilgisi kurar.
Adın “ –de” durumunun ekleri “-da” ve “-de” dir. Bu ekler, sert ünsüzle (ç, f, h, k, p, s, ş,
t) biten sözcüklere “-ta, -te” şeklinde gelir:
 Cebimde hiç para kalmadı.
 Sınıfta kitaplık var mı?
 O köyde iki yıl görev yaptım.
 Konukları ayakta karşıladı.
 Elde avuçta ne varsa harcadı.
 “-de” durum eki, bazen yapım eki görevi görür; ancak bu tür sözcüklerin sayısı azdır:
“İdil Biret gözde sanatçılarımızdandır.”
“Gündelik işlerde çalışıyor.”
5. Adın –den Durumu (Ayrılma Durumu)
Adın “-den” durumu, eylemin gösterdiği hareketin addan uzaklaştığını, ayrıldığını
belirtir. Bununla birlikte, adı eyleme neden, miktar, zaman, karĢılık ve nitelik
özellikleriyle bağlar.
Adın “-den” durumunun ekleri “-den, -dan” dır. Bu ek de sert ünsüzle (ç, f, h, k, p, s, ş,t)
biten sözcüklerden sonra “-ten, -tan” biçiminde gelir:
6
 Az önce evden çıktı. (Addan uzaklaşma)
 Sonradan kötümser bir kişi oldu. (zaman)
 Dostlarımı iyimser insanlardan seçerim. (Karşılık)
 Üstün erdemlerden biri de konuk severliktir. (Nitelik)
 Dersten sonra biraz oynarız.
 Bu yemekten çok kişi yedi.
 Adın –den durum eki bazen yapım eki görevinde kullanılır. Bu tür sözcüklerin sayısı
azdır.
 Candan bir çocuktur.
 O, sıradan bir öğrencidir.
 Toptan alış veriş daha kârlı olur.
6. Adın Ġlgi Durumu
Adın ilgi durumu, adları adlara bağlayarak tamlama kurmaya yarar; “tamlayan eki” de
denilir.
Ġlgi durumunun ekleri, “-ın, -in, -un, -ün” dür. Bu ek, ünlüyle biten sözcüklere
getirildiğinde “-nın, -nin, -nün” biçimlerini alır. Türkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana
gelmeyeceği için araya bir ünsüz girer. Bu ünsüze “yardımcı ünsüz” denir.
 Ali`nin kardeşi sınavı kazanmış.
 Kitabın sayfalarını yırtma.
 okulun bahçesinde gezindik.
 Babanın iş adresini biliyor musun?
Sorular:
1. “Orhan, o gün güvercinler ne yapacağını düşündü. Okul ev gelirken Yaşar Efendi`yle
karşılaştı. Ona:
- Benim güvercinleri sana getirsem olur mu? Ev hep kapalı kalıyorlar, dedi.”
Metnin anlam kazanabilmesi için, altı çizili sözcüklerin sonuna sırasıyla, aşağıdaki
durum eklerinden hangileri getirilmelidir?
a) –i, -dan, -de, -e b) –e, -dan, -de, -e
c) –i, -dan, -e, -de
d) –i, -de, -e, -dan
Yanıt:
“Güvercinleri ne yapacağını düşündü.”
“Okuldan eve gelirken…”
“Evde hep kapalı duruyorlar, dedi.”
Doğru yanıt © seçeneğidir.
7
2. “Ev” sözcüğü, hangi sözcüklerde durum eki almamıştır?
a) Güçlü fırtınada bağ evi yıkıldı.
b) Koltuk takımlarını evine taşıdı.
c) Evi baştan aşağı yeniden boyadı.
d) Evini değiştirmeye karar verdi.
Yanıt:
“Bağ evi” tamlamasında “ev” adına getirilen ek “tamlanan eki” dir.
Doğru yanıt (a) seçeneğidir.
3. Aşağıdaki tümcelerden hangisinde “-den (-dan)” eki, sonuna geldiği sözcüğün
anlamını değiştirmiştir?
a) Sıkıntıdan ne yapacağını bilmiyordu.
b) Sıradan bir roman olduğunu söyledi.
c) Terden sırtındakiler sırılsıklam olmuştu.
d) Taşlıktan yürüyerek buraya geldi.
Yanıt:
-den eki, adın çekim eklerindendir. Çekim ekleri, eklendiği sözcüğün anlamını
değiştirmez. Bu nedenle, “den” ekinin yapım eki olarak kullanıldığı yer sorulmuştur.
a, c ve d seçeneklerinde “-den” eki, eklendiği sözcüğün anlamını değiştirmemiştir.
b seçeneğinde ise “sıra” sözcüğünün anlamını değiştirmiş, yeni bir sözcük türetmiştir.
Doğru yanıt (b) seçeneğidir.
4. Aşağıdaki tümcelerin hangisinde –den, -dan, (-tan, -ten) eki almış olan sözcük
ötekilerden farklı bir görevde kullanılmıştır?
a) Soğuktan dişlerimiz birbirine çarpıyordu.
b) Gürültüden uyuyamadım.
c) Balkondan deniz görünüyor.
d) Işıktan gözlerimiz kamaştı.
Yanıt:
“-den, -dan” ayrılma durum eki a, b ve d seçeneklerinde neden – sonuç ilişkisi
kurmuştur. C seçeneğinde ise yer bildirtmektedir.
YAPILARINA GÖRE ADLAR
BASĠT ADLAR
Herhangi bir yapım eki almamıĢ, kök durumunda olan adlara BASĠT AD denir.
“kuĢ, taĢ, el, ayak, bacak, çocuk, ağaç, kat, insan, gölge, kelebek, , ip, et, but ” vb.
8
TÜREMĠġ ADLAR
Ad yada eylemlere yapım ekleri getirilerek türetilen adlara TÜREMĠġ AD denir.
“göz-lük, söz-lük, yurt-taĢ, kör-lük, Türk-çe, Ġsveç-çe, Ģeker-li, acı-sız, kar-lı vb.”
Eylemlerden türetilen TÜREMĠġ ADLAR:
kavur-ma, uçurt-ma, as-kı, yet-ki, doğ-um, öl-üm, say-ım, ver-im, bil-gi, diz-i,
ver-gi, ser-gi, gör-üĢ, at-ıĢ, bul-uĢ, yaz-ı, , soy-gun, vur-gun, boz-gun, kız-gın vb.
Yansımalardan türetilen TÜREMĠġ ADLAR:
gürül-tü, parıl-tı, vızıl-tı, çatır-tı, Ģırıl-tı, gıcır-tı, homur-tu, dırıl-tı, kırın-tı vb.
BĠRLEġĠK ADLAR
Ġki yada daha çok sözcüğün, aralarına herhangi bir ek giremeyecek kadar birleĢip
kaynaĢmasından oluĢan yeni anlamdaki adlara BĠRLEġĠK AD denir.
Birleşik adların ayrı yada birleşik yazılması imlâyı (yazımı) ilgilendiren bir konudur.
Bunun birleşik adların yapısıyla bir ilgisi yoktur.
Birleşik adlar, değişik türdeki sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluşturulur:
 iki adın birleĢmesiyle (ad + ad):
Çanakkale, hanımeli, aslanağzı, tahtakurusu, Kocaeli, Beşiktaş, Galatasaray vb.
 Sıfat tamlaması Ģeklinde (sıfat + ad):
Karagöz, anayasa, Sivrihisar, Eskişehir, Kocatepe, Altıparmak, sivrisinek, Karabaş vb.
 Bir adla, bir eylemin birleĢmesiyle (ad + eylem):
gecekondu, tanksavar, imambayıldı, kuşkonmaz, mirasyedi, kardelen, gökdelen vb.
 Ġki eylemin birleĢmesiyle (eylem + eylem):
dedikodu, uyurgezer, oldubitti, kaptıkaçtı, kapkaç, verkaç, sarkaç, vurdumduymaz vb.
 Bir adla, bir eylemsinin birleĢmesiyle ( ad + eylemsi):
dalgakıran, tozkoparan, cankurtaran, kardelen, gökdelen, buzkıran, biçerdöver vb.
Birleşik adların oluşması sırasında ses değişiklikleri olabilmektedir:
Cumartesi > Cuma erte-si, Pazartesi > Pazar erte-si, sütlâç > sütlü-aş, Topkapı vb.
Sorular:
1. Aşağıdaki birleşik sözcüklerden hangisi, ad tamlaması biçiminde oluşmuştur?
a) Kızılay
b) denizaltı
c) gecekondu
d) dedikodu
Yanıt:
“Deniz + altı” sözcüğü belirtili ad tamlaması biçiminde oluşmuştur.
Kızıl – ay: sıfat + ad, gece – kondu: ad + eylem, dedi-kodu: eylem + eylem biçiminde
oluşmuştur. Doğru yanıt (b) seçeneğidir.
9
BirleĢik adların oluĢması sırasında, birleĢik adı oluĢturan sözcüklerden en az biri,
bazen ikisi de kendi anlamından uzaklaĢarak yeni bir anlam kazanır.
2. Aşağıdaki tümcelerde geçen birleşik adlardan hangisinde her iki sözcük de gerçek
anlamında kullanılmıştır?
a) Otobüs Adapazarı`nda bir süre durdu.
b) Bursa`da Ulucami önünde buluşalım.
c) Çanakkale`den karşıya gemiyle geçeceğiz.
d) Hasan, açıkgöz bir çocuktu.
Yanıt:
a, c ve d seçeneklerinde yer alan Adapazarı, Çanakkale ve açıkgöz birleşik
adlarındaki sözcükler, sözlük anlamlarından uzaklaşmışlardır.
b seçeneğindeki “Ulucami” adında ise “ulu” ve “cami” sözcükleri gerçek anlamında
kullanılmıştır.
Doğru yanıt (b) seçeneğidir.
ADLARDA SAHĠPLĠK – AĠTLĠK
Ġyelik (sahiplik) ekleri:
Adlara eklenerek bu adın kaçıncı kiĢiye ait olduğunu bildiren eklere ĠYELĠK
(SAHĠPLĠK) eki denir.
İyelik ekleri şunlardır:
Tekiller:
Birinci kişi: - m > araba-m, baba-m, tahta-m, tarla-m, torba-m, karne-m, fare-m
İkinci kişi: - n > sıra-n, anne-n, silgi-n, salça-n, kalça-n, kahve-n, sargı-n, boğa-n
Üçüncü kişi: - ı, - i, - u, - ü > ev-i, kın-ı, torun-u, kol-u, sol-u, don-u, buz-u, süt-ü
Çoğullar:
Birinci kişi: -mız, -miz, -muz, -müz > ev-i-miz, anne-miz, okul-u-muz, kol-u-muz
İkinci kişi: -nız, -niz, -nuz, -nüz > kalem-i-niz, top-u-nuz, ev-i niz, anne-niz, süt-ü-nüz
Üçüncü kişi: -ları, -leri > ev-leri, araba-ları, soru-ları, can-ları, kan-ları, onur-ları
İyelik eklerini, eylem çekim eklerinden kişi ekleri ile karıştırmamalıyız:
Okul-um (iyelik eki), oku-du-m (kişi eki), araba-nız (iyelik eki), kaldı-nız (kişi eki)
Aitlik eki (-ki):
Bağlantı kavramı veren, “-ki” eki, Türkçe`de daha çok bulunma durum eki (-da, -de,
-ta, -te) üzerine gelerek, eklendiği adla sonra gelen ad arasında, yer ve zaman
bakımından aitlik ilgisi kurar:
okuldaki (öğrenciler), evdeki (hesap), çarşıdaki (satıcı), duvardaki (resim), içimdeki
(sancı), çatıdaki (adam), sokaktaki (dilenci), bağdaki (üzüm), ağaçtaki (elma) vb.
10
 “-ki” eki, bazen, adın durum eklerinden önce gelebilir. Bu tür kullanışlarda iyelik eki
görevini üslenir.
Arkadaşımınkinde balon resmi yok, ama benimkinde var.
 “-ki” aitlik ekiyle, ayrı yazılan “ki” bağlacı birbirine karıştırılmamalıdır. Aitlik eki
ki, bir ek olduğu için sözcüğe bitişik yazılır.
ADLARDA KÜÇÜLTME
“-cık, -cik, -cuk, -cük, -ceğiz, -cağız” ekleri adlara küçültme, acıma, sevgi vb.
anlamlar katar:
“tepecik, çocukcağız, ufacık, serçecik, adamcağız, kızcağız, ninecik, kuĢcağız vb,”
UNVAN ADLARI
Ġnsanların rütbe, derece, memuriyet, makam ve sosyal düzeylerine göre adlarına
takılan saygı ve tanıtma sözlerine UNVAN ADI denir.
Unvan adları, adlardan sonra geldiği gibi, sıfat görevi ile adların önünde de
bulunabilir:
“Sema Hanım, Ziya PaĢa, Ali Dayı, Doktor Sibel, İsmet PaĢa, Gazi Mustafa Kemal
PaĢa, Oğuz Kağan, Hoca Nasrettin, Fevzi Çakmak PaĢa, Fatma Nine vb.
SORULAR
1. “Adamcağız soğukta titriyordu.” tümcesinde yer alan “-cağız” ekiyle aşağıdaki
duygulardan hangisi belirtilmiştir?
a) acıma
b) sevgi
c) küçümseme
d) endişe
Yanıt:
“-cağız” eki, “adamcağız” sözcüğüne “acıma” anlamı katmaktadır.
Doğru yanıt a seçeneğidir.
2. “-cik” eki aşağıdaki tümcelerin hangisinde, eklendiği sözcüğe küçültme anlamı
katmıştır?
a) Çocuğun bademcikleri iltihaplanmış.
b. Kızılcığın dalları çiçeklerle dolu.
c. Evimiz şu tepeciğin hemen arkasındadır.
d. O, hanım hanımcık birisiydi.
Yanıt:
“Tepecik” , küçük tepe anlamındadır. “Bademcik, kızılcık” sözcüklerinde yapım eki
yoktur. “Hanım hanımcık” ise ikilemedir.
11
3. Aşağıdaki tümcelerde siyah olan sözcüklerden hangisi durum eki almıştır?
a) Evleri ana caddenin üzerindedir.
b. Topu kaybolunca çok üzüldü.
c) Annelerinin yüreği sevgiyle doludur.
d) Ahmet, kuĢu kafesten salıverdi.
