rom xma amoeRo... germaniaSi nacistebi rom komunistebs
Transkript
germaniaSi nacistebi rom komunistebs miadgnen, xma ar amomiRia, radgan komunisti ar vyofilvar. ebraelebs miadgnen da xma ar amomiRia, radgan ebraeli ar vyofilvar. profkavSirebs miadgnen da xma ar amomiRia, radgan profkavSireli ar vyofilvar, kaTolikeebze gadavidnen da xma ar amomiRia, radgan kaTolike ar vyofilvar. Semdeg me momadgnen... da aRaravin iyo darCenili, rom xma amoeRo... martin niimioleri pastori, germaniis evangelur- luTeruli eklesia solidaroba #5(38) saqarTvelos saxalxo damcvelis Jurnali redaqtori: nino cincaZe stilis redaqtori: levan bregaZe dizaini: besik danelia foto: levan xerxeuliZe redkolegia: giorgi tuRuSi beqa mindiaSvili Tamar Samili sergo ratiani 77 diskusia 5 eTnikuri umciresobebi saxelmwifos axali iniciativa nino cincaZe samarTali 13 garekanze: levan xerxeuliZis foto Jurnali momzadebulia saxalxo damcvelTan arsebuli tolerantobis centris mier 22 ibeWdeba gaeros ganviTarebis programis mxardaWeriT winamdebare gamocemaSi gamoTqmuli mosazrebebi ar asaxavs gaerTianebuli erebis organizaciis an gaeros ganviTarebis programis Tvalsazriss misamarTi: Tbilisi, ramiSvilis 6, tel.: 92 24 81 saxalxo damcvelis moxsenebidan Tavisuflebisa da piradi usafrTxoebis ufleba da sasamarTlos roli misi dacvis saqmeSi Tea wulukiani TOLERANCE 32 www.ombudsman.ge saqarTvelos saxalxo damcveli samarTliani sasamarTlos ufleba tolerantobis testi Tamar kinwuraSvili zRvari 36 5 wlis bavSvi - baRSi Tu skolaSi? naTia guliaSvili, nino beqiSvili Targmani gaeros ganviTarebis programa 42 ratom ar var konservatori fridrix haieki 56 Tavisuflebis teqnologia lari daimondi LUMEN 71 arareligiuri rwmena, rwmena adamianisadmi da ndoba, rwmena sakuTari Tavisa mitropoliti anton suroJeli 77 batoni Tu msaxuri? beqa mindiaSvili Tvalsazrisi 82 stereotipebi, kanonebi postsabWour saqarTveloSi da moqalaqeTa Tanasworoba nugzar papuaSvili 99 STIGMA FREE 92 miTi geipraidis Sesaxeb eka aRdgomelaSvili orientiri 99 meamboxe - vladimer bukovsi fridon sayvareliZe sekularizacia 104 sekularizacia da sekularizaciis bedi saqarTveloSi zaal andronikaSvili, giorgi maisuraZe 56 114 Summary #5(38) solidarobis mTavari idea is aris, rom sxvisi cxovreba Seni cxovrebis nawilad miiCnio, gaacnobiero, rom Seni uflebebis dacva sxvisi uflebebis dacvasTanaa gadajaWvuli, xolo Seni Tavisuflebis uzrunvelyofa warmoudgenelia sxvisi Tavisuflebis pativiscemis gareSe. roca Cvengan gansxvavebuls vekidebiT rogorc miuRebels, unda gvaxsovdes, rom Cvenc yovelTvis gansxvavebuli varT vinmesTvis, Cvenc SeiZleba aRmovCndeT umciresobaSi. am urTierTdamokidebulebis gacnobierebis xelSewyobaa Cemi, rogorc uflebadamcvelisa, da konkretulad Cveni gamocemis erT-erTi orientiri. amitomac Cveni Jurnalis meSveobiT mkiTxvels adamianis uflebebis, tolerantobisa da liberaluri demokratiis sakiTxebTan dakavSirebul problemebs vacnobT. Tu adre tolerantobis kulturaSi moiazreboda religiur jgufebs Soris Semwynarebluri damokidebuleba, dRes igi nebismieri socialuri da individualuri gansxvavebisadmi, nebismieri umciresobisa da daucveli jgufisadmi Ria, urTierTpativiscemaze, Tanadgomis mzaobaze damyarebul mimarTebas gulisxmobs. amgvari kulturis gaRviveba da ganviTareba ki warmoudgenelia iq, sadac adamianis uflebebs, demokratiis principebsa da liberalur Rirebulebebs ar scemen pativs. vimedovneb, rom Jurnalis publikaciebi, rogorc saazrovno masala, ufro metad Segviqmnis imis winapirobas, rom adamianebma gavugoT gansxvavebuls da aramarto gavugoT, aramed misi interesebis, uflebebis dacva SevZloT, radgan sxvisadmi gamoCenili tolerantoba Tu solidarobis aqti mxolod moraluri imperativi ki ar aris, aramed upirveles yovlisa sakuTari Tavis, interesebis, uflebebis dacvis saukeTeso SesaZleblobaa. giorgi tuRuSi saqarTvelos saxalxo damcveli Solidarität }'vh'mksr 4 Ñîëiäàðíiñòü diskusia solidaroba eTnikuri umciresobebi - saxelmwifos axali iniciativa ukve wlebia, saqarTveloSi kompaqturad mcxovrebi eTnikuri umciresobebis warmomadgenlebi _ azerbaijanelebi da somxebi _ umaRles ganaTlebas, rogorc wesi, qveynis gareT iReben. maTi gadinebis ZiriTadi mizezi isaa, rom umetesobam cudad icis saxelmwifo ena da konkurencias ver uwevs qarTulenovan kontingents. am problemis gadasaWrelad da eTnikuri umciresobebisTvis Tanabari garemos Sesaqmnelad wels ganaTlebis saministrom maT did nawils umaRles saswavleblebSi Casabareblad garkveuli SeRavaTebi dauwesa. umciresobis warmomadgenlebi saerTo erovnul gamocdebs ar Caabareben, mSobliur enaze gaivlian unar-Cvevebis tests da, Tuki minimaluri kompetenciis zRvars gadalaxaven, universitetebSi moxvdebian. ras Secvlis ganaTlebis saministros axali iniciativa? gamarTlebulia Tu ara amgvari pozitiuri diskriminacia? ramdenad efeqturi iqneba es nabiji? am sakiTxebze saxalxo damcvelis ofisSi gamarTul diskusiaze vimsjeleT. nino cincaZe ras gulisxmobs ganaTlebis saministros axali iniciativa da konkretulad ra Seicvala wels eTnikuri umciresobebisTvis? zaur xalilovi: ukanaskneli sami wlis ganmavlobaSi imis Taobaze vmsjelobdiT, Tu ra formiT unda momxdariyo eTnikuri umciresobebis umaR- Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity monawileoben: zaur xalilovi _ samoqalaqo integraciis fondis aRmasrulebeli direqtori Salva tabataZe _ samoqalaqo integraciis da erovnebaTSorisi urTierTobebis centris xelmZRvaneli merab basilaia _ ilias universitetis samoqalaqo swavlebis centris direqtori, nugzar Citaia _ ganaTlebisa da mecnierebis saministros umaRlesi ganaTlebis ganviTarebis sammarTvelos ufrosi maia meliqiZe _ ganaTlebisa da mecnierebis saministro, erovnuli gamocdebisa da Sefasebis centris eqsperti mari miqoiani _ saqarTvelos somexTa saTvistomo da saxalxo damcvelTan arsebuli eTnikur umciresobaTa sabWo tata xunwaria _ saxalxo damcvelis moadgile koba Cofliani _ saxalxo damcvelis tolerantobis centri les saswavleblebSi miReba. wels reformis farglebSi erTi mniSvnelovani problema mogvarda: eTnikuri umciresobebisTvis umaRlesi ganaTlebis xelmisawvdomoba gaizarda. SevTanxmdiT aseT modelze: 1+4, rac imas niSnavs, rom studentebi pirvel wels qarTul enas iswavlian da Semdeg, oTxi wlis ganmavlobaSi, Cveulebriv gaivlian Ñîëèäàðíîñòü 5 diskusia #5(38) zaur xalilovi bakalavriatis programas. es cvlileba mxolod maT exebaT, vinc azerbaijanul da somxurenovan skolebSi swavlobs. kvota iyo gamoyofili eTnikuri osebisa da afxazebisTvisac, magram, ramdenadac CemTvis cnobilia, maTgan arcerTi ganacxadi ar Semosula. wels somxur da azerbaijanul skoladamTavrebulma 300-mde abiturientma Caabara universitetebSi da dafinansebac miiRo. raodenoba gaizarda, magram realurad somex da azerbaijanel abituriantTa ricxvi gacilebiT metia. SeiZleba iTqvas, rom isev mxolod mcire nawili cdilobs saqarTveloSi miiRos ganaTleba. Tumca, bolo oTxi wlis Sedegebs Tu SevadarebT erTmaneTs, namdvilad ukeTesi mdgomareobaa. Salva tabataZe: ara aqvs mniSvneloba, romel skolas daamTavrebs eTnikuri umciresobis warmomadgeneli, Tuki is testirebas somxurad da azerbaijanulad gaivlis, kvotireba masze gavrceldeba. rac Seexeba statistikas, 2009 wlis monacemebi ar gamogvadge- ba, radgan araqarTulenovan skolebs maSin kursdamTavrebulebi ar hyoliaT. 2008 wels 250 azerbaijanulenovani abiturienti abarebda, 2010-Si ki _ 335, maTi ricxvi daaxloebiT 30-35 procentiT gaizarda. 2008 wels 113-ma somxurenovanma abiturientma gaiara erovnuli gamocdebi. wels maTi ricxvi daaxloebiT 250-mde gaizarda. aqedan 2008-Si 41 somxurenovani da 29 azerbaijanulenovani abiturienti gaxda studenti. vxedavT, rom msurvelTa raodenoba 2010 wels TiTqmis gaormagda, rac imis maniSnebelia, rom abiturientebi, marTalia, abarebdnen, magram Sedegi Zalian dabali iyo. wels ukeTesi Sedegi gvaqvs. azrebaijanelTa Soris moxvedris msurvelTa maCvenebeli gaizarda, magram maTgan mxolod naxevarma gadalaxa zRvari. wels sul 588 gancxadeba iyo Semosuli da 214 abiturienti studenti gaxda. nugzar Citaia: mimaCnia, rom jerjerobiT statistikuri monacemebis Seswavla naadrevi SeiZleba iyos, radganac sistemaSi Zireuli da principuli cvlilebebi swored axla xdeba. ganaTlebisa da mecnierebis saministros mizani is aris, rom ganaTleba saqarTvelos nebismieri moqalaqisTvis, miuxedavad misi eTnikuri warmomavlobisa, Tanabrad xelmisawvdomi iyos. swored am principis safuZvelze amuSavda bolo, 2010 wlis dadgenileba. kvotireba niSnavda ara maT Caricxvas, aramed _ maTi swavlis dafinansebas. erT weliwadSi Sedegi ver gveqneba, Solidarität }'vh'mksr 6 radganac is, rom dafinanseba arsebobs, avtomaturad ar gulisxmobs imas, rom abiturienti mzadaa umaRles saswavlebelSi Casabareblad. vfiqrob, Sedegebze ramdenime wlis Semdeg unda visaubroT. am dadgenilebas nel-nela mohyveba abiturientebis daintereseba. kvlevis Sedegad dadasturda, rom eTnikuri umciresobebisTvis ZiriTadi problema qarTuli enis arcodnaa. isini saqarTvelos moqalaqeebi arian, magram maTTvis qarTuli mSobliuri ena ar aris da, bunebrivia, ver gauweven konkurencias maT, visTvisac qarTuli mSobliuri enaa, miT umetes, rodesac dafinanseba erTaderTi komponentiT, unaris testis mixedviT, xdeboda. am testis Cabareba, cxadia, qarTulenovan abiturientebs ufro uadvildebodaT. rasakvirvelia, wlebis ganmavlobaSi arsebobda rusulenovani testebi, magram eTnikuri umciresobebis warmomadgenlebi verc danarCen sagnebs abarebdnen saTanadod. mTeli am procesis gaazrebis Sedegad mivxvdiT, rom saWiroa qarTuli enis codnis Salva tabataZe Ñîëiäàðíiñòü solidaroba ganviTareba eTnikuri umciresobebiT kompaqturad dasaxlebul regionebSi. SemoviReT bilingvuri swavlebis meTodebi, rodesac moswavleebi ori enis Seswavlis reJimze gadadian. qarTuli ena maTTvis mniSvnelovani unda gaxdes. amas, cxadia, wlebi sWirdeba da Sedegs male ver miviRebT. imisTvis, rom eTnikuri umciresobebisTvis ufro xelmisawvdomi gamxdariyo umaRles saswavleblebSi Cabareba, gadawyda somxur da azerbaijanul enebze mogvemzadebina unaris testebi. adre somxur da azerbaijanulenovan abiturientTa umetesoba somxeTSi, azerbaijanSi an sulac ruseTSi midioda saswavleblad. reformis Sedegad, marTalia, gamocdebs mSobliur enaze abareben, magram maTTvis erTi wlis ganmavlobaSi saxelmwifo dafinansebiT garantirebulia saxelmwifo enis Seswavla da amis Semdeg isini mzad iqnebian swavla qarTul enaze gaagrZelon _ momdevno oTx weliwads nebismier, maTTvis sasurvel fakultetze iswavlon. eTnikuri azerbajanelebi da somxebi konkursSi ar monawileoben imgvarad, rogorc sxvebi. maTTvis unaris testis minimaluri kompetenciis zRvaris daZleva sakmarisia, rom studentebi gaxdnen. swored amiT aixsneba is faqti, rom wels azerbaijanul da somxurenovan abiturientTa ricxvi gaizarda. Tumca ukeTes Sedegs wlebis Semdeg velodebiT. dRevandel meaTe da mecxreklasel moswavleebs meti motivacia eqnebaT saimisod, rom swavla qarTul umaRles saswavleblebSi gaagrZelon. maia meliqiZe: mivesalmebi im iniciativas, rasac wels Caeyara safuZveli, magram vSiSob, ramdenad efeqturi, realuri da sakmarisia is programa, romelsac universitetebi araqarTulenovan studentebs 60 kreditad sTavazoben? ise xom ar moxdeba, rom wlis bolos maT isev ar ecodinebaT ena? pirveli kursidanve umaRles saswavleblebSi SeTavazebuli kursebi enis codnis sakmaod maRal dones iTvaliswinebs. am SemTxvevaSi ori gza arsebobs. pirveli _ umaRlesma saswavlebelma studenti, romelmac ena ar icis, mainc Caricxos, misces ufleba gaagrZelos swavla, da meore _ ar Caricxos da ar misces swavlis gagrZelebis saSualeba. leqtorebi minimalur qulas yvelas aZleven, es praqtika saqarTveloSi realurad arsebobs. mogexsenebaT, studentebis mier kursis daumTavreblobis SemTxvevebi CvenTan Zalian cotaa da Tanac studenti finansuri wyaroa universitetebisTvis. Tumca aqac aris gamosavali. roca saxelmwifo awesebs kvotirebis sistemas _ es ki sakmaod radikaluri nabijia _ man SeiZleba raRac kontrolis meqnizmebic SemoiRos, _ magaliTad, momzaddes nugzar Citaia: nu gavyofT ase, TiTqos erT weliwads ena iswavleba da oTx weliwads _ sabakalavriato sagnebi. studenti xuTi wliT iricxeba, xuTi wliT iRebs dafinansebas da amitom, Tu unda, SeuZlia xuTi wlis ganmavlobaSi mxolod ena iswavlos. mas am statuss aravin SeuCerebs. nugzar Citaia Salva tabataZe: pirvel wels yvela universitetSi qarTuli enis Sesaswavlad 60-kreditiani sistema moqmedebs, sagani dayofilia komponentebis mixedviT _ wera, kiTxva, mosmena, saubari, aris gramatikis sakiTxebic. Tu gaviTvaliswinebT imas, rogor xdeba zogadad Cvens umaRles saswavleblebSi kreditebis miniWeba, SeiZleba studentma yvela kursi daZlios, samoci kreditic miiRos, magram misi enobrivi kompetencia ar iyos Sesabamisi. mari miqoiani: kargad ver gavige da egeb ganmimartoT. magaliTad, var axalqalaqis romelime soflidan, somxurenovani, ar vici qarTuli ena. vswavlob pirvel kursze da ver vZlev programas. meore kursze isev SemiZlia enis Seswavla gavagrZelo? Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Sefasebis sistema, erovnuli gamocdebisa da Sefasebis centrma Caataros testireba da mxolod im studentma SeZlos swavlis gagrZeleba, vinc Sesabamisi kompetenciis zRvars gadalaxavs. nugzar Citaia: ra Tqma unda, SegiZliaT gaagrZeloT enis Ñîëèäàðíîñòü 7 diskusia #5(38) Seswavla, magram studentma xuTi wlis ganmavlobaSi 240 krediti unda daagrovos. winaaRmdeg SemTxvevaSi is ver miiRebs diploms _ miiRebs cnobas, rom kursi moismina. maia meliqiZe: me saxelmwifos poziciidan vsaubrob da msurs am adamianebs hqondeT moqalaqeobriobis gancda. es Zalian mniSvnelovania, radgan swored aqedan Cndeba enis Seswavlis survili. realobidan maia meliqiZe gamomdinare, miCndeba SiSi, rom amgvari dauZleveli problemebis gamo es adamianebi SeiZleba kvlav wavidnen saqarTvelodan da umaRlesi ganaTleba sxvagan miiRon. es SeiZleba kargi SeTavazebaa, magram, vfiqrob, problemas mainc ver gadaWris. merab basilaia: ganaTlebis saministros iniciativa erTaderTi da swori gamosavalia. saSiSroeba maSin arsebobda, roca maT verafers vTavazobdiT. cnobilia, rom eTnikuri umciresobebis umetesoba daxuruli sazogadoebis, Temis, SigniT cxovrobs. ara mxolod, vTqvaT, axalqalaqSi, TbilisSic asea. wels TiTqmis gaormagda abiturientebis raodenoba da es imas niSnavs, rom problemas nelnela Tavs varTmevT. geTanxmebiT, gaurkvevelia, ra bedi ewevaT am adamianebs umaRles saswavleblebSi, magram saxelmwifom Tavisi politikuri neba gamoxata, ganaTlebis saministrom ki es neba absoluturad adekvaturad Seasrula da wels axalgazrdebis uprecedento raodenoba moxvda umaRles saswavleblebSi. rogor gaarTmeven Tavs programas, iqnebian Tu ara warmatebulebi, es ukve universitetebis problemaa. SesaZleblobebi universitetebs aqvT _ SeiZleba ar Semoifarglon mxolod akademiuri swavlebiT da Seqmnan klubebi da a. S. wels erTi gamocdiT miviReT studentebi, magram momavali wlidan, saatestato gamocdebi Semodis da, vfiqrob, ufro momzadebuli abiturientebi movlen. Tumca arsebobs kvleva, romlis mixedviTac codnis zogadi done araqarTulenovan skolebSi dabalia, isini ar arian mzad Caabaron qimiis, fizikis, maTematikis gamocdebi. aTi moswavlidan SeiZleba mxolod sami iyos mzad amisaTvis. meore problema isaa, rom dRemde zustad ar aris cnobili momaval wels ra pirobebi iqneba, abiturientebma jerjerobiT ar ician ra unda Caabaron. nugzar Citaia: es sakiTxi aseve gaurkvevelia qarTulenovani abiturientebisTvisac. ar viciT arian Tu ara mzad Solidarität }'vh'mksr 8 rva gamocdis Casabareblad. jerjerobiT ar aris gadawyvetili, ra saxiT Catardeba gamocdebi. Tu adre ar uswavlia, meTormete klaseli yvela sagans erT weliwadSi ver iswavlis. bevria iseTi moswavle, romelic humanitaruli ganaTlebis misaRebad emzadeboda da sabunebismetyvelo sagnebs ar swavlobda. saubaria imaze, rom atestati gavceT ara rva gamocdiT, aramed _ oTxiT. sami sagani iqneba savaldebulo _ maTematika, qarTuli da ucxo ena, meoTxe _ rasac moswavle airCevs. moswavle iswavlis oTx sagans, rac miRwevadi amocanaa. magram aqac garkveuli uxerxuloba warmoiqmneba: rogor unda gavceT atestati mxolod oTxi sagnis mixedviT? ase rom, jerjerobiT erTmniSvnelovani pasuxi am kiTxvaze ar arsebobs. maia meliqiZe: isev qarTuli enis codnis dones rom davubrundeT, vfiqrob, rom saxelmwifos mier gadadgmuli nabiji problemas srulad ver moagvarebs. didia imis albaToba, rom studentma ver moaxerxos erT weliwadSi enis srulyofilad Seswavla. albaT dameTanxmebiT, rom es SiSi usafuZvlo ar aris. zrdasruli adamianis motivacia ufro Zlieria da, Sesabisad, TiTqos ufro unda gauadvildes enis Seswavla, magram rCeba riskfaqtorebi. wlebis ganmavlobaSi ar iyo sworad miwodebuli enis swavlebis motivacia. rodesac saxelmwifo enas vTavazobT rogorc instruments, es, bunebrivia, ar iqneba efeqturi, Tuki adamiani ver SeZlebs Ñîëiäàðíiñòü solidaroba programebi, rasac maT umaRlesi saswavleblebi SesTavazeben. mari miqoiani enis gamoyenebas. wlebis win swored amas veubnebodiT: iswavle qarTuli da dasaqmdebi. Camovidnen axalqalaqidan, Caabares, enac iswavles. Cven Tvals vadevnebdiT am process, magram maTi dasaqmeba ver moxerxda. saxelmwifo enis codna ar aRmoCnda sakmarisi samuSaos saSovnelad. vfiqrob, saxelmwifo enis swavleba instrumentuli midgomis safuZvelze ar unda xdebodes. adamianma Tavi saxelmwifos moqalaqed unda igrZnos, es gancda adreul asakSi, skolaSive unda Camoyalibdes. mgonia, rom skolis damTavrebis Semdeg amgvari RonisZiebebi ver iqneba efeqturi. magram TavisTavad is faqti, rom abiturientma gadawyvita umaRlesi ganaTleba saqarTveloSi miiRos da sxvagan ar gaemgzavros saswavleblad, ukve mis motivaciasa da moqalaqeobriv gancdaze metyvelebs. aq albaT ufro mniSvnelovania ramdenad adekvaturi iqneba is zaur xalilovi: ra Tqma unda, riskfaqtorebi arsebobs, magram, roca es sistema, 1+4, muSavdeboda, universitetebic iRebdnen monawileobas mis momzadebaSi, maT hqondaT survili, rom eTnikuri umcresobebis warmomadgenlebs eswavlaT. saubari iyo imaze, rom cvlilebebi skolebsac unda Sexeboda. es paralelur reJimSi unda momxdariyo. skolas unda moemzadebina potenciuri abiturientebi, qarTuli ena swored skolaSi unda eswavlebinaT ise, rom abiturients gaadvileboda universitetSi swavla. rac Seexeba zogadad araqarTul skolebs, iq swavlebis done marTlac dabalia. maia meliqiZe: Catarda kvleva, romlis Sedegebis mixedviTac araqarTulenovani skolebis maswavlebelTa 65-ma procentma qarTuli ena ar icis. zaur xalilovi: isic sakiTxavia, akmayofilebs Tu ara araqarTulskoladamTavrebuli moswavlis zogadi ganaTlebis done im standarts, rasac umaRlesi saswavleblebi iTxoven? dRes, magaliTad, azrebaijanuli skolebis did nawils ar hyavs fizikis, qimiis, geografiisa da sxva ZiriTadi sagnebis maswavleblebi. vinc arian, maTi kvalifikaciac sakmaod dabalia. xSirad isec xdeba, rom erTi sagnis pedagogi ramdenime sagans aswavlis. es yvelaferi aisaxeba moswavleebze da rodesac aseTi skoladamTav- Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity rebuli universitetSi moxvdeba, umaRlesi saswavlebeli didi problemis winaSe dgeba _ studentma qarTul enasTan erTad sxva sagnebic Tavidan unda iswavlos. Cven Tavis droze universitetebs sxva sistema SevTavazeT: es 60-kreditiani kvota sxvadasxva sagnebze gadanawildes, ZiriTadi qarTuls moxmardes, magram sxva sagnebis amoqaCvac moxdes. an, vTqvaT, qarTulad aswavlon sxvadasxva sagani. samwuxarod, universitetebi mzad ar aRmoCndnen am sistemisTvis. mari miqoiani: me skola rusulad davamTavre, universiteti _ qarTulad. ojaxisgan, garemosgan mqonda motivacia da viswavle saxelmwifo ena. axla rac Seexeba skolis gasaWirs. araqarTul skolebSi dRes imdeni problemaa, Tuki maTi mogvarebiT ar daviwyeT, moswavle universitetamde namdvilad ver miva. Tumca me, rogorc erT-erTi saTvistomos warmomadgeneli, mivesalmebi ganaTlebis saministros am SemoTavazebas. aqamde araferi merab basilaia Ñîëèäàðíîñòü 9 diskusia #5(38) ar gakeTebula da is, rom raRac keTdeba, Zalian kargia. merab basilaia: roca vsaubrobT eTnikuri umciresobebis warmomadgenlebze, isic unda vTqvaT, ra gvinda da ras moveliT maTgan. azerbaijanuli da somxuri skolebi didxans ar iqnebian imisTvis mzad, rom kargad moamzadon moswavleebi. problemebia qarTul skolaSic. warmoudgenelia skolebi Tundac xuT weliwadSi ise Seicvalon, rom iqidan kargad momzadebuli abiturientebi movidnen. magram ra aris Cveni politikuri mizani? _ mivceT maT Sansi, rom erTi gamocdiT, romelsac TavianT mSobliur enaze abareben, moxvdnen umaRles saswavleblebSi. es Cveni sazogadoebis gasakeTebelia, amiT ganvmuxtavT im did daZabulobas, romelic am TemebSi arsebobs. Tuki universitetSi cudad iswavlis, davuwioT Tamasa, es xom droebiTi RonisZiebaa. ver agrovebs 60 kredits? CavuTvaloT 40 da gadaviyvanoT tata xunwaria Semdeg kursze. es pozitiuri diskriminacia eTnikuri umciresobis warmomadgenel studentsac sWirdeba, Cvenc gvWirdeba _ sazogadoebasac sWirdeba es. Salva tabataZe: rac saministrom gaakeTa, namdvilad kargia da es, wesiT, sakamaTo ar unda iyos. mniSvnelovania, rom is, rac daviwyeT, kargad davamTavroT da pozitiuri Sedegi miviRoT. araqarTul skolebSi marTlac dgas maswavlebelTa problema. maTi 62 procenti 45 wlis asaks gadacilebulia, sabunebismetyvelo sagnebis specialistTa sakmarisi raodenoba ar gvyavs. radgan swavleba kvotirebis sistemaze gadavida, jobs yvelaferi kargad gakeTdes. cxadia, saxelmwifo SromiTi bazris regulaciaSi ver Caereva, magram SeiZleba saxelmwifom moiTxovos, rom im abiturientTagan, romlebic studentebi gaxdnen, raRac nawili, vTqvaT, 20 procenti, maswavleblis specialobebs daeuflos. Torem SeiZleba arcerTma ar airCios maswavlebloba da skola isev maswavleblis gareSe darCes. iqneb abiturentebTan gagveformebina kontraqtebi, rom swavlis damTavrebis Semdeg isini isev regionebSi dabrundnen? es ar aris mxolod sabWoTa modeli. amgvari ram bevrgan xdeba. nugzar Citaia: ver dageTanxmebiT. Tu Cven gvgonia, rom 250 maswavlebels miviRebT, vcdebiT. im Tanxas, rac eTnikuri umciresobebisTvis gamoiyo, konkretuli daniSnuleba hqonda _ azerbaija- Solidarität }'vh'mksr 10 neli da somexi abiturientebis ucxoeTSi gadinebis Semcireba. marTalia, Cveni umaRlesi ganaTlebis sistema sakanonmdeblo baziT somxeTsac uswrebs da azerbaijansac, magram erTmniSvnelovnad ver vityviT, rom saswavlo procesi CvenTan ukeTesia. Tuki abiturienti mxolod imitom ver swavlobs aq, rom saxelmwifo ena ar icis da somxeTsa an azerbaijanSi agrZelebs swavlas, maSin Cveni gadawyvetileba sworia. is problema ki, rom skolaSi miRebuli ganaTleba ar aris sakmarisi gamocdebis dasaZlevad, marto eTnikuri umciresobebis warmomadgenelTa ki ara, yvela Cveni abiturientis winaSe dgas. rac Seexeba pedagogebs, wels atestacia sakuTari surviliT daaxloebiT 11000-ma maswavlebelma gaiara da mxolod 10%-ma gadalaxa minimaluri kompetenciis zRvari, rac niSnavs, rom Zalian dabalia pedagogTa ganaTlebis zogadi done. es problema erT-or weliwadSi ver mogvardeba. iTqva, rom qarTuli enis flobis done im maswavleblebSi, romlebic eTnikurad kompaqturad dasaxlebul regionebSi qarTuls aswavlian, standarts ver akmayofilebs. ra keTdeba am mdgomareobis gamosasworeblad? maia meliqiZe: vicnob yvela kvlevas, romelic am mimarTulebiT Catarda. samwuxarod, vercerTi Ñîëiäàðíiñòü solidaroba realur da zust suraTs ver gvaZlevs, Tumca zogadi mdgomareoba yvelgan erTnairia _ savalalo. Cvenma centrma daiwyo kvleva eTnikurad araqarTveli maswavleblebis qarTuli enis donis Sesamowmeblad. gvinda SevideT yvela skolaSi, saqarTveloSi moqmed yvela qarTulis maswavlebelze gavideT. sakmaod didi jgufi muSaobs. seqtembris damdegs daviwyeT testireba qvemo qarTlSi, es Tvisobrivi kvlevis Semadgeneli nawilia; igi imitom ki ar tardeba, rom vinmes problemebi SevuqmnaT _ realuri suraTis danaxva gvinda. cxadia, kvlevaSi monawileoba nebayoflobiTia. 