enobrivi politika
Transkript
rusudan amirejibi enobrivi politika multieTnikuri sazogadoebis erT erad CamoyalibebaSi mniSvnelovani roli akisria enas. saqarTveloSi mcxovrebi sxvadasxva eTnikuri jgufebis warmatebuli integraciisaTvis erovnul saxelmwifoSi aucilebelia imgvari enobrivi politikis gatareba, romelic xels Seuwyobs erovnuli identobis gaZlierebas da yvela eTnikuri jgufis warmomadgenelTa erTgul moqalaqeebad gadaqcevas. sanam uSualod sakiTxze gadavidode, minda xazi gavusva im garemoebas, rom erTsa da imave adamians SeiZleba hqondes sxvadasxva erovnuli da eTnikuri identoba. (terminSi eri vgulisxmob mis Tanamedrove gagebas). eTnikur identoba, sxva faqtorebTan erTad, emyareba eTnikur enas, xolo erovnuli identoba, aseve sxva faqtorebTan erTad, emyareba saxelmwifo erovnul enas, anu saqarTveloSi mcxovreb somexs, magaliTad, eqneba eTnikuri identoba somxuri, xolo erovnuli identoba _ qarTuli. aqedan gamomdinareobs, rom dasaSvebia ormagi enobrivi identobis qona. adamians SeiZleba meti enobrivi identobac hqondes, vTqvaT sxvadasxva erovnebis mSoblebis Svils, romlisTvisac ded-mamis ena orive mSobliuria. igi ara marto ormag enobriv identobas flobs, aramed ormag eTnikur, da SesaZloa, ormag erovnul identobasac. aseT SemTxvevebSi saxelmwifosgan ar unda moxdes zewola erTerTis asarCevad. es individis prerogativaa. Cveni mizani araqarTvelTa eTnikuri identobis aRmofxvra ki ar unda iyos, aramed maTTvis qarTuli erovnuli identobis Seqmna. da radganac erovnul identobas enac gansazRvravs, qarTuli enobrivi identobis CamoyalibebisaTvis udidesi mniSvneloba eniWeba qarTuli enis funqcionirebis optimizacias, e.i. misi moxmarebis sferoTa gazrdas, mis yovelmxriv ganviTarebas, saliteraturo enis normalizacias, masze dafuZnebul ganaTlebis sistemas, masobrivi informaciis saSualebebs da sxv. es aris enobrivi mSenebloba _ enobrivi politikis erTi mxare. enobrivi politikis meore mxare gaxlavT umciresobaTa enebze zrunva, maTi enobrivi uflebebis dacva. erTad es ori mxare, anu enobrivi politika warmoadgens Teoriul principTa da praqtikul RonisZiebaTa erTobliobas, romelic mimarTulia saxelmwifoSi enobriv problemaTa gadasaWrelad. enobrivi politikis Semadgeneli nawilia kanoni enis Sesaxeb, romelic gansazRvravs, Tu romeli ena unda ixmarebodes ama Tu im socialur situaciaSi. enobrivi politikis ramdenime tipi arsebobs da maTgan sworis SerCeva prioritetuyli unda gaxdes Cveni xelisuflebisaTvis saxelmwifoebriobis mSeneblobis procesSi. saerTaSoriso gamocdilebis gaTvaliswinebiT SemuSavebul rekomendaciebs swori enobrivi politikis SerCevis, SemuSavebisa da gatarebisaTvis qvemoT SemogTavazebT. manmade ki mokled Sevexebi swori enobrivi politikis gadamwyvet mniSvnelobas, demokratiul principebs enobriv politikaSi da saqarTvelos enobriv suraTs. sabWoTa kavSirSi ena, represiebTan erTad socialuri mobilizaciis da sabWoTa xalxis konstruirebis mZlavri iaraRi iyo. sabWoTa kavSiri erTiani identobis 1 mSeneblobis ideologiur strategiasTan, erovnuli grZnobebis gamovlinebis CaxSobasTan erTad, axorcielebda eTnoerovnul umciresobaTa, rogorc potenciur teritoriul mokavSireTa mxardaWeris politikasac. sabWoTa sivrcis postsabWoTad gadaqcevam gamoiwvia socialur-fsiqologiuri TviTidentifikaciis