hristos dirildi! paskelleniz kutluca olsun!

1907-2014
Hakikaıın sesi
ilk gagauz gazetası
‘‘Aydınnık karannıkta şafk eder’’ (İoan, 1:5)
Prot. M.Çakir
2015 çiçek ayı * № 3 (6)
HRİSTOS DİRİLDİ! PASKELLENİZ KUTLUCA OLSUN!
Paskellä adetlerindän: metani-mani
SEVGİLİ DOSTLAR!
Büük sevinmeliklän selemneerim sizi bu gözäl ilkyaz günnerindä ayoz hem
sevinçlän
dolu
laflarlan:
HRİSTOS DİRİLDİ!
Şükür Allaha, Angısı yakışıkladı bizi etişelim taa bir
Paskelleyä, açan biz genä hem
genä yaşêêrız iki bin yıl geeri
olan oluşları. Allah insan oldu,
insan allah olsun deyni. Nicä
çoban girer kör pınara, oradan
koyunu çıkarmaa deyni, angısı düşmüş pınara, Allah da ölä,
insan olarak, erä geldi, insanı
kurtarmaa deyni.
Bu oluş okadar büük hem
şaşılacek, ani insan aklı onu
bitkiyä kadar hiç annayamaz.
Ama bu oluş oldu bir sebep
insannaa deyni düşünmää, savaşmaa annamaa hem şükür
etmää Yaradıcıyı.
Bu günnerdä biz olêrız
taa
yakın
biri-birimizä,
kutlêêrız biri-birimizi hem
gideriz musaafirlää. İlkin biz
toplanêrız klisedä, neredä
Paskellä eskiycä
Eski küülerä geldi büük yortular,
Öterlär çannar sabaadan.
Sıcak yamaçlar eşererlär ottan,
Kaç gözäl gagauz adeti var, suz yakılarmış ateş, koyular- klisedä olêr pek çok insan, nicä
ani artık unuduldu ya unudul- mış bir çölmek su, ev kapuları Paskellä hem Kolada günü —
maa durêr! Çok iş artık kay- brakılarmış açık, kapu ardına küçüü-büüyü. Ama üülenä
beldi, ama elimizdä olanı ba- koyularmış yastık — bölä kar- kadar taa lääzım iş yapmaa.
ari koruyabilsäk — genä islää. şılarmışlar ölüleri.
Lääzım yımırta boyamaa. Biz
Eveldän bizim halkımız
Üülenä kadar paskalar ar- küçükkän, yımırta boyası alarPaskellenin önündä bitki hafta tık çıkardılar fırından. Büük, dılar çingenelerdän — iki-üç
hazırlanardı bu en büük yor- küçük, küçücük — hertürlü, türlü (kırmızı, al, turumcu),
tuya — yortuların yortusuna 10-12 paska ya taa zeedä. On- hem boyardılar suan kabuun— Hristosun dirilmesinä. Taa dan kaarä ruletlär. Hepsi pişi- nan. Kaynadêrlar suan kabukçarşamba günü avşamdan ha- riler fırında, angısını lääzım larını da o suya kolvererlär
zırlardılar un, angısı bir gün biliptä yakmaa, ani paskalar pişmiş sıcak yımırtaları. Eer
istärsän, var nasıl çiHristos bizä verer en büük ba- ileri alınardı içeri, yıçekli yapmaa yımıraşış - Kendisini, komkada O sınsın deyni, yımırta,
şeker,
pitacık,
kokutaları — toplêêrsın
verer bizä Güüdesini hem Katürlü otçaaz, yapnını. Sade komka alarkana, biz ları. Hepsi bu maasullar
içerdäykän
racık, koyêrsın onu
var nasıl annayalım bu yortuyımırtaya, sarêrsın
nun büüklüünü. Sora da biz — olmaz şımarbir marleylän da
toplanêrız evlerimizdä, sof- maa hem kär üüsek
seslän
lafetmää
boyêêrsın — yımırta
ranın dolayında, nicä Onun
olêr mor, yapracıüürenicileri
toplandıydılar dä. Artık karannık
çöktüynän,
karılar
ın uuru sa taa açık.
İerusalimdä.
Açan kırmızı boyaAllah versin bu gündä yımışadardılar piya sokardılar yımırbiz paylaşalım bu sevinmelii tacıkları (kimi erdä
«butkali»
deerlär),
tayı, biz, küçüklär,
hepsinnän, kimi görecez, hem
yaklaşardık
da
kimä lääzım bizim yardımı- üüredärdilär hamuru
bir
tenceredä
da
taazä
boyalı
yımırmız. Ko biz koruyabilelim bu
sevinmelii bütün yıl cannarı- örtärdilär. Sora gecä, sabaa- ne çii kalsın, ne yansın. Ten- taylan diiyärdilär annımımızda da kalalım insan. Oza- ya karşı, saat 3-4 kalkardılar cereleri hem tepsileri fırına za, çenemizä, saa yanaamıza
man yaşamak olacek taa kolay, hamuru yuurmaa. Karılara süreceykän, karı sokêr elini fı- hem sol yanaamıza laflarlan:
zorluklar taa çabuk çözülecek. yardım edärdi büük uşaklar, rına, tutêr korların üstündä, ki «Metani-mani, metani-mani,
metani-maDua ederiz hepsinä saalık, ani hamur islää yuurulsun, bilsin, ne zamanı, atmaa dey- metani-mani,
bereket hem annaşmak. Allah da paskalar olsun kaba. Paska ni. Pasklar piştiynän — kim- ni». Elbetki, kimsey bilmäzdi
sevindirsin hepsini, kim Ona hamuru yuurulardı eski tafta sey orucunu bozmêêr, hepsi bu lafların maanasını. Ama
grekçä «metani» pişmannık
umutlanêr hem bekleer yar- teknedä, angısı yapılı bütün bekleer Paskellä gelsin.
aaçtan.