Yanıt:
“Evler-i” ve “top-u” sözcüklerindeki “-i, -u” ekleri iyelik ekidir. Evin ve topun kime ait
olduğunu belli etmektedirler.
“Annelerin yüreği” ise “yürek” sözcüğüne getirilen “-i” eki, “tamlanan” ekidir.
“Ahmet kuşu kafesten salıverdi.” tümcesinde “kuş” sözcüğünün sonundaki “-u” durum
ekidir. Doğru yanıt (d) seçeneğidir.
AD TAMLAMASI
Aralarında anlamca ilgi bulunan iki adın oluĢturduğu söz grubuna AD
TAMLAMASI yada AD TAKIMI denir.
“ArkadaĢımın kitabı bende kalmış.”
“Bu tümcede “arkadaĢ” ile “kitap” arasında anlamca bir ilgi vardır. Öyleyse, tümcede
geçen “arkadaĢımın kitabı “ söz grubu bir ad tamlamasıdır.
Ad tamlamalarında iki unsur vardır: Tamlayan ve tamlanan. Bunlara belirten ve
belirtilen de denir.
Tamlayan adın aldığı ekler: “-ın, -in, -un, -ün”
Tamlanan adın aldığı ekler: “-ı, -i, -u, ü, -sı, -si, -su, -sü yada –leri, -ları”
Ad tamlamaları, ek alıp almadıklarına göre çeşitlere ayrılır:
1. Belirtili Ad Tamlaması
2. Belirtisiz Ad tamlaması
3. Takısız Ad Tamlaması
4. Zincirleme Ad Tamlaması
BELĠRTĠLĠ AD TAMLAMASI
Hem tamlayanın hem de tamlananın ek aldığı ad tamlamasına denir.
“evin bahçesi, dersliğin kapısı, Stockholm`ün havası, Türkiye`nin gölleri, İstanbulùn
güzelliği, İsveçìn yeşilliği ve güzelliği, hastaların sabrı, vatandaşın oyu, ayının ini vb.”
Belirtili ad tamlamasında tamlayan; “-ın, -in, -un, -ün” eklerini, tamlanan ise “-ı, -i,
-u, -ü” eklerini alır.
12
Tamlayan eki, ünlü ile biten sözcüklerde “n” kaynaştırma harfini alarak “-nın, -nin, nun, -nün” biçimine dönüşür.
Tamlanan eki de ünlü ile biten sözcüklerde “s” kaynaştırma harfini alarak “-sı, -si, -su,
-sü” biçimine dönüşür. Bu kurala yalnızca “su” ve “ne” sözcükleri uymaz.
Belirtili ad tamlamalarında, tamlananın tamlayana aitliği söz konusudur. Bu aitlikte
kesinlik vardır:
“Odanın kapısı kilitli.”
Bu tümcedeki “odanın kapısı” tamlamasındaki kapı, bilinen bir odanındır.
Aşağıdaki söz grupları belirtili ad tamlamasıdır:
“masanın örtüsü, gömleğin düğmesi, keçinin inadı, çocuğun oyuncağı, kuşun gagası,
ulusun efendisi, kapının kolu, kalemin ucu, tencerenin kapağı, çantanın rengi…”
BELĠRTĠSĠZ AD TAMLAMASI
Sadece tamlananın ek alıp, tamlayanın ek almadığı ad tamlamasına denir.
Bazı örnekler:
“göz nuru, el emeği, okul yolu, kuĢ yemi, su borusu, yatak odası, fil diĢi, okuma
zevki, çocuk yuvası, yurt sevgisi, vatan özlemi, basın özgürlüğü, tren yolu…”
 Belirtisiz ad tamlamalarında tamlayan, tamlananın türünü, neden yapıldığını, neye
benzediğini, ne işe yaradığını belirtir.
Aşağıdaki örnekleri bu açıdan inceleyiniz:
“Türkçe kitabı, yemek odası, elektrik süpürgesi, çiçek saksısı, yatak odası, biber
dolması, ev terliği, viĢne reçeli, peynir tatlısı, Amasya elması, matematik
öğretmeni, ev kadını, ev erkeği, Atatürk caddesi, Olof Palme parkı, Ġran Körfezi,
Konya ovası, buğday silosu, Tuz Gölü, hasta odası, muayene odası…”
TAKISIZ AD TAMLAMASI
Tamlayanın da tamlananın da ek almadığı ad tamlamasına denir.
Bu tamlamalarda tamlayan; tamlananın neden yapıldığını (ham maddesini), neye
benzediğini belirtir.
Şu örnekleri inceleyiniz:
“çelik kasa, cam kavanoz, aslan asker, bakır tepsi, altın kalem, tahta köprü, gümüĢ
kaĢık, kurt adam, ölü deniz, demir kapı, camgöz kadın, tahta direk, badem göz…”
13
ZĠNCĠRLEME AD TAMLAMASI
Tamlayanı ad tamlaması (belirtili, belirtisiz yada takısız) olan ad tamlamasıdır.
Bu tür tamlamalarda, ad tamlaması tamlayan olur ve yeniden tamlama kurar:
çelik tencerenin
markası
tamlayan
tamlanan
(belirtisiz ad tamlaması)
(ad)
Bazı örnekler:
“çocuk kitapları dizisi, kentin havasının kirliliği, macera romanlarının yazarı,
Bursa Ģeftalisinin ünü, Gaziantep baklavasının tadı, Türk dilinin yazım sorunları,
Selma`nın arkadaĢının evi, kardan adamın burnu, aslan postunun rengi…”
 Ad tamlamalarında, tamlayanla tamlananın arasına sözcükler girebilir. Tamlayanla
tamlanan arasına sözcük girmesi sadece belirtili ad tamlamalarında görülür:
Ġsveçìn
temiz havası
annemin
yumuĢak huyu
tamlayan
tamlanan
tamlayan
tamlanan
Semanurùn
tamlayan
minik elleri
tamlanan
babamın
tamlayan
sert çıkıĢı
tamlanan
 Ad tamlamalarında bazen tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir. Bu duruma
şiirlerde sıkça rastlanır:
“ĠĢsizlik midir sadece derdi milletin? “
derd-i
millet-in
tamlanan
tamlayan
“yemek midir sadece sorunu halkın?”
sorun-u
halk-ın
tamlanan
tamlayan
Örnek sorular:
1. Aşağıdaki tümcelerden hangisinin dolaylı tümleci, belirtili ad tamlamasıdır?
a) Kuşun gagasına tatlı bir öpücük kondurdu.
b) Yolculardan biri yaşlı kadına yer verdi.
c) gezi programı için okul müdürüne başvurdu.
d) Komşunun kızı, koşuşan çocuklara bakıyordu.
14
Yanıt:
“KuĢun gagasına tatlı bir öpücük kondurdu .”
dolaylı tümleç
yüklem
“Kuşun gagası” , belirtili ad tamlamasıdır. Doğru yanıt (a) seçeneğidir.
2. “ Millî Mücadele`yi yapan, doğrudan doğruya milletin kendisidir.” tümcesindeki altı
çizili tamlamanın türü nedir?
a) sıfat tamlaması b) belirtisiz ad tamla. c) takısız ad tamla. d) belirtili ad tamla.
Yanıt:
“Milletin kendisi” belirtili ad tamlamasıdır. Her iki sözcük de ek almıştır (-in, -i).
Doğru yanıt (d) seçeneğidir.
3. Aşağıdaki tümcelerin hangisinde birden çok tamlama vardır?
a) El kapısı hem geç, hem güç açılır.
b) Deniz suyu ne içilir, ne geçilir.
c) Keçinin eceli gelince çobanın sopasına sürtünür.
d) Ağacın meyvesi olunca başını aşağı salar.
Yanıt:
(a) seçeneğinde “el kapısı.” (b) seçeneğinde “deniz suyu”, (d) seçeneğinde “ağacın
meyvesi” ad tamlamasıdır. (c) seçeneğinde iki ad tamlaması vardır.
“Keçinin eceli” belirtili ad tamlaması, “çobanın sopası” da belirtili ad
tamlamasıdır.Doğru yanıt © seçeneğidir.
4. “sandalyeler, öğretmenin masasının etrafına özenle dizilmiĢti.” Tümcesindeki
tamlamanın türü nedir?
a) belirtisiz ad tamla. b) belirtili ad tamla. c) zincirleme ad tamla. d) sıfat tam.
Yanıt:
“Öğretmenin masasının etrafı”, zincirleme ad tamlamasıdır. Doğrusu ©` dir.
5. Aşağıdaki tümcelerin hangisinde ad tamlaması yoktur ?
a) Şiddetli kış, yakacak giderlerini etkiledi.
b) Hava kirliliği, kentlerde önemli bir sorundur.
c) Okula yeni başlayan çocuklar pek sevimli.
d) Okulumuz yaz tatilinde güzelce boyanmış.
Yanıt:
(a) seçeneğinde “yakacak giderleri “, (b) seçeneğinde “hava kirliliği”, (d) seçeneğinde
“yaz tatili” ad tamlamasıdır. (c) seçeneğindeki “yeni başlayan çocuklar” ise sıfat tam.
15
6. Aşağıdaki tümcelerin hangisinde belirtili ad tamlaması vardır?
a) Akşama doğru göl kenarına çadırları kurduk.
b) Dağ yolunda tanıdık kimselerle karşılaştık.
c) Gün boyunca ağaçların altında piknik yaptık.
d) Acele edince ders kitabını evde unuttuk.
Yanıt: “Ağaçların altı” belirtili ad tamlamasıdır. Doğru yanıt © seçeneğidir.
7. “Kör ölür, badem gözlü olur, kel ölür, sırma saçlı olur.”
Aşağıdaki tümcelerin hangisinde altı çizili olan tamlamalarla aynı türden bir tamlama
kurulmuştur?
a) Bu taş duvarların arasında nasıl yaşıyorlar?
b) Sararan yapraklar yazın sonunu haber veriyordu.
c) Tatlı dil, yılanı deliğinden çıkarır.
d) Yine baş ağrıları başladı.
Yanıt: Soruda geçen “badem göz” ve “sırma saç” takısız ad tamlamasıdır.
badem
göz
sırma
saç
tamlayan
tamlanan
tamlayan
tamlanan
Bu tamlamalarda tamlayan, tamlananın neye benzediğini belirtmektedir.
(a) seçeneğinde geçen “taş duvar” da takısız ad tamlamasıdır. Tamlayan, tamlananın
neden yapıldığını belirtmektedir. Doğru yanıt (a) seçeneğidir.
8. Aşağıdaki tümcelerin hangisinde zincirleme ad tamlaması vardır?
a) Filmdeki olaylar İsviçre sınırında geçiyor.
b) Gelecek yıl, yaz tatilini Antalya`da geçireceğiz.
c) Sanatçı, ilk sergisini İstanbul`da açacakmış.
d) Serüven romanlarının okuyucusu artıyor.
Yanıt: (a), (b) ve (d) seçeneklerinde ad tamlaması vardır. (a) seçeneğinde “İsviçre
sınırı”, belirtisiz ad tamlaması; (b) seçeneğindeki “yaz tatili” yine ad tamlamasıdır. (d)
seçeneğindeki “serüven romancılarının okuyucusu”, zincirleme ad tamlamasıdır.
Doğru yanıt (d) seçeneğidir.
9. Aşağıdaki tümcelerin hangisinde bir ad tamlaması kullanılmıştır?
a) Böyle söylediğini sanmıyorum.
b) Okulun ne zaman açılacağını bilmiyorum.
c) Arkadaşının kitabını bulamayınca çok üzüldü.
d) Evinin düzenli olmasına çok sevinirdi. Yanıt: © seçeneğinde gecen,
“arkadaĢının kitabı” söz grubu, belirtili ad tamlamasıdır. Doğru yanıt ©
seçeneğidir.
16
ADLAR
Aşağıda sol kare içinde verilen adları dikkatle inceleyiniz ve tekillik, çoğulluk
durumuna göre hangi tür ad olduğunu örnekteki gibi belirtiniz.
Adlar
Stockholm
İstanbul
hava
insan
üzüntü
akıl
rüzgâr
kalem
kardeş
silgi
makas
çiçekler
bitki
ağaçlar
cesaret
kuşlar
ay
saksı
tepsiler
saç
bademler
okullar
biletler
tren
çocuklar
ev
örtü
masa
zincirler
ordular
bölükler
sınıflar
takımlar
sürüler
alay
Tekil
x
x
Çoğul
Soyut
Somut
x
x
Özel
x
Tür
Topluluk
x
17
Adlar
peri
deniz
kent
Mustafa
Ahmet
İsmet İnönü
alev
hasret
dağ
özgürlük
dere
duygu
Pamuk
Kaya
Mustafa Kemal
güneş
Ay
güller
yiğitlik
dilek
sevinç
ülkü
kazanlar
tarlalar
kareler
taşlar
arkadaşlık
tepeler
camiler
kiliseler
Dünya
pamuk
özlem
Tekil
x
Çoğul
Soyut
x
Somut
Özel
Tür
x
Topluluk
18
AD TAMLAMASI
soba borusu
x
toprak yol
Ali`nin yeni çantası
bahçenin güzelliği
cam tabak
kalemin ucu
çiçek kokusu
yastık kılıfı
eski kitabın kabı
tahta kapının kolu
sarı çantanın sapı
filmin sonu
Nesli`nin sarı saçı
altın bilezikler
halının püskülleri
dünyanın dönüşü
kedinin kurnazlığı
manto düğmesi
yün kazağın rengi
taş duvarlar
kapının zili
sobanın sıcaklığı
Duygu`nun saçları
plâstik oyuncak
asker kılığı
su şişesinin kapağı
ayakkabı bağı
oda kapısının kolu
serçenin korkusu
bahçe duvarı
evin bacası
çiçek bahçesi
altın saat
ağacın dalları
kol saatinin rengi
sokağın başı
ipek saçlar
yatak ucu
halının deseni
ayak ucu
masanın örtüsü
baş ucu
cam vazo
sokak kedisi
sırça ev
tencerenin kapağı
pencerenin perdesi
kavağın boyu
perdenin kumaşı
yazı tahtası
çay bardağının rengi
yazı masası
kale kapısının kolu
yeşil ipek bluz
köyümüzün eski durumu
yeni arabamızın rengi
demir kasanın kilidi
sınıf defterinin kabı
ZĠNCĠRLEME
TAKISIZ
BELĠRTĠSĠZ
AD
TAMLAMASI
BELĠRTĠLĠ
ZĠNCĠRLEME
TAKISIZ
BELĠRTĠSĠZ
AD
TAMLAMASI
BELĠRTĠLĠ
Aşağıda verilen ad tamlamalarını dikkatle inceleyiniz ve hangi tür ad tamlaması
olduğunu, örnekteki gibi işaretleyiniz.