ngreva da gaaaqtiura identobis dafaruli ganzomilebani. sabWoTa identoba daviwyebas mieca. socialur-politikur urTierTobebSi mniSvnelovani roli mieniWa eTnikurobis resurss. organizaciulad gaformdnen da gavlena moipoves sakuTari politikuri uflebebisaTvis mebrZolma erovnulma moZraobebma. am moZraobebSi erTerT ganmsazRvrel faqtorad ena mogvevlina, radganac ena udides fsiqologiur rols TamaSobs jgufebis da individebis Rirsebasa da siamayis grZnobaSi. es gansakuTrebiT exeba patara erebs. aborigenuli enebis statusi daCagruli erebis mier aRiqmeba rogorc jgufuri Rirsebis simbolo. ena eTnopolitikis erTerTi centraluri sakiTxia, vinaidan mravalenovan qveynebSi mwvaved dgas potenciuri problemis safrTxe mocemuli eTnikuri jgufis mimarT loialobasa da ufro farTo erovnul loialobas Soris. Tu eTnikurma jgufebma ver miiRes kulturuli da enobrivi TviTmyofadobis SenarCunebis ufleba, moxdeba eTnikurobisa da enis politizeba. amis ukiderusi gamoxatuleba gaxlavT separatizmi an alternatiuli politikuri loialobis Zebna sxva saxelmwifoSi. da, piriqiT, Tu eTnikur umciresobas eqmneba pirobebi Tavisi eTnobriv-kulturuli TviTmyofadobis SenarCuneba-ganviTarebisTvis, eTnosis politikuri angaJirebis xarisxi iklebs. Tanamedrove msoflios qveynebis umravlesoba multieTnikuri da multienovania. romelia yvelaze ukeTesi da demokratiuli enobrivi politika: is, romelic xels uwyobs asimilacias Tu is, romelic xels uwyobs enobriv pluralizms. ra politikuri Sedegebi mohyveba TiToeul maTgans? am kiTxvebze pasuxis povna, pirvel rigSi, SeiZleba saerTaSoriso gamocdilebaSi, meore rigSi ki, yoveli konkretuli SemTxvevis konteqstis gaanalizebiT. rogorc wesi, eTnikur harmonias xeli ewyoba im qveyanaSi, romelic aRiarebs enobriv pluralizms, umciresobaTa enobriv uflebebs, magram imavdroulad ayalibebs erTian, samoqalaqo da kulturul identobas. konkretul RonisZiebaTa nusxa unda gamomdinareobdes TiToeuli qveynis specifikidan. miuxedavad amisa, yovel maTganSi erTerTi fundamenturia socialuri integracia, dafuZnebuli swor saganmanaTleblo politikaze. adamianma Tavisi identobis SesanarCuneblad aucileblad unda miiRos ganaTleba mSobliur enaze, xolo warmatebuli integraciisaTvis ki srulfasovnad unda aiTvisos saxelmwifo ena. pluralisturi enobrivi politikis privilegia is aris, rom umciresobisaTvis sazogadoebis kulturaSi adgilis miniWebiT, is warmoadgens praqtikuli da agreTve simboluri CarTulobis politikas. moqalaqeebs sWirdebaT Tanamonawileobis grZnoba. swored es grZnoba aerTianebs maT erad. dRes saqarTveloSi aqtualurad dgas erovnebaTSorisi urTierTobebis sakiTxi, vinaidan es urTierTobebi erovnuli saxelmwifos ganviTarebis konteqstSi warmoiSveba. qarTulenovan da araqarTulenovan mosaxleobas Soris seriozul problemad dgeba e.w. enobrivi barieri, rac erTerTi ZiriTadi mizezia erovnul umciresobaTa sazogadoebriv-politikur cxovrebaSi monawileobis dabali 2 xarisxisa. saxelmwifo cxovrebaSi srulfasovani monawileobis misaRebad (rac adamianis erTerTi ZiriTadi uflebaa) aucilebelia informaciis xelmisawvdomoba. amas uzrunvelyofs swori enobrivi politika. enobrivi politikis Teoriis istoria mowmobs imas, rom sazogadoebis enis funqcionirebaze warmatebul gavlena SesaZlebeli gamxdara enis ganviTarebis tendenciebis da socialuri faqtorebis gaTvaliswinebiT. amitom Zalze mniSvnelovania gasatarebeli enobrivi politikis swori tipis arCeva da misi etapebis sworad gansazRvra. 