2010 wlis maisidan maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centrTan erTad Cveni centri axorcielebs vauCeruli dafinansebis proeqts, romelic iaponuri grantis farglebSi mimdinareobs da ori qveprogramisagan Sedgeba; pirveli _ wignierebis kvlevaa, romelic mxolod dawyebiT klasebSi arsebul mdgomareobas Seiswavlis da saqarTvelos ramdenime regionSi tardeba, meore _ qarTulis, rogorc meore enis, swavlebis qveprogramaa, romelic mTel saqarTveloSi yvela araqarTulenovan skolas moicavs da gulisxmobs, rom yvela skolas unda mieces erTi vauCeri, raTa maswavlebelma enobrivi kompetenciebis gafarToeba SeZlos. saswavlo programis Sinaarsi da Sefasebis kriteriumi ukve movamzadeT. magram swored aq gaCnda es kiTxva: rogor ganvsazRvroT vis rogori kursi sWirdeba? zogs qarTulis, rogorc meore enis, swavlebis meTodika sWirdeba, zogs _ enis Seswavla. es Tu ar mogvarda, sxva RonisZiebebis gatarebas azri ekargeba. erT-erTi kvlevis SedegebiT, qarTulis, rogorc meore enis, maswavlebelTa 65-67-ma procentma an saerTod ar icis qarTuli, an cudad icis, xolo saukeTeso SemTxvevaSi saSualod flobs qarTul enas. mdgomareoba savalaloa, magram es mainc zogadi suraTia. roca maswavlebelTa codnis done ase dabalia, verc saxelmZRvanelo da verc meTodika verafers Secvlis. maSin, roca kargi maswavleblis xelSi saxelmZRvanelos ararsebobis SemTxvevaSic ki SeiZleba Sedegis miRweva. tata xunwaria: am sakiTxs sakmaod kargad vicnob. xuT weliwads vmuSaobdi samcxejavaxeTSi erT-erT saerTaSoriso organizaciaSi. vicnob regions da mis problematikas. rom Cavedi, 2002 wels, saSineli mdgomareoba damxvda, romelic nelnela Cem Tvalwin icvleboda, da 2007 wels, roca regioni davtove, odnavi gaumjobeseba igrZnoboda. kmayofili wamovedi, radgan davinaxe, rom raRac SevZeliT. rac Seexeba ganaTlebis saministros iniciativas, es namdvilad wingadadgmuli nabijia, gansakuTrebiT imis gaTvaliswinebiT, rac manamde iyo. ganaTlebis saministros wina xelmZRvanelobasTan xSirad misaubria am Temaze da pasuxad sul mesmoda _ umaRlesSi saukeTeso unda moxvdes!. SeZlebdnen Tu vera eTnikuri umciresobebi Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity koba Cofliani yofiliyvnen saukeTesoebi, amaze aravin fiqrobda. ramdenime xnis win Sexvedra mqonda axalqalaqis qarTulis maswavleblebTan da ori sityva ver gadaabes erTmaneTs qarTulad. iq iyvnen rusuli da somxuri skolebis ufrosklaselebic, romelTa umetesobamac Tqva, rom saqarTveloSi apirebdnen umaRlesi ganaTlebis miRebas. maTac dagvidastures, maswavleblebma qarTuli ar iciano. amis gamo maTi umravlesoba kerZod emzadeba. rogorc vici, qvemo qarTlSi odnav ukeTesi mdgomareobaa, radgan azerbaijanelebis raRac nawils qarTul skolaSi SehyavT bavSvebi, rac javaxeTSi ar xdeba. mari miqoiani: sakmaod axlos vicnob am problemas. axalqalaqSi erTaderTi qarTulenovani skolaa, romelic daxurvis pirasaa. ras vakeTebT am skolisTvis? aseve SemiZlia vTqva, rom rogorc adre ar iswavleboda qarTuli araqarTul skolebSi, Ñîëèäàðíîñòü 11 diskusia #5(38) iseve ar iswavleba dResac. miuxedavad imisa, rom rac dRes gaakeTa ganaTlebis saministrom, Zalian momwons, mainc pesimisturad var ganwyobili. ara var darwmunebuli, rom im erTi wlis Semdeg azerbaijanels, somexs Tu erovnuli umciresobis nebismier warmomadgenels ise ecodineba qarTuli, rom momdevno oTx weliwads bakalavriatSi qarTulad swavla SeZlos. rogoria integraciis perspeqtiva saqarTveloSi mcxovrebi ufro mcirericxovani eTnikuri umciresobebis warmomadgenlebisaTvis? koba Cofliani: samoqalaqo integraciaSi ganaTlebas umTavresi roli akisria. erovnuli umciresobebisTvis Zalian mniSvnelovania agreTve maTi mSobliuri enis Tundac im doneze codna, rom komunikacia SeZlon. es problema ufro mcirericxovan da arakompaqturad dasaxlebul eTnikur jgufebs aqvT. SeiZleba samoqalaqo integraciis TvalsazrisiT es ar iyos damabrkolebeli faqtori, magram Tuki gvjera, rom umciresobebma swored sakuTari kulturisa da enis codniT unda igrZnon Tavi Cveni qveynis moqalaqeebad, bunebrivia, iq, sadac mSobliuri enis Seswavla surT, unda hqondeT imis saSualeba, rom ena zogadi ganaTlebis sistemis farglebSi iswavlon. aseve mniSvnelovania mediasTan da infrastruqturasTan dakavSirebuli sakiTxebic. gzebi rom gakeTda, esec xels uwyobs kompaqturad dasaxlebuli umciresobebis integracias da urTierTobis pozitiuri mimarTulebiT warmarTvas. zogadad, politikuri garemo umjobesdeba, ufro meti iniciativa modis saxelmwifo uwyebebis warmomadgenlebisgan da wina wlebisagan gansxvavebiT Cven TvalnaTliv vxedavT progress _ xorcieldeba programebi da dRes ukve imaze vmsjelobT, rogor gavxadoT ufro efeqturi am programebis muSaoba. mniSvnelovania is, rom erovnuli umciresobebis warmomadgenlebic monawileobdnen am sakiTxebis Sesaxeb gadawyvetilebebis miRebaSi. nugzar Citaia: ganaTlebis saministros strategiul gegmaSi weria: 2011-2014 wlebSi dagegmilia eTnikuri umciresobebiT dasaxlebul regionebSi profesional qarTuli enis maswavlebelTa raodenobis zrda. amisTvis konkretuli RonisZiebebic tardeba. qarTuli enis maswavleblebi saxelmwifosgan saxelfaso danamats, 1000 lars, miiReben. yvela pedagogi, romelic gaivlis serTificirebas, damatebiT 280 lars miiRebs. es maswavleblebisTvis kargi stimuli iqneba, raTa imuSaon sakuTar Tavze, aimaRlon ganaTlebis done, meore mxriv ki, es iniciativa umaRlesi saswavleblebis kursdamTavrebulebs waaxalisebs, rom pedagogis profesia airCion. vfiqrob, pesimizmis safuZveli namdvilad ara gvaqvs. Solidarität }'vh'mksr 12 Ñîëiäàðíiñòü samarTali solidaroba samarTliani sasamarTlos ufleba amonaridebi saxalxo damcvelis angariSidan saqarTveloSi adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis Sesaxeb (2009 wlis meore naxevari) saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis pirveli punqtis Tanaxmad, yovel adamians ufleba aqvs Tavis uflebaTa da TavisuflebaTa dasacavad mimarTos sasamarTlos~.1 imisaTvis, rom saqarTvelos yoveli moqalaqe iyos daculi da cxovrobdes samarTlian sazogadoebaSi, metad mniSvnelovania, rom samarTliani sasamarTlos ufleba uzrunvelyofili iyos. Tumca am uflebis mxolod Teoriul doneze dacva sasurvel Sedegs ver moitans. aucilebelia, rom moqalaqes, romlis winaaRmdegac Cadenilia danaSauli an romlis uflebebic dairRva, hqondes samarTlianobis aRdgenis gancdis realuri molodini, rac pirdapir moiTxovs Cvens kanonmdeblobaSi Tavmoyril uflebis damcav normaTa praqtikul realizacias. sasamarTlo sistemaSi ukanaskneli wlebis manZilze mniSvnelovani cvlilebebi ganxorcielda (moxda sasamarTlo sistemis instituciuri reorganizacia, mosamarTleTa raodenobis gazrda, Seiqmna Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity mosamarTleTa gadamzadebis sistema da sxv), razec didi odenobis Tanxebi daixarja, Tumca rogorc saxalxo damcvelis aparatSi Semosuli gancxadebebidan ikveTeba da rogorc qveynis SigniT moRvawe sxvadasxva organizaciebi aRniSnaven, rigi problemebisa mainc arsebobs. aRniSnuls adasturebs 2010 wlis 11 marts amerikis SeerTebuli Statebis saxelmwifo departamentis demokratiis, adamianis uflebaTa da Sromis biuros mier 2009 wels saqarTveloSi adamianis uflebaTa mdgomareobis Sesaxeb gamoqveynebuli angariSi, romelSic erT-erT umTavres problemad samarTliani sasamarTlos principis ganxorcieleba saxeldeba.2 samarTliani sasamarTlos uflebas saxalxo damcveli Tavis saangariSo moxsenebebSi araerTxel Seexo da xSir SemTxvevebSi konkretuli Ñîëèäàðíîñòü 13 #5(38) rekomendaciiTac miumarTavs iusticiis umaRlesi sabWosa Tu saqarTvelos uzenaesi sasamarTlosTvis. sasamarTlo Tavis saqmianobaSi damoukidebelia da aravis aqvs ufleba Caerios marTlmsajulebis ganxorcilebaSi3, Tumca mniSvnelovania is garemoebac, rom sazogadoebas hqondes saqmis samarTlianad da miukerZoeblad ganxilvis gancda. am kuTxiT ki metad mniSvnelovania saxalxo damcvelis saqmianoba. miT umetes, rogorc adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom ganmarta, ombudsmenis mier mosamarTleTa procedurul nawilSi kontroli da zedamxedveloba srulebiT ar arRvevs sasamarTlos damoukideblobis princips.4 saxalxo damcvelis 2009 wlis meore naxevris moxsenebaSi, iseve rogorc wina saangariSo moxsenebebSi, gaanalizebulia is problematuri sakiTxebi, romlebic saangariSo periodSi samarliani sasamarTlos kuTxiT gamoikveTa. mniSvnelovania, rom saxalxo damcvelis mier misi mandatis farglebSi ganxorcielebulma saqmianobam xeli unda Seuwyos marTlmsajulebis sistemis ganmtkicebasa da efeqturobas, xolo rekomendaciebi da Sefasebebi ki gamoyenebul unda iqnes, rogorc sasamarTlos damoukideblobis principebis gamyarebis iaraRi. garda amisa, saxalxo damcvelis 2009 wlis meore naxevris saangariSi moxsenebaSi yuradReba gamaxvilebulia, erTi mxriv, sisxlis samarTlis saqmeebis ganxilvisas sasamar- samarTali Tlos gadawyvetilebebis arasakmarisad dasabuTebis problemaze, xolo, meore mxriv, administraciul samarTaldarRvevaTa saqmeebis ganxilvasTan dakavSirebul problemebze. sasamarTlo gadawyvetilebebis arasakmarisad dasabuTebulobis problema samarTliani sasamarTlos ufleba gulisxmobs saqmis ganxilvas kanonis safuZvelze Seqmnili damoukidebeli da miukerZoebeli sasamarTlos mier. saxalxo damcvelis angariSSi miTiTebulia, rom aparatSi Semosuli gancxadebebi cxadyofs, rom erT-erTi yvelaze problemuri sakiTxi sasamarTlo sistemaSi aris sasamarTlos mier miRebuli Sualeduri Tu saboloo gadawyvetilebebis (brZaneba aRkveTis RonisZiebis SerCevis Sesaxeb, uari Suamdgomlobis dakmayofilebaze, ganaCeni da sxv.) arasakmarisad dasabuTebulobis sakiTxi. aRniSnuli problema araerT sisxlis samarTlis saqmeSi gvxvdeba, rac imaze miuTiTebs, rom dResdReobiT sasamarTlos gadawyvetilebebis arasakmarisad dasabuTebuloba sistemur problemas warmoadgens. aRkveTis RonisZiebis saxiT dapatimrebis SerCevis dasabuTebuloba saqarTvelos sisxlis samarTlis saporceso kodeqsis 1510-e Solidarität }'vh'mksr 14 muxlSi zustad aris gansazRvruli aRkveTis RonisZiebis gamoyenebis mizani da safuZveli. aRkveTis RonisZiebis saxiT dapatimrebis SerCevis Sesaxeb brZanebis dasabuTebisas xSir SemTxvevaSi sasamarTlo swored aRniSnuli safuZvlebis miTiTebiTa da Sesabamisi muxlis citirebiT Semoifargleba. magaliTisaTvis brZanebaSi xSirad vxvdebiT miTiTebas _ arsebobs dasabuTebuli eWvi, rom braldebulma SesaZloa Tavi aaridos winaswar gamoZiebasa da sasamarTlos, gaagrZelos danaSaulebrivi saqmianoba, gaanadguros mtkicebulebebi. xSir SemTxvevebSi, brZanebaSi yvela aRniSnuli safuZveli erTad aris naxsenebi, Tumca ar aris dasabuTebuli, Tu konkretulad raSi gamoixateba dasabuTebuli varaudi, rom braldebuli Tavs aaridebs winaswar gamoZiebasa da sasamarTlos an daemuqreba procesis monawileebs. aseve gvxvdeba SemTxvevebi, rodesac aRkveTis RonisZiebis saxiT dapatimrebis SerCevis Sesaxeb brZanebaSi sasamarTlo miuTiTebs, rom braldebulis mier Cadenili danaSauli miekuTvneba mZime danaSaulTa kategorias, ris gamoc mizanSewonilad Tvlis, braldebuls aRkveTis RonisZiebis saxiT Seefardos dapatimreba. gasaTvaliswinebelia, rom danaSaulis simZime ar SeiZleba avtomaturad gaxdes braldebulisaTvis aRkveTis RonisZiebis saxiT dapatimrebis SerCevis safuZveli. Ñîëiäàðíiñòü solidaroba saqmeSi facuria saqarTvelos winaaRmdeg adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom aRniSna, rom patimrobis Sefardeba dadgenili prezumfciis gamo, romelic emyareba braldebis simZimesa da mimalvis, axali danaSaulis Cadenis hipoTetur saSiSroebas, ar Seesabameba konvenciis me-5 muxlis me-3 punqts. sasamarTlom ganmarta, rom xelisuflebam unda warmoadginos aRniSnuli RonisZiebis (patimrobis) mizanSewonilobis damadasturebeli dasabuTeba. mimalvis safrTxe warmoadgens Tavisuflebis SezRudvis mizanSewonilobis Sefasebis elements, magram igi ar SeiZleba dadgenil iqnas dausabuTebeli, abstraqtuli gancxadebebis safuZvelze.5 dapatimrebis, rogorc aRkveTis RonisZiebis vadis, gagrZelebis dausabuTebloba aseve, xSir SemTxvevebSi, dausabuTebelia aRkveTis RonisZiebis vadis gagrZelebis brZanebebi. patimrobis vadis gagrZelebisas, rogorc wesi, aRniSnuli saxis brZanebaSi xdeba igive safuZvlebsa da garemoebebze miTiTeba, romlebzec saubari iyo aRkveTis RonisZiebis saxiT dapatimrebis SerCevis Sesaxeb brZanebaSi. saqmeSi nikolova bulgareTis winaaRmdeg adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom daadgina, rom rac dakavebis momentSi warmoadgenda aRkveTis RonisZiebis Sefardebis safuZvels, igive safuZveli yovelTvis ar SeiZleba gamoyenebul iyos aseTi RonisZiebis gasagrZeleblad.6 baSi aRniSnuli moTxovnis dakmayofilebaze. sasamarTlos gadawyvetileba ar unda iyos zogadi saxis. ucilebelia, rom yovel konkretul SemTxvevaSi aRkveTis RonisZiebis saxiT dapatimrebis SerCevis da patimrobis vadis gagrZelebis Sesaxeb brZanebaSi saubari iyos im garemoebebze, romlebic mxolod am saqmisTvisaa damaxasiaTebeli. xSiria SemTxvevebi, rodesac saqmis arsebiTi ganxilvisas gansasjelis interesebis damcveli advokatis mier dayenebuli Suamdgomlobis dakmayofilebaze uari sasamarTlos mier ar aris dasabuTebuli da sasamarTlo mxolod acxadebs, rom advokatis Suamdgomloba usafuZvloa, Tumca ar akonkretebs, Tu raSi gamoixateba aRniSnuli garemoebebis dadgenis usafuZvloba. aRniSnuli problemac aseve sistemur xasiaTs atarebs da, saxalxo damcvelis aparatSi Semosuli gancxadebebis mixedviT, damaxasiaTebelia ara mxolod erTi sasamarTlos an mosamarTlisTvis, aramed saqarTvelos mTel teritoriaze moqmedi sasamarTloebis problemaa. Suamdgomlobaze uaris Tqmis dausabuTebloba saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis me-15 muxlis 1 nawilis Tanaxmad, sisxlis samarTlis procesi xorcieldeba mxareTa Tanasworobisa da SejibrebiTobis safuZvelze. amave muxlis me-3 nawilis mixedviT, mxareebs, sruli Tanasworobis safuZvelze, ufleba aqvT warmoadginon mtkicebulebani, monawileoba miiRon maTs gamokvlevaSi, ganacxadon Suamdgomloba da acileba, gamoTqvan sakuTari azri sisxlis samarTlis saqmis nebismier sakiTxze. aRniSnuli