Slayt 1 - İç Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

PAVLONYA ODUNUNUN BAZI FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ
VE
KULLANIM ALANLARI
Abdulkadir YILDIZBAKAN Dr. Celal TAŞDEMİR Osman POLAT Dr. Sevda POLAT
Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü - Tarsus
BULGULAR ve TARTIŞMA
Pavlonya “Scrophulariaceae” familyasından kabul edilmekte olup, ağacın Latince adı olan
“Paulownia” ismi İsviçreli botanikçi Thunberg tarafından verilmiş ve detayları 1781 senesinde
“Japanese of Flora”da yayımlanmıştır. Çin’de 18-40 N Enlemleri ve 105-128 E Boylamları arasında
700-2000 m yükseltiler arasında geniş bir yayılış gösterir. Doğal yayılış alanındaki yıllık yağış
ortalaması 500-2500 mm (yıllık yağışın %65’i Mayıs-Eylül ayları arasındadır), sıcaklık ekstremiteleri
ise -20 C ile +41 C arasındadır. Sıcaklık ortalaması 11-23 C’dir. P. tomentosa -20 C, P. fortunei 10 C ve P. elongata -15C sıcaklıklara en fazla 5 gün dayanabilmektedir (Acar, 1999; Bozatlı, 1998;
Zhau-Hua, 1979). Ilıman iklim ve hafif bünyeli kumlu veya kumlu balçık, derin, iyi drenajlı, pH’sı
5.5-7.5 olan toprakları tercih eder. Pavlonya için en önemli kısıtlayıcı ekolojik faktörler; sıcaklık,
taban suyu seviyesi, yıllık yağış miktarı ile bu yağışın yıl içindeki dağılımı ve toprak tipidir (Anonim,
1986).
Hızlı büyüme özelliğinde olan Pavlonya, özellikle de çap gelişimi bakımından üstün bir büyüme
yeteneğindedir. Uygun ekolojik koşullar altında üstün fertlerin yıllık çap artımları 8-9 cm’ye
ulaşabilmektedir (Boydak, 1999). Ceyhan fidanlığında kurulan deneme alanında bu artımın
uzağında kalmıştır.
Pavlonya Türlerinde Tam Kuru Yoğunluk
Bu çalışmada bulunan ve ağacın gövde analizi için alınan bütün yükseltilerin ortalama tam kuru
yoğunluk değerlerinin türler itibari ile P. fortunei, P. tomentosa, P. elongata ve melezde (P. fortunei
x P. tomentosa) sırasıyla 0,256 g/cm3, 0,295 g/cm3, 0,309 g/cm3 ve 0,323 g/cm3 olarak bulunmuştur.
Ayrıca Pavlonya türlerine ait ağaç yüksekliği ile yoğunluk arasındaki ilişki Şekil 3’de görüleceği
gibi örnek alınan bütün türlerde de ağaç gövdesindeki yükseltiye paralel olarak tam kuru
yoğunlukları da artmaktadır.
PAVLONYANIN KULLANIM ALANLARI
Pavlonya odunu kâğıt hamuru endüstrisinde diğer iğne yapraklı ağaç lifleriyle birlikte kullanılması
durumunda verimli olmaktadır. Odunu hafif fakat sert olup, kurutulunca az hacim kaybeder, stabildir,
formu bozulmaz, kolayca işlenir, dağılmaz, çatlamaz. Üstün akustik ve ısı yalıtım özellikleri vardır.
Çürümeye karşı dirençli ve aynı zamanda zararlılara karşı dayanıklıdır. Odunun elastik ve cilayı kabul
etme özelliğinin olması dolayısıyla orman endüstrisinde kullanımı yaygındır. Bu nedenle hedef
pazarlar; mobilya, iç yalıtım panelleri, duvar kaplamaları, soyma sanayi, kağıt ve MDF sektöründe
kullanılabilir.Yaprakları sıkça hayvan yemi olarak kullanılır (inek, koyun, keçi vs.). Besin değeri
yoncanın değerine yakındır. Çiçeklerin güzelliği, renkleri ve kokusu arıları çeker ve bu çiçeklerden
elde edilen bal çok açık renkli olup ve özellikler açısından akasya balından daha üstündür (Şekil 1)
(Bozatlı, 1998).