2000 wels strasburgSi Catarebuli konferenciisaTvis enobrivi politikis Sesaxeb momzadda dokumenti saxelwodebiT “multilingvuri da multikulturuli evropis lingvisturi politika”, romelSic aRniSnulia, rom racionaluri enobrivi politika SeiZleba emyarebodes mxolod regionis enobrivi situaciis Sesaxeb sistemur codnas. amasTan, politikis SemuSavebisas gaTvaliswinebuli unda iyos evropuli mSeneblobisaTvis mniSvnelovani ramdenime principi: • • • enaTa da kulturaTa mravalferovnebis SenarCuneba adamianis enobrivi da politikuri uflebebi (enobrivi ufleba gulisxmobs uflebaTa kompleqss, romelic moicavs rogorc enis xmarebis uflebas, aseve im kulturis ganviTarebis uflebasac, romlis farglebSic ixmareba es ena. demokratiul saxelmwifoebSi akrZalulia privilegiebis miniWeba an uflebaTa SezRudva enobrivi niSnis mixedviT) am ganxriT evrosabWos mier SemuSavebuli mimarTulebebis danergva saqarTveloSi mimdinare enobriv-eTnikuri procesebis ukeT gasagebad aucilebelia gavixsenoT sabWoTa enobrivi politikis ZiriTadi etapebi. 1930 wlebamde komunisturi partia da saxelmwifo atarebda kurss, romelic mxars uWerda ararusTa ganviTarebas. am periodSi gaCnda bevri nacionaluri skola, rusulis Seswavla ki nebayoflobiTi iyo. (pluralizmi da enobrivi federalizmi) 1930-iani wlebidan 50-iani wlebis bolomde gaizarda rusulenovani skolebis ricxvi. mSobeli dadga arCevanis winaSe: bavSvi mieyvana an nacionalur skolaSi an rusulSi. bevri mSobeli irCevda rusuls SvilisTvis ukeTesi momavlis uzrunvelsayofad, vinaidan rusuli iTvleboda sabWoTa sazogadoebrivi cxovrebis ierarqiuli sistemis enad, mecnierebisa da kulturis enad da aucilebeli iyo profesiul-socialuri mobilurobisaTvis. (erovnul-rusuli orenovneba) 1960 wlidan bevr avtonomiur respublikaSi daixura umetesoba. (erTenovneba da lingvisturi rusifikacia) nacionaluri skolebis 1985 wlidan, demokratizaciis, glasnostisa da perestroikis gamocxadebam kompartiis mier, romelic grZnobda reformebis gatarebis aucileblobas xelisuflebis SesanarCuneblad, xeli Seuwyo yvela eTnikuri jgufis identobis aRorZinebas. am mizeziT, 80-iani wlebis bolos yvela respublikaSi daiwyo nacionalur teritoriaTa da enis statusis asamaRlebeli moZraobebi. postsabWoTa sivrceSi Semcirda rusuli enis xmarebac da Seswavlac, SeizRuda tele-radio 3 mauwyebloba. magram rusuli enis funqcionirebis kidev erTi sfero am qveynebSi iyo da dResac aris erovnebaTSorisi urTierToba. saqarTveloSi qarTuli, saxelmwifo enis statusis miuxedavad, ar warmoadgens erovnebaTSorisi urTierTobebis enas. am da sxva enobrivi problemebis civilizebuli meTodebiT gadaWris gza aris enobrivi politikis samarTlianad da efeqturad warmarTva. saqarTveloSi efeqturi enobrivi politikis gatarebamde 1) Seswavlili unda iqnas enobrivi situacia qveyanaSi; enobrivi situacia gansazRvrulia rigi faqtorebiT: lingvisturi, demografiuli, socialurekonomikuri, geopolitikuri da istoriuli; 2) unda Catardes adaminis saerTaSorisod aRiarebul enobriv uflebaTa analizi; 3) gaTvaliswinebul unda iqnas qveynis mkvidri mosaxleobis da eTnikur umciresobaTa uflebebi da