niSnavs, rom Tanabar pirobebSi unda ganixilebodes braldebisa da dacvis mxaris Suamdgomlobebi ama Tu im sagamoZiebo moqmedebis Catarebis, mowmis gamoZaxebisa da mtkicebulebebis Sefasebis Sesaxeb, aseve miukerZoebeli da dasabuTebuli gadawyvetileba unda iqnas gamotanili im SemTxvevaSi, Tu sasamarTlo uars ambobs procesis monawile romelime mxaris Suamdgomlo- Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity magaliTisaTvis SegviZlia moviyvanoT r. cagarelis, s. beselias, r. miloravasa da v. kirvaliZis braldebis sisxlis samarTlis saqme. baTumis saqalaqo sasamarTlos mier sisxlis samarTlis saqmis arsebiTi ganxilvisas dacvis mxaris mier dayenebul iqna Suamdgomloba saqmeze sagamoZiebo eqsperimentis Catarebis Sesaxeb braldebis erT-erTi mowmis Cvenebis sisworis dadgenis mizniT. miuxedavad imisa, rom faqti momxdari iyo agvistoSi, xolo saqmis ganxilva mimdinareobda noember-dekemberSi, dacvis mxare iTxovda sagamoZiebo eqsperimentis Catarebisas Ñîëèäàðíîñòü 15 #5(38) gaeTvaliswinebinaT aRniSnuli garemoeba da gansaxilveli qmedebis garemoebebis msgavs pirobebSi CaetarebinaT sagamoZiebo eqspertimenti, dacvis mxaris ganmartebiT, aucileblad gamosarkvevi sakiTxebis dadgenis mizniT. sasamarTlom ar daakmayofila Suamdgomloba im motiviT, rom SeuZleblad miiCnia SemTxvevis msgavsi pirobebis Seqmna (SuamdgomlobaSi moTxovnili iyo, rom sagamoZiebo eqsperimenti Catarebuliyo msgavsi ganaTebisa da quCaze xalxis igive raodenobis pirobebSi imis dasadgenad, SeZlebda Tu ara mowme garkveuli garemoebebis danaxvas). amasTan, sainteresoa aRniSnul saqmeSi mosamarTlis ganmarteba, rodesac man aRniSna, rom mas, rogorc mosamarTles eSinoda Semdgomi problemebi ar Seeqmna aRniSnuli sagamoZiebo eqsperimentis Catarebas piradad misTvis gadawyvetilebis miRebaSi. sasamarTlom dacvis mxaris Samdgomlobis uaryofis Sesaxeb dadgenileba aseve daasabuTa im garemoebiT, rom SesaZlebeli iyo mowmes, romelic CvenebaSi aRniSnavda, rom SemTxvevis adgilze dainaxa garkveuli garemoebebi da swored am Cvenebis sinamdvilis dadgenisaTvis iTxovda dacva sagamoZiebo eqsperimentis Catarebas, ver amoecno pirebi. sasamarTlom uari Tqva dacvis mxaris aRniSnuli Suamdgomlobis dakmayofilebaze, Tumca, rogorc Tavad aRniSna, didi survili hqonda darwmunebuliyo, ramdenad swori iyo mowmis mier micemuli Cveneba. samarTali zemoaRniSnulidan gamomdinare, sasamarTlom im garemoebis dadgenaze Tqva uari, rasac SesaZloa emoqmeda mis mier gadawyvetilebis miRebaze. Tumca sasamarTlo, rogorc marTlmsajulebis ganmaxorcielebeli organo, dainteresebuli unda iyos gansaxilvel saqmeze WeSmaritebis dadgeniT. Tu mxaris mier dayenebuli iqneba Suamdgomloba, rasac sasamarTlis azriT, SeuZlia raime gavlena moaxdonos mis mier gadawyvetilebis miRebaze, man xeli unda Seuwyos mxareebs aseTi garemoebebis dadgenaSi. saboloo gadawyvetilebebis arasakmarisad dasabuTebulobis problema arasamkarisad dasabuTebis problema gvxvdeba ara mxolod Sualedur, aramed sasamarTlos mier gamotanil saboloo gadawyvetilebebSic. saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis me-18 muxlis me-2 nawilis Tanaxmad, saqmis garemoebaTa gamokvleva unda iyos yovelmxrivi, obieqturi da sruli. erTnairi gulmodginebiT unda gairkves eWvmitanilisa da braldebulis rogorc mamxilebeli, ise gamamarTlebeli, agreTve maTi pasuxismgeblobis damamZimebeli da Semamsubuqebeli garemoebani. aris SemTxvevebi, rodesac sasamarTlo ganaCenSi eyrdnoba erT konkretul mtkicebulebas, maSin rodesac arsebobs am mtkicebulebis sawinaaRm- Solidarität }'vh'mksr 16 dego mtkicebuleba. magaliTad, rodesac saqmeSi aris ramodenime mowmis Cveneba, romelTa nawili adasturebs piris braleulobas, xolo nawili braldebulis sasargeblod metyvelebs, ganaCenSi ganmartebuli unda iyos, Tu ratom aqvs ama Tu im mtkicebulebas upiratesoba sxva danarCen mtkicebulebebTan SedarebiT, maSin rodesac aRniSnuli Cvenebebi winaaRmdegobrivia. n. nadaraias sisxlis samarTlis saqmeSi quTaisis saqalaqo sasamarTlom gamamtyunebel ganaCens yaCaRobis nawilSi safuZvlad daudo dazaralebul z. makariZis Cveneba, romelic aSkarad urTierTsawinaaRmdego iyo saqmeze dakiTxuli sxva mowmeebis CvenebebTan, Tumca sasamarTlos aRniSnuli mowmeebis Cvenebebis Sefaseba saerTod ar mouxdenia. xSir SemTxvevebSi dausabuTebelia ganCineba sakasacio saCivris ganxilvaze uaris Tqmis Sesaxeb. sakasacio saCivris ganxilvisas unezaesi sasamarTlo, rogorc wesi, uTiTebs rom gansaxilvel saqmeSi ar arsebobs sakasacio saCivris ganxilvis winapirobebi. 2009 wlis 04 martis ganCinebiT saqarTvelos uzenaesma sasamarTlom ar daakmayofila n. nadaraias da misi interesebis damcveli advokatis sakasacio saCivari im garemoebaze miTiTebiT, rom saqmeSi ar moipoveba sisxlis samarTlis saproceso kanonis iseTi arsebiTi xasiaTis darRveva, rac safuZvlad daedeba ganaCenis gauqmebas. Ñîëiäàðíiñòü solidaroba mniSvnelovania, rom uzenaesma sasamarTlom ixelmZRvanelos konkretuli saqmisaTvis damaxasiaTebeli garemoebebiT da misi gadawyvetileba emyarebodes sasamarTlos mier saqmis safuZvlianad Seswavlas, raTa ganCineba sakasacio saCivris ganxilvaze uaris Tqmis Sesaxeb ar aRiqmebodes avtomatur uarad. dacvis ufleba sasamarTlos gadawyvetilebis dasabuTebloba pirdapir kavSirSia dacvis uflebis efeqturad ganxorcielebasTan, rac samarTliani sasamarTlos uflebis erT-erTi ZiriTadi Semadgeneli nawilia da garantirebulia saqarTvelos konstituciis 42-e muxli me-3 punqtiT. sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis me-11 muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, ki sasamarTlo da Tanamdebobis piri, romlebic sisxlis samarTlis process axorcieleben, valdebulni arian eWvmitanili, braldebuli da gansasjeli uzrunvelyon dacvis uflebiT, ganumarton uflebebi, miscen SesaZlebloba, daicvan Tavi kanoniT nebadarTuli yvela saSualebiT, uzrunvelyon maTi uflebebisa da Tavisuflebebis dacva. sasamarTlos winaSe garkveuli sagamoZiebo moqmedebebis Catarebisa Tu raime sakiTxis dadgenis mizniT Suamdgomlobis dayeneba da mtkicebulebebis Tanabrad Sefaseba ki swored erT-erTi kanonieri saSualebaa dacvis mxarisaTvis Tavisi poziciis gasamya- Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 17 #5(38) reblad. Tu aRniSnulis dakmayofilebaze sasamarTlo uars ambobs, mas unda hqondes safuZvliani mizezi da sasamarTlos mier Suamdgomlobis dakmayofilebaze uari unda iyos myari da argumentirebuli. administraciul samarTaldaRvevaTa saqmeebis ganxilvasTan dakavSirebuli problemebi samarTliani sasamarTlo-s principebis Sesabamisad ganxilvas eqvemdebareba administraciul samarTaldarRvevaTa saqmeebic. am kategoriis saqmeebis ganxilvasTan dakavSirebuli sasamarTlo praqtikis Seswavlis mizniT Tbilisis saqalaqo sasamarTlodan saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatis mier gamoTxovili iqna administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 166-e (wvrilmani xulignoba), 173-e (samarTaldamcav organoTa muSakebis an samxedro mosamsaxureebis kanonieri gankargulebisadmi an moTxovnisadmi daumorCilebloba) da 1741-e (Sekrebis an manifestaciis organizebisa da Catarebis wesis darRveva) muxlebis safuZvelze gamotanili dadgenilebebi. garda imisa, rom e.w. muSa muxlebs warmoadgenen, 166-e da 173-e muxlebiT gaTvaliswinebuli samarTaldarRvevebi maTi kvalifikaciis TvalsazrisiT, igive SeiZleba iTqvas 1741-e muxliT gaTvaliswinebul samarTaldarRvevazec. arsebuli dadgenilebebis analizis safuZvelze Semdegi problemebi gamoikveTa saxalxo damcvelis aparatis mier: samarTali dadgenilebebis Sablonuri forma dadgenilebebis formaluri analizis safuZvelze irkveva, rom TiToeul mosamarTles individualurad SemuSavebuli (e.w. Sablonuri) forma aqvs, sadac xSir SemTxvevaSi mxolod rekvizitebi icvleba. dadgenilebis standartuli formis SemuSaveba, romelic samuSao process aadvilebs, TavisTavad darRveva ar aris. dadgenilebis Sablonuri forma problemas im SemTxvevaSi warmoadgens, roca masSi mxolod saxelebi da gvarebi icvleba. ganxiluli dadgenilebebis umetesoba (aRwerilobiTi da samotivacio nawilebis CaTvliT) zogadi da universaluri xasiaTisaa. amgvari dadgenileba advilad ergeba sxvadasxva SemTxvevas. Tumca, imis gamo, rom ar Seicavs miTiTebebs konkretuli garemoebebis Sesaxeb, mtkicebulebaTa naklebobis da dasabuTebulobis problemas warmoSobs. samarTaldarRvevis faqtebis arasakmarisad asaxva dadgenilebaSi problema, romelic dadgenilebebis SablonurobasTanaa dakavSirebuli samarTaldarRvevis faqtis Sesaxeb informaciis naklebobaa. Tbilisis saqalaqo sasamarTlodan miRebul erTerT dadgenilebaSi vkiTxulobT, rom 08 seqtembers heidar alievis baRis mimdebare teritoriaze administraciuli wesiT dakavebuli iqna a.a. sapatrulo policiis kanonieri moTxovnisadmi daumorCileblobis faqtze, razec Sedgenil iqna administraciul samarTaldarRvevaTa oqmi. dadgenile- Solidarität }'vh'mksr 18 bis aRniSnuli aRweriloba ver iZleva informacias ra kanonieri moTxovna gaaCnda sapatrulo policias samarTaldamrRvevis mimarT, raSi gamoixata moTxovnisadmi daumorCilebloba, rogori iyo samarTaldamrRvevad cnobili piris pozicia da a.S. mtkicebulebebaTa nakleboba administraciuli samarTaldarRvevis saqmis warmoeba saqmis garemoebaTa yovelmxriv, srul da obieqtur gamorkvevas efuZneba. swored amgvari gamokvlevis safuZvelze unda miiRos mosamarTlem dadgenileba administraciuli saxdelis dadebis an administraciuli samarTaldarRvevis saqmis warmoebis Sewyvetis Sesaxeb. dadgenilebis is nawili, romelic saqmis ganxilvisas dadgenili garemoebebis aRweras unda Seicavdes, rogorc wesi, aseTi Sinaarsisaa: saqmis masalebis SeswavliT da mxareTa axsna-ganmartebebis mosmenis Sedegad, sasamarTlos miaCnia, saqmis masalebiT dadasturebulia a.a-s mier saqarTvelos administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 173-e muxliT gaTvaliswinebuli samarTaldarRvevis Cadenis faqti da saqmis garemoebebis mixedviT mas unda ganesazRvros administraciuli saxdeli saqarTvelos administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis am muxliT gaTvaliswinebuli sanqciis farglebSi. amdenad, dadgenileba ver iZleva warmodgenas ra konkretul mtkicebulebebs daeyrdno sasamarTlo dadgenilebis gamotanisas, ramdenad safuZvliani iyo isini da a.S. Ñîëiäàðíiñòü solidaroba procesis zedapiruloba administraciul samarTaldarRvevaTa saqmeebis warmoeba Tavisi mniSvnelobiT ver utoldeba, Tumca raodenobiT bevrad aRemateba sisxlisa da samoqalaqo samarTalwarmoebas. es ar amarTlebs im zedapirulobas, romelic administraciul samarTaldarRvevaTa saqmeebis ganxilvas axasiaTebs. kodeqsis Tanaxmad, administraciuli samarTaldarRvevis saqmeze miRebuli dadgenileba aseve unda Seicavdes Canawers CamorTmeuli nivTebisa da dokumentebis, agreTve specialuri saeqsperto dawesebulebisa (eqspertisa) da TarjimnisaTvis asanazRaurebuli momsaxurebis xarjebis kompensaciis Sesaxeb.7 daaxloebiT 900 dadgenilebidan, romelic saxalxo damcvelis ofiss Tbilisis saqalaqo sasamarTlodan moewoda, msgavsi miTiTeba arcerTSi ar gvxvdeba. dadgenilebaSi msgavsi Canawerebis ararseboba mtkicebulebaTa naklebobaze, procesis zedapirulobasa da dacvis garantiebis naklebobaze metyvelebs. dacvis garantiebis nakleboba administraciuli samarTaldarRvevis saqmeebze TiTqmis ar xdeba mowmis dakiTxva, mtkicebulebaTa gamokvleva da a.S. msgavs praqtikas mtkicebulebaTa naklebobis garda, administraciul pasuxisgebaSi micemuli piri dacvis garantiebis naklebobamdec miyavs. iSviaTi gamonaklisis garda, dadgenilebidan aseve ar irkveva aRiarebs an/da inaniebs Tu ara samarTaldamrRvevi momxdars, ram ubiZga mas samarTaldarRvevis Cadenisaken da a.S. aRniSnuli mniSvnelovania imdenad, ramdenadac pirdapir kavSirSia saxdelis saxisa da zomis gansazRvrasTan, vinaidan administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsi sisxlis samarTlis kodeqsis msgavsad, iTvaliswinebs pasuxismgeblobis Semamsubuqebel da damamZimebel garemoebebs. es kidev erTi maniSnebelia imisa, rom procesi formalur xasiaTs atarebs da, iSviaTi gamonaklisebis garda, misi daniSnuleba samarTaldarRvevis oqmis Sinaarsis dakanonebiT Semoifargleba. dasabuTebulobis problema administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 166-e muxlis Tanaxmad, wvrilmani xulignoba, ese igi sazogadoebriv adgilebSi lanZRvagineba, moqalaqeebze Seuracxmyofeli gadakideba da sxva amgvari moqmedeba, romelic arRvevs sazogadoebriv wesrigsa da moqalaqeTa simSvides, _ gamoiwvevs dajarimebas 100 laris odenobiT an, Tu saqmis garemoebaTa da damrRvevis pirovnebis gaTvaliswinebiT am zomis gamoyeneba arasakmarisad iqneba miCneuli, _ administraciul patimrobas 90 