Hep o günü insan gider maanasına geler (buradan
dım.
Sabaa
olduynan,
saat
6-7
kliseyä,
çoyu Komka alêr. metani yapmaa — diz çökeräk
Taa bir kerä kutlêêrım
sizi
Hristos
Allahın komuşular başlêêr biri-birinä Evdä herersini toplêêrlar, dua etmää = pişman olmaa).
Butakım, biz küçükkän,
dirilmesinnän! Hristos diril- üleştirmää (koliva, pişmiş pi- süpürerlär, kireçleerlär. Avrinç,
fasülä,
kartofi,
kampotşam
üstü
klisedä
okunêr
12
hazır
olardık Paskelleyi kardi! Paskellä yortunuz kutluca
tan şefteli, üzüm — kimdä ne zeet evangeliyası, da slujba- şılamaa. Küülerdä büün dä
olsun!
varsa, ama oruç imeklerini) dan sora insan evä gider yanar bölä yaşamak gider, nicä
ölülär için. Tokatları brakêrlar mumnarlan.
kalmış dedelerimizdän. A
Cınnêr kuş sesi yukardan.
Büük Cumaa — hazırlıklar siz tutêrsınız mı aklınızda,
Küçük uşaklar toplanıp bireri, açık, zerä deerlär, ani ölülär Ak
Perşembä
günü
gelärmişlär
ilerleer.
Hepsi işlär yapılêr saat ölä bişey interes, meraklı
Atlêêrlar kuru yolcaazda.
evä. Bän küçükkän, annadar- 15-16 kadar, zerä sora giderlär küçüklüünüzdän? Tutarsanız
Paskellä sıcaklan girer içeri,
dılar, ani taa ileri (1950-70 kliseyä — «Hristosun altından — paylaşsanıza!
Geler bizä Büük pazarda.
Viktor KOPUŞÇU
İnsan düzüner rubaya tutma- yıllarda) kapu önündä maa- geçmää». Büük Cumaa avşamı
lık,
Evdä musafir beklener.
Uşak baalayıp bir satin boşçalık,
Sokakça gudina gezer.
Lelek durêr yuvada direktä,
Saygılı okuyucular! Siz var nasıl bulasınız “Hakikatın sesi” gazetasını Komratta
Orda yavrular kımıldêêr.
(Saabinin Simasının Diişilmesinin adına klisedä, Atatürk bibliotekasında, KDU
Güneş nicä büük kırmızı yımırta,
bibliotekasında, “Knijnıy ostrov” lavkasında. Kim isteer parasız kabletmää gazetayı
Göktän insana sırıdêr.
evä ya da elektorn versiyasını - yazsın bizä poçta adresini hem elektron adresini.
Aleksandra YULARCI
2
Булгaрлaрын
хeм
урумнaрын aрaсындa oлэр
чoк душмaннык гaгaузлaр
ичин, зeря булгaрлaр
сaвaшэрлaр гaгaузлaры
кeндисиня чeкмяя хeм дя
oннaры булгaрлaмaa, aмa
урумнaр дa чaлишэрлaр
гaгaузлaры
кeнди
тaрaфынa чeкмяя хeм
дя oннaры урумнaмaa.
Oнуштaн
гaгaузлaрын
кимиси
булгaрoфил,
булгaрлaрын хaтырынa
бaкэрлaр,
бaшкaлaры
сa грeкoфил, бaкэрлaр
урумнaрын
хaтaрынa.
Гaгaузлaр
гeчмишляр
Тунaйы, Тунa суйуну, хeм
гeлмишляр Бaсaрaбийaйa
булгaрлaрдaн
илeри
хeм
гёстeрмишляр
кeндилeрини,
ки
oннaр
тюрклeнмиш
булгaрлaрдыр.
Мaкaрки йырaктaн ии
гёрюнeр хeм гёстeрилeр,
aнгы aдaм гaгaуздур,
aмa oфичиaл гaгaузлaр
йaзыйa гирдиляр, ки
oннaр булгaрдыр, aни
лaфeдeрляр тюркчя.
Ш и н д и й a д a к
Бaсaрaбийaдa гaгaузлaр
йaзылэрлaр
булгaр
сaйысындa, ки oннaр
тюрклeнмиш булгaрдыр.
Шинди
Рoмынийaнын
зaaбитлeри
истeeрляр
aчыкa кoймaa, хaлиз кимдир гaгaузлaр хeм нeкaдaр
хaлиз гaгaуз булунэр
Рoмынийaдa.
Oнуштaн
тeз билинeджeк, нeкaдaр
гaгaуз вaр.