19
TEMĠZLĠK
Bir dostum anlattı:
Tanıdığı bir aile ile bir vapur gezisi yapıyorlar. Ailenin küçük çocuğuna tatlı bir
sürpriz yapmak için önceden cebine koyduğu çikolatalardan bir paket çıkarıyor,
kâğıtlarını da buruşturup denize fırlatıyor. Çocuk çikolatan ziyade son hareketin
şaşkınlığı ile bağırıyor:
- A!... Denizi kirleteceksiniz, baksanıza, karşıda kâğıt sepeti var, neden oraya
atmıyorsunuz?
Çocuk hayrette, dostum utanmış durumdadır.
Bir gün yetkili idare amiri ile beraber Tophane rıhtımına çıkmıştık. Motorumuzun
pervanesi karpuz kabuklarını renkli kâğıt fırıldaklar gibi havada döndürüyordu. Rıhtımın
köşeli bir yerindeydik. Pislikten denizin bir kısmı görünmüyordu. İlgili memuru çağırdı
ve niçin buraları temizlemediğini sordu.
Aldığı cevap şu idi:
-Efendim, burayı daima temizliyoruz, fakat durmadan bu kabukları atıyorlar. Hele
karpuz kabuklarından kurtulmamızın imkânı yok.
Ne üzücü bir tezat değil mi? Denizi kirletmemek duygusuna yükselmek için yurdun
her köşesini kendi evi ve kendi evindeki her şey gibi benimsemek gerekir. Esasen yurt,
daha geniş bir ev tanınmalıdır. Sınırları geniş bir evin içerisinde her yaşı ilerlemiş insan,
küçüğüne bir kardeş; büyüğüne bir ağabey, bir abla sevgisi ile bakabilmelidir. O zaman
vatan, düzenli bir aile ve yurdun her tarafı temiz tutulmuş bir yuva haline gelir.
Hasan – Âli YÜCEL
1. 2. 3. ve 4. soruları yukarıdaki metne göre yanıtlayınız.
1) Çocuk, çikolata kâğıtlarının denize atıldığını görünce niçin şaşırıyor?
a) Çikolata kâğıtlarının atılmayıp değerlendirebileceğini düşünüyor.
b) Çikolata kâğıtlarının denize atılması, kendisine öğretilen temizlik duygusuyla çelişiyor.
c) Çikolata kâğıtlarının balıklara zarar vereceğini düşünüyor.
d) Çikolataların kâğıtlarıyla birlikte sunulmasını istiyor.
2) Çocuk, çikolata kâğıtlarının denize atıldığını görünce ne yapılmasını istiyor?
a) Kâğıtların çöp sepetine atılmasını istiyor.
b) Atılmayıp saklanmasını istiyor.
c) Kendisine verilmesini istiyor.
d) Gemi yetkilisinin ceza kesmesini istiyor.
20
3) Tophane kıyısındaki deniz her zaman temizletildiği hâlde, bazı insanlar niçin kirletiyorlar?
a) Karpuz kabuklarını atacak yer bulamadıkları için.
b)Karpuz kabuklarının balıklar için besin olacağını düşündükleri için.
c) Vatan sevgisinden ve temizlik duygusundan yoksun oldukları için.
d) Tophane kıyısında çok karpuz tüketildiği için.
4) Yurdun düzenli, temiz bir yuva hâline gelmesi için nasıl davranmalıyız?
a) Yerleri kirletenleri uyarmalıyız.
b) Yeşil alanları artırmalıyız.
c) Görevlilere yardımcı olmalıyız.
d) Yurdumuzu evimiz gibi benimsemeli, birbirimizi sevip saymalıyız.
5) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde, altı çizili sözcük addır?
a) Uzun konuşmalar hepimizi bıktırmıştı.
b) Sarı saçlı, yeĢil gözlü bir kızdı.
c) her tarafı ıhlamur kokusu kapladı.
d) kirli hava sağlığımıza zararlıdır.
6) “Emine, melek gibi bir insandır.” tümcesinde altı çizili adların türleri hangi seçenekte
doğru olarak açıklanmıştır?
a) özel ad – somut ad b) özel ad – soyut ad c) tür ad – somut ad d) tür ad – soyut ad
7) Türkçe`de bazı durumlarda sözcüklerin anlamında çoğulluk olduğu halde, çoğul eki
kullanılmaz. Aşağıdaki tümcelerin hangisinde bu kuralın örneği vardır?
a) Öğrenci, öğretmenine saygılı olmalıdır.
b) Elindeki gazeteye bakabilir miyim?
c) Saçı döküldüğü için yaşlı gösteriyor.
d) Bu sınavdaki soruları kolayca yanıtlıyorum.
8) “Garip kuĢun yuvasını Allah yapar.” atasözünde geçen adların türü hangi seçenekte
doğru olarak belirtilmiştir?
a) soyut, tür adı / somut, özel ad
b) somut, özel ad / soyut, özel ad
c) somut, tür adı / soyut, özel ad
d) soyut, özel ad / somut, tür adı
21
9) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde, altı çizili sözcük, iyelik eki almıĢtır?
a) Evleri tamamlanmadığı için taşınamadılar.
b) Kapıları mutlaka boyatınız.
c) TaĢları temizlemeyi unutmayınız.
d) Fidanları her hafta suluyorum.
10) Aşağıdaki tümcelerde yer alan tamlamalardan hangisi, diğerlerinden farklıdır?
a) Polis, önünde duran adama seslendi.
b) Bu, yaşlı, zayıf bir adamdı.
c) Ceketinin düğmeleri kopmuştu.
d) Adam, buruşuk ellerini havaya kaldırdı.
11) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde ad tamlaması yoktur?
a) Trafik sıkışıklığı, şehirlerde önemli bir sorundur.
b) Oyuna geç kalan çocuk bir kenarda bekledi.
c) Zamlar, okul giderlerimizi artırdı.
d) Yaz tatilinde Alanya`ya gideceğiz.
12) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde ad tamlaması vardır?
a) Bu makineyi daha önce hiç kullandınız mı?
b) Tamir işlerini pek severim.
c) Böyle işler bana zevk veriyor.
d) Bozuk bir musluk mutlaka tamir edilmelidir.
13) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde “çıkar” sözcüğünün türü addır?
a) Çıkar ağzından şu baklayı da rahatla.
b) Bu işin bir çıkar yolu vardır.
c) Bu sokak ana caddeye çıkar mı?
d) Çıkar peşinde koşan insanları hiç sevmem.
14) Aşağıdaki tümcelerin, hangisinin yüklemi ad tamlaması değildir?
a) Bir konuyu serbestçe anlatmak denemenin özelliğidir.
b) Sınıfın içi, dışardan farklı olmalıdır.
c) Okumak, öğrenmenin temelidir.
d) Bu kalem, öğretmenimin hediyesidir.
15) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde durum eki almış sözcük yoktur?
a) Ev alma, komşu al.
b) Sakla samanı gelir zamanı.
c) komşu boncuğunu çalan, gece takınır. d) Güneş girmeyen eve doktor girer.
22
16) “Dün sabah okul giderken seni pencere gözlüyordum. Yol bir kadın çarptın.”
Bu tümcelerde siyah olan sözcüklerin sonlarına aşağıdaki ad durum eklerinden
sırasıyla hangileri getirildiğinde tümce anlamlı olur?
a) –a, -de, -de, -den b) –a, -den, -a, -da c) –a, -den, -da, -a d) –e, -den, -de, -e
17) “Bu hikâye olayın bir orman geçtiğini nereden anladınız?” tümcesindeki
bozukluğu gidermek için hangi sözcüklerden sonra “-de” durumu ekinin kullanılması
gerekir?
a) orman – geçtiğini b) hikâye – olayın c) orman – olayın d) hikâye – orman
18) “Cam kavanoz yiyecekleri iyi korur.” tümcesindeki tamlamanın türü nedir?
a)belirtili ad tamlaması
b) belirtisiz ad tamlaması
c) takısız ad tamlaması
d) zincirleme ad tamlaması
19) Hangi atasözündeki tamlama, ad tamlamasıdır?
a) Acele işe şeytan karışır.
b) Annemin ekmeğine kuru, ayranına duru demem.
c) Kurt dumanlı günü sever.
d) Meyveli ağacı taşlarlar.
20) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde belirtisiz ad tamlaması vardır?
a) Sokağın çöpleri yarın toplanacakmış.
b) Yayalar, yaya geçitlerini kullanmalıdır.
c) Ağacın dallarını budadık.
d) Turistler şehrin müzelerini gezdiler.
21) Aşağıdaki tümcelerden hangisinin dolaylı tümleci, belirtili ad tamlamasıdır?
a) Kuşun gagasına tatlı bir öpücük kondurdu.
b) Yolculardan biri yaşlı kadına yer verdi.
c) Gezi programı için okul müdürüne baş vurdu.
d) Komşunun kızı, koşuşan çocuklara bakıyordu.
22) Aşağıdakilerden hangisi soyut bir addır?
a) önlük
b) kömürlük
c) gözlük
d) insanlık
23
23) “-ler” eki, aşağıdaki seçeneklerin hangisinde “aĢağı yukarı” anlamını ifade edecek
biçimde kullanılmıştır?
a) Bahçeyi kardeşim ve arkadaşları temizlediler.
b) Acaba, babanız ve anneniz evdeler mi?
c) Bu salon sabahları ve akşamları temizlenir.
d) Yarışmayı beş yaşlarında bir çocuk kazandı.
24) “AĢağı” sözcüğü, hangi tümcede “ad” olarak kullanılmıştır?
a) Kuleden aşağı bakarken insanlar küçücük görünür.
b) Yarın, aşağı mahallenin çocuklarıyla maçımız var.
c) Balkondaki çocuk elindeki topu aşağı attı.
d) Aşağı temizleninceye kadar burada bekleyeceğiz.
25) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde birden çok tamlama vardır?
a) El kapısı hem geç, hem güç açılır.
b) Deniz suyu ne içilir, ne geçilir.
c) Keçinin eceli gelince çobanın sopasına sürtünür.
d) Ağacın meyvesi olunca başını aşağı salar.
26) Aşağıdakilerin hangisinde zincirleme ad tamlaması vardır?
a) Sökülsün dağların buzu sökülsün
b) Öne insin, çöl ovaya dökülsün.
c) Erzurum dağının karı çekilsin.
d) Ak koyunlar yürüsün de gidelim.
27) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde ad tamlaması vardır?
a) Şimdiye kadar bu aletleri hiç kullanmamıştım.
b) Ağaç işlerini artık pek sevmiyorum.
c) Böyle işler bilmeyene kolay görünür.
d) Düz bir tahtayı kesmeye başladım.
28) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde tamlamanın türü diğerlerinden farklıdır?
a) Arabacı, önümüzde yürüyen birine seslendi.
b) Bu, çelimsiz, küçük bir çocuktu.
c) Gömleğinin düğmeleri bile yoktu.
d) Çocuk, cılız ellerini bana uzattı.
24
29) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde ad tamlaması yoktur?
a) Şiddetli kış, yakacak giderlerini etkiledi.
b) Hava kirliliği, şehirlerde önemli bir sorundur.
c) Okula yeni başlayan çocuklar pek sevimli.
d) Okulumuz yaz tatilinde güzelce boyanmış.
30) “-ca, -ce” eki, aşağıdaki tümcelerin hangisinde eklendiği sözcüğe küçültme anlamı
katmıştır?
a) Çocuklarını iyice doyurdu.
b) Hazırladığın kitapçık bence iyidir.
c) Onun çocukça davranışlarına alıştık.
d) Eline büyükçe bir elma aldı.
31) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde ad tamlaması, yüklem görevindedir?
a) O, kırmızı kanatlı bir kuştu.
b) İstedikleri, hiç bitmeyen bir mutluluktu.
c) Onları arayan yakın arkadaşlarıydı.
d) Mutluluklarını sağlayan, anne sevgisiydi.
32) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde, “çıkar” sözcüğünün türü addır?
a) İnsanların çıkar peşinde koşmaları hoş değildir.
b) Bütün işlerinde mutlaka bir çıkar yol bulur.
c) Bildiğim kadarıyla, bu sokak caddeye çıkar.
d) Ona, “Çıkar ağzından şu baklayı!” diye kızdım.
33) Aşağıdaki tümcelerin hangisinde belirtili ad tamlaması vardır?
a) Akşama doğru göl kenarına çadırları kurduk.
b) Dağ yolunda tanıdık kimselerle karşılaştık.
c) Gün boyunca ağaçların altında piknik yaptık.
d) Acele edince ders kitabını evde unuttuk.
34) “Güzel” sözcüğü, hangi tümcede ad olarak kullanılmıştır?
a) Güzel bir elbise aldı.
b) Kitabındaki resmi güzel boyadı.
c) Defterini güzel şiirlerle doldurdu.
d) Sasıdaki çiçek çok güzeldi.
35. “-lar, -ler” eki, aşağıdaki tümcelerin hangisinde eklendiği sözcüğe “abartma”
anlamı katmıştır?
a) Öğrencilik yıllarımız çok tatlı geçti.
b) Hasta çocuk, gece boyunca ateşler içinde yattı.
c) Kırkpınar yağlı güreşlerine ünlü pehlivanlar da katıldılar.
d) Koca koca adamlar, seslerini hiç çıkarmadılar.