dRemde vadiT. aRniSnuli norma sasamarTlos SesaZleblobas aZlevs, arCevani arsebiTad gansxvavebuli simkacris saxdelebs Soris gaakeTos. am Tavisuflebis paralelurad kodeqsi sasamarTlos uwesebs moTxovnas ixelmZRvanelos kanoniT da Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity marTlSegnebiT, xolo mtkicebuleba Seafasos Sinagani rwmeniT, rac damyarebulia saqmis yvela garemoebis yovelmxriv, srul da obieqtur gamokvlevaze maT erTobliobaSi. Sesabamisad, sasamarTlos Tavisuflebas _ gadawyvetilebis miRebisas ixelmZRvanelos Sinagani rwmeniT, upirispirdeba misi dasabuTebulobis valdebuleba. dasabuTebuli dadgenileba pasuxs unda iZleodes 2 arsebiTi mniSvnelobis SekiTxvaze: 1. ra garemoebebze dayrdnobiT miiCnia sasamarTlom samarTaldarRveva Cadenilad; 2. ra garemoebebze dayrdnobiT gansazRvra sasaamarTlom saxdelis zoma. vinaidan, saxdelis dadebisas mxedvelobaSi miiReba Cadenili samarTaldarRvevis xasiaTi, damrRvevis pirovneba, misi bralis xarisxi, qonebrivi mdgomareoba, pasuxismgeblobis Semamsubuqebeli da damamZimebeli garemoebani.8 rogorc saxalxo damcvelis 2009 wlis angariSidan gamomdinareobs, ganxiluli dadgenilebebis umetesi nawili ar Seicavs miTiTebas, Tu ratom gadawyvita mosamarTlem samarTaldamrRvevisTvis ama Tu im saxdelis Sefardeba an Tundac SeniSvniT9 Semofargla. samarTaldamcavi organos muSakebis kanonieri moTxovnisadmi daumorCilebloba dadgenilebebis ganxilvisas yuradReba iqna gamaxvilebuli administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 173-e muxlis damoukideblad gamoyenebaze. aRniSnuli muxli iTvaliswi- Ñîëèäàðíîñòü 19 #5(38) nebs pasuxismgeblobas, samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebis dros samarTaldamcav organoTa muSakebis an samxedro mosamsaxureebis kanonieri gankargulebisadmi an moTxovnisadmi borotad daumorCileblobisaTvis.10 imisTvis, rom saxeze dasaxelebuli Semadgenloba gvqondes, aucilebelia (samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebis procesSi myofi) samarTaldamcavi organos muSakis an samxedro mosamsaxuris kanonieri gankarguleba an moTxovna, romelsac samarTaldamrRvevi borotad ar emorCileba. im SemTxvevaSi, roca 173-e muxli administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis sxva muxlebTan erTad gamoiyeneba, sakiTxi metnaklebad naTelia da SekiTxvebic aRar Cndeba. angariSSi mocemulia, rom praqtikaSi xSiria SemTxvevebi, roca piri ar emorCileba sapatrulo policiis warmomadgenlis miTiTebas SeaCeros avtosatransporto saSualeba, Caitaros alkoholur an/da narkotikul Trobaze Semowmeba, Sewyvitos xulignuri qmedeba. 173-e muxlis gamoyeneba, moTxovnis warmomSob sxva normasTan kavSirSi, sruliad bunebrivia. saxalxo damcveli aseve miuTiTebs, rom gaurkvevelia, samarTaldamcavi organos warmomadgenlis romeli kanonieri moTxovna ar sruldeba maSin, roca samarTaldarRvevaTa oqmi mxolod 173-e muxls efuZneba. Cvens xelT arsebuli dadgenilebebis umetesoba dasaxelebul SekiTxvaze pasuxs ar iZleva. ganxilul dadgenilebebi aseve ar iZleva imis garkvevis SesaZleblobas, msjelobs Tu ara sasamarTlo dasaxelebul samarTali sakiTxze. aRniSnulma garemoebam ki Tavis mxriv SeiZleba migviyvanos iseT problemebamde, rogoricaa qmedebis araswori kvalifikacia, samarTlebrivi safuZvlis gareSe dakaveba, sasamarTlos kontrolis ararseboba da a.S. araswori kvalifikacia saxalxo damcvelis 2009 wlis meore naxevris angariSSi mocemulia, rom kvalifikaciis problema administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 1741-e muxliT gaTvaliswinebul qmedebasac Seexeba. dasaxelebuli muxli iTvaliswinebs pasuxismgeblobas Sekrebis an manifestaciis organizebisa da Catarebis wesis darRvevisTvis.11 Sekrebisa da manifestaciis organizebisa da Catarebis wesi calke kanoniT ganisazRvreba. sasamarTlom swored am kanonis Sesabamisad unda Seafasos garemoebebi. 1741 muxli aseve iTvaliswinebs pasuxismgeblobas sasamarTlos Sesasvlelis blokirebis, mosamarTlis sacxovrebel adgilas an saqarTvelos saerTo sasamarTloSi anda misgan oci metris radiusSi mdebare teritoriaze Sekrebis an manifestaciis CatarebisTvis. aRniSnuli garemoebis gamo, kidev ufro mniSvnelovania saqmis garemoebaTa yovelmxrivi, sruli da obieqturi gamorkveva. amisda miuxedavad, angariSi miuTiTebs, rom saxalxo damcvelis aparatis mier Seswavlili dadgenilebebi sapirispiro suraTs aCvenebs Cvens xelT arsebuli dadgenilebebi.[... aqciaSi iRebda ra monawileobas, arRvevda sazogadoebriv wesrigs da Solidarität }'vh'mksr 20 moqalaqeTa simSvides, igi borotad ar daemorCila policielTa kanonier moTxovnas, daecva wesrigi, daetovebina parlamentis win mimdebare adgili da ar mdgariyo parlamentis SesasvlelTan...] dadgenilebis am Canaweridan Cans, rom sasamarTlom aqciaSi monawileoba imTaviTve sazogadoebrivi wesrigis darRvevad CaTvala (dadgenilebis sarezolucio nawilis Tanaxmad, samarTaldamrRvevs saxdelis saxiT 166-e, 173-e muxlebiT gaTvaliswinebuli samarTaldarRvevisTvis administraciuli patimroba Seefarda). calkeuli Senobebis SesasvlelebTan (aseve maTgan 20 metris radiusSi) Sekreba-manifestaciis Catarebas Sekrebebisa da manifestaciebis Sesaxeb saqarTvelos kanoni krZalavs.12 Sesabamisad, kanoniT dadgenili moTxovnebis darRvevis SemTxvevaSi, pirs pasuxismgebloba administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 1741 muxliT unda dakisreboda. es imTaviTve ar gamoricxavs, pirisTvis 166-e an/da 173-e muxlebis Sesabamisad saxdelis dadebas. administraciuli samarTaldarRvevebis saqmeebis warmoeba, marTlmsajulebis swrafad ganxorcielebiT gamoirCeva. magram es garemoeba marTlmsajulebis arajerovnad ganxorcielebas ver amarTlebs. procesi, romelic 10-15 wuTi grZeldeba da formalur xasiaTs atarebs, uflebas saqmis samarTlian ganxilvaze ver uzrunvelyofs. procesis xangrZlivobas, iseve rogorc formaluri mxareebis dacvasa da ganmcxadebelTan sasamarTlos damokidebulebas samarTliani sasamarTlos farglebSi ganixilavs adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo.13 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba TiToeuli dasaxelebuli problema, damoukideblad aRebuli, samarTliani sasamarTlosaTvis safrTxes ar warmoadgens. sapirispiro suraTs iZleva maTi sinTezi. Sablonuroba ganxilul dadgenilebaTa ZiriTadi naklia. igi gamoricxavs saqmis garemoebebis srulyofil aRweras, mtkicebulebaTa Sinaarsisa da gamokvlevis Sedegebisas, iseve, rogorc samarTaldamrRvevisa da gadawyvetilebis miRebis safuZvlebis miTiTebas. samarTliani sasamarTlos principis Semdgomi ganmtkicebis mizniT, saxalxo damcveli kompetentur organoebs mimarTavs Semdegi rekomendaciebiT: saerTo sasamarTloebs: saqmeTa ganxilvisas saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa mier moxdes adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos gadawyvetilebebis (gansakuTrebiT saqarTvelos winaaRmdeg mimarTul saqmeebze miRebuli) gaTvaliswineba adamianis uflebaTa darRvevebis momavalSi Tavidan acilebis mizniT. pirs, romlis mimarTac ganixileba administraciuli samarTaldarRvevis saqme, ufleba aqvs dadgenlieba yovelmxriv, srulad da obieqturad gamorkveul mtkicebulebebs daafuZnos. saqarTvelos parlaments: moqmedi administraciuli samarTaldarRvevaTa kodeqsi moZvelebulia rogorc Sinaarsobrivad, aseve sistemurad. masSi bundovnad aris Camoyalibebuli samarTalwarmoebis wesi, saqmeTa ganxilvis wesi, sasamarTlo gadawyvetilebaTa gasaCivreba, sasamarTlo ganxilvis procedurebi, mxareTa saxalxo damcveli miuTiTebs, rom zemoT ganxiluli problemebis naTel magaliTs warmoadgens jaba jiSkarianis, daCi caguriasa da irakli korZaZis mimarT administraciuli samarTaldarRvevis saqmeebi, sadac gamokveTilia dasabuTebulobis problema. am saqmeebis Seswavlis Sedegad, saxalxo damcveli miiCnevs, rom dairRva moqalaqeebis daCi cagurias, jaba jiSkarianisa da irakli korZaias konstituciiT gaTvaliswinebuli Sekrebebisa da manifestaciebis Tavisufleba. SeniSvnebi: 1 2 3 4 aRniSnuli saqme cxadyofs, rom administraciuli samarTaldarRvevis saqmeebis ganxilvisas sasamarTloSi araerTi problema arsebobs. procesis zedapirulobas sasamarTlo gadawyvetilebis dausabuTeblobamde mivyavarT, Sesabamisad aucilebelia individualuri midgoma yoveli saqmisadmi da saqmis yovelmxriv, srulad da obieqturad gamokvleva. uflebebi da a.S. miuxedavad parlamentis araerTi mcdelobisa cvlilebebisa da damatebebis Setanis gziT SeevsoT arsebuli xarvezebi, aRniSnuli sakanonmdeblo aqtis srulyofa praqtikulad SeuZlebelad mimaCnia. xSir SemTxvevebSi moqalaqeTa uflebebis darRveva administraciul samarTaldarRvevebTan dakavSirebuli saqmeebis warmoebisas, swored am kanonis gaumarTaobis gamo xdeba. gamomdinare zemoTqmulidan saqarTvelos parlamentis mier miRebuli iqnas axali administraciuli samarTaldarRvevis kodeqsi; saqarTvelos kanonSi saerTo sasamarTlos mosamarTleTa disciplinuri pasuxismgeblobisa da disciplinuri samarTalwarmoebis Sesaxeb disciplinuri samarTaldarRvevis calke saxed ganisazRvros mosamarTlis mier sasamarTlo gadawyvetilebis (ganCineba, dadgenileba, ganaCeni, gadawyvetileba) dausabuTebloba. 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba angariSis sruli versia xelmisawvdomia saxalxo damcvelis veb gverdze: http:// www.ombudsman.ge http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2009/eur/136032.htm# saqarTvelos konstituciis 82-e muxli; saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis me-8 muxli. gasperi SvedeTis winaaRmdeg. adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo. 6 ivlisi 1998 weli. facuria saqarTvelos winaaRmdeg. adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa evropuli sasamarTlos 2007 wlis 6 noembris gadawyvetileba. saqme #30779/04. nikolova bulgareTis winaaRmdeg. adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa evropuli sasamarTlos 2004 wlis 30 dekembris gadawyvetileba. saqme #40896/98. administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 266-e muxlis me-4 nawili. administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 33-e muxli. administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 22-e muxli. administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 173-e muxli. administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 1741-e muxli. saqarTvelos kanonis `Sekrebebisa da manifestaciebis Sesaxeb~ me-9 muxli. donaZe saqarTvelos winaaRmdeg. Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 21 #5(38) samarTali Tavisuflebisa da piradi usafrTxoebis ufleba da sasamarTlos roli misi dacvis saqmeSi Tea wulukiani 1. uflebis buneba da Sinaarsi Tavisuflebisa da piradi usafrTxoebis uflebas adamianis uflebaTa dacvis evropuli konvenciis (`konvencia~) me-5 muxli icavs. am muxlis 1-li punqtis Tanaxmad: `yvelas aqvs Tavisuflebisa da piradi usafrTxoebis ufleba. aravis SeiZleba aRekveTos Tavisufleba, Tu ara kanoniT dadgenili proceduris Sesabamisad da garda Semdegi SemTxvevebisa: a) kanonieri dapatimreba uflebamosili sasamarTlos mier msjavrdebuli pirisa; b) kanonieri dakaveba an dapatimreba kanonis Sesabamisad gacemuli Solidarität }'vh'mksr 22 sasamarTlos brZanebis SeusruleblobisaTvis, anda kanoniT gaTvaliswinebuli nebismieri valdebulebis Sesrulebis uzrunvelsayofad; c) piris kanonieri dakaveba an dapatimreba, uflebamosili samarTlebrivi organos winaSe mis warsadgenad, rodesac arsebobs am piris mier samarTaldarRvevis Cadenis safuZvliani eWvi, an safuZvlianad aris miCneuli piris mier samarTaldarRvevis Cadenis Tu misi Cadenis Semdeg mimalvis aRkveTis aucilebloba; d) arasrulwlovnis dapatimreba kanonieri brZanebis safuZvelze masze aRmzrdelobiTi zedamxedvelobisaTvis an uflebamosili samarTlebrivi organos winaSe mis warsadgenad; Ñîëiäàðíiñòü solidaroba e) f) piris kanonieri dapatimreba gadamdeb daavadebaTa gavrcelebis Tavidan asacileblad, an suliT avadmyofis, alkoholikis, narkomanisa da mawanwalis kanonieri dapatimreba; piris kanonieri dakaveba an dapatimreba, qveyanaSi misi unebarTvod Sesvlis aRsakveTad, agreTve imisa, vis mimarTac xorcieldeba RonisZiebani misi gaZevebis (deportacia) an gadacemisaTvis (eqstradicia)~. me-5 muxlis pirveli punqti sakmaod kompleqsuri da bevris momcvelia. Tumca, masSi SedarebiT swrafad garkvevisaTvis, sakmarisia, vicodeT, rom mocemuli punqtis zemomoyvanili a) qvepunqti exeba gansasjelis patimrobas pirveli instanciis sasamarTlos mier mis winaaRmdeg gamamtyunebeli ganaCenis gamotanis dRidan, xolo c) qvepunqti faravs dakavebisa da winaswari patimrobis periods, romelic, evropuli sasamarTlos precedentuli samarTlis mixedviT1, mTavrdeba pirveli instanciis sasamarTlos mier braleulobis sakiTxis