Eтнoгрaф
Мoшкoв
гёстeрeр, ки гaгaузлaр
e р л e ш м и ш л я р
Бaсaрaбийaдa, Буджaктa,
хeм дя дюзмюшляр 15
бююк кoлoнийa (кююйю)
Бeндeр сaнджaaндa:
1) Aвдaрмa, 2) Бaурчи,
3) Бeшaлмa, 4) Бeшгёз,
5) Гaйдaр, 6) ДЖoлтaй,
7)
Дeзгинджя,
8)
Кaзaйaклийa, 9) КириeтЛунгa,
10)
Бaшкёй
(Кирсoв), 11) Кoмрaт, 12)
Кoнгaз, 13) Тoмaй, 14)
Чaдыр-Лунгa, 15) ЧoкМaйдaн.
Исмaил (хeм Кaхул)
сaнджaaндa – 10 кoлoнийa
(кююйю): 1) Бoлбoки, 2)
Вoлкaнeшти, 3) Eникёй,
4) Eтулийa, 5) Кaрaкурт
(1/2), 6) Курджи, 7) Стaрo-
ХАКИКАТЫН СЕСИ
№ 3 (6) * 2015 чичек айы
БЕСАРАБИЯЛЫ ГАГАУЗЛАРЫН ИСТОРИЯСЫ
Трoйaн (Eски Трoйaн),
икинджи пайы (сёзлeриннян) хeм
8) Тaбaк, 9) Тaшбунaр
(1/2), 10) Чишмeкёй.
Aккeрмaн сaнджaaндa
гaгaузлaр
дюзмюшляр
5 бююк кoлoнийa (кююйю): 1) Aлeксaндрoвкa
(Сaтылык-Хaджы),
2)
Димитрoвкa, 3) Кубeй
(1/2), Бoлгaрийкa, 5)
Тaтaр-Кoпчaк.
Бaсaрaбийaлы
гaгaузлaрын
бaш
кoлoнийaсыдыр,
eн
шaнны
кююйюдюр
Кoмрaт. O бир кaсaбaдыр,
нeрeдя
йaпылэр
чoк
кoмeрцийa – aлыш-вeриш.
Инсaн
Кoмрaттa
тaa
гeзилмиш, тaa цивилизaт.
Кoмрaттa булунэр 1878
йылдaн
гимнaзийa
чoджуклaр ичин хeм
гимнaзийa кызлaр ичин,
чoк шкoлaлaр ушaклaр
ичин, спитaл, дoктoрлaр,
пoштa, тeлeгрaф, Дaaвa
кeсиджиси, Дaaвa дивaны,
нoтaриaт, бaнк хeм бaшкa
фaйдaлы ишляр. Мoшкoв
булэр, ки Бaсaрaбийaдa
булунэр 60.000 хaлиз
гaгaуз.
Мoшкoв
йaзэр,
ки
гaгaузлaр
рeлигийaлыклы, инaнны,
дийaнeтли
инсaндыр,
чaлышкaн,
чeвик,
йaрaр, дooрулуклу, узлу,
йaзлaшыклы,
икрaмны
хeм
мусaaфирджи
инсaндыр.
Гaгaузлaр
джумля
кoлoнийaлaрындa
(кююлeриндя) дюзмюшляр, йaпмышлaр тaштaн
гёзял клися. Кoмрaттa
йaпмышлaр 2 бююк клися.
Eтнoгрaф
Мoшкoв
йaзэр:
«Гёстeрдиктян
сoрa,
нe
eрлeрдя
йaшээрлaр
гaгaузлaр,
шинди ляязым гeчeлим
oннaрын бaш сeнсeлeсиня
хeм гёстeрeлим, кимдир гaгaузлaр, нeсoй
хaлк. Гaгaузлaрын бaш
сeнсeлeси ичин, oннaрын
сoйу ичин биз билeриз 2
гипoтeзa, ики сaнмaк: 1)
биринджи гипoтeзa, ки
гaгaузлaр тюрклeнмиш
булгaрдыр,
хeм
2)
икинджи гипoтeзa, ки
гaгaузлaр
кумaннaрын
(узлaрын,
oгузлaрын)
eки дя пoлoвцылaрын
eвлaтлaрыдыр,
aнгылaрыны дaaтмышлaр
тaтaрлaр-мoнгoллaр,
aчaн oннaр гeлмишляр
Aзийaдaн.
Шиндики
вaкыт булунэр тeмeлли
сaдe бир гипoтeзa, бир
сaнмaк, ки гaгaузлaр
чeкилeрляр кумaннaрдaн
(пoлoвцылaрдaн),
aнгылaрынa дeeрлярмиш
узлaр, oгузлaр.
Бу гипoтeзaйы, ки
гaгaузлaр
чeкилeрляр
кумaннaрдaн (узлaрдaн,
oгузлaрдaн)
oннaрын
eвлaтлaры
гиби
тeмeллeштирeр eн илкин
булгaр йaзыджысы Министр Слaвeйкoв, oндaн
сoрa джeх йaзиджысы
К.
Ирeчeк.
Ирeчeк
бу сeбeптян гeтирeр,
гёстeрeр чoк aслылык,
чoк истoрийa нышaны,
гeoгрaфийa
нышaны,
дил
нышaннaрыны,
ки
тeмeллeтсин
гипoтeзaйы, ки гaгaузлaр
кумaннaрын,
узлaрын,
oгузлaрын eвлaтлaрыдыр,
зeря
oннaрдaн,
oннaрын
сoйундaн
чeкилeрляр.