gaanalizdes am uflebaTa ganxorcielebis saerTaSoriso praqtika; 4) gaTvaliwinebul unda iqnas avtoqTonuri enis da mis matarebelTa roli sazogadoebriv-politikur procesebSi, ekonomikasa da kulturaSi. gamoikveTos, ras efuZneba avtoqtonuri erebis kulturul-enobrivi uflebebi da riT gansxvavdeba isini sxva eTnikur jgufTa uflebebisagan; 5) analizisas yuradReba unda mieqces TiToeuli eTnikuri jgufis enobriv pretenziebs. eTnikuri enobrivi pretenziebi damokidebulia am jgufis saxelmwifoSi CarTulobis formaze; 6) Seswavlil unda iqnas is faqtorebi, romlebic iwvevs enobriv konfliqtebs da dasaxul iqnas gzebi maT Tavidan asacileblad; amgvari analizis safuZvelze unda SemuSavdes sistemuri gegma enobrivi politikis gasatareblad, romelic sxva aspeqtebTan (konfesiur-religiur da socialurekonomikurTan) erTad safuZvlad unda daedos polilingvisturi sazogadoebis integracias. saqarTvelos umniSvnelovanesi amocana unda gaxdes eTnikuri mravalferovnebisgan erTiani eris Seqmna, romelSic sxvadasxva eTnikuri da socialuri jgufi gaerTiandeba urTierTmomgebiani, saerTo intersebis, miznebisa da Rirebulebebis garSemo. erovnuli enobrivi politikis warmatebis erTerTi garanti ki aris balansis dacva eTnikur enaTa da saxelmwifo enis moxmarebas Soris. enobrivi politika unda gaxdes saxelmwifos eTnopolitikis nawili, romlis SemuSavebisasac yvela eTnikur jgufs unda mieces saSualeba SeinarCunos Tavisi identoba, ganaviTaros igi, Seinaxos kultura, tradiciebi, ena. maSin igi Tavis wvlils Seitans qarTuli sazogadoebis integraciaSi da konsolidaciaSi, moqalaqeobrivi sazogadoebis ganviTarebaSi, socialur stabilurobasa da demokratiis gaRrmavebaSi. imis magivrad, rom eTnikur umciresobebs avukrZaloT oficialur doneze TavianTi enis xmareba, pirvel rigSi unda SevuqmnaT saTanado pirobebi qarTulis asaTviseblad; qarTuli enis swavleba eTnikur umciresobebSi unda gaumjobesdes specialuri meTodikis SemuSavebiT; saxelmZRvaneloebis, TviTmaswavleblebis, sasaubroebis SeqmniT; kvalificiuri pedagogebis momzadebiT. saqarTvelos enobriv politikaSi 4 1) gaTvaliswinebuli unda iqnas Cveni evropuli orientacia da saerTaSoriso valdebulebebi enis funqcionirebis sferoSi; 2) aucileblad iqnas miCneuli kulturul-enobrivi mravalferovnebis SenarCuneba, rogorc erovnebaTSorisi urTierTobebis optimizaciis erTerTi ZiriTadi piroba; 3) xazi gaesvas qarTuli sazogadoebis mravaleTnikurobas da es faqti CaiTvalos faseulobad, Sefasdes dadebiTad; 4) unda SemuSavdes optimaluri enis kanoni, romelic mravalenovani kulturis SenarCunebas Seuwyobs xels. 5) vinaidan erTerTi yvelaze mniSvnelovani gza, romliTac saxelmwifo axorcielebs Tavis enobriv politikas, aris ganaTlebis sistema, unda ganisazRvros romeli enebi unda iswavlebodes skolaSi da ramden xans. 6) saganmanaTleblo programebi unda Sedges imgvarad, rom gaTvaliswinebuli iyos sxvadasxva jgufis interesebi da bavSvs Causaxos tolerantoba sxva kulturebis mimarT. sworad gatarebuli enobrivi politika saSualebas aZlevs eTnikur umciresobas ufro aqtiurad da SeuzRudavad, identobis dakargvis gareSe Caebas qveynis cxovrebaSi. 