Tam Kuru Yoğunluk-g/cm3
(Kuru Ağırlık/Kuru Hacım)
GİRİŞ
Ağaç yüksekliği Tam Kuru Yoğunluk İlişkisi
0,40
P. fortunei
0,35
0,30
P.tomentosa
0,25
P.elongata
0,20
Melez[(P.fortunei)X
(P.tomentosa)]
0,15
0,10
0
1
2
3
4
5
6
7
8
Seksiyon Yüksekliği-m
Şekil 3: Ceyhan fidanlığındaki Pavlonya Türlerine ait Ağaç Yüksekliği ile
Tam Kuru Yoğunluk Arasındaki İlişki.
Pavlonya Türlerinde Hacim Ağırlık Değeri
Gövde analizi için alınan bütün yükseltilerin ortalama hacim ağırlık değerleri P. tomentosa’da 0,277
g/cm3, P. elongata’da 0,283 g/cm3 ve P. fortunei’de 0,240 g/cm3 türleri ile P. fortunei x tomentosa
melezinde 0,301 g/cm3 olarak tespit edilmiştir. Ayrıca, tam kuru yoğunluk ile hacım ağırlık
değerlerinin ağaç gövdesindeki değişimi dipten ağaç tepesine doğru arttığı görülmüştür(Şekil, 4).
Şekil 1: Ceyhan Fidanlığındaki Pavlonya Denemesinden Fotoğraflar.
MATERYAL VE YÖNTEM
BULGULAR ve TARTIŞMA
Ağaç Boyu ve Göğüs Çaplarına İlişkin Değerlendirmeler
Denemenin kurulduğu Adana Ceyhan Orman Fidanlık Müdürlüğünde 22 Şubat 2012 tarihinde 12 yaşlı
Pavlonya ağaçlarında ağaç boyları ve göğüs çapları ölçülmüştür. Elde edilen verilere ait ortalama
değerler Tablo 1’de verilmiştir. Elde edilen veriler varyans analizine tabi tutulduğunda; pavlonya
türleri ağaç boyu ve göğüs çapları gelişimleri bakımından 0.001 olasılık düzeyinde farklı olduğu tespit
edilmiştir (Tablo 2). Tür bazında alındığında en iyi boy ve çap gelişimini P. fortunei ve onu P. elongata
takip etmiştir(Tablo 3 , Şekil 2).
Tablo 1: Pavlonya Türlerine Ait Ağaç Boyu ve
Göğüs Çapı Ortalamaları
Tür
P. elongata
P. fortunei
P. tomentosa
P. tomentosa x P. fortunei
Ağaç
Boyu (m)
Göğüs Çapı
(cm)
11,46
11,51
10,34
9,73
22,6
23,0
20,0
21,2
Tablo 2: Farklı Pavlonya Tür Ağaçlarının Boy ve
Göğüs Çap Değerlerine Ait Varyans Analizi
Sonuçları
Parametre
Varyans Faktörü
Tür
Ağaç Boyu
Göğüs Çapı
14,980 ***
11,848 ***
***: %0,1 alfa seviyesinde önemli
Pavlonya Türlerinin Boy ve Çap Gelişimleri
Tablo 3: Farklı Pavlonya Türlerinin Ağaç Boy
Gelişimlerinin Duncan Testi Karşılaştırılması
Türler
P. tomentosa x P. fortunei
P. tomentosa
P. elongata
P. fortunei
Homojen Gruplar = 0.05
1
9,7304
10,3416
25
20
Göğüs Çapı-cm
15
10
2
Ağaç Boyu-m
5
0
P. elongata
11,4590
11,5054
P. fortunei
P. tomentosa
P. tomentosa x
fortunei
Şekil 2: Pavlonya Türlerinin Ağaç Boyu ve
Göğüs Çapı Gelişimleri
Ağaç yüksekliği Hacım Ağırlık İlişkisi
0,40
Hacım Ağırlık-g/cm3
(Kuru Ağırlık/Yaş Hacım)
Materyal olarak, 2000 yılında Adana Ceyhan Orman Fidanlık Müdürlüğünde kurulan “Bazı Paulownia
Türlerinin Türkiye’ye Adaptasyonu’’ isimli proje kapsamında temin edilen; P. tomentosa, P. elongata ve P.