Ирeчeк
eски
Булгaрийaнын
истoрийaсынын
нышaннaрыннaн
aчык
гёстeрeр,
ки
тюрк хaлклaры, тюрк
сeнсeлeлeри
хeм
кумaн сeнсeлeлeри чoк
ишлeмишляр Булгaрийa
мeмлeкeтиндя чoк илeри
oсмaнны
тюрклeрдян.
Тюрк
хaлклaры
тутмушлaр, aлмышлaр ёля
бююк пaй булгaрлaрын
истoрийaсындa,
б у л г a р л a р ы н
мeмлeкeтиндя,
ки
Булгaр пaдишaxлыындa
бир бютюн пaдишaх
динaстийaсы
тюрк
(туркoмaн) сoйундaнмыш.
Ирeчeк булэр Булгaрийaдa
чoк инсaн aдлaрыны, чoк
лaaп, aни чeкилeрляр
кумaннaрдaн (узлaрдaн,
oгузлaрдaн).
И р e ч e к
кaршылaштырэр гaгaуз
дилини кумaн дилиннян
хeм дя гaгaуз лaфлaрыны
(сёзлeрини) кумaннaрын
л a ф л a р ы н н a н
зoрбaлык,
хaйдутлук,
хaрaмнык, сoймaк (...).
Узлaр,
oгузлaр
зaнaaтлaнaрмышлaр
чифтчиликлян,
кoйуннуклaн
хeм
хeргeлeликлян хeм чoк
дoстлук хeм aлыш-вeриш
йaпaрмышлaр руслaрлaн.
Oннaр тюрк сoйу oлуп
хич
бeнзeмязмишляр
пeчeнeглeря, кумaннaрa,
пoлoвцылaрa
хeм
тaтaрлaрa,
aнгылaры
тaтaр сoйундaнмыш. Aчaн
Aзийaдaн
гeлмишляр
кумaннaр, пoлoвцылaр
хeм дa урмушлaр узлaрын,
oгузлaрын юстуня, oннaр
чeкилмишляр Турлa хeм
Тунa сeмтлeриня хeм дя
1064 йылдa гeчмишляр
Тунa
сулaрыны
хeм
eрлeшмишляр
Булгaрийaдa
хeм
дя
Визaнтийaдa.
Узлaрын,
oгузлaрын
кимиси кaлмыш Русийaдa,
нeрeдя кaбул eтмишляр
хрис тийaннык.
Oннaрын
eпискoпу
вaрмыш.
Oгузлaрa
руслaр
дeйярмиш:
тoрки, узи, кaрaкaлпaки
(чoрныйe кoлпaки), чюнкю
тaшыйaрмышлaр
кaрa кaлпaк. Aмa aчaн
узлaрын,
oгузлaрын,
тoрклaрын
юстюня урмушлaр тaтaрлaр
(1224), oзaмaн oннaр
дa гeчмишляр Тунaйы
хeм дя eрлeшмишляр
Дoбруджaдa... Штя нe
сёлeeр eски истoрийa
гaгaузлaр
ичин
хeм
дя o хaлклaр ичин,
a н г ы л a р ы н д a н
чeкилeрляр
гaгaузлaр.
Oннaр ичин йaзэр eски
йaзыджы
дa
Нeстoр
лeтoписeц oнун йыллык
йaзылaрындa.
1931
йылдa
Йaш
кaсaбaсынын
журнaлындa
«Виaцa
Рoмынeaскэ» йaзыджы
Шт. Гeoргeску йaзды
бир йaзы гaгaузлaрын
сeнсeля бaшлaры ичин
(йaпр. 336-336), нeрeдя
гёстeрeр биркaч гипoтeзa
гaгaузлaрын
сeнсeля
бaшлaры ичин.
(Ётеси ёбюр номердя)
булэр чoк бeнзeйиш, ки
oннaр бир сoйдaндыр, бир
кёктяндир.
Гaгaузoлoг
Мoшкoв
кaйыл oлэр Ирeчeкин
гипoтeзaсыннaн,
ки
гaгaузлaр
чeкилeрляр
тюрк сoйундaн, тюрк
сeнсeлeсиндян, узлaрдaн
eки дя oгузлaрдaн, aмa
диил
кумaннaрдaн.
Мoшкoв гёстeрeр чoк
истoрийa
нышaны,
гeoгрaфийa
нышaны
хeм дил нышaннaрыны,
aнгылaрындaн
aчык
гёрюнeр, ки кумaннaр
тaтaр
сeнсeлeсиндян
чeкилeрляр,
aмa
узлaр,
oгузлaр,
тюрк
сeнсeлeсиндян
чeкилeрляр. Мoшкoв aчык
гёстeрeр, ки узлaр, oгузлaр
хaлиз тюрк хaлкыдыр,
oннaр йaшaрмышлaр eски
Русийaдa, хeм руслaр
oннaрa
дeйярмишляр
тoрки, турки oгузы хeм дя
кaрaкaлпaки.
Eтнoлoг
Мoшкoв
гёстeрeр, ки тюркляр
oгузлaр, узлaр гeлмишляр
Русийa
кырлaрынa
Aзийaнын
oртaсындaн
Oрхoн
тaрaфлaрындaн,
нeрeдяймиш
джюмля
тюрклeрин дуумa eри,
бaш сeнсeлeлeри.