7) unda SemuSavdes konkretuli rekomendaciebi eTnikur umciresobaTa enebis mxardasaWerad da saxelmwifo enis gasaviTareblad; 8) eTnikur umciresobebs unda mieceT saSualeba iswavlon mSobliur enaze; xolo im enebze zrunva ki, romlebic mxolod saqarTvelos teritoriazea gavrcelebuli, saqarTvelos gansakuTrebuli movaleobaa. mosazrebam, rom TiTqos eTnikur umciresobaTaTvis kulturul-enobrivi ganviTarebis saSualebis micema saxifaToa saxelmwifos erTianobisaTvis didi xania diskreditacia ganicada Tanamedrove mecnierebaSi. enobrivi politikis SemuSaveba mxolod politikosebis saqme ar aris. bevri enobrivi problemis Seswavlam msoflioSi cxadyo, rom maT qveS socialurekonomikuri da politikuri konfliqtebi Zevs. konkretuli enobrivi problemebis gaanalizebis Sedegad cxadi xdeba mravalgvari informaciis flobis aucilebloba. mocemuli arealis enobriv situaciaSi gasarkvevad ar aris sakmarisi martivi kiTxvis dasma: “ra enebs flobT?” amitom am informaciis SegrovebaSi da konsultaciebSi unda monawileobdes bevri sxvadasxva dargis specialisti: lingvistebi, politikuri ekonomistebi, sociologebi da socioanTropologebi. garda amisa, vinaidan enobrivi politikis erTerTi mizani yvela jgufis saxelmwifo cxovrebaSi CarTvaa, masze muSaobaSic aucilebelia am jgufebis monawileoba. Semdeg ki enobrivi politika sajaro ganxilvis sagani unda gaxdes da mosaxleobis mxardaWera moipovos. xelisuflebam unda daarwmunos mosaxleoba enobrivi politikis sasikeTo gavlenaSi. mosaxleobam SeiZleba mTlianad gaiziaros, nawilobriv gaiziaros an saerTod ar gaiziaros igi. gaziarebis xarisxiT SegviZlia vimsjeloT enobrivi politikis sworad warmoebis Sedegebze. dauSvebelia enobrivi politikis naCqarevad momzadeba, magram masze muSaoba saswrafod unda daiwyos, vinaidan ena did rols TamaSobs rogorc eTnikuri konfliqtebis warmoSobaSi, ise Tanxmobis SenarCunebaSi. 5
Benzer belgeler
ssf-m daasrula saqarTvelos ekonomikuri programis meore
bankebis sasesxo portfelebis gauaresebis fonze, aseve kreditis
Semcirebis negatiuri gavlenis gamo bankebis momgebianobaze, kritikul
mniSvnelobas iZens sabanko zedamxedvelobis gamarTuli muSaoba. am
...
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis i
warmogidgenT zemoxsenebul naSroms da ukve arsebuli SeTanxmebis Sesabamisad gTxovT
oficialurad daavaloT mas misi recenzireba. _ me darwmunebuli var, rom igi mizezs
gamoZebnis da werilobiTi formiT Ta...
rom xma amoeRo... germaniaSi nacistebi rom komunistebs
radganac is, rom dafinanseba
arsebobs, avtomaturad ar
gulisxmobs imas, rom abiturienti mzadaa umaRles
saswavlebelSi Casabareblad.
vfiqrob, Sedegebze ramdenime
wlis Semdeg unda visaubroT.
am dadgeni...
iv.javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti humanitarul
problemis aqtualoba da sadisertacio Temis arCevani ganapiroba im
faqtma, rom bolo aTwleulebis manZilze, saerTaSoriso urTierTobebis
speqtris gafarToebasTan dakavSirebiT, sul ufro met mniSvnelobas
iZ...
Untitled
daxmarebis da mxardaWeris mniSvneloba. xazi gaesva, rom xelisufleba
maqsimalur Zalisxmevas mimarTavs demokratiuli saxelmwifos Semad
geneli iseTi sasicocxlo mniSvnelobis sferoebis mimarT, rogori
...
ludvig fon mizesi 1881-1973 ludvig fon mizesma Tavisi cxovreba
mxolod mewarmeebis, bankirebis da maTi momijnave
profesiebis mqone xalxis interesis sagania,
amasTan, yovel jgufs, sazogadoebriv segments
an qveyanas sakuTari gamorCeuli ekonomikuri
urTierTobebi ax...