25
ALIġTIRMALAR: (Belirtili ad tamlaması)
Sözcükler
kız/çanta
ev/kapı
okul/müdür
taksi/sürücü
otobüs/şoför
gemi/kaptan
takım/koç
hasta/bakıcı
inek/süt
kadın/elbise
müze/bekçi
pencere/cam
köpek/tasma
araba/anahtar
gömlek/düğme
uçak/kanat
kuş/gaga
belirtili ad
kızın çantası
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
Kısa tümceler kuralım.
Kızın çantası havaalanında kayboldu.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
TAKISIZ AD TAMLAMASI
Sözcükler
ipek/gömlek
demir/kapı
gümüş/tepsi
tahta/bavul
altın/yüzük
mermer/saray
yün/ceket
bakır/kazan
taş/köprü
beton/bina
kurşun/kalem
lastik/ayakkabı
plastik/top
demir/pençe
kurt/adam
aslan/asker
takısız ad
ipek gömlek
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
İpek gömlek giymeyi severim.
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
26
ZĠNCĠRLEME AD TAMLAMASI
Sözcükler
giysi/dolap/kapı
çiftlik/süt/tat
müze/müdür/şapka
devlet/demir/yollar
yatak/oda/perde
takım/oyuncu/iş
göz/kapak/görev
Ayşe/kuş/kanat
_______________
_______________
komşu/ev/bahçe
çelik/tava/marka
deri/top/marka
İsveç/temiz/hava
Ali/minik/eller
manda/süt/kaymak
zincirleme ad tam.
giysi dolabının kapısı
çiftlik sütünün tadı
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_________________
_________________
_________________
_________________
_________________
_________________
_________________
_________________
Giysi dolabının kapısı açık kalmış.
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
Ayşe`nin kuşunun kanadı kırılmış.
Türk Hava Yolları`nın uçakları rahattır.
Devlet üretme çiftliğinin yumurtaları iyidir.
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
BELĠRTĠSĠZ AD TAMLAMASI
Sözcükler
araba/lastik
otobüs/şoför
gemi/kaptan
inek/süt
çocuk/sağlık
okul/saat
bahçe/kapı
keçi/yol
göz/nur
el/emek
yemek/oda
elma/ağaç
yatak/oda
yurt/sevgi
basın/özgürlük
söz/hak
belirtisiz ad tamla.
araba lastiği
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
Araba lastiği kaliteli olmalı.
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
27
Belirtme Durumu : -ı (-i, -u, -ü)
Adın eylemden doğrudan doğruya etkilenme ve ilgi durumudur. Belirtme durumunu
bulmak için yükleme neyi, kimi soruları sorulur:
Neyi içiyorsun?
Neyi Arıyorsun?
Kimi arıyorsun?
Kimi seviyorsun?
Neyi satıyorsun?
Suyu içiyorum.
________________
________________
________________
________________
Neyi görüyorsun?
Neyi istiyorsun?
Kimi soruyorsun?
Kimi beğeniyorsun?
Neyi alıyorsun?
Elmayı görüyorum.
__________________
__________________
__________________
__________________
Yönelme durumu : -a, (-e)
Yaklaşma, girme durumunu gösterir. Yönelme durumunu bulmak için yükleme nereye,
kime soruları sorulur:
Nereye gidiyorsun? Eve gidiyorum.
Kime veriyorsun?
Ali`ye veriyorum.
Nereye gidiyorsun? ________________ Kime satıyorsun?
___________________
Kime soruyorsunuz? _________________ Nereye bakıyorsunuz? __________________
Kime gülüyorsunuz? ________________ Nereye uçuyorsunuz? ___________________
Nereye kaçıyorsun? _________________ Kimlere gidiyorsun? ___________________
Kalma durumu : -da, (-de)
Adın kalma ve bulunma durumunu gösterir. Kalma durumunu bulmak için yükleme
nerede, ne zaman soruları sorulur:
Nerede oturuyorsun? Solna`da oturuyorum. Nerde yatıyorsun? Alt ranzada yatıyorum.
Nerede çalışıyorsun? _________________ Nerede yiyorsun?
___________________
Ne zaman içtin?
Saat ikide içtim.
Ne zaman gidiyorsun? __________________
Ne zaman geldin? _________________ Ne zaman kalkacaksın? _________________
Ne zaman sildin? _________________ Ne zaman kazdın?
___________________
Çıkma Durumu : -den, (-dan)
Çıkma, uzaklaşma, gelme ve girme durumunu gösterir. Çıkma durumunu bulmak için
yükleme nereden, neden sorusu sorulur.
Nereden geliyorsun? Malmö`den geliyorum. Neden boğuldu?
Havasızlıktan boğuldu.
Neden öldü?
_________________ Neden kaçtı?
___________________
Nereden düştü
_________________ Nereden çıktı?
___________________
Nereden girdi?
_________________ Nereden geliyorsunuz? __________________
Neden sıkıldın?
Kalabalıktan _______ Nereden kaçıyorsun? ___________________
28
Tamlayan Durumu : -ın (-in, -un, -ün)
Adın ait olma ve ilgi durumunu gösterir. Tamlayan durumunu bulmak için yükleme
kimin, neyin sorusu sorulur:
Bu ev kimin?
Bu ev Selma`nındır. Bu taş kimin?
Bu taş Melike`nindir.
Bu araba kimin?
________________ Bu bavul kimin?
__________________
Bu kalem kimin? ________________ Bu silgi kimin?
__________________
Bu sıra kimin?
________________ Bu nar kimin?
__________________
Bu düğme kimin? ________________ Bu muz kimin?
__________________
Bu neyin fişidir?
________________ Bu neyin frenidir?
__________________
Bu neyin lastiğidir? ________________ Bu neyin kapağıdır? __________________
Bu kimin topudur? ________________ Bu kimin sütüdür?
__________________
Bu neyin sütüdür? ________________ Bu neyin kapısıdır? __________________
EĢitlik Eki : -ca (- ce)
Eşitlik eki adlara gelerek eşitlik, görelik, benzerlik ve nispet anlamı katar. Eşitlik
durumunu bulmak için yükleme nasıl sorusu sorulur:
O nasıl bir adam? O zengince bir adam. O nasıl bir genç?
O fakirce bir genç.
Sence o nasıl?
Bence o güzel.
Sizce o nasıl?
Bizce o biraz sertçe.
Onun durumu nasıl? Onun durumu iyice. Hasta nasıl?
Bugün daha kötüce.
insanca : insansı
O insansı davranışıyla dikkat çekiyor.
askerce : askersi
____________________________________
kadınca : kadınsı
____________________________________
erkekçe : erkeksi
____________________________________
çocukça : çocuksu
____________________________________
büyükçe : büyüksü
____________________________________
arkadaşça : arkadaşsı
____________________________________
küstahça : küstahsı
____________________________________
korkakça : korkaksı
____________________________________
mertçe : mertsi
____________________________________
dürüstçe : dürüstsü
____________________________________
yüzsüzce : yüzsüzsü
____________________________________
sıcakça : sıcaksı
____________________________________
soğukça : soğuksu
____________________________________
dostça
: dostsu
____________________________________
kanıkça : kanısı
____________________________________
tersçe
: terssi
____________________________________
düşmanca : düşmansı
____________________________________
O sana nasıl davrandı? (arkadaşça)
____________________________________
29
Ünsüz benzeĢmesi
Kalma Durumu : -da (-de)
Ünsüz benzeşmesinin etkisiyle –da (-de) ekleri –ta (-te) ye dönüşür.
ç
f
h
k
p
s
ş
t
ağaç
sınıf
Fatih
çocuk
kitap
Paris
kuş
yurt
Ağaçta kuş yuvası var.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Çıkma Durumu : -dan (-den)
Ünsüz benzeşmesinin etkisiyle –dan (-den) ekleri –tan (-ten) e dönüşür.
ç
f
h
k
p
s
ş
t
ağaç
Sınıf
Fatih
çocuk
kitap
Paris
kuş
yurt
Kuş ağaçtan uçtu.
__________________________________
__________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
ç, k, p, t ünsüzleri, iki ünlü arasında (c, ğ, b, d) olur
ç
ağaç
Amcam ağacı keserken başına taş düştü.
k
çocuk
___________________________________
p
kitap
___________________________________
t
yurt
___________________________________
ç
saç
Sacı fırına koydum.
k
gözlük
___________________________________
p
dolap
___________________________________
t
armut
___________________________________
t
kilit
___________________________________
ç
tokaç
___________________________________
k
yatak
___________________________________
p
sincap
___________________________________
30
SIFAT
Hazırlık çalıĢması
Bütün insanların birer adı varken neden onlara; tembel, çalışkan, akıllı, aptal, sevimli,
sevimsiz, tombul, zayıf… gibi niteleyici sözcükleri kullanma gereğini duyarız? Tartışın.
KÜÇÜK LORT
Kont, bir şey söylemeden bu küçük eli sıktı. Yaşlı adamın gözlerinde tuhaf bir pırıltı
belirdi. Başlangıçta öylesine şaşırmıştı ki ne diyeceğini bilememişti. Bir resim kadar
güzel torununu tepeden tırnağa kadar süzen Kont nihayet konuştu:
- Demek beni gördüğüne memnun oldun, öyle mi?
Kontùn yakınındaki boş koltuğa doğru yürüyen küçük çocuk, geçip büyük koltuğa
oturdu. Küçük Lortùn ayakları yere değmiyordu. Fakat arkasına yaslanmıştı. Halinden
pek rahat olduğu anlaşılıyordu. Meraklı gözlerini yaşlı dedesine dikmiş, nazik bir tavır ve
heyecanla onu süzüyordu.
Sonra, tatlı tatlı konuşmaya başladı:
- Biliyor musunuz, babama benzeyip benzemediğinizi çok merak ederdim. Gemide
ranzaya yatar ve hep sizi düşünürdüm.
Frances Burnett (Küçük Lort)
AĢağıdaki tümcelerin içindeki boĢlukları, metinde geçen uygun sözcüklerle doldur.
1. “Küçük _________ başlıklı bir metin okuduk” tümcesindeki boşluğa aşağıdakilerden
hangisini koyabiliriz?
a) Lort
b) kaşıktan
c) gemilerde
d) Kont
2. “Torununu dikkatle süzen __________ sonunda konuştu.” tümcesindeki boşluğa
aşağıdakilerden hangisini koyabiliriz?
a) adamlar
b) Kont
c) çocukcağız
d) kadının
3. “Yaşlı adam _________ uzun bir öykü anlattı.” tümcesindeki boşluğa
a) kadının
b) sevgiden
c) torununa
d) annesinden
4. “Çocuklar __________ uzanıp tatlı düşler içinde uyudular.” tümcesindeki boşluğa
a) yatağın
b) ranzalara
c) çimenlik
d) ırmak kenarının
5. Lort, Kont, torun, ranza sözcüklerinin içinde yer aldığı dört ayrı tümce kurup,
aşağıda boş bırakılan yerlere yazanız.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
31
6. Küçük çocuk, Kontùn kime benzeyip benzemediğini merak ediyormuş?
a) babasına
b) arkadaşına
c) kardeşine
d) kendisine
7. Küçük Lort, gemide nerde yatıyormuş?
a) güvertede
b) salonda
c) ranzada
d) küpeştede
8. Torununu tepeden tırnağa süzdükten sonra, Kont, ne dedi?
____________________________________________________________________
9. “Küçük Lortùn ayakları ____________ değmiyordu.” tümcesindeki boşluğa
a) yere
b) koltuğa
c) elbiseye
d) sıraya
10. Metne uygun olarak aşağıdaki boşlukları doldurunuz.
Meraklı gözlerini _________ dedesine dikmiş, nazik _______ tavır ve __________
onu ____________ .
 Varlık adlarından önce gelerek, varlıkları niteleyen yada belirten
sözcüklere sıfat denir.
SIFATLARIN ÇEġĠTLERĠ
Anlamlarına göre sıfatlar
Niteleme sıfatları
yapılarına göre sıfatlar
Belirtme sıfatları
A. İşaret sıfatı
B. Belgisiz sıfat
C. Soru sıfatı
Ç. Sayı sıfatları
a. Asıl sayı sıfatları
b. Sıra sayı sıfatları
c. Üleştirme sıfatları
ç. Kesir sayı sıfatları
Basit sıfatlar
TüremiĢ sıfatlar
Anlamlarına göre sıfatlar
Niteleme sıfatları
Koyunlar, yeşil çimen üstünde yayıldılar.
Sıcak hava yüzünden kimse çalışamıyordu.
Adamlar, yuvarlak masa çevresinde toplanıp tartışmaya başladılar.
siyah saç
kırmızı gül
beyaz menekşe
yeşil göz
siyah
kırmızı
beyaz
yeşil
(sıfat) – renk bildiriyor
BirleĢik sıfatlar
32
huysuz at
tatlı elma
soğuk oda
temiz hava
huysuz
tatlı
soğuk
temiz
( sıfat) – durum bildiriyor
(sıfat) – durum bildiriyor
geniş omuz
düz duvar
uzun ağaç
yüksek bina
geniş
düz
uzun
yüksek
(sıfat) – biçim bildiriyor
Örneklerde görüldüğü gibi, sıfatlar, adlardan önce gelir ve onları nitelerler. Birlikte
kullanıldıkları ada NASIL sorusunu sorarak niteleme sıfatını bulabiliriz.
Bayat ekmek.
- Nasıl ekmek?
- Bayat (ekmek)
niteleme sıfatı
 Varlıkların rengini, durumunu, biçimini; kısaca, nasıl olduklarını belirten
sıfatlara niteleme sıfatı denir.
Niteleme Sıfatlarının Derecelendirilmesi
A. Derecesiz Sıfatlar
geniĢ oda, beyaz önlük, dik yamaç, dar yol, keskin sirke, azgın köpek, kurnaz tilki
Sıfatın, addan önce tek olarak, anlamını değiştirici bir sözcük getirilmeden
kullanılmasıdır.
B. EĢitlik Derecesi
Demir gibi sağlam adam.
Süt kadar beyaz ten.
İki ayrı varlıkta eşit niteliğin bulunduğunu gösteren derecedir. Sıfattan önce gibi, kadar
sözcükleri getirilir.
C. Üstünlük Derecesi
Ondan daha çalışkan insan zor bulunur.
Koşuda ondan daha hızlı atlet yoktu.
İki varlıktan birinde bir niteliğin diğerine oranla üstün olduğunu gösteren derecedir.