8.
Oриeнтaлист
прoфeсoр Гoлубoвский
гёстeрeр,
ниджя
йaшaрмышлaр
узлaр,
oгузлaр Aзийaдa, ниджя
гeчмишляр Урaл сулaрыны
хeм eрлeшмишляр Вoлгa
хeм
Дoн
сулaрынын
(дeрeлeрин)
aрaсындa,
нeрeдя
йaшaрлaрмыш
услу. Руслaр бaшлaмыш
узлaры, oгузлaры тaнимaa
985 йылдaн, aчaн oннaр
руслaрлaн
йaпмышлaр
илкинки бaaлaнты хeм
узлaшмaк, хeм узлaр
(тoрклaр)
йaрдым
вeрмишляр Aй Влaдимиря
Киeвын Бeйиня (Князиня) oнун урушлaрындa,
д ж e н к л e р и н д я
булгaрлaрлaн,
aни
йaшaрмышлaр Вoлгaдa.
Шaнны
прoфeсoр
Гoлубoвский йaзэр, ки
узлaр (oгузлaр) узлуклу, услу, бaрышмaклы
Прот. Михал ЧАКИР,
хaлкмыш, йaпмaзмышлaр 1934 йыл
www.kopuzsesi.wordpress.com
HAKİKATIN SESİ
№ 3 (6) * 2015 çiçek ayı
Bir kasabada yaşardılar
kardaşlan kızkardaş. Kardaş
taa büük yaştaydı, henez delikannı balaban bir çocuktu.
Kizkardaş dayma alardı örnek kendi batüsundan, istärdi
hep ölä akıllı, girgin olmaa.
İkisindä dä onnarın vardı kendi zanaatları. Birisi beenärdi
anasına yardım etmää (elbetki, bu kızçaaz), öbürüsü dä
bobasına yardımcı olmaa.
Yazın hem güzün çok iş
kızkardaşa düşärdi: hergünkü işlerdän kaarä o lääzımdı
dayma süpürsün kapu önünü,
aul boyunu. Açan gelärdi kış,
kızkardaş içerdä soba üstündä
üürenärdi örmää çorap, kardaşa deyni sä te bölä işlär açılardı: durup-durup kaarları
atmaa, yakacak getirmää, sobayı yakmaa. Bu aylä yaşardı
şen hem uslu.
Yaklaştı kasabaya ilkyaz, yaklaşardı artık Paskellä
yortusu. Kızkardaş anasınnan artık boyadılar yımırta,
tenekileri türlü paskalarlan,
kıırmalarlan attılar sobaya, hepisini yaptılar adetä görä.
Ama kızçaaz o yılın istedi
yapmaa bir sürprüz aylesinä
deyni– bir büük hem tatlı tort.
Bu sürprizi hazırlamaa deyni
katılêêr kardaş ta, ama ne yazık, o dikkat olmadı da, açan
dökärdi krem tordun üstünä,
yaladı parmaklarını... orucun
sa bitkisinädän sade birkaç
3
İKİ MUM (ANNATMA)
saat kaldıydı.
Gecä vakıdı yaklaştıynan, kardaşlan kızkardaş toplandılar da gittilär
kliseyä – gecä slujbasına.
Hızlı-hızlı, büük adım yaparak gidärkan, yolca onnar te bölä lafedärdilär:
− Batö, te sän açan yolcasına gidersin yada başka
iş yapêrsın...ne aklından
beenersin geçirmää?..
−
Bän
beenerim,
gidärkana okula yada
açan bir serbest minudum
var, – şüpelendi batüsu ne
iş için sorêr ona kızkardaşı, – sölemää: “Ey, Saabi, hayırla!”
− Mmm...ama bilersin mi,
bän ne beenerim demää aklımcasına?
− Bilmeerim, sölesänä
bana da, – sıcak gülümsemiş
kardaş.
− Bän beenerim sölemää:
“Şükür Sana, bizim Allahımız!”
− Pek islää, kızkardaşçıım...
− düşünceli söledi ona batüsu.
***
Artık slujba bitti. Hepsi
insannar evdä hazırladıydılar birär kandilcik. Bu avşam
lääzımdı getirsinnär kasabanın klisesinä taa İerusalimdän
Bereketli Ateşi. Hepsi istärdi
almaa klisedän bu Ayozlu Ateşi da getirmää evä.
Bu gecä vardı nicä görmää
bölä bir gözäl hem meraklı
resim: yavaş-yavaş klisedän
çıkardılar insannar, ellerindä
yanarak kandilciklärlän evä
yollanardılar gitmää.
Ama kızkardaşlan kardaşta kandilcik yoktu - almadılar
evdän. Ne yapsınnar? Onnar
okadar istärdilär götürsünnär
evä Bereketli Ateşi, ani aldılar satın birär büük mum, da
ikisi dä, başka insannar gibi,
yavaş-yavaş çıktılar klisedän.
Lääzım esap alalım, ani onnar lääzımdı olsun hepsindän
taa kuşku; mum – o diil kandil, bir lüzgär çıktı – da mum
sünecek. Uzundu yol evädän.