gadawyvetisTanave. danarCeni qvepunqtebi individTa gansazRvrul kategoriebs (alkoholikebi, mawanwalebi, narkomanebi, fsiqikuri problemebis mqone, arasrulwlovnebi) an specifikur sakiTxebs (magaliTad, patimrobas eqstradiciis an deportaciis mizniT) exeba. me-5 muxlis pirvel punqtSi CamoTvlili SemTxvevebis sia, rodesac piri SeiZleba Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity dakavebul an dapatimrebul iqnes, aris amomwuravi. nebismier sxva SemTxvevaSi TavisuflebaaRkveTili piri ukanono patimaria. me-5 muxlis pirvel punqtSi moyvanili sityvebi `kanoni~ da `kanoniT gaTvaliswinebuli~ Sida samarTalTan aris upirveles yovlisa kavSirSi da saxelmwifoebs akisrebs Tavisuflebis aRkveTasTan dakavSirebuli sakiTxebi Sida samarTlis arsebiTi da proceduruli xasiaTis debulebebTan SesabamisobaSi moagvaron. marTalia, Sida samarTlis ganmarteba da gamoyeneba pirvel yovlisa erovnuli sasamarTloebis uflebamosilebaa, magram evropul sasamarTlos SeuZlia Seamowmos, am sasamarTloebma xom ar daarRvies kanoni, radganac Sida kanonis Ñîëèäàðíîñòü 23 #5(38) darRveva avtomaturad me-5 muxlis pirveli punqtis darRvevas niSnavs.2 patimroba, rogorc wesi, kanonieria me-5 muxlis pirveli punqtis gagebiT, Tuki is sasamarTlo gadawyvetilebas efuZneba. am mxriv evropuli sasamarTlos precedentul samarTalsa da aw ukve evropul samarTlebriv doqtrinaSi gansakuTrebuli adgili uWiravs saqmes asaniZe saqarTvelos winaaRmdeg3, romelSic momCivnis gangrZobad patimrobas aramcTu sasamarTlo gadawyvetileba ar edo safuZvlad, aramed gamamarTlebeli ganaCenis miuxedavad adgilobrivi xelisufleba mis gaTavisuflebaze piradi motiviT ambobda uars. gadawyvetileba asaniZis saqmeze agreTve pirveli precedenti gaxlavT, romelSic evropulma sasamarTlom saxelmwifos pirdapir gadawyvetilebis sarezolucio nawilSi miuTiTa, duyovnebliv uzrunveleyo momCivnis gaTavisufleba. aqve unda aRiniSnos, rom patimrobis mxolod Sida samarTalTan Sesabamisoba konvenciis dacvas avtomaturad ar niSnavs. me-5 muxlis pirveli punqti damatebiT iTxovs, rom individi dacul iqnes TviTnebobisagan. maSasadame, me-5 muxlis pirveli punqtis amosavali principis Tanaxmad, Sida samarTlis darRveviT ganxorcielebuli dakaveba an Sefardebuli patimroba ver iqneba me-5 muxlTan SesabamisobaSi. Tumca Sida samarTlis samarTali Sesabamisi patimroba amasTanave ar unda Seicavdes TviTnebobis niSnebs imisaTvis, rom konvenciis me-5 muxlis pirveli punqti CaiTvalos daculad.4 me-5 muxlis pirveli punqti ara mxolod individis fizikur Tavisuflebas, aramed mis pirad usafrTxoebasac icavs. evropuli sasamarTlo me-5 muxlis pirveli punqtis pirvel winadadebaSi moyvanil Tavisuflebisa da piradi usafrTxoebis uflebas erT, ganuyofel uflebad ganixilavs da miiCnevs, rom piradi usafrTxoeba Tavisuflebis konteqstSi unda iqnes ganxiluli. evropuli sasamarTlos ganmartebiT, individis piradi usafrTxoebis uzrunvelyofa gulisxmobs, rom saxelmwifos mxridan mis fizikur Tavisuflebas ar unda emuqrebodes TviTneburad SezRudvis safrTxe. es debuleba usafrTxoebis Sesaxeb Seaxsenebs saxelmwifos im upirobo valdebulebas, romlis mixedviTac, Tavisuflebis aRkveTis sferoSi, saxelmwifom samarTlis uzenaesobis principiT unda ixelmZRvanelos da elementarulad aucilebeli samarTlebrivi dacvis meqanizmebi unda SeimuSaos.5 evropulma sasamarTlom araerT saqmeSi daadgina, rom piradi usafrTxoebis daculobis aucilebloba Tavisuflebis SezRudvis sakiTxebze momuSave saxelmwifo organoebs keTilsindisierebis valdebulebas akisrebs.6 amitomac individisTvis Tavisuflebis aRkveTis an Solidarität }'vh'mksr 24 sxvagvarad am Tavisuflebis SezRudvis ganzraxva SeniRbuli ar unda iyos. agreTve individs unda hqondes realuri SesaZlebloba, gamoiyenos gasaCivrebis saTanado saSualebebi am organoTa qmedebis winaaRmdeg da sakuTari Tavisuflebis dasacavad.7 rodesac saqme adamianis Tavisuflebas exeba, samarTlebrivi garkveulobis principi8 gansakuTrebul mniSvnelobas iZens. kerZod, erTi mxriv, sisxlis samarTlis kanoni da, meore mxriv, uflebamosili organoebis gadawyvetilebani da qmedebani imdenad unda iyos xelmisawvdomi da calsaxa, ramdenadac es saWiroa, rom individma, Sesabamisi iuridiuli rCevis daxmarebiT, SeZlos gonivrulobis farglebSi gansazRvros Sedegebi, romlebic mis qmedebas SeiZleba mohyves.9 evropuli sasamarTlos mixedviT, dakavebis faqti, romelic ugulebelyofs samarTlebrivi garkveulobis princips, rogorc wesi, piradi usafrTxoebis uflebis Sesabamisi ar aris.10 evropuli sasamarTlos winaSe me-5 muxlis pirveli punqtis safuZvelze dRemde dayenebul sasarCelo moTxovnaTa TiTqmis 100% Tavisuflebis uflebis WrilSi gadawyvetili saqmeebia. Zalze cotaa piradi usafrTxoebis kuTxiT ganxiluli saCivrebi, radgan dRevandeli evropuli realoba adamianis devnaSeviwroebas xelisuflebis mxridan TiTqmis aRar icnobs da evropis sabWos wevri saxelmwifoebis didi umrav- Ñîëiäàðíiñòü solidaroba lesoba samudamod gamoeTxova totalitarizmsa da antidemokratiul mmarTvelobas. Tumca arsebobs gamonaklisebic. swored am gamonaklisebis aRkveTisaTvis Caido me-5 muxlSi piradi usafrTxoebis cneba im eqspertebis mier, romelTaTvisac is epoqa, rodesac adamiani fexqveS iqna gaTelili, arcTu ise Sori warsuli gaxldaT. Sesabamisi samuSao dokumentebidan irkveva Semdegi: 1949 wlis 19 agvistos gamarTul sxdomaze eqspertebma miiCnies, rom maTi Taobis adamianebisaTvis, samwuxarod, jer kidev aucilebeli iyo imaze saubari, rom yvelas unda hqonoda sicocxlis daculobis, Tavisuflebisa da piradi usafrTxoebis ufleba. maT gaixsenes, rom es uflebebi TavisTavad SeZenilad miiCneoda manam, sanam ar aRmoCnda, rom adamians SeeZlo bedniereba epova sxvisi sisxlis smiT, damtkbariyo sxvisi cremlebiTa da ofliT. amitomac, maTi azriT, konvenciaSi aucileblad unda Cadebuliyo Sesabamisi muxli, romelic totalitarTa dauokebeli wyurvilisagan daicavda yvelafer imas, rasac adamiani warmoadgenda.11 samwuxarod, piradi usafrTxoebis uflebis Sesaxeb evropuli sasamarTlos Zalze mwir precedentul samarTals axali mniSvnelovani Strixebi 2009 wels giorgi nikolaiSvilis qarTul saqmeze gamotanilma gadawyvetilebam Semata.12 am saCivris ganxilvisas evropuli sasamarTlos yuradReba im garemoebebma miiqcia, romlebic Tan axlda saqarTvelos moqalaqis, giorgi nikolaiSvilis (`momCivani~), dakavebas 2004 wlis 30 marts saqarTvelos xelisuflebis Sesabamisi organebis mier. kerZod, am organoebs aramcTu arasodes ucnobebiaT, aramed arc ki miuniSnebiaT momCivnisaTvis, rom misi prokuraturaSi nebayoflobiT gamocxadebis SemTxvevaSi, mis winaaRmdeg sisxlis samarTlis saqmis aRZvris raime SesaZlebloba arsebobda. momCivani daTqmul dros mivida prokuraturaSi, raTa dakiTxuliyo mowmis statusiT mkvlelobis im saqmeze, romelsac masTan piradad araviTari kavSiri ar hqonda. am saqmeSi misi Zma iyo gareuli da saqarTveloSi moqmedi kanonmdeblobidan gamomdinare, amgvar saqmeze mowmed dabarebuli momCivani Tavisufldeboda sakuTari Zmis winaaRmdeg Cvenebis micemisagan (sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis maSindeli redaqciis 95-e muxlis pirveli nawili). evropulma sasamarTlom ar gamoricxa, rom momCivnis dakiTxvis Sedegad SesaZloa aRmoCeniliyo iseTi garemoebebi, romlebic misi dakavebis safuZvels Seqmnida iaraRis ukanono tarebis muxliT. Tumca dapatimrebis Sesaxeb miRebuli gadawyvetilebebidan naTeli xdeboda, rom momCivani dakavebul iqna im garemoebebis safuZvelze, romlebic jer kidev 2003 wlis zafxulis TveebSi iqna gamovlenili mkvlelobis saqmis Ziebis procesSi. es garemoebebi am droidanve aCenda momCivnis winaaRmdeg Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity eWvs iaraRis ukanonod flobis Sesaxeb. saqarTvelos mTavrobam ver daasabuTa evropuli sasamarTlos winaSe, Tu riT iyo gamowveuli, rom momCivani ar iqna dakavebuli mis winaaRmdeg am garemoebebis gamovlenisTanave 2003 wels, da ratom gaxda gadaudeblad aucilebeli misi dakaveba im dRes, roca is nebayoflobiT gamocxadda prokuraturaSi misi Zmis saqmeze mowmis saxiT dakiTxvisaTvis.13 momCivnis dakavebis garemoebebi evropulma sasamarTlom SemaSfoTeblad CaTvala, radganac, misi azriT, Sesabamis organoebs momCivani ganzrax SehyavdaT SecdomaSi mis mimarT arsebul realur interesTan dakavSirebiT. evropuli sasamarTlos mixedviT, amgvari gaumWvirvale meTodebiT adamianis dakaveba arRvevda samarTlebrivi garkveulobis princips, daucvelobis gancdas aCenda mowmis saxiT dasakiTxad gamoZaxebul adamianebSi da, zogadad, sazogadoebas prokuraturisadmi ndobasa da pativiscemas ukargavda. rac Seexeba prokuraturaSi mityuebuli momCivnis amgvari meTodiT dakavebis realur mizezs, evropulma sasamarTlom mxedvelobaSi miiRo dacvis mier motanili argumenti imis Sesaxeb, rom prokuraturis Sesabamisi organoebi regularulad emuqrebodnen momCivnis mSoblebs da afrTxilebdnen, rom Tu momCivnis ZebnaSi myofi Zma ar CabardebodaT, isini momCivans `daiWerdnen~. faqtebis es versia mTavrobas ar gauprotestebia. evropuli sasamarTlos TvalSi ki is Ñîëèäàðíîñòü 25 #5(38) damajereblobas iZenda sasamarTloebis mier dapatimrebis Sesaxeb miRebul gadawyvetilebebSi moyvanili motivebidan gamomdinare. kerZod, aRkveTis RonisZiebis sakiTxis ganxilvisas arc prokuraturas da arc Tavad sasamarTloebs ar uaruyviaT faqti, rom momCivnis dakavebiT prokuratura miznad isaxavda momCivnis Zmis winaaRmdeg aRZruli sisxlis samarTlis saqmis saTanadod gamoZiebas. momCivnis amgvari dakaveba, Tundac igi SesabamisobaSi yofiliyo Sida samarTalTan, ewinaaRmdegeboda konvenciis me-5 muxlis pirvel punqts, radganac is momCivanTan araviTari kavSiris mqone sisxlis samarTlis saqmis warmoebisTvis damatebiTi berketis mopovebas emsaxureboda. dakavebis amgvar motivs ki me-5 muxlis pirveli punqti ar icnobs. evropulma sasamarTlom iqve aRniSna, rom is ar gamoricxavda erovnuli xelisuflebis organoebis mier garkveuli fandebis SemuSavebas kriminalTan ufro efeqtiani brZolisaTvis. Tumca yvelanairi fandi da mzakvroba xelisuflebis organoebis mxridan ver iqneboda gamarTlebuli, miT umetes maSin, rodesac mzakvrobis ganxorcielebis meTodi arRvevda samarTlebrivi garkveulobis princips. mocemul konkretul saqmeSi, prokuraturis mier dakavebis faqtis moralur iaraRad gamoyeneba ar Seesabameboda im mizans, romelsac isaxavs me-5 muxli: individi daculi iyos TviTnebobisgan14. individis TviTnebobisgan dacva ki, evropuli sasamarTlos samarTali azriT, aucileblad gulisxmobs, rom saxelmwifos ekisreba valdebuleba, daicvas adamianebi Tavisuflebis aRkveTis usafuZvlo muqarisagan. 2. dasabuTebuli sasamarTlo gadawyvetilebis aucilebloba individis TviTnebobisagan dasacavad me-5 muxlis me-3 punqtis mixedviT: `[me-5] muxlis 1-li c) punqtiT gaTvaliswinebul debulebaTa Sesabamisad dakavebuli Tu dapatimrebuli piri dauyovnebliv waredgineba mosamarTles an sasamarTlo xelisuflebis gansaxorcieleblad kanoniT uflebamosil sxva moxeles da igi aRWurvilia uflebiT, misi saqme ganixilos sasamarTlom gonivrul vadaSi, an gaTavisufldes saqmis ganxilvis ganmavlobaSi. aseTi gaTavisufleba SeiZleba pirobadebuli iyos sasamarTloSi misi gamocxadebis raime garantiiT~. me-5 muxlis me-3 punqti Tavisuflebis aRkveTasTan dakavSirebuli proceduris araerT aspeqts exeba: mokle vadaSi dakavebuli piris sasamarTlosaTvis wardgena patimrobis sakiTxis gadasawyvetad, pirveli instanciis sasamarTlos mier saqmis gonivrul vadaSi ganxilva Solidarität }'vh'mksr 26 anu, sxvagvarad rom vTqvaT, winaswari patimrobis xangrZlivobis gonivrulobis valdebuleba15, sasamarTlo gadawyvetilebis dasabuTebuloba, da sxv. Tavisuflebis aRkveTasTan dakavSirebuli sasamarTlo gadawyvetilebis dasabuTebulobis sakiTxi erT-erTi umniSvnelovanesia individis TviTnebobisagan dacvis TvalsazrisiT. evropul sasamarTloSi Setanil qarTul saCivarTa didi nawili swored am problemas exeba da Tamamad SeiZleba iTqvas, rom am mxriv qarTul sasamarTloebs struqturuli problema yovelTvis hqondaT da, miuxedavad facurias saCivarze gamotanili gadawyvetilebis16 aRsrulebis procesSi ganxorcielebuli progresisa, kvlavac aqvT. ase, magaliTad, saqmeSi facuria saqarTvelos winaaRmdeg, 2004 wlis maisSi, pirveli instanciis sasamarTlom momCivnis winaswari patimrobis aucileblobis dasasabuTeblad Semdegi argumentebi gamoiyena: `saqmeze Sekrebili mtkicebulebebidan gamomdinareobs dasabuTebuli eWvi imis Sesaxeb, rom braldebulma Caidina misTvis Seracxuli danaSauli... mtkicebulebebi saproceso kanonmdeblobis dacviT iqna mopovebuli... braldebuls bralad edeba mZime danaSaulis Cadena... saqmis masalebiT dasturdeba eWvi, rom braldebulma, gaTavisuflebis SemTxve- Ñîëiäàðíiñòü solidaroba vaSi, SeiZleba xeli SeuSalos saqmeze SeWmaritebis dadgenas da, mosalodneli mkacri sasjelis SiSiT, daemalos gamoZiebas...