Sıfattan önce – den durum eki yada daha sözcüğü getirilir. Sıfattan önce – den durum
ekiyle birlikte daha sözcüğü de gelebilir.
33
Ç. En üstünlük derecesi
En geniş oda burası.
En yaşlı adam köşede oturandır.
En aydınlık derslik yandakidir.
Varlıklar arasında en üstün niteliği bildiren derecedir. Sıfattan önce en sözcüğü
getirilerek en üstünlük derecesi oluşturulur.
D. AĢırılık Derecesi
O, çok güzel resim yapar.
Pek güzel bir şapkan var.
Burası çok karanlık bir oda.
Varlıklarda belli bir niteliğin aşırılığını gösteren derecedir. Sıfatın önüne pek, çok
sözcükleri getirilerek aşırılık derecesi anlatılır.
Niteleme Sıfatlarında PekiĢtirme
Kıpkırmızı güller
Pespembe yanaklar
Tertemiz önlük
YemyeĢil gözler
kı – p – kırmızı
pe – s – pembe
te – r – temiz
ye – m – yeşil
Anlam güçlendirilmesi (pekiştirme), sıfatın ilk hecesine m, p, r, s ünsüzlerinden birinin
getirilmesiyle yada bir ad yada sıfatın tekrarlanmasıyla yapılır.
Kırmızı kırmızı elmalar
Tatlı tatlı üzümler
Güzel güzel çocuklar
Temiz temiz sular
 Niteleme sıfatlarının anlamlarının güçlendirilmesine pekiştirme denir.
Unvan Sıfatları
 sosyal durum, meslek, görev, rütbe, derece gibi özellikleri gereği insan adlarına
takılan saygı ve tanıtma sözcüklerine unvan sıfatı denir.
34
Unvan sıfatları adlara üç biçimde takılabilir:
1. Adlardan sonra gelebilir:
Duygu Hanım
Mustafa Emmi
Numan YüzbaĢı
Kasım Ağa
2. Adlardan önce gelebilir:
Bayan Nalan
Doktor Selim
Avukat Naci
Öğretmen Ayşe
Batur Bey
Abbas Efendi
Bay Coşkun
Terzi Makbule
Unvan sıfatlarının ilk harfleri büyük yazılır. Sonlarına gelen ekler, kesme imiyle
ayrılmaz. Kamil Beyin, Dede Efendinin, Mustafa Öğretmenin, Fatma Hanımın… gibi.
Sıfatların Ad Yerine Kullanılması (AdlaĢmıĢ sıfatlar)
Sıfatlar niteledikleri yada belirttikleri adların anlamlarını üslenebilirler. Bir başka deyişle;
bir sıfat tamlamasında tamlanan düşer; tamlayan tamlananın eklerini alır. Bu durumlarda
sıfat, ad gibi kullanılır.
Karanlık yoldan hızla geçtik.
Tümcedeki sıfat karanlık sözcüğüdür.
Karanlıktan hızla geçtik.
Tümcedeki yoldan adının anlamı karanlık sıfatına yüklenmiştir. Böylece, sıfat
adlaşmıştır.
Sert elmaları severim.
Sertlerini severim.
sertlerini
adlaşmış sıfat
Küçük çocukları daha çok korumalıyız.
Küçükleri daha çok korumalıyız.
küçükleri
adlaşmış sıfat
Niteleme Sıfatlarda Küçültme
Niteleme sıfatlarında anlamın kısalmasıyla küçültme yapabilmek için sıfatlara, -ce, -cik
yada –(i)msi, -(i)mtırak yapım ekleri getirilir.
-ce
: temizce su
-(i)msi
: yeĢilimsi kazak
kirlice merdiven
sarımsı gömlek
uzunca adam
beyazımsı gün
bolca pantolon
mavimsi demir
-cik
: daracık sokak
incecik bez
küçücük ev
birazcık uyku
-(i)mtırak
: yeĢilimtırak elbise
mavimtırak gezegen
morumtırak yüz
kızılımtırak akşam
35
Sıfat Tamlaması
 Sıfatların, adları niteleyerek yada belirterek oluĢturduğu sözcük
grubuna sıfat tamlaması denir.
Adları niteleyen yada belirten sıfatların bulunduğu tümcelerin hepsinde sıfat tamlaması
vardır.
Zavallı kadın, kapıyı bir kez daha çaldı.
Küçük çocuk, koşarak aşağı indi.
Dev balık, bütün balıkçıları korkuttu.
2. Belirtme sıfatları
 Varlıkların yerlerini iĢaret eden, sayılarını bildiren, durumlarını sorarak yada
yarı belirtili olarak tamamlayan sözcüklere belirtme sıfatı denir.
Belirtme sıfatlarını dört grupta inceleyeceğiz:
A. ĠĢaret Sıfatları
Bu adam, Ģu öğrenci, o ağaç
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi bazı sıfatlar varlıkların yerini işaret ederek bildirir.
İşaret sıfatları –ler, -lar… çoğul ekleri almazlar.
 varlıkların yerlerini iĢaret yoluyla belirterek gösteren bu, şu, o sözcüklerine
işaret sıfatları denir.
Öteki, beriki, öbür… gibi sözcükler de işaret sıfatı olarak kullanılır.
Öteki köşe, beriki ev, öbür çocuk
B. Belgisiz Sıfat
Bazı insanlar, kimi çocuklar, bütün öğrenciler, birkaç oyuncu, baĢka şapka… gibi.
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, sıfatlar, önüne geldikleri ada kesinlik
vermemektedir. O ada, ancak, yarı belirti (şöyle böyle bir belirti) vermektedir.
 Varlıkların sayılarını, yerlerini ve durumlarını kesinlik kazandırmadan
Ģöyle böyle belirten sıfatlara belgisiz sıfat denir.
36
C. Soru Sıfatı
Hangi oda?, nasıl sınav?, neredeki kalem?, kaçıncı kat?, yüzde kaç pay?, kaç tay?
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, sıfatlar, önüne geldikleri adı soru yoluyla
belirtmektedir.
 Varlıkların sayılarını, yerlerini, durumlarını soru yoluyla belirten sıfatlara
soru sıfatı denir.
Ç. Sayı Sıfatları
 Varlıkların sayılarını belirten sıfatlara sayı sıfatı denir.
Sayı sıfatları dört bölüme ayrılır.
1) Asıl sayı sıfatları
on kişi, dokuz bayrak, beĢ yıl, üç göl, altı otobüs, dört kurbağa, sekiz dondurma… gibi.
 Varlıkların sayılarını tam olarak gösteren sıfatlara asıl sayı sıfatı denir.
2) Sıra Sayı Sıfatları
YetmiĢ beĢinci yıl, ikinci koşucu, 10. yıl, üçüncü sınıf, altıncı cadde, 1. yaş...
 Varlıkların sıra ve derecelerini belirten sıfatlara sıra sayı sıfatları denir.
3) ÜleĢtirme sıfatları
dörder elma, elliĢer lira, dörder kalem, beĢer silgi, üçer kürk, birer takvim…
 Varlıkların kaçar kaçar eĢit bölümlere ayrıldığını belirten sıfatlara
üleştirme sıfatları denir.
4) Kesir Sayı Sıfatları
yarım gün, çeyrek ekmek, yüzde yüz kazanç, üç buçuk saat, dörtte bir pay… gibi.
 Bütün bir varlığın eĢit parçalarından bir yada birkaçını belirten sıfatlara kesir
sayı sıfatları denir.
37
YAPILARINA GÖRE SIFATLAR
1. Basit Sıfatlar
güzel gömlek, hangi ev, yeĢil lamba, bir kız, siyah kedi, toz seker, bu su, Ģu kedi… gibi.
Kök halinde olup, baĢka bir sözcükle birleĢmemiĢ sıfatlara basit sıfatlar denir.
2. TüremiĢ Sıfatlar
yaĢ-lı nine
kısa-cık yol
bay-gın kadın
ev-cil aslan
boz-uk radyo
gri-msi bulut
kar-dan adam
çalıĢ-kan öğrenci
yap-ma bebek
sarı-mtırak yaprak
ses-siz bebek
ĢiĢ-man çocuk
doy-muĢ karın
yedi-Ģ-er elma
ağaç-lı yol
çekin- gen oğlan
tuz-lu yemek
geniĢ-çe alan
kork-unç olay
dur-gun su
 Sözcüklerin kök yada gövdelerine yapım eki getirilerek oluĢturulan sıfatlara
türemiş sıfat denir.
3. BirleĢik Sıfatlar
birkaç kişi
serinkanlı oyuncu
canciğer dostlar
iki kapılı araba
senlibenli ilişki
çalçene yaşlı
herhangi dağ
kırmızı bereli kız
uluslar arası yol
baĢıbozuk grup
boĢboğaz kadın
haksever insan
soğukkanlı tutum
vurdumduymaz kız
açıkgöz baksan
mirasyedi evlat
 Birden fazla sözcüğün anlamca kaynaĢmasıyla yada sıfat anlamı verecek
biçimde kullanılmasıyla oluĢan sıfatlara birleşik sıfat denir.
Sorular
1. “Varlık adlarından önce gelerek, varlıkları niteleyen yada belirten sözcüklere
________ denir.
a) ad
b) özne
c) sıfat
d) sözlük
2. Aşağıdakilerden hangisi niteleme sıfatı değildir?
a) işaret
b) soru
c) belgisiz
d) türemiş
3. Aşağıdakilerden hangisi niteleme sıfatıdır?
a) bazı kitaplar b) yüksek bina
c) beriki ağaç
d) onuncu yıl
4. Aşağıdaki niteleme sıfatlarından hangisi varlığın biçimini belirtmektedir?
a) uzun yol
b) temiz çocuk
c) yeşil yaprak
d) soğuk hava
38
5. Aşağıdaki niteleme sıfatlarından hangisi varlığın durumunu belirtmektedir?
a) siyah boru
b) geniş cadde
c) eğri tablo
d) yorgun adam
6. Aşağıdaki niteleme sıfatlarından hangisi varlığın rengini belirtmektedir?
a) aydın oda
b) grimsi bulut
c) karanlık hol
d) düzgün kitaplık
7. Derecesiz sıfat hangi seçenekte yer almaktadır?
a) çok aydınlık yol b) en genç kız
c) daha hızlı koşucu d) ihtiyar kadın
8. “O, çok temiz bir insandır.” tümcesindeki niteleme sıfatının derecesi hangi seçenekte
belirtilmiştir?
a) eşitlik
aşırılık
c) en üstünlük
d) üstünlük
9. Çiçek kadar temiz koku tamlamasında niteleme sıfatının derecesi hangi seçenekte
belirtilmiştir?
a) derecesiz
b) en üstünlük
c) eşitlik
d) aşırılık
10. Aşağıdakilerden hangisi sıfatın en üstünlük derecesini bildirmektedir?
a) en güçlü kız b) daha ılık hava
c) tazı gibi hızlı at
d) pek akıllı oğlan
11. Aşağıdaki niteleme sıfatlarından hangisinde pekiştirme vardır?
a) yeşilimsi boya b) uzunca adam
c) acımtırak çay
d) tertemiz önlük
12. Aşağıdakilerden hangisinde anlamı güçlendirilmiş sıfat tamlaması vardır?
a) mavi mavi gözler b) grimsi bulutlar c) küçücük bulut
d) mavimtırak bulut
13. Aşağıdakilerden hangisi addan bir unvan sıfatı almıştır?
a) Öğretmen Ali b) Sultan Mehmet
c) Gezgin Arif
d) Ahmet Çavuş
14. Aşağıdakilerden hangisinde adlanmış sıfat bulunmaktadır?
a) Büyükleri şu yana oturtmalıyız.
b) Küçük çocuklar coşku içindeydiler.
c) önce yaşlı kadın konuşmaya başladı. d) Bütün insanlar onu alkışladı.
15. Aşağıdaki niteleme sıfatlarının hangisinde küçültme vardır?
a) temiz hava
b) güzel giysi
c) koskocaman kız d) kırmızımsı yüz
16. Aşağıdakilerden hangisi sıfat tamlamasıdır?
a) gözlerin yeşili b) yaprak sarısı
c) bütün öğrenciler
d) öğrencinin günlüğü
17. “Öbür arsayı da görelim.” tümcesindeki belirtme sıfatının türü nedir?
a) belgisiz
b) işaret
c) soru
d) sayı
39
18. Aşağıdakilerden hangisi belgisiz sıfattır?
a) şu geçit
b) kaçıncı geçit
c) birinci geçit
d) birkaç geçit
19. soru sıfatı hangi seçenekte yer almaktadır?
a) neredeki ev
b) sekizinci durak
c) bazı insanlar
d) beriki çayır
20. Asıl sayı belirten sıfat hangi seçenekte yer almaktadır?
a) dördüncü sınif b) dörder ceviz
c) dört buçuk dakika d) dört öğrenci
21. “Okulumuzun açılışının onuncu yılını kutluyoruz.” tümcesindeki sayı sıfatının türü
nedir?
a) sıra sayısı
b) kesir sayısı
c) asıl sayı
d) üleştirme
22. Kesir sayı sıfatı hangi seçenekte yer almaktadır?
a) beş yüzer lira b) üçüncü pencere
c) yirmi bir katar
d) dörtte bir dilim
23. “Pastadan hepimize ikişer dilim düştü.” Tümcesindeki sayı sıfatının türü nedir?
a) kesir sayı
b) asıl sayı
c) üleştirme
d) sıra sayı
24. Aşağıdakilerden hangisi türemiş sıfattır?
a) öbür gün
b) güçlü adam
c) mavi yaka
d) kara bulut
25. Birleşik sıfat hangi seçenekte yer almaktadır?
a) güç iş
b) uzunca yol
c) hangi yokuş
d) birkaç çiçek
26. “O hazine sayesinde yükselirsiniz.” Tümcesindeki O sıfatının türü aşağıdakilerden
hangisidir?
a) işaret sıfatı b) niteleme sıfatı
c) sayı sıfatı
d) soru sıfatı
27. Aşağıdaki sıfat tamlamalarının hangisinde niteleme sıfatı kullanılmıştır?
a) bir sürü sal b) yarım karpuz
c) kalın iplik
d) öteki soru
28. Aşağıdaki sıfat tamlamalarının hangisi pekiştirme sıfatıyla yapılmıştır?
a) büyükçe ayı b) akça pakça kız c) yeşilimtırak şal d) sevimli kadın
29. Aşağıdakilerden hangisi sıfat tamlamasıdır?
a) bahçe kapısı b) karanlık oda
c) bebek tulumu
d) ders zili
30. Aşağıdaki tümcelerin hangisinde sıfat tamlaması yoktur?
a) Küçük toprak parçasıydı.
b) Ortalığı siyah bir duman kapladı.
c) Islak çimenlere uzandı.
d) Buraya yeni geldiler.