fortunei türlerine ile P. fortunei x tomentosa melezine ait 12.nci yıl sonundaki ağaçlar ve bu ağaçların
gövde odunu kullanılmıştır. Kuru madde değerlerinin belirlenmesinde, dört türden örneklenen ağaçlardan
alınan numuneler materyal olarak kullanılmıştır. Ağaçların boyları Haglöf Vertex III elektronik boy ölçer
ile 0,1m hassasiyetle ve göğüs yüzeyi çapı ise milimetrik kumpas ile milimetre hassasiyetinde 190 fidanda
3 tekrarlı olarak ölçülmüştür. Bilgisayar ortamına alınan veriler SPSS programında istatistiksel olarak
değerlendirilmiştir. İşlemlerin etkisinin ortaya konulmasında varyans analizi ve işlemlere ilişkin
ortalamalarının belirlenmesinde ise Duncan çoklu testi kullanılmıştır.
Tam Kuru Yoğunluk
Hacim-ağırlık değerinin belirlenmesi için örnekler, kurutma dolabında sırası ile 50 °C 70 °C ve 105±2 °C
sıcaklıkta ağırlıkları değişmez hale gelinceye kadar kurutulmuş, daha sonra örnekler desikatörde
soğutularak boyutları ölçülmüş ve hacimleri hesaplanmış, buradan tam kuru yoğunlukları belirlenmiştir.
Tam kuru yoğunluk(Do);
gr/cm3 eşitliğinden hesaplanmıştır. Formülde; Do: Tam Kuru Yoğunluk
(gr/cm3), Wo: Tam Kuru Ağırlık (gr) ve Vo:Tam Kuru Hacim (cm3)
Hacim Ağırlık Değeri
Hacim-ağırlık değerinin belirlenmesi için örnekler, kurutma dolabında 103±2 °C sıcaklıkta ağırlıkları
değişmez hale gelinceye kadar kurutulmuş, daha sonra örnekler desikatörde soğutularak tam kuru
ağırlıkları 0,01 gr hassasiyetle ölçülmüştür. Daha sonra örnekler su içerisine atılmış ve suya tam olarak
batmaları sağlanmıştır. Böylece örneklerin rutubet miktarı lif doygunluğu noktasının üzerine çıkarılarak
boyutlar değişmez hale getirilmiştir. Daha sonra sudan çıkarılan örnekler kurutma kağıdı ile kuruladıktan
sonra boyutları 0,01 mm duyarlıkla ölçülmüş ve böylece taze haldeki hacimleri hesaplanmıştır. Elde
edilen verilere dayanarak hacim ağırlık(R);
gr/cm3 eşitliğinden hesaplanmıştır. Formülde R: Hacim
Ağırlık Değeri (gr/cm3), Wo : Tam Kuru Ağırlık (gr) ve Vt:Taze Haldeki Hacim (cm3)
P. fortunei
0,35
P.tomentosa
0,30
0,25
P.elongata
0,20
Melez[(P.fortunei)X(P.to
mentosa)]
0,15
0,10
0
2
4
Seksiyon Yüksekliği-m
6
8
Şekil 4: Ceyhan fidanlığındaki Pavlonya Türlerine ait Ağaç Yüksekliği
ile Hacim Ağırlık Değerleri Arasındaki İlişki.
SONUÇ
Pavloya ağacının 12. nci yaş sonunda iyi boy gelişimini P. fortunei (11,51 m) yaptığı, sırasıyla, P.
elongata (11,46 m) ve P. tomentosa (10,34 m) türleri boy gelişim performansı açısından takip
etmiştir. Göğüs çapı gelişimini P. fortunei (23,0 cm) yaptığı, bunu sırasıyla P. elongata (22,6 cm),
ve P. tomentosa x fortunei melezi çap gelişim performansı açısından takip etmiştir (Tablo, 1).
Ancak, boy ve çap gelişimi beklentilerin çok uzağında kalmıştır.