~ saapelacio instanciam es gadawyvetileba daadastura. rac Seexeba pirvel motivs, romlis mixedviTac aucilebeli iyo momCivnis winaswari patimroba im dasabuTebuli eWvidan gamomdinare, rom mas Cadenili hqonda Seracxuli danaSauli, evropulma sasamarTlom Segvaxsena, rom es gaxldaT sine qua non piroba imisaTvis, rom romelime individis patimroba yofiliyo SesaZlebeli. Tumca es piroba ar aris sakmarisi imisaTvis, rom patimroba CaiTvalos aucileblad. Zalze moklevadiani patimrobis SemTxvevaSic ki, sasamarTlos gadawyvetileba patimrobis Sesaxeb myar argumentebs unda Seicavdes imis asaxsnelad, Tu ratom ver Catardeba winaswari gamoZieba da riT daziandeba marTlmsajulebis interesi braldebulis TavisuflebaSi datovebis pirobebSi.17 yvela saxelmwifos unda axsovdes, rom Tavisufleba aris wesi, xolo misi aRkveTa gamonaklisi da ara _ piriqiT. sajaro interesis mniSvnelovani elementebi unda arsebobdes imisaTvis, rom udanaSaulobis prezumpciis miuxedavad, romliTac braldebuli sargeblobs, upiratesoba mis patimrobas mieniWos. 18 am elementebis arsebobas ki sasamarTlo gadawyvetilebaSi Sesabamisi dasabuTeba sWirdeba. amasTanave, ar unda dagvaviwydes, rom me-5 muxlis me-3 punqtis mixedviT, braldebuls aqvs ufleba gaTavisufldes saqmis ganxilvis ganmavlobaSi.19 amdenad, erovnuli mosamarTlis mier dasaxelebuli pirveli motivi momCivnis patimrobis sasargeblod, aucilebeli, magram arasakmarisi iyo. rac Seexeba meore motivs (mtkicebulebebi saproceso kanonmdeblobis dacviT iqna mopovebuli), evropuli sasamarTlos azriT, is arafer kavSirSi ar iyo patimrobis gonivrulobis dasabuTebasTan. mesame motivTan dakavSirebiT imis Sesaxeb, rom momCivans bralad edeboda mZime danaSauli, evropulma sasamarTlom kidev erTxel Segvaxsena, rom es ar gaxlavT is mizezi, romlis gamoc patimroba aucileblad SeiZleba CaiTvalos. amgvari midgoma braldebulTaTvis patimrobis avtomaturad Sefardebas niSnavs da ar Seesabameba me-5 muxlis me-3 punqtis moTxovnebs.20 garda amisa, es iwvevs sxva saxis problemas, romelsac cixeebis gadatvirTuloba da patimrebis araadamianur pirobebSi yofna hqvia. mosamarTlis Semdgomi motivi, rom momCivani SeiZleboda mimaluliyo, saTanado argumentia patimrobis aucileblobis dasasabuTeblad. Tumca sasamarTlo gadawyvetilebaSi mxolod amis miTiTeba ar kmara. saWiroa, dazustebul iqnes is konkretuli faqtorebi, romlebic afiqrebinebs mosamarTles, rom braldebuli marTlac SeiZleba miimalos.21 mxolod Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity mosalodneli sasjelis simkacre ki amisaTvis sakmarisi ar aris. facurias saqmeSi mosamarTles ar miuTiTebia, Tu romeli konkretuli garemoebis gamo arsebobda mimalvis safrTxe, raTa patimroba aucilebeli gamxdariyo. mosamarTles ar mouyvania gadawyvetilebaSi iseTi argumentebi, romlebic gadawonida an gaabaTilebda momCivnis argumentebs imis Sesaxeb, rom is aucileblad iTanamSromlebda gamoZiebasTan, moTxovnisTanave gamocxaddeboda sagamoZiebo organoSi, warmoadgenda saWiro sabuTebs, hqonda SeubRalavi reputacia da sxv. amitom, evropulma sasamarTlom miiCnia, rom mimalvis safrTxis Sesaxeb mosamarTlis argumenti saTanadod axsnili da dasabuTebuli ar iyo. rac Seexeba im motivs, rom gaTavisuflebis SemTxvevaSi momCivani xels SeuSlida saqmeze WeSmaritebis dadgenas, miuxedavad imisa, rom saTanado anu relevanturi argumentia braldebulisaTvis patimrobis Sesafardeblad, is agreTve ar iyo dasabuTebuli saqmis konkretuli garemoebebidan gamomdinare. abstraqtuli gancxadeba imis Sesaxeb, rom saqmeze WeSmariteba ver dadgindeba, Tu braldebuli gamoZiebis xelT ar iqneba sapatimroSi, ar aris sakmarisi imisaTvis, rom me-5 muxlis me-3 punqti daculad CaiTvalos.22 amasTan, evropulma sasamarTlom isic miuReblad CaTvala, rom saapelacio instanciaSi Ñîëèäàðíîñòü 27 #5(38) mosamarTlem momCivans daakisra mtkicebis tvirTi. prokuraturam arasaTanadod dasabuTebuli Suamdgomloba Seitana sasamarTloSi patimrobis moTxovniT, romlis winaaRmdegac momCivani yovel Rones xmarobda Tavi daecva. evropulma sasamarTlom sagangebod gausva xazi imas, rom Tavisuflebis aRkveTis sakiTxebSi, yovlad dauSvebelia dakavebul pirze mtkicebis tvirTis gadatana, radganac is udanaSaulo adamiania da misTvis patimrobis Sesafardeblad prokuraturam da sasamarTlom unda moitanon saTanado, damajerebeli da wonadi argumentebi.23 da bolos, evropulma sasamarTlom dagmo is faqtic, rom mosamarTles arc ki ganuxilavs patimrobis garda sxva, alternatiuli aRkveTis RonisZiebis gamoyenebis sakiTxi, maSin, rodesac es misi pirdapiri movaleoba iyo. marTlac, me-5 muxlis me-3 punqtis bolo winadadeba miuTiTebs, rom braldebuls aqvs ufleba, gaTavisufldes saqmis ganxilvis ganmavlobaSi da es gaTavisufleba SeiZleba pirobadebuli iyos sasamarTloSi misi gamocxadebis raime garantiiT. yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, evropulma sasamarTlom daadgina, rom momCivnis winaswari patimrobis Sesaxeb gadawyvetilebebi ar Seesabameboda me-5 muxlis me-3 punqts, radgan patimrobis aucileblobis dasamtkiceblad moyvanili argumentebis nawili samarTali ararelevanturi iyo, xolo danarCeni ki _ arasakmarisi. me-5 muxlis me-3 punqtis darRvevis daskvnamde mivida evropuli sasamarTlo saqmeSi saRinaZe saqarTvelos winaaRmdeg24. am SemTxvevaSic Tbilisis saqalaqo sasamarTlom, miuxedavad misTvis dakisrebuli movaleobisa, damajereblad aexsna Tavis brZanebaSi is konkretuli garemoebebi, romlebic amarTlebda momCivnis patimrobaSi datovebas da miuxedavad valdebulebisa, ganexila aRkveTis sxva RonisZiebis gamoyenebis mizanSewonilobis sakiTxi, gadawyvetileba gamoitana dabeWdili blankis saxiT, romelSic patimrobis safuZvlebi abstraqtuli saxiT winaswar iyo CabeWdili. am uxeSi darRvevis gamo momCivani damatebiT eqvsi Tvisa da 24 dRis ganmavlobaSi darCa cixeSi. es periodi evropulma sasamarTlom gonivrulad ar CaTvala, gamomdinare iqidan, rom misi aucilebloba ar iyo dasabuTebuli Sesabamisi sasamarTlo gadawyvetilebiT, romelic Seicavda saTanado da sakmaris motivebs. rogorc zemoT aRiniSna, aRkveTis RonisZiebis sakiTxis ganxilvisas, mosamarTles evaleba patimrobis alternatiuli zomebis SesaZleblobazec imsjelos. amgvar zomaTa Soris gansakuTrebuli adgili giraos uWiravs. Tumca am SemTxvevaSic mosamarTlis movaleobaa, iseTi odenobis girao SearCios, romlis gadaxdis realuri saSualebac aqvs braldebuls.25 Tu giraos Solidarität }'vh'mksr 28 aragonivrul odenobas Tavad kanoni adgens da amiT mosamarTles `aiZulebs~, daarRvios konvencia, mosamarTles ufleba aqvs, ugulebelyos Sida kanoni da pirdapir konvencia gamoiyenos, radgan konvencia maRla dgas sisxlis samarTlis kanonze. am nabijis gadasadgmelad ki mosamarTles damoukideblobis saTanado xarisxi da, zog, avtokratizmisaken midrekil qveynebSi, profesiuli gambedaobac sWirdeba. erT-erT qarTul saqmeze (CakvetaZe saqarTvelos winaaRmdeg26), romelic Semdeg morigebiT damTavrda, momCivans 13 000 lari giraos gadaxda hqonda Sefardebuli gamoZiebis mimdinareobisas Tavisuflebis sanacvlod. gamomdinare iqidan, rom is sami larisa da 50 TeTris qurdobisaTvis ixdida sasjels da gansakuTrebiT gaWirvebuli adamiani iyo, mosamarTles SeeZlo evarauda, rom mas giraos Tanxis gadaxdis araviTari saSualeba ar hqonda. amgvari gadawyvetileba ar Seesabameboda me-5 muxlis me-3 punqts, radgan mosamarTle iluzorulad aqcevda individis gaTavisuflebis uflebas garantiis sanacvlod. 3. samarTliani da damoukidebeli sasamarTlos aucilebloba Tavisuflebis aRkveTis sakiTxis ganxilvisas me-5 muxlis me-4 punqtis mixedviT, Ñîëiäàðíiñòü solidaroba `yvelas, visac dakavebiT an dapatimrebiT aRekveTa Tavisufleba, aqvs ufleba, mimarTos sasamarTlos, romelic dauyovnebliv ganixilavs misi dapatimrebis sakiTxs da brZanebs mis gaTavisuflebas, Tu es dapatimreba ukanonoa~. am muxliT gaTvaliswinebuli procesis garantiebi SeiZleba ar iyos iseTive mkacri, rogorc es konvenciis me-6 muxlis27 dacvis mizniT moeTxovebaT saxelmwifoebs, Tumca es procesi aucileblad sasamarTlos winaSe unda mimdinareobdes da uzrunvelyofdes yvela im tipis garantias, romelic Seesabameba Tavisuflebis aRkveTis mocemul formas konkretul saqmeSi.28 iqidan gamomdinare, rom Tavisuflebis aRkveTa mocemuli piris ZiriTad uflebebze seriozul gavlenas axdens, evropuli sasamarTlo miiCnevs, rom aRkveTis RonisZiebasTan dakavSirebuli sasamarTlo procesi samarTliani sasamarTlos sabaziso moTxovnebs unda akmayofilebdes. 29 kerZod, procesi SejibrebiTobaze unda iyos dafuZnebuli da uzrunvelyofdes mxareTa Tanasworobas.30 amave dros, Tumca masSi amis Sesaxeb pirdapir ar aris miTiTebuli, me-5 muxlis me-4 punqti moiTxovs, rom Tavisuflebis sakiTxebis ganxilvaze uflebamosili sasamarTlo iyos damoukidebeli da miukerZoebeli.31 saqmeSi ramiSvili da koxreiZe saqarTvelos winaaRmdeg32, evropulma sasamarTlom me-5 muxlis me-4 punqtis darRveva daadgina SedarebiT axal da, aqedan gamomdinare, precedentuli mniSvnelobis motivebze dayrdnobiT. dapatimrebulma momCivnebma maT mimarT gamotanili winaswari patimrobis Sefardebis Sesaxeb brZaneba gaasaCivres. sasamarTlo sxdoma 2005 wlis 2 seqtembers Tbilisis saolqo sasamarTloSi Sedga. evropulma sasamarTlom am sxdomasTan dakavSirebiT ara mxolod mxareebis argumentebi, aramed momCivanTa mier warmodgenili foto- da videomasalac Seiswavla. aRmoCnda, rom sxdomisas, sasamarTlo darbazi iyo gadaWedili. momCivnebi moTavsebulni iyvnen rkinis gisosebSi darbazis erT boloSi. darbazSi arsebuli zogadi xmauris done, maT Soris mwvave kamaTi da lanZRva-gineba, arTulebda mosmenas da imis gagebas, Tu ras ambobda sityviT gamomsvleli mxare. rodesac sityviT gamodiodnen advokatebi, maT Tvals kveTda JurnalistTa fotokamerebis cimcimi da halogenis sinaTleebi. maT usasrulod awyvetinebdnen sityvas mosamarTle Tu damswre sazogadoeba, iseve rogorc Semosasvlel karze garedan braxunis uwyveti xma da sasamarTlos siaxloves mimdinare samSeneblo samuSaoebis xmauri. aqa-iq rekavda mobiluri telefonebi da ismoda maTi meSveobiT gamarTuli saubrebi. dacvisa da braldebis mxareebsa da mosamarTles Soris azrTa gacvla-gamocvla, romelsac Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity mudmivad aferxebdnen Jurnalistebi, SesaZlebeli xdeboda mxolod damswre sazogadoebisadmi daJinebuli moTxovnis Sedegad, rom gverdze gaweuliyvnen an damsxdariyvnen iatakze. haeris temperatura darbazSi maRali iyo da damswre sazogadoeba oflSi iwureboda. sasamarTlos zogierTi TanamSromeli da, savaraudod, samoqalaqo tansacmelSi gamowyobili Zalovani agentebi mudmivad Sediodnen mosamarTlis saTaTbiro oTaxSi. imisaTvis, raTa daenaxaT, Tu ra xdeboda, epasuxaT mosamarTlisTvis an miewvdinaT xma msmenelTaTvis, rkinis gisosebSi moTavsebul momCivnebs skamze dadgoma, rkinis gisosebze Camokideba da yvirili uxdebodaT. evropuli sasamarTlos azriT, mosamarTles ar surda an ar SeeZlo darbazSi wesrigis damyareba. amasTanave, prokurori da mosamarTle imdenad axlos isxdnen erTmaneTTan, rom advilad SeeZloT erTmaneTSi saubari. ramdenjerme, roca prokurors gauZnelda momCivanTa kiTxvebze pasuxis gacema, mosamarTlem an mis magivrad upasuxa maT, an misaxvedri formiT gaimeora maTi SekiTxvebi. upirveles yovlisa evropulma sasamarTlom savalalod miiCnia forma, romliTac warimarTa 2005 wlis 2 seqtembris sxdoma. man daadgina, rom zepir mosmenas amgvar qaotur pirobebSi Znelad Tu SeeZlo keTilgonivruli sasamarTlo ganxilvis uzrunvelyofa. sasamarTlom ar miiRo mTavrobis is Ñîëèäàðíîñòü 29 #5(38) argumenti, rom aseT aurzaurSi Catarebuli sxdomis Sedegebis gamosworeba mxareebs Soris mosazrebaTa werilobiTi gacvla-gamocvlis meSveobiT moxda. man miuTiTa, rom zepiri da audio-vizualuri kontaqti mxareebsa da mosamarTles Soris saqmis zepiri ganxilvisas unda mimdinareobdes Rirseulad, Seuferxeblad da dinamikurad. evropulma sasamarTlom miuReblad miiCnia momCivanTa gamoketva rkinis gisosebs miRma da sxdomis darbazSi specdaniSnulebis razmis warmomadgenelTa yofna, rac, misi azriT, uaryofiT gavlenas axdenda advokatTa koncentrirebis unarze, ris gareSec isini efeqtian dacvas ver ganaxorcielebdnen. evropulma sasamarTlom miiCnia, rom momCivanTa amgvar damamcirebel pirobebSi yola sajaro sxdomis mimdinareobisas, romlis kadrebic saqarTvelos mTel teritoriaze gadaica, zians ayenebda udanaSaulobis prezumfcias, romelic dacul unda iqnes sisxlis samarTlis procesis nebismier stadiaze, maT Soris aRkveTis RonisZiebis sakiTxis ganxilvis drosac.33 amasTan, evropuli sasamarTlos gancxadebiT, mas ar SeeZlo ar aReniSna, rom sxdomaze mosamarTlis saqcieli mis mikerZoebaze metyvelebda, kerZod, is