40
BELĠRTEÇ
TĠMSAH
Nil`de yaşayan bütün hayvanlar timsahtan çok korkarlar. Bu korkunç hayvan suda hızlı
gider; karada ağır hareket eder. Çünkü elleri, ayakları kısadır. Sudan dışarıda üç gün
yaşar; fazla kalırsa ölür.
Timsahların bir düşmanı vardır: Gelincik. Timsah gibi karada da sürünerek timsahı
arar. Dört ayaklı, fareye benzer. Kurşunun etki etmediği bu hayvanın tek düşmanı
gelincik ve Nil atıdır.
Nil`de dolaşırken koca bir timsah gördük.Bize yaklaşınca ona birkaç kurşun attık,
etkisi olmadı. Biraz tırmandı. Ağzından bir gelincik koşarak dışarı çıktı. Timsah orada
öldü. Bu işi nasıl yaptı? Bilmiyoruz.
Evliya ÇELEBĠ
Aşağıdaki soruları yukarıdaki metinden yararlanarak yanıtlayınız.
1. Timsah nasıl bir hayvandır?
_______________________________________________________________________
2. Timsahlar, karada ne kadar bir süre yaşayabilirler?
_______________________________________________________________________
3. Timsahların düşmanları nelerdir?
_______________________________________________________________________
4. Gelincik nasıl bir hayvanmış?
_______________________________________________________________________
5. Yazar, timsahı nerde, ne zaman görmüş?
_______________________________________________________________________
6. Yazar ve arkadaşları timsahı görünce ne yapmışlar?
_______________________________________________________________________
7. Timsah niçin ve nasıl ölmüş?
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
41
Örnek soru ve yanıtlar
-
Nil`de yaşayan bütün hayvanlar timsahtan ne kadar korkarlar?
Çok.
Timsah suda nasıl gider?
Hızlı.
Timsah karada nasıl hareket eder?
Ağır.
Timsah sudan dışarıda (karada) ne kadar yaşar?
Üç gün.
Gelincik nasıl, nereye çıktı?
Koşarak, dışarı çıktı.
Yukarıdaki örneklerde, fiile sorulan sorulara alınan yanıtlar, yüklemin anlamını
azlık-çokluk, durum, zaman, yön gibi çeşitli yönlerden tamamlamaktadır. Bu sözcükler,
yüklemin bildirdiği işin, hareketin yapılış miktarını (az-çok); yapılış şeklini (hızlıyavaĢ); zamanını (üç gün, dolaĢırken, gezerken); yüklemin yönünü (içeri-dıĢarı)
yada yüklemin soruyla ilgisiyle belirtiyor.
 Eylemlerden, sıfatlardan yada kendi soyundan sözcüklerden önce gelerek, bu
sözcüklerin anlamlarını zaman, durum, nicelik, yer-yön bakımından belirten
sözcüklere belirteç denir.
Belirteçler görev yönünden sıfatlara benzer. Sıfatlar adları, belirteçler eylemleri yada
sıfatları belirtir yada niteler.
NĠTELEME SIFATI
Adı niteliyorsa sıfattır:
Ġyi çocuk.
Hızlı yarışçı.
Güzel kitap.
Ġhtiyar adam.
Akıllı maymun.
Büyük ev
Ağaçlı yol
Küçük oda
ÇalıĢkan öğrenci
Dolu havuz
tek başına kullanılıp
Eylemi niteliyorsa Sıfatı niteliyorsa
çekim eki almışsa addır: belirteçtir:
belirteçtir:
YaĢlıyı götürdüler.
Güzel konuştu.
Çok iyi çocuk.
Sarıyı giysin.
Hızlı koştu.
Pek hızlı atıcı.
Sağlamları sen al.
Kötü oynadılar. Çok iyi kitap.
Tembelleri sevmem.
Çok kokuyor.
Pek yaşlı nine.
ÇalıĢkanları yeğlerim.
YavaĢ koşuyor. Çok hoş dizi.
Küçükleri seviniz.
Ġyi oynuyor.
Pek hoş kutu.
BoĢları atın.
Az koştun.
Biraz dar yol.
Pürüzlüleri kaldırın.
ġahane boyadın. Her tok ayı.
Öğrenci çalıĢkan.
Su pis kokuyor. En akıllı kız.
Havuz dolu.
İn boĢ duruyor. Ne hoş kız!
42
Tümcedeki görevlerine göre belirteçler beĢ türdür:
BELĠRTEÇ TÜRLERĠ
Durum
belirteci
elbette
elbette
mutlaka
koşarak
gezerek
hep birlikte
bağırarak
yalnız
yine
böyle
kesinlikle
Zaman
belirteci
bugün
dün
yarın
henüz
şimdi
demin
akşamleyin
kışın
önce
yazın
Yer-yön
belirteci
aşağı
yukarı
içeri
dışarı
ileri
geri
öte
beri
sağa
yanda
Nitelik
belirteci
Soru
belirteci
çok
pek
pek çok
pek az
oldukça
azıcık
biraz
hiç
hepten
kısmen
nasıl
niçin
kim için
neden
ne
nereden
hani
ne biçim
ne kadar
ne denli
Durum belirteçleri
 Eylemlerin, sıfatların, belirteçlerin anlamlarını
nitelik yönünden etkileyen sözcüklerdir.
Bu işi böyle yapınız.
Çocuklar bağırarak koştular.
Derse geç kaldık, hızlı yürüyelim.
Sen akıllı çocuksun, aptalca konuşma.
Bu işin aslını mutlaka öğreneceğim.
İkimiz arasındaki bu sırrı kesinlikle saklayacağım.
Bu ödevleri birlikte yapınız.
Yaşlı kadın bu evde yalnız oturuyor.
Çok seslendim, ama beni yine de işitmedi.
Bu konuda çok kötü düşünüyorsunuz.
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, belirteçler, eylemlerin nasıl yapıldığını, niteliğini
yada ne durumda olduğunu göstermektedir. Durum belirteçlerini bulmak için eyleme
nasıl sorusu sorulur.
43
Zaman belirteçleri
 Eylemlerin anlamlarını zaman yönünden etkileyen sözcüklerdir.
Hasan Malmö`den dün akĢam geldi.
Sana sonra uğrarım.
Toplantıya senden önce geldim.
Seni okulda demin gördüm.
Annem, Türkiye`ye yarın gidecek.
Antrenmanımız henüz bitmedi.
AkĢamleyin ailecek size geleceğiz.
Üç ay önce maçta kolum kırılmıştı.
Bugün maçı kaybedersek, eve yürüyerek gideceğim.
Zaman belirteci görevini en çok Ģu sözcükler üstlenir:
dün, bugün, şimdi, yarın, eskiden, demin, önce, sonra, bazen, nadiren, geç, erken, yazın,
kışın, baharın, güzün, henüz, geçen yıl, gelecek yıl, akşam, sabah, öğleyin, öğleden önce,
öğleden sonra, gece,gece yarısı, gündüz, gelecek ay, geçen ay, günlerce, haftalarca,
aylarca, yıllarca, yüzyıllarca, asırlarca, yüzyıllar önce, yüzyıllar sonrası… gibi.
Bir tümcede belirteçleri bulabilmek için ne zaman, ne zamana dek, ne zamandan
beri? sorularını sorarız.
Ne zaman?
Babam ne zaman gelecek?
Ali okula ne zaman gider?
Basket oynamaya ne zaman başladın?
Tatile ne zaman gideceksiniz?
Baban yarın akĢam gelecek.
Ali okula sabah erken gider.
Basket oynamaya iki yıl önce başladım.
Tatile yazın gideceğiz.
Ne zamana dek?
Bu işte ne zamana dek çalışacaksın?
Bu işi ne zamana dek sürdüreceksin?
Ne zamana dek uyuyacaksın?
Toplantı ne zamana dek biter?
Gelecek yıla dek çalışacağım.
Ġki yıla dek sürdüreceğim.
Yarın sabaha dek uyuyacağım.
Dört saate dek biter.
44
Ne kadar?
Maç kaç saat sürer?
Dayının yanında ne kadar kalacaksın?
Sence sınav ne kadar sürer?
Burada ne kadar oturacaksın?
Bir saat sürer.
Dayımın yanında iki hafta kalacağım.
Bence sınav üç saat sürer.
Burada yarım saat oturacağım.
Ne zamandan beri?
Ne zamandan beri Sona`da oturuyorsun?
Ne zamandan beri boğazın ağrıyor?
Ne zamandan beri okla gidiyorsun?
Ne zamandan beri spor yapıyorsun?
On üç yıldan beri Sonla`da oturuyorum.
Bir haftadan beri boğazım ağrıyor.
Yedi yıldan beri okula gidiyorum.
Altı yaĢımdan beri spor yapıyorum.
YER, YÖN BELĠRTEÇLERĠ
Eylemlerin anlamlarını yer ve yön bakımından etkileyen sözcüklerdir.
Bu sözcüklerden bazıları şunlardır:
ileri, geri, yukarı, aşağı, ön, arka, sağ, sol, üst, alt, bura, şura, ora, yana… gibi.
Bu belirteci bulmak için eyleme nereye sorusu sorulabilir.
Nereye?
Öğretmen nereye girdi?
Müdür nereye bakıyor?
Araba nereye gidiyor?
Paketi nereye bırakayım?
Öğretmen içeri girdi.
Müdür yukarıya bakıyor.
Araba geriye gidiyor.
Paketi aĢağıya bırak.
Nerede?
Melike nerede oturuyor?
Taksi nede duruyor?
Çocuk nerede oyun oynuyor?
Nesli nerede ders çalışıyor?
Melike dıĢarıda oturuyor.
Taksi yanda duruyor.
Çocuk arkada oyun oynuyor.
Nesli içeride ders çalışıyor.
45
Nereden?
Sertaç nerden geliyor?
Hastaneye nereden gidelim?
Tren nereden geçti?
Eczaneye nereden gideyim?
Sertaç yukarıdan geliyor.
Hastaneye buradan gidelim.
Tren yandan geçti.
Eczaneye sağdan git.
Yer, yön belirteçleri iyelik eki alır:
Betül solumda oturuyor.
Hırsız önümde gidiyordu.
Kuşlar üstümde uçuşuyorlar.
Törende önümde ve arkamda Türk bayrakları vardı.
Yer, yön belirteçleri tamlamalar kurar:
Taksiyi okulun önüne park etmeyin, lütfen.
Kedi televizyonun altında uyuyor.
Öğrenciler okulun arka bahçesinde oynuyorlar.
Leylekler evin bacasının üstüne yuva kurmuşlar.
ÖLÇÜ BELĠRTEÇLERĠ
Eylemlerin, sıfatların, belirteçlerin anlamlarını azlık,
çokluk bakımından etkileyen sözcüklerdir.
Bu sözcüklerden bazıları suçlardır:
Az, çok, pek, en, kadar, daha, en çok, en az, pek çok, pek az, biraz, fazla, hep, hepten,
kısmen, daha, gayet, oldukça,toptan,hepten, hiç… gibi
Bu sözcükler adları nitelediklerinde sıfat görevini üslenir.
belirteç
sıfat
: Cahide çok çalışıyor.
: Panayırda çok insan var.
46
Ölçü belirteçleri azlık, çokluk, eşitlik, üstünlük, sayı, derece, karşılaştırma gibi
kavramları belirtir. Bu belirteçlere şu örnekler verilebilir.
Çok çalıştım; ama öğretmen bana çok az not verdi.
Bu ödevi yapıp bitirmek için sabaha dek çalıştım.
Çiçeklerden en çok kardeleni severim.
Toplantıda bu konuya pek az değinildi.
Böyle gevşek çalışırsak, maçı hepten kaybederiz.
Bana biraz borç para verebilir misin?
Bu yeni oyuncuyu pek beğenmedim.
Dünkü önemli maçta pek Ģahne oynadın.
Dikkat edersen daha güzel oynayabilirsin.
Konuyu daha kısa anlatmaya çalışabilirsin.
O, içkiyi biraz fazla kaçırmış.
Dünkü yarışmada oldukça iyiydin.
Senin kadar çalışkan öğrenci çok az bulunur.
Yaptığın iş, gayet güzel olmuş.
En baĢarılı öğrenci bizim okuldadır.
Bugün yapılacak çok işim var.
En çok salon oyunlarını severim.
SORU BELĠRTEÇLERĠ
Eylemlerin ve sıfatların anlamlarını soru yoluyla belirleyen sözcüklerdir.
Bu sözcüklerden bazıları Ģunlardır:
ne, nasıl, nereden, niçin, neden, hani, ne denli, ne diye, ne biçim… gibi.
Sence bu durumda ne yapılabilir?
Bunca ödevi yatarak nasıl yapabilirim?
Bu çocuk, bu denli çok parayı nereden sağlıyor?
Bu akşamki maçımıza niçin annenle birlikte gelmiyorsun?
Bildiğin gibi, bu işte benim hiçbir sorumluluğum yok, neden bana yükleniyorsun?
Hani dün bana gelecektin!
Bu parti başkanı ne biçim konuşuyor?
Türkiye`de ne kadar kalacaksınız, biliyor musun?
O, bu işi ne denli iyi yapabilir?
Ne diye telefon etmedin?
Bu davranış sonunda ne getirir?