Ama lüzgär sansın yavaşırdı kolvereräk gitsinnär bu
gençlär engelsiz. Adım-adım
ev taa yakın olardı. Çok
insan gidärdi bu büük yoldan, ama hiç diildi şamata.
Kardaşlan kızkardaşın suratlarına baktıynan, vardı
nicä sölemää, ani onnarın
var pek önemni zanaatları.
Bir elindä tutarak mumu,
öbür ellän karşıladılar
lüzgär esmesin, bakarak
hep hem sade muma, yavaş
hem dikkat gidärdilär yannaşık. Bu zanaat bezbelli
okadar çok kuvet alardı, ki
hiç birinin da aklına gelmedi ne iş için sä lafetmää.
Yarı yolu geçtiynän
kızkardaş ansızdan kösteklener da düşer. Onun mumcaazı
süner.
− Acıttın mı birerini? Yavaş, dikkat olsana ya! – söledi
ona batüsu, ama kendibaşına
düşündü: “Benim günahım
için kızkardaşım düştü! Neçin
bän dattım o tordun kremından...Allahım, prost et beni!..
Zavalı kızkardaşçıım! Of, benim beterimä düştün!”
Kardaş verdi elini kızkardaşına, yardım etti kalksın,
tutuştursun onun mumundan
kendi sünmüş mumcaazını.
Açan kaldı evädän taa
bir-iki sokak geçsinnär, lüzgär
birdän esti da kardaşın mumu
sündü. Onun suratından
belliydi, ki o pek kahırlandı bu iş için. O savaşardı taa
evädän islää korumaa mumcaazı, yansın da hiç sünmesin. Ama olmadı. Görüp, nasıl
kahırlanêr batüsu, kızkardaşın
aklına geler, nicä o bu sabaa
seslämediydi anasını: “Sölediydi bana anam, alayım kandilcii, ama istämedim almaa!
Alaydım, ateş tä hiç sünmeyeceydi!..Oof...benim beterimä
batümda mum sündü, neçin
bän seslämedim?..” Kardaş tutuşturdu kendi mumunu kızkardaşın olanından.
Da taa kuşku hem yavaş
onnar gidärdilär evä. Yazık
olaceydı, evädän bir adım kaldıynan, mumnar sünsünnär.
Ama te, onnar kendileri
da inanmêêrlar − etiştilär.
Aul boyuna... kapu önünä...
girdilär ev içinä... içeri. “Etiştik” – söledilär. “Ne islää!”
Mumnarı koyup ikona
önündä yansınnar, onnar sansın aulu kazmaktan sora oturdular yorgun patın üstünä: yorulmuşlar, ama kısmetli.
− Sän, açan gidärdin yanarak mumnan, ne iş için
düşünärdin?
− Bän hep aklımda
sölärdim: “Ey Saabi, hayırla!”
E sän?
− Bän sä: “Şükür Sana, bizim Allahımız, şükür Sana!”
Ama kendi düşünmeklerini − neçin sündülär mumnar,
onnar biri-birinä sölämedilär.
Kristina KOÇAN
MOSKVA PATRİARHI KİRİLIN PASKELLÄ KUTLAMASI
Saabidä sevigli olan episkop kardaşlarım, saygılı popaz bobalar, hatırlı monahlar hem monahinelär, paalı
kardaşlar hem kızkardaşlar. Sevinmäklän selemneerim
sizi evelki hem dayma eni hem ömür getirän enseyiş
sözünnän HRİSTOS DİRİLDİ!
Bu ömürverän lafların
şaşılacek
garmoniyasında var bizim inanımızın
temeli, umut vergisi hem
sevgi kaynaa. Taa dün biz
Saabinin üürenicilerinnän
barabar gücenärdik sevgili
Üüredicimizin ölümü için,
büün sä bütün görünän hem
görünmeyän dünnäylän sevineriz: “Zerä Hristos diril-
di, daymalı sevinç” (Paskellä
kanonu). Taa dün, sansın,
biz kaybetmiştik kurtuluşumuz için umudu, büün sä
bulduk çetin umut daymalı
ömür için Allahın Padişahlıının kauşmaz günündä.
Taa dün çürümenin nışanı vardı bütün yaratmada, büün sä biz haberleeriz
hepsinä hem herkezinä, ani
Ömür ölümü ensedi.
İnanarak
Hristosun
Dirilmesinä, Klisä inanêr,
ani Allahın tennenmiş
Oolu, kurtarıp insan soyunu, günahın hem ölümün
kementlerini koparıp, baaşladı bizä haliz duh serbestliini hem Yaradıcımızlan
birliktä olmak sevinmeliini. Kurtarıcının bu paasız
baaşışında pay alêrız biz
hepsimiz, kim bu aydınnık
gecedä toplandı kliselerdä,
inanın sofrasından hoşlanmaa deyni, nicä yazêr ayoz
Altınaazlı İoan.