Çalışmada, 12 yıl süresince değişik etkenlerle (rüzgâr, aşırı gövde uzaması vb) kırılan/devrilen
ağaçların, gerek gövde çevresinden, gerekse kırılmanın olduğu noktada bulunan yaprak
koltuğundaki tomurcuklardan yeni sürgünler geliştirdiği görülmüştür. Yapılan gözlemler sonucunda
don vb. etkilerle tepe tomurcuğu zarar gören ağaçların subterminal tomurcuklardan yan dal
geliştirme suretiyle tepe taçlarının kolayca bozulduğu, gövde formlarının düzgün geliştirememe
riskinin yüksek olması gibi gözlemleri destekler nitelikte oluşumlar gözlenmiştir. Ceyhan
fidanlığında kurulan deneme alanında da don zararları nedeni ile gövde ve ibre kurumaları
görülmüştür.
Literatürde hızlı büyüme özelliğinde olan, hatta uygun ekolojik koşullar altında üstün fertlerin yıllık
çap artımları 8-9 cm’ye ulaşabildiği pavlonya bu çalışmada ülkemiz koşullarında 12.nci yaş
sonunda istenilen gelişmenin çok uzağında kalmıştır .
Yoğunluk değeri üzerine yaş faktörü başta olmak üzere yıllık halka genişliği, yaz odunu katılım
oranı, yükseklik, bölge, iklim ve orijin farklılığı gibi faktörler etkili olmaktadır. Pavlonya türlerinin
fiziksel özelliklerinden tam kuru yoğunluk ve hacım ağırlık değerleri belirlenmiştir. Yapılan
ölçümlerde tam kuru yoğunluk P. tomentosa’da 0,295 g/cm3, P. elongata’da 0,309 g/cm3 ve P.
fortunei’de 0,256 g/cm3 türleri ile P. fortunei x tomentosa melezinde 0,323 g/cm3; hacim ağırlık
değerleri P. tomentosa’da 0,277 g/cm3, P. elongata’da 0,283 g/cm3 ve P. fortunei’de 0,240 g/cm3
türleri ile P. fortunei x tomentosa melezinde 0,301 g/cm3 olarak tespit edilmiştir. Ayrıca, tam kuru
yoğunluk ile hacim ağırlık değerlerinin ağaç gövdesindeki değişimi dipten ağaç tepesine doğru
arttığı görülmüştür.
Ülkemizdeki doğal ormanların üzerindeki üretim baskısının endüstriyel orman plantasyonlarının
tesisi ile kaldırılabileceğini bilinen bir gerçektir. 2011 yılı itibari ile Türkiye'de oduna dayalı kağıt
hamuru ve hammadde ithalat açığının dört milyar dolara yaklaştığını, başarılı olmuş ağaç türleri ile
1.000.000 hektarlık bir endüstriyel orman plantasyonunda 20.000.000 hektarlık doğal ormandan
daha fazla üretim yapıldığını, endüstriyel plantasyonların dünyada %5 oranında olmasına rağmen
odun hammadde ihtiyacının %35 ini karşıladığını bilerek yılmadan çalışmamız gerekir. Odun
hammaddesi talebin karşılamak için ülkemizdeki mevcut asli ağaç türlerini artım yönünden ıslah
etmek, hızlı gelişen türlerimizle endüstriyel plantasyonlar tesis etmek, orman alanlarını artırmak
veya mevcut ormanlarımızın optimal kuruluşta işletilmesinden başka bir çıkar yolun bulunmadığı
bilerek çalışmalarımızı yapmalıyız.
KAYNAKLAR:
Acar, F. C., 1999: Paulownia, Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Dergisi, ISSN 1300-9532, Sayı 1, İzmir.
Anonim, 1986: Paulownia in China: by Chinese Academy of Forestry Staff, Published by. Asian Network For Biological Sciences and International Development Research Centre, Beijing, China.
Boydak, M., 1999: Paulownia türleri mucize ağaçlar olabilirler mi?, Orman Mühendisliği Dergisi, Yıl 36, Sayı. 9, Ankara.
Bozatlı, A., 1998: Çin, Seferberlik, Tarımsal Ormancılık ve Paulownia, Tabiat ve İnsan Dergisi, Yıl 32, Sayı 2, Ankara.
Zhau-Hua, Z., 1979: Çin Paulownia’ları (Çeviren;K. Tunçtaner), Ilıman Akdeniz Bölgesi Hızlı Büyüyen Yapraklı Ağaç Plantasyonları Danışma Toplantısı, Lizbon, Portekiz.