47
SORULAR
1. “Taksi erken gelmeseydi, Selma, okula çok geç kalacaktı.” tümcesindeki belirteçler
tam olarak hangi seçenekte belirtilmiştir?
a) taksi-erken-gelmeseydi
b) Selma-okula-çok
c) erken-çok-geç
d) işe- çok-geç
2. AĢağıdakilerden hangisi durum zarfını bildirmektedir?
a) tertemiz oda b) tertemiz yıkadı
c) temiz gömlek
d) tertemiz bahçe
3. “Ondan, bunu hiç beklemezdim.” Tümcesindeki belirtecin türü hangi seçenekte
belirtilmiştir?
a) durum belirteci b) zaman belirteci c) yer belirteci
d) soru belirteci
4. “Artık gitmeliyim, size tekrar uğrarım.” tümcesindeki belirteçlerin türü hangi
seçenekte sırasıyla belirtilmiştir?
a) durum-soru belirteçleri
b) nicelik-yer belirteçleri
c) durum-zaman belirteçleri
d) zaman-zaman belirteçleri
5. AĢağıdakilerden hangisi zaman belirtecidir?
a) Gelin
b) Halâ gelmedi.
c) Yukarı çıksın.
d) Niçin geldi?
6. “ĠĢe erken baĢlamıĢsın.” tümcesindeki belirtecin türü hangi seçenekte belirtilmiştir?
a) zaman belirteci b) yer belirteci
c) durum belirteci
d) soru belirteci
7. “Adam, bahçeden dıĢarı çıktı.” tümcesindeki belirtecin türü hangi seçenekte
belirtilmiştir?
a) yer-yön belirteci
b) durum belirteci
c) nicelik belirteci
d) zaman belirteci
8. AĢağıdakilerden hangisi yer-yön belirtecidir?
a) O, her sabah bize uğrar.
b) Böyle konuşma.
c) Sandalyeyi geri çek.
d) Hiç gelmediniz.
9. “Onun kadar iyi insan az bulunur.” tümcesindeki belirtecin türü hangi seçenekte
belirtilmiştir?
a) yer-yön
b) durum
c) nicelik
d) zaman
48
10. “KoĢuda ona pek güvenmem, ama, sen oldukça iyisin.” Tümcesindeki nicelik
belirteçleri hangi seçenekte belirtilmiştir?
a) pek-oldukça b) ama-sen
c) güvenmem-iyisin d) ona-sen
11. AĢağıdakilerden hangisi nicelik belirtecidir?
a) İçeri girin.
b) Çok severim
c) Neden geldin?
d) Henüz bitmedi.
12. AĢağıdakilerden hangisi soru belirtecidir?
a) Hangi kız?
b) Nasıl kitap?
c) Neden geldin?
d) Hangi yol?
13. Durum belirteci hangi seçenekte bulunmaktadır?
a) Güzel taşıyın. b) Güzel palto.
c) Güzel çocuk.
d) Aşağı gelin.
14. “Eylemlerden, sıfatlardan yada kendi soyundan sözcüklerden önce gelerek,
bu sözcüklerin anlamlarını zaman, durum, nicelik, yer-yön bakımından belirten
sözcüklere ________________ denir.” tümcesindeki boş yere aşağıdakilerden
hangisini koyabiliriz?
a) eylem
b) sıfat
c) belirteç
d) adıl
15. “Yusuf, okula Kenan`dan önce geldi.” tümcesindeki belirtecin türü hangi seçenekte
gösterilmiştir?
a) durum belirteci b) yer belirteci
d) zaman belirteci
16. “Onlar, bizden çok kazanıyorlar.” tümcesindeki belirtecin türü hangi seçenekte
belirtilmiştir?
a) yer belirteci b) nicelik belirteci
c) durum belirteci
d) zaman belirteci
17. AĢağıdakilerden hangisi durum belirtecidir?
a) Arabayı yavaş sür. b) Şuradan geri dönün. c) İşe geç kaldık. d) Yolumuz az kaldı.
18. “Onu, daha ne kadar bekleyeceğiz?” tümcesindeki belirtecin türü hangi seçenekte
belirtilmiştir?
a) yer belirteci b) soru belirteci
d) durum belirteci
19. AĢağıdakilerden hangisi zaman belirtecidir?
a) O, buraya bazen gelir.
b) İçeri girin.
c) Eve birlikte gidelim.
d) Ne yapıyorsun?
49
20. “ġafağın söktüğü yer giderek sararıyordu.” tümcesinde belirteç olan sözcük hangisidir?
a) şafak
b)yer
c) giderek
d) sararıyordu
21. “Bunun için de ardından atlı kovalıyormuĢ gibi hızlı hızlı yürüyordu.”
Tümcesinde yatık yazılı tekrar grubunun türü nedir?
a) adıl
b) belirteç
c) eylem
d) sıfat
22. “Sinemadan çıktığımda yağmur yine baĢlamıĢtı.” tümcesinde kaç tane belirteç vardır?
a) 1
b) 2
c) 3
d) 4
23. “Bir gün bir pınar baĢına konarlar.” tümcesinde belirtecin türü aşağıdakilerden
hangisidir?
a) durum belirt. b) zaman belirteci
c) soru belirteci
d) nicelik belirteci
24. AĢağıdaki tümcelerin hangisinde güzel sözcüğü belirteç olarak kullanılmıĢtır?
a) Güzel çiçekler yetiştirmişsiniz.
b) yolumuzun üstünde güzel çeşmeler gördük.
c) Güzel, salondan içeri girdi.
d) Öğretmen, bugün güzel konuştu.
25. AĢağıdaki tümcelerin hangisinde belirteç yoktur?
a) El, elin eşeğini türkü çağırarak arar. b) El yarası onulur, dil yarası onulmaz.
c) Emanet eşeğin yuları gevşek olur.
d) Kavun, karpuz yata yata büyür.
26. “Mektebin tek güzel ve yeni eĢyası olan öğretmen kürsüsüne, kuvvetle elimi
vurdum.” tümcesinde belirteç olan sözcük hangisidir?
a) yeni
b) öğretmen
c) kuvvetle
d) elimi
27. AĢağıdaki tümcelerin hangisinde “küçük” sözcüğü belirteç olarak kullanılmıĢtır?
a) Küçük, biraz da büyükleri dinlemelisin. b) Küçük şeyler üzerinde durma.
c) Küçük kız tıpkı annesine benziyor.
d) Mobilyalar çok hantal olduğu için ev küçük geldi.
28. “Bu elbiseyi geçen yıl almıĢtık.” tümcesindeki belirtecin türü nedir?
a) nicelik belirt. b) soru belirteci
c) durum belirteci
d) zaman belirteci
29. “Ġki saat sonra, yukarı çıktılar.” tümcesindeki belirteçlerin türü sırasıyla nedir?
a) durum belirteci, yer-yön belirteci
b) yer-yön belirteci, soru belirteci
c) nicelik belirteci, soru belirteci
d) zaman belirteci, yer-yön belirteci
30. “Bu kadar öğütten sonra kim yola gelmez ki?” tümcesinde kaç tane belirteç vardır?
a) 4
b) 3
c) 2
d) 1
50
BAĞLAÇLAR
Keloğlan ile Cinler PadiĢahı
Keloğlan, elindeki bir altını adama vermiş, adam da köpeği salıvermiş. Köpek takılmış
Keloğlan`ın ardına. Keloğlan gider, kedi ile köpek de gider. O, nereye giderse kedi ve
köpek de oraya. Gide gide bir yol ayrımına varmışlar. Orada yaşlı bir kadınla
karşılaşmışlar. Kadın, bir yılanın kafasını ezmek üzereymiş. Keloğlan, kalan son altını da
verip yılanı da kurtarmış ölümden. Yılan da katılmış onlara. Keloğlan:
- Beş altını kaçırdım ama üç can da kurtardım ya, diye düşünüyormuş. Yılan,
keloğlan`ın içinden geçenleri anlamış. Dile gelip:
- Keloğlan, Keloğlan, yılan göründüğüme bakıp aldanma; ben yılan değilim, cinler
padişahının oğluyum. Sen bana iyilik yaptın, ölümden kurtardın beni. Bu iyiliğin
altında kalamam. Gel seni babama götüreyim, ne dilersen dile ondan. Babam, ne
dilediğini sorarsa, “Dilinin altındaki mührü istiyorum!” dersin. Sakın unutma, mührü
isteyeceksin babamdan, demiş.
Yılmaz Yeşildağ
(Keloğlan ile Cinler Padişahı)
SORULAR
1. Keloğlan köpeği nasıl kurtarmış?
_______________________________________________________________________
2. Köpek ne yapmış?
_______________________________________________________________________
3. Keloğlan elinde kalan son altınla ne yapmış?
_______________________________________________________________________
4. Keloğlan yaptığı işten memnun mudur? Niçin?
_______________________________________________________________________
5. Yılan niçin dile gelmiş?
_______________________________________________________________________
6. Cinler padişahının oğlu, Keloğlanà sıkı sıkı neyi tembih etmiş?
_______________________________________________________________________
51
Eş görevli sözcükleri, sözcük öbeklerini ve tümceleri
birbirine bağlayan sözcüklere bağlaç denir.
Türkçe‟nin yapısı genellikle kısa tümcelerle anlatıma uygundur. Bu nedenle bağlaç
olarak kullanılan sözcüklerin sayıları sınırlıdır. Bunların başlıcaları şunlardır:
ve, ama, çünkü, ya da, fakat, eğer, veya, lâkin, oysa, yahut, ancak, oysaki, veyahut,
yalnız, halbuki, mademki, sanki, üstelik, ancak, örneğin, gerçekten, ile, zira, neyse, şayet,
bari, hem … hem, gerçi, ne … ne, yoksa, ya … ya, öyleyse, lâkin, yahut… gibi.
Kedi ile köpek de gider. O, nereye giderse kedi ve köpek de oraya. Beş altını kaçırdım
ama, üç de can kurtardım. Elma ve armut aldım. Kerem ile Aslı oyununu izledik. Şort
veya atlet alabilirsin.
Ve-ile-veya-ama-de sözcükleri, diğer sözcükler arasında anlam ilişkisi kurmuşlardır.
Ona karĢı pek güvenim kalmadı; fakat sert davranmak da istemiyorum.
Onunla uzun süredir görüĢemiyoruz; ama aramızdaki yazıĢma kesintisiz sürüyor.
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi bağlaçlar, anlamca ilgili tümceleri de birbirine
bağlarlar.
ki-ile-de bağlaçları tümce içinde başka görevler de üstlenirler. Bunları örnekleyelim.
O, buraya gelmez ki aradığınızı söyleyeyim. Biz inanıyoruz ki, o, bunu baĢaracak.
Yukarıdaki örneklerde yer alan ki bağlaç görevindedir. Ki bağlacı kendinden önce gelen
sözcükten ayrı yazılır ve sözcükler arasında ilişki kurar. Ek durumundaki ki ilgi adılıdır.
Kapının camları sağlam, ama pencereninki kırılmıĢ. (İlgi adılı)
Onun gömleği temiz, ama seninki değil. (İlgi adılı)
İlgi adılı eki –ki sözcüğe bitişik yazılır.
Yapım eki olan –ki sıfat türetir.
Önceki gün size uğradım. Beriki oda bundan daha geniĢ. (Yapım eki)
Yapım eki durumunda olan –ki sözcüğe bitişik yazılır.
52
ile:
Yusuf ile Ali top oynuyorlar.
Ekmek ile peynir yedim.
Arabaya benzinle yağ koyun, lütfen.
Yukarıdaki örneklerde yer alan ile sözcüğü bağlaçtır. Çünkü sözcükler arasında bağlantı
kuruyor. Tümcede yer alan ile sözcüğü kaldırılarak yerine ve sözcüğü konulduğunda
anlam bozulması olmuyorsa, ile tümce içinde bağlaç durumundadır. Aksi durumda ile
sözcüğü ilgeç durumundadır. Yusuf okula bisiklet ile gitti. Elif ile Ali okuldalar.
de:
Sen de bizimle geleceksin.
Ana yol da buradan çok uzak.
Yukarıdaki örneklerde yer alan de sözcüğü bağlaçtır. Bağlaç olan de , bile-dahi anlamını
taşır. De bağlacının yerine bu sözcükleri koyduğumuzda tümcenin anlamı bozulmuyorsa
de tümcede bağlaçtır. De bağlacını tümceden çıkardığımızda anlam genellikle bozulmaz.
Sen bizimle geleceksin. Ana yol buradan çok uzak.
Adın –de durum eki ise, adlara bitişik yazılır. Bu ek çıkarıldığında anlam bozulur.
Çocuklar bahçede oynuyorlar.
Çocuklar bahçe oynuyorlar.
Evde konuklarımız var.
Ev konuklarımız var.
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, -de eki, adın durum ekidir.
53
ĠLGEÇ ve ÜNLEM
OKULA GĠRĠġ
- Yarın okula başlıyorum.
Tomi ile Anika, sevinçten uçarcasına el çırptılar.
- Yaşasın! Yarın sabah sekizde seni bizim kapının önünde bekliyoruz.
- Yo, yo, o kadar erken başlayamam. Ayrıca ben atımla gelirim okula.
Öyle de yaptı. Ertesi gün saat tam onda atını taraçadan indirdi. Az sonra küçük
kasabanın tüm insanları, şimşek gibi geçen atı görebilmek için yollara dökülmüştü. Biraz
acelesi olan Pipi`ydi atıyla geçen. Okul bahçesine atıyla daldı. Yere atladığı gibi atını bir
ağaca bağladıktan sonra okul kapısından içeriye gürültüyle girdi.
Astrid LĠNDGREN
(Uzun Çoraplı Kız Pipi)
Glosor:
Taraça
: terrass
Kasaba
: köping
Şimşek gibi
: blixtsnabb
Yollara dökülmek : ge sig i väg, samlas på gatorna
Aşağıdaki soruları metinden yararlanarak yanıtla.
1. Tom ve Anika niçin sevindiler?
________________________________________________________________________
2. Pipi, çocukların kendisini bekleme teklifini niçin geri çevirdi?
________________________________________________________________________
3. Pipi okula ne ile gitti?
________________________________________________________________________
4. Kasabalı yollara niçin dökülmüştü?
________________________________________________________________________
5. Pipi okul bahçesine girdikten sonra neler yaptı?
________________________________________________________________________
6. Sen “uzun Çoraplı Pippi`nin” tümünü okudun mu?
________________________________________________________________________
54
İlgeçler, tümce içinde sözcükler arasında; süre, eĢitlik, araç, aitlik, benzerlik, yön,
sebep gibi türlü yönlerden anlam ilişkileri kurarlar.