Saabi çaardı bizi işlärlän
göstermää, ne o sevgi için
zaamet, angısı belli olêr
yakındakılara candan izmet etmektä, hem taa çok
izmet etmektä onnara,
kimä lääzım bizim yardımımız: hastalara, zorlukta
olannara, yalnız olannara,
güceniklerä. Eer bu ömür
kanonu, angısı ap-açık
www.aydinnik.org
gösterildi Kurtarıcımızın
yaşamasında, olursa çoyuna deyni halizdän kanon,
ozaman insan halizdän
mutlu olacek. Zerä başkasına izmet edärkän, insan
kableder taa çok, nekadar
verer: ozaman Kendi Allah girer onun üreenä, da
Allahın bereketinä kauşmaktan diişiler insanın bütün yaşaması. Kahırda hem
denemeklerdä biz lääzım
koruyalım usluluu hem olalım korkusuz, çünkü bizä
adandı büük hem şaşılacek
iş kötülüü ensemäk. Nasıl var nicä sıkletä düşelim
da gücenelim! Biz gireriz
Hristosun Klisesinä, angısını, Saabinin aslı sözünä
görä, cendemim kapuları da
enseyämäz (Matfey, 16: 18),
hem bizim için söleer ayoz
Açıklama da, ani “Allah silecek onnarın gözlerindän
herbir yaşı, da ölüm artık
olmayacek; olmayacek ne
aalamak, ne sızlamak, ne
hastalık, zerä eskisi geçmiştir” (Açıklama, 21: 4).
Dua ederim hepsinizä
sizä, duhta kuvetli hem
inanda çetin olasınız, selemet hem bitkisiz sevinmäk
ölümü çiineyän Saabimiz
için. Hristosun Dirilmesinin aydınnıında pay alarak
hem katılarak paskellenin
şaşılacek işinä, paylaşalım
bu sevinmelii bizä yakın
hem uzak olannarlan da,
tanıklık ederäk hepsinä, ani
Kurtarıcı mezardan dirildi.
Ko bütün yaşamamızda
bizi hep yısıtsın hem uslandırsın, sevindirsin hem
iilik yapmaa sebep olsun
bu paskellä haberinin alevli
sözleri:
HRİSTOS
DİRİLDİ!
HAKINA DİRİLDİ!
Moskva hem bütün
Rusiya patriarhı Kiril
Moskva,
Hristosun Dirilmesi, 2015 y.
ХАКИКАТЫН СЕСИ
4
ANA DİLİM - TATLI BAL!
МАМО, ГЕЛ ЕВЯ!
DURGUN DA BAK
Durgun da bak, durgun da
gör –
Bu yaşamak burda biter.
Biz yapılêrız sarp hем kör,
Biz yabandan olduk beter.
Altın’çin yapıldık yalpak,
Ekmek’çin unuttuk evi,
Masal’çin söledik yalan...
İstämeersin dönmää
geeri?..
Durgun da bak, durgun da
görBu yaşamak burda biter.
Senin’çin ev bekleer haber,
İnsan kırda ekmek eker.
Heptän eski oldu pınar,
Bütün maalä ondan içer,
Vatanımda tatlı sular,
Vakıt orda hızlı geçer.
Maana bulcan...bulasın
eer!
Anan bitki kerä çaarêr…
Durgun da bak, durgun da
görBu yaşamak burda biter.
E. Mihna
Биз евдя калдык бобайлан
Дюбюдюз йалнызлыкта,
Нечин зере бизим
маму
Гитти казанмаа пара.
Гюнняр гечерлар
ойа,
Биз бобайлан дарсыдык:
Диилиз кайыл йалнызлаа,
Мамусуз биз пек
быктык.
Диил о дат имеклердя,
Йа тузсуз, йа пек
тузлу.
Ачан маму йок евдя,
Пек дуйерыз биз
буну.
Каку топланмэр евя,
Батю олду фит башсыз:
Сабаалээрлар барларда,
Ачан оннар анасыз.
Истямериз чок пара,
Паралар харджанаджек:
Маму, гель таа тез
евя,
Сени биз беклериз
пек!
В. Икизли
Паалы достлар! Не да олса, лафедин гагаузча,
окуйун кийат ана дилимиздя, ююредин ушаклары
да буна. Теклиф едериз сизя бир лафлыджак, нередя сиз буладженыз сиирек кулланылан хем ени
лафларын маанасыны. Кимин варса истедии йардым етмяя «Айдыннаа» – реквизитляр ашаада.
KLİSÄ HABERLERİ
Sürmäk ayının 25-dä Komratta Gagauziya Bilim-aaraştırma merkezindä “Mediyanın rolü gagauz dilinin
ilerlemesindä” adında bilim-praktika konferenţiyası geçti.
Konferenţiyaya katıldı Moldova, Gagauz Eri hem Ukraina
bilim hem cümnä adamnarı. Açılışta söz aldı Gagauziya Başkanı M. Formuzal, Moldova Parlamentinin deputatı F. Gagauz, BAM direktoru P. Paşalı, GRT direktoru A. Harlamenko
h.b. Açılıştan sora konferenţiya iki oturuşta geçti.
Konferenţiyada “Aydınnık” CT başının erindä bulunan ierey Sergi Kopuşçu tanıttı Viktor Kopuşçunun eni kiyadını “ÇAKİRLÄR: Ay-Boba Mihail Çakir”.
Sürmäk ayının 29-da, Paskellä orucunun 5
pazarında, açan Klisä anêr ayoz Egipetli Mariyayı, Saabinin Simasının Diişilmesinin adına Komrat cümnesindä yortu duaları yapıldı.
Dua başladı sabaa dualarından, sora çalındı
Panaiya Allahıduudurana akafist. Slujbanın en
üüsek eri liturgiya oldu. Bu gün klisedä vardı 70
kişidän zeedä, angılarından 27 kişi komka aldı.