Sözcükler arasında ilgi kuran sözcüklere ilgeç denir. Ġlgeçler, bir sözcükten sonra gelir
ve bu sözcükle öteki sözcükler arasında ilgi kurarlar. BaĢlıca ilgeçler aĢağıdadır:
gibi, için, dolayı, değin, göre, kadar, üzere, ile… gibi.
İlgeç olarak kullanılan bu sözcüklerin yanı sıra sıfat, belirteç ve ad olarak kullanılan pek
çok sözcük de ilgeç olarak kullanılır. Bunlardan bazıları şunlardır:
Aşağı, yukarı, sonra, karşı, öte, doğru, başka, alt, üst,yan, iç, dış… gibi.
gibi
Bu ilgeç genellikle benzetmelerde kullanılır:
Melike, melek gibi bir kızdır.
Senin gibi becerikli bir oyuncu az bulunur.
Ben, köpek gibi sadık hayvanları severim.
gibi ilgecinin yerine bazen –si, -ca, -casına gibi sıfat türeten ekler kullanılır:
Bence yemek biraz acımsı.
Bence yemek acı gibi.
Sana kardeşçe davrandım.
Sana kardeş gibi davrandım.
Çok bilirmişçesine konuştu.
Çok bilirmiş gibi konuştu.
kadar
Bu ilgeç genellikle benzetme, karşılaştırma ve ölçü anlamları bildirir:
Senin kadar çalışkan bir öğrenci görmedim.
Fadime Hanım kadar hoyrat biri zor bulunur.
Stockholm`den Göteborgà kadar araba ile gideceğiz.
Melek gibi güzel kız.
Kar gibi beyaz çamaşır.
Aslan gibi kuvvetli güreşçi.
Melek kadar güzel kız.
Kar kadar beyaz çamaşır.
Aslan kadar kuvvetli güreşçi.
için
Bu ilgeç genellikle sebep ve amaç bildirir:
Senin için her şeyi yaptığımı bilirsin.
Bazı insanlar sadece para için çalışır.
Sağlığımız için dengeli beslenmeliyiz.
55
ile
Bu ilgeç genellikle birlik, beraberlik anlamı verir. Hem ilgeç, hem bağlaç olarak
kullanılır. İlgeç olarak sözcükler arasında ilgi kurar:
Bu paketleri posta ile gönderiniz.
Maça otobüs ile gideceğiz.
Çok para ile sağlık satın alınamaz.
ile sözcüğü, ve anlamında kullanıldığında bağlaç görevini üstlenir.
Kalem ile silgi aldım.
Nesli ile Betül pikniğe gittiler.
Çanta ile paketi bana ver.
Kalem ve silgi aldım.
Nesli ve Betül pikniğe gittiler.
Çanta ve paketi bana ver.
ile ilgeci bazen kendisinden önce gelen sözcük ile bitişik yazılır:
İşe bisiklet ile gidiyorum.
İşe bisikletle gidiyorum.
Malmö`ye uçak ile gitti.
Malmö`ye uçakla gitti.
Kışın kalın giysi ile gezeriz.
Kışın kalın giysilerle gezeriz.
göre
Bu ilgeç görecelik ve karşılaştırma anlamları verir. göre ilgeci yönelme eki almış
sözcüklerle kullanılır:
Bana göre bu kazak çok dar.
Merve`ye göre bu kitap çok heyecanlı.
İsveçlilere göre Türkiye bir tatil cennetidir.
Öğrendiğime göre annen de maça gelecekmiş.
göre ilgeci yerine bazen eşitlik eki –ca, -ce kullanılır:
Bana göre bu kız çok güzel.
Bence bu kız çok güzel.
Sana göre bu top pahalı mı?
Sence bu top pahalı mı?
Bu yıl gönlüme göre tatil yapacağım.
Bu yıl gönlümce tatil yapacağım.
Benim görüşüme göre bu iş zor.
Benim görüşümce bu iş zor.
Bana göre bu elbise çok şık.
Bence bu elbise çok şık.
Yusufà göre bu elma daha sulu.
Yusuf’ça bu elma daha sulu.
56
üzere
Bu ilgeç genellikle için ilgeci gibi sebep ve amaç bildirir:
Anneme göndermek üzere bir paket hazırladım.
Tatile çıkmak üzere hazırlıklarıma başladım.
Sana bırakmak üzere yüz milyon kuron biriktirdim.
Daha önce anlaştığımız üzere parayı postaladım.
ÜNLEM
Hey! Beni dinleyin!
A! Bak top buradaymış.
Aaa, bu çocuğa ne olmuş!
Aman yarabbi, ne korkunç bir kaza!
Eee, söyle bakalım!
Eee, hep seni mi dinleyeceğiz!
Eyvah! Elektrik kesildi mi?
Vah zavallı kedicik!
Ay, ne güzel bebek!
Ay, başım çok ağrıyor!
Ha, evet anladım!
Haydi, gidelim!
Bravo, ne güzel bir gol attın!
Hoppala, bu da nereden geldi!
Of, bu kadın da başımıza bela oldu.
Vah vah! Yaseminlerin evine hırsız girmiş.
Sevinç, üzüntü, ĢaĢkınlık, acıma, korku gibi duygular
sırasında bazı adlar ünlem görevini üstlenir.
Allah! Allah! Bu çocuk ne yapmak istiyor!
Tanrım, biz şimdi ne yaparız!
Yarabbi! Sen bana akıl ver.
Yazık, çok genç yaşta öldü!
Sıfatlar ünlem biçiminde kullanılır:
Zavallı bebek! Alçak adam! Ahmak çocuk! gibi.
Belirteçler ünlem görevini üstlenir:
İleri doğru yüzün! Buraya bakın! Çabuk girin! Çabucak kaçın! gibi.
57
YANSIMA ÜNLEMLERĠ
Doğa seslerini yansıtan ve hayvan seslerinin taklidine dayanan sözcüklerdir:
Ormandaki kuşlar cıvıl cıvıl ötüşüyordu.
Güm, güm, güm! Yerin altından sesler geliyordu.
Şelâlenin suları gürül gürül akıyordu.
Bizi görünce köpekler hav! Hav! diye havlamaya başladılar.
Kuzular me!... me!... , kediler miyav! miyav! diye bağırdı.
Tak,tak, tak! birden kapı vuruldu ve arkasından tık, tık, tık diye ayak sesleri duyuldu.
ÜNLEM ÖBEKLERĠ
Bu ünlemler birden çok sözcükten oluşur:
Allah aĢkına , artık şu işi bitirelim!
Aman tanrım, bunca güzel manzaralar!
Aman Yarabbi, başıma bunlar da mı gelecekti!
Bırak Allah’ını seversen, bu işi bilen biri yapsın!
Hadi canım sen de, o bu işten ne anlar ki!
Hadi oradan, seni bir daha buralarda görmeyeyim!
SORULAR
1. “Kendi baĢlarına anlamları olmayan, tümcedeki eĢ görevli sözcükleri yada
anlamca ilgili tümce yada tümcecikleri birbirine bağlayan sözcüklere
_____________ denir.” tümcesindeki boş yere aşağıdakilerden hangisi konabilir?
a) ünlem
b) bağlaç
c) adıl
d) ilgeç
2. “Onu severim, ama bu yaptığı da affedilir gibi değil.” tümcesindeki bağlaçlar hangi
seçenekte gösterilmiştir?
a) onu-severim b) gibi-değil
c) bu-yaptığı
d) ama-da
3. AĢağıdaki tümcelerin hangisinde ki bağlaç görevi üstlenmiĢtir?
a) Bizimle gelmelisin ki onu görebilesin.
b) Seninki yine eve geç kaldı.
c) Yandaki daire kiralıkmış.
d) Sokaktaki gürültüden rahatsız oluyoruz.
58
4. İle sözcüğü hangi seçenekte ilgeç görevindedir?
a) Bu resimde yeşil ile sarı renkler hakim.
b) Patates ile soğan almayı unutma.
c) Bugün otobüs ile okula geldim.
d) Kalem ile silgi almam gerekiyor.
5. AĢağıdakilerden hangisinde de bağlaç durumundadır?
a) Onun da toplantıya katılması iyi olurdu.
b) Onda bu yetenek varken, daha çok işler başarır.
c) Çay kilimde leke bırakmış.
d) Bugün evde çok işim var.
6. AĢağıdakilerden hangisinde ile sözcüğü bağlaç görevini üstlenmiĢtir.
a) Arabayla gezdik.
b) Ali`yle Ayşe geldiler.
c) Dikkat ile inceleyin.
d) Trenle geldiler.
7. “Sen yarın gel, veyahut telefon et.” Tümcesindeki bağlaç hangi seçenektedir?
a) sen
b) telefon
c) yarın
d) veyahut
8. “Onlara uğrarsın, Ģayet bulamazsan beni aramayı unutma.” tümcesindeki bağlaç
hangi seçenekte belirtilmiĢtir?
a) onlara
b) şayet
c) beni
d) uğrarsın
9. AĢağıdakilerden hangisinde de bağlaç görevinde değildir?
a) Biraz dinlen de sonra konuşuruz. b) Hızlı yürü de ona yetişelim.
c) Yolda konuşmayı bırak.
d) Bu yol da amma uzunmuş.
10. “Kendi baĢlarına anlamları olmayan, tümcede sözcükler arasında çeĢitli anlam
iliĢkileri kuran sözcüklere ____________ denir.” tümcesindeki boşluğa
a) ilgeç
b) belirteç
c) ünlem
d) adıl
11. Ġlgeç olan ile hangi seçenekte yer almaktadır?
a) Onunla git.
b) Ekmekle peynir al.
c) Beyazla siyahı severim.
d) Seninle onu gördüm.
12. “Onun gibi düzenli olmalısın.” tümcesindeki ilgeç görevi üstlenen sözcük hangi
seçenekte bulunmaktadır?
a) onun
b) düzenli
c) olmalısın
d) gibi
59
13. “Bu yolda onunla çok yürümüĢüzdür.” tümcesinde ilgeçli sözcük hangisidir?
a) yolda
b) onunla
c) yürümüşüzdür
d) çok
14. “O gün çok geciktiği için derse giremedi.” tümcesindeki ilgeç hangi seçenekte yer
almaktadır?
a) gün
b) için
c) çok
d) derse
15. AĢağıdakilerden hangisi yansımalı ünlemdir?
a) şarıl şarıl
b) aman
c) kafam şişti
d) oh olsun
16. “CoĢku, sevinç, acıma, ĢaĢkınlık… gibi duyguları canlı bir ses tonuyla bildiren
sözcüklere _____________ denir.” tümcesindeki boşluğa aşağıdakilerden hangisini
koyabiliriz?
a) sıfat
b) eylem
c) ilgeç
d) ünlem
17. AĢağıdakilerden hangisinde de bağlaç durumundadir?
a) Sende bugün bir tuhaflık var.
b) Peynirde bir acılık var.
c) Postacı da bir türlü gelmedi.
d) Havada yağmur bulutları vardı.
18. “Vah zavallı yavrum!” sözü aşağıdakilerden hangisidir?
a) ünlem
b) ilgeç
c) ad
d) sıfat
19. “Yazık, incittin onu! sözündeki ünlem nasıl bir duyguyu belirtiyor?
a) heyecan
b) öfke
c) acıma
d) coşku
20. “Eyvah, ocağı söndürmeyi unuttum.” tümcesinde hangi sözcük ünlemdir?
a) ocağı
b) eyvah
c) söndürmeyi
d) unuttum
21. “Aaa! Beni çok fazla beklettin.” tümcesinde ünlem hangi duyguyu belirtmektedir?
a) sevinme
b) şaşkınlık
c) heyecanlanma
d) kızma
22. “Eee! Hangisi bilmiĢ?” sözünde ünlem hangi anlamda kullanılmıştır?
a) Kızgınlığı belirtmek
b) Sevinci belirtmek
c) Soruyu kuvvetlendirmek
d) heyecanı belirtmek
23. Hangi seçenekte ay ünlem olarak kullanılmıĢtır?
a) Üç aydır onunla görüşemedim
b) Bu gece de ay görünmedi
c) Ay göz açıp kapayıncaya kadar gelip geçiyor d) Ay, ne güzel elbise
60
24. ArkadaĢ! Yurduma alçakları uğratma sakın! (M. Akif Ersoy) mısrasında ünlem
olan sözcük hangisidir?
a) arkadaş
b) yurduma
c) alçakları
d) sakın
25. “Bu vatan toprağın kara bağrında
Sıra dağlar gibi duranlarındır.”
Mısralarında hangi sözcük ilgeçtir?
a) kara bağrında b) sıra dağlar
c) bu vatan
d) gibi
26. AĢağıdaki tümcelerden hangisinin sonuna ünlem iĢareti konulmalıdır?
a) Kar durdu
b) Böyle mi oturalım
c) Biraz sus
d) Böreği beğenmedi
27. “Eyvah çantamı çaldılar.” tümcesinin sonuna hangi noktalama imi konulmalıdır?
a) nokta
b) ünlem imi
c) noktalı virgül
d) iki nokta
28. “Aaa… orada da yok!... tümcesinde hangisi ünlemdir?
a) orada
b) da
c) Aaa
d) yok
29. “Ey, bu topraklar için toprağa düĢmüĢ asker” tümcesinden sonra hangi noktalama
imi konmalıdır?
a) virgül
b) ünlem imi
c) noktalı virgül
d) nokta
30. “Yine mi sen!” tümcesinde ünlem hangi duyguyu belirtmektedir?
a) şaşkınlık
b) üzüntü
c) korku
d) telaş

3. Ad nedir?

Transkript

Benzer belgeler

Baleybelen-Turkce+Sozluk

Türkiye Türkçesi III

Birtlıday 8 March 1996. edited by Arpad Berta, Bemt Brendemoen

Çağatay Türkçesi - II

TRK7_RF_001_12

Günlük Bülten 31 Aralık 2014

birleşik eylemler

T Ü R K Ç E

1. TEMA

Dünya ekonomisinin yeni korkusu küresel ısınma!

babürname`de sıfatlar - Adnan Menderes Üniversitesi