Gagauziyada bulunan Moskvadan “Ţargrad”
telekanalı cümnä başından hem Aleksi Yakimovdan reportaj aldı.
Sürmäk ayının 17-21 günneri arasında Gagauz
Erindän Genç gagauz yazıcılar birliinin azaları
Greţiyadakı Batı Frakiya türklerindä musaafirliktä
bulundular. ‘‘Oguz sesi’’ peet toplumunu tanıdan
hem kendi peetlerinin okuyan gençlär (A.
Büük, E. Mokanu, V. Kopuşçu, İ. Karaseni, T.
Dragneva) buluştular türk cümnä topluluklarının
azalarınnan, intervyu verdilär erli gazetaya hem
radioda programaya katıldılar. Evä dönärkän,
grupa uuradı Orestiadaya, neredä buluştu gagauz
Georgi Kolokotronislän.
Sürmäk ayının 8-dä, Paskellä orusunun 2-ci pazarında, açan
Klisä anêr ayoz boba Grigoriyi, Salonik arhiepiskopunu, Moskvada
arhimandrit İoan Moşneguţunun arhierey hiretoniyası yapıldı.
Liturgiyaya katıldılar Moldovadan mitropolit Vladimir hem
episkoplar Anatoli hem Nikodim. Episkop İoan Moşneguţu koyuldu
Kişinöv eparhiyasına vikar episkop da kabletti ‘‘Soroka episkopu’’
titulunu. İoan Moşneguţu duudu 1979 yılda Floreşt dolayında.
Üürendi Kişinöv din seminariyasında hem akademiyasında. 2007
yılda bitirdi Moldova devlet universitetinin istoriya fakultetindä
magistraturayı. 2014 yılın kıran ayının 25-dä Rus Klisesinin Sinodu
ayırdı onu Kişinöv eparhiyasına vikar episkop.
LAFLICAK
Ak Perşembä - Великий
Четверг
aza - член
bereket - благодать
cümnä topluluu - общественное объединение
çiçek ayı - апрель
daymalı ömür - вечная
жизнь
duh serbestlii - духовная свобода
erindä bulunmaa - исполнять обязанности
evlat - чадо, ребенок
hakikat - истина
kanon - закон
kımıldamaa - шевелиться
orientalist - востоковед
ömür getirän - живо“HAKİKATIN SESİ”
gazetası
Gazetanın kurucusu:
«AYDINNIK»
kultura-aydınnatmak
cümnä topluluu
носный
pitacık - домашние
дрожжи
selemet - мир
senselä başı - родоначальник
sürmäk ayı - март
şaşılacek - удивительный
tanıklık etmää - свидетельствовать
tennenmää - воплотиться
umut vergisi - дар надежды
urum - грек
üleştirmää - поделиться
yakışıklamaa - удостоить
yamaç - колдобина
zaamet - подвиг
Baş redaktor:
Viktor KOPUŞÇU.
Gazetadan material alınarsa,
kaynak gösterilsin lääzım.
Tiraj 1000 tayna.
№ 3 (6) * 2015 чичек айы
Paskellä evangeliyası (İoan, 1: 1-17):
A
DU
İ
ES Başta Söz vardı, Söz Allahtaydı hem Söz Allahtı. Başta O Allahtaydı.
Ş
Hepsi Onunnan kuruldu, Onsuz bişey kurulmadı. Onda ömür vardı. Ömür
KÖ
insan için aydınnıktı. Aydınnık karannıkta şafk eder, karannık onu enseyämedi.
Allahtan bir adam geldi, onun adı İoan. Geldi aydınnık için tanıklık etmää, hepsi
insannar onun aşırı inansın. O kendi diildi aydınnık, ama geldi aydınnık için tanıklık
etmää. Oydur hakına aydınnık, angısı bu dünneyä gelän herbir adamı aydınnadêr. O Kendi
bu dünneyä geldi. Dünnä Onun aşırı yaradıldı, ama dünnä Onu tanımadı. Kendikilerinä
geldi, kendikileri Onu kabletmedi. Ama hepsi onnar, kim Onu kabletti, kim Onun adına
inandı, O izin verdi onnar olsun Allahın evlatları, angıları diil kandan, diil ettän hem
diil adam istediindän, ama Allahtan duudu. Söz adam oldu, bizim aramızda yaşadı,
bereketlän hem hakikatlan dolu. Biz Onun saltanatını gördük, nicä Bobadan birduumuş
Oolun saltanatını. İoan Onun için tanıklık etti da büük seslän bölä dedi: «Buydur O,
Kimin için Bän haberledim: O Kim bendän sora geler, O taa üstün bendän, zerä bendän
taa ileriydi. Onun tamannıından hepsimiz bereket üstünä bereket kablettik». Zerä kanon
Moisey aşırı verildi, ama hayır hem hakikat İisus Hristos aşırı geldi.
AO Asociatia Culturala
“LUMINA”
c/f 1013620007983
c/d 222451200121978
FinComBank SA
fil.12 Comrat
FTMDMD2X411
gazetanın elektron versiyasını http://dimpo67.narod.ru/ saytında bulabilirsiniz
[email protected]
kopuzsesi.wordpress.com
aydinnik.org
+373-79-79-50-79