exmareboda prokurors SekiTxvebze mis magivrad pasuxebis gacemiT an SekiTxvebis ise gadakeTebiT, rom maT prokurorisTvis momgebiani forma mieRoT. rac Seexeba mosamarTlis damoukideblobas, evropuli samarTali sasamarTlos azriT, mas udavod miadga Crdili samoqalaqo tansacmelSi gamowyobili Zalovani agentebis didi raodenobisa da TviT specialuri daniSnulebis Zalebis darbazSi yofnis gamo. mosamarTlem ver uzrunvelyo damswre sazogadoebisTvis Tavisi damoukidebloba eCvenebina, radgan aRmasrulebeli xelisuflebis warmomadgenlebi ufro akontrolebdnen darbazSi situacias, vidre Tavad mosamarTle. garda amisa, saTaTbiro oTaxSi, romelic mosamarTlis piradi da xelSeuxebeli sivrcea, ucxo adamianebi mimodiodnen. evropulma sasamarTlom Sesabamisad daaskvna, rom Tavisuflebis aRkveTasTan dakavSirebuli 2005 wlis 2 seqtembris sasamarTlo sxdoma ar pasuxobda saqmis samarTliani mosmenis ZiriTad moTxovnebs da, aqedan gamomdinare, ar qmnida garantiebs individis TviTnebobisagan dasacavad, rac zogadad me-5 muxlis da, ufro konkretulad ki, misi me-4 punqtis darRvevaa. zemoxsenebul saqmeSi (saRinaZe saqarTvelos winaaRmdeg) me-5 muxlis me-4 punqtis darRvevad CaiTvala aRkveTis RonisZiebis SerCevisas zepiri sxdomis Cautarebloba. kerZod, 2006 wlis 29 ivniss Tbilisis saqalaqo sasamarTlom momCivans patimroba aRkveTis RonisZiebis saxiT mxolod prokuroris werilobiTi Suamdgomlobis safuZvelze Seufarda. amis gamo mxareTa Soris SejibrebiToba ver Sedga da maT Soris Tanasworoba dairRva. Solidarität }'vh'mksr 30 garda amisa, saqalaqo sasamarTlos gadawyvetileba winaswar dabeWdili blankis saxiT iqna gamotanili, rac, rogorc zeviT aRiniSna, me-5 muxlis me-3 punqtis darRvevacaa. amave tipis darRvevebi daadgina evropulma sasamarTlom zemomiTiTebul saqmeSi _ giorgi nikolaiSvili saqarTvelos winaaRmdeg. Tavisuflebisa da piradi usafrTxoebis uflebis daculobis xarisxi metia im qveynebSi, sadac sazogadoebas demokratiuli institutebi marTavs. sazogadoeba, romelSic individis TviTneburi, dausabuTebeli dakavebis SesaZleblobis Tundac mciredi SiSi mainc arsebobs, ar aris marTuli demokratiuli institutebis mier. winaaRmdeg SemTxvevaSi amgvari SiSi ar iarsebebda. swored am SiSis aRkveTis valdebulebas akisrebs saxelmwifos konvenciis me-5 muxliT uzrunvelyofili piradi usafrTxoebis ufleba. rac Seexeba Tavisuflebis uflebas, misi dacvisaTvis saWiroa dakaveba moxdes mxolod dasabuTebuli (da ara gonivruli!) eWvis SemTxvevaSi, dacul iqnes proceduruli garantiebi damkavebeli organoebis mier da dakavebuli piri mokle vadaSi iqnes sasamarTlos winaSe wardgenili. aRmasrulebeli xelisuflebis mxridan yvela zemoxsenebuli uflebis darRvevis faqti SeiZleba gamosworebul iqnes sasamarTlos mier, amitomac sasamarTlo xelisufleba demokratiis garantad gvevlineba im qveynebSi, romelTac demokratiuli saxelmwifos Seqmna SeZles. Ñîëiäàðíiñòü solidaroba SeniSvnebi: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 vemhofi germaniis winaaRmdeg, 27 ivnisi 1968 w., §9, krebulTa seria A no.7; davTiani saqarTvelos winaaRmdeg, no. 73241/01, 2005 wlis 6 seqtembris ganCineba. asaniZe saqarTvelos winaaRmdeg [GC], no. 71503/01, §171, ECHR 2004 II. ibid. saadi didi britaneTis winaaRmdeg [GC], no. 13229/03, §67, ECHR 2008. qemal giuveni TurqeTis winaaRmdeg (ganCineba), no. 31847/96, 30 maisi 2000 w.; kurti TurqeTis winaaRmdeg, 1998 wlis 25 maisis gadawyvetileba, gadawyvetilebaTa da ganCinebaTa krebuli 1998 III, §§122-123. Conka belgiis winaaRmdeg, no. 51564/99,§§41-42, ECHR 2002 I da bozano safrangeTis winaaRmdeg, 1986 wlis 18 dekembris gadawyvetileba, krebulTa seria A no. 111, §55. ix. magaliTad, Samaevi da sxvebi saqarTvelosa da ruseTis winaaRmdeg, no. 36378/02, § 380, ECHR 2005 III. «legal certainty», inglisurad. gusinski ruseTis winaaRmdeg, no.70276/01, §§62 da 68, ECHR 2004 IV; ladenti poloneTis winaaRmdeg, no.11036/03, §§53 da 56, ECHR 2008; kauka poloneTis winaaRmdeg, no. 25874/94, §49, 9 ianvari 2001 w.; lukanovi bulgareTis winaaRmdeg, 1997 wlis 2 martis gadawyvetileba, gadawyvetilebaTa da ganCinebaTa krebuli 1997 II, §44. ix., mutatis mutandis,ojalani TurqeTis winaaRmdeg [GC], no. 46221/99, §85, ECHR 2005 IV. ix. me-5 muxlis mosamzadebeli samuSaoebi, CDH (67) 10, 20 ivlisi 1967 w., strasburgi. giorgi nikolaiSvili saqarTvelos winaaRmdeg, no. 37048/04, ECHR 2009 ... (nawyvetebi). stepuleaki moldovas winaaRmdeg, no. 8207/06, §76, 6 noemberi 2007 w. benhami didi britaneTis winaaRmdeg, 1996 wlis 10 ivnisis gadawyvetileba, gadawyvetilebaTa da ganCinebaTa krebuli 1996 III, §43. zogadad sisxlis samarTlis procesis gonivrul vadaSi dasrulebis valdebuleba konvenciis me-6 muxliT uzrunvelyofil uflebebSi Sedis. am SemTxvevaSi procesis xangrZlivoba aiTvleba dakavebis momentidan sakasacio instanciis gadawyvetilebis gamotanamde. me-5 muxlis me-3 punqtiT gaTvaliswinebuli gonivruli vada ki winaswar patimrobas exeba da, evropuli precedentis Tanaxmad, aiTvleba dakavebis momentidan pirveli instanciis sasamarTlos mier braleulobis sakiTxis gadawyvetamde. facuria saqarTvelos winaaRmdeg, no. 30779/04, 6 noemberi 2007 w. belCevi bulgareTis winaaRmdeg, no. 39270/98, §82, 8 aprili 2004 w. lavenci latviis winaaRmdeg, no. 58442/00, §70, 28 noemberi 2002 w.; i.a. safrangeTis winaaRmdeg, 1998 wlis 23 seqtembris gadawyvetileba, gadawyvetilebaTa da ganCinebaTa krebuli 1998-VII, §102. garicki poloneTis winaaRmdeg, no. 14348/02, §39, 6 Tebervali 2007 w. nikolovi bulgareTis winaaRmdeg, no. 38884/97, §70, 30 ianvari 2003 w. letelie safrangeTis winaaRmdeg, 1991 wlis 26 ivnisis gadawyvetileba, sabuTTa krebuli A no. 207, § 43. smirnova ruseTis winaaRmdeg, no. 46133/99 da 48183/99, §63, ECHR 2003 IX. ilikovi bulgareTis winaaRmdeg, no. 33977/96, §§84 da 85, 26 ivlisi 2001 w. saRinaZe saqarTvelos winaaRmdeg, no. 18768/05, 27 maisi 2010 w. kabalero didi britaneTis winaaRmdeg [GC], no. 32819/96, ECHR 2000 II. CakvetaZe saqarTvelos winaaRmdeg, no. 29869/07, 2008 wlis 21 oqtombris ganCineba morigebis Sesaxeb. konvenciis me-6 muxli samarTliani sasamarTlos uflebas uzrunvelyofs da saqmis arsebiTad ganxilvis process moicavs. asenovi da sxvebi bulgareTis winaaRmdeg, 1998 wlis 28 oqtomberi, §162, gadawyvetilebaTa da ganCinebaTa krebuli 1998 VIII; vuoxi poloneTis winaaRmdeg, no. 27785/95, §125, ECHR 2000 XI; megieri germaniiis winaaRmdeg, 1992 wlis 12 maisi, §22, krebulTa seria A no. 237 A. SiSkovi bulgareTis winaaRmdeg, no. 38822/97, §77, 9 ianvari 2003 w. nikolova bulgareTis winaaRmdeg [GC], no. 31195/96, §58, ECHR 1999-II; Siseri Sveicariis winaaRmdeg, 1970 wlis 4 dekemberi, §§30-31, sabuTTa krebuli A no. 34. noimaisteri avstriis winaaRmdeg, 1968 wlis 27 ivnisi, § 24, sabuTTa krebuli A no. 8; d.n. Sveicariis winaaRmdeg [GC], no. 27154/95, §42, ECHR 2001 III; bulbul TurqeTis winaaRmdeg, no.47297/99, §§26-28, 2007 wlis 22 maisi. momCivnebi im kerZo mediakompaniis damfuZneblebi da Tanamewileebi iyvnen, romelsac TbilisSi mauwyebeli satelevizio arxi _ TV 202 ekuTvnoda. iuoviecki poloneTis winaaRmdeg, no. 27504/95, §76, 4 oqtomberi 2001 w.; lebedevi ruseTis winaaRmdeg, no. 4493/04, §95, 25 oqtomberi 2007 w. Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 31 #5(38) TOLERANCE tolerantobis testi `simamacis testi maSin dgeba, roca Cven umciresobaSi varT, tolerantobis ki _ umravlesobaSi yofnisas~. ralf u. sokmeni Tamar kinwuraSvili roca ucxoel stumrebs sajaro dawesebulebebSi dasaqmebul eTnikur umciresobebs demonstraciulad warudgenen da xelis CamorTmevisas gvar-saxelTan erTad warmdgenebi maT eTnikur kuTvnilebasac daayoleben xolme, Tavis damSvideba imiT SeiZleba, rom am SemTxvevaSi ganzrax diskriminaciasTan ki ar gvaqvs saqme, aramed ubralo CvevasTan. erTa Soris mSvidobiani Tanacxovreba xom sabWoeTSi demonstraciul xasiaTs atarebda, umciresobaTa CarTuloba qveynis marTvaSi ki kvotirebul-gegmiuri movlena iyo. CvenSi am mentalitetis daZlevas albaT garkveuli dro dasWirdeba, Tumca imis Tqma, rom postrevoluciurma xelisuflebam tolerantobisa da samoqalaqo integraciis kuTxiT Zireuli garRveva moaxdina, Tanac ara mxolod ritorikis doneze, udavod Solidarität }'vh'mksr 32 SeiZleba. samarTaldamcavi institutebi Zaladobis, qsenofobiisa da rasizmis gamovlenaze adekvaturad reagireben, xelisufleba aqtiurad axorcielebs integraciul programebs, tolerantobis kursi saswavlo kurikulumis nawili gaxda da a.S. ... Tumca rCeba garkveuli dakonservebuli sakiTxebi, romlebzedac sajaro diskursi Cvens sazogadoebaSi aqtiurad ar mimdinareobs da arc aRniSnuli publikacia isaxavs miznad am Temebze tabus moxsnas. statiis mizani ufro imis garkvevaa, Tu ramdenad Seuqcevadi SeiZleba iyos procesi, romelic Svidiode wlis win daiwyo. amisaTvis ki imis gaazreba mogviwevs, Tu ris xarjze moxda CvenSi es gardatexa: 1) sazogadoebam gadaafasa Tavisi Rirebulebebi? 2) instituciebi gardaiqmnen Tu 3) ubralod Ñîëiäàðíiñòü solidaroba procesi menejirebulia mmarTveli elitis mier? Tu bolo akademiur kvlevas 1 daveyrdnobiT, romelic saqarTveloSi sazogadoebis RirebulebaTa testirebas isaxavda miznad da 2006 wels fond `Ria sazogadoeba _ saqarTvelo~-s mxardaWeriT ganxorcielda, Tqma imisa, rom 2003 wlis 24 noembers saqarTvelos mosaxleobam gaiRviZa da revoluciis `paxmeliaze~ yvela Tavisi faseuloba erTbaSad gadaaxalisa, gadaWarbebuli iqneboda. kvlevis Tanaxmad, Cvens sazogadoebaSi Zalze dabalia ndobis xarisxi qveyanaSi mcxovrebi eTnikuri araqarTvelebisa da aramarTlmadidebluri jgufebis mimarT. ufro metic, roland inglhartisa da pipa norisis Tanaxmad, sazogadoebis Semwynareblobis dasadgeni yvelaze kargi indikatori aris misi damokidebulebis gansazRvra yvelaze marginaluri jgufebisadmi, aseTad ki isini homoseqsualebs miiCneven. saqarTveloSi am jgufis mimarT uaryofiTi damokidebuleba, 2006 wlis monacemebiT, 79,2 procents aRwevs. amdenad, sazogadoebis faseulobaTa sistemis transformacia yvelaze nakleb SeiZleba miviCnioT bolodroindel cvlilebaTa ganmapirobebel faqtorad. bunebrivia, institutebic sazogadoebis anareklia. Cvens SemTxvevaSi sazogadoebis faseulobaTa sistemis Tanxvedra gansakuTrebiT mkafio eklesiisa da mediis SemTxvevaSia. es ukanaskneli ar warmoadgens mravaleTnikuri da mravalkonfesiuri qveynis mediaciis saSualebas, ufro metic, xSirad is Tavad gvevlineba qsenofobiuri, rasistuli da Zaladobrivi ganwyobebis tiraJirebis instrumentad. Tu movlenebs saxelisuflebo institutebis prizmidan SevxedavT, cxadia, instituciuri da mmarTvelobiTi faqtorebi urTierTkavSirSi unda ganvixiloT. iseTi tradiciuli demokratiis qveyanaSic ki, rogoric didi britaneTia, araprofesionalizmTan erTad swored institucionalurma faqtorma da menejmentis uunarobam ganapiroba is, rom erT-erTi yvelaze gaxmaurebuli mkvleloba, romelic londonSi 1993 wels rasistul niadagze moxda, samarTaldamcavebs ar gamouZiebiaT da am danaSaulis gamo dRemde arc aravin gausamarTlebiaT. Tumca ojaxis, samoqalaqo aqtivistebisa da mediis xangrZlivi da Tanmimdevruli brZolis Sedegad, stiven lorensis saqmis samTavrobo gamoZiebas Sedegad farTo sazogadoebrivi diskursi da, rac mTavaria, britanuli sisxlis samarTlis kanonmdeblobisa da policiis institutis fundamenturi reformireba mohyva. stiven lorensis saqmis gaanalizebisas CvenTvis mniSvnelovania ramdenime arsebiTi faqtoris gaTvaliswineba: pirvel yovlisa es aris mediis, rogorc institutis, roli gamoZiebis procesSi sazogadoebrivi azris formirebis saqmeSi da, meorec, _ samTavrobo gamoZiebis mier Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity movlenebis adekvaturi Sefasebis unari, ufro Tu davkonkretdebiT, _ termin `institucionaluri rasizmis~ efeqtis zemoqmedeba policiaze, rogorc institutze. rac Seexeba mediis rols rasistuli motiviT Cadenil da rasistuli motiviTve gamouZiebel saqmeSi, unda iTqvas, rom is mxolod faqtebis mSralad aRweriT ar Semoifargleboda da garkveulwilad provokaciul xasiaTsac ki atarebda. magaliTad, 1997 wlis 14 Tebervals `deili meilma~ xuTi eWvmitanilis gamowveva im publikaciiT scada, romelSic isini `mkvlelebad~ gamoacxada, da mouwoda maT, Tu es sicrue iyo, gazeTisTvis, ciliswamebis gamo, sasamarTloSi eCivlaT. statias saTauriT _ `mkvlelebi: meili brals sdebs am adamianebs mkvlelobaSi. Tu Cven vcdebiT, gviCivleT~, romelsac geri dobsonis, nil eqorTis, jemi eqorTis, luk naiTis da devid norisis fotoebi axlda, gazeTis winaaRmdeg sarCelis inicireba ar mohyolia. Tu Tvals gadavavlebT imdroindel qarTul medias, rodesac religiur eqstremistTa Zaladoba da maTi dausjeloba zenits aRwevda, davinaxavT, rom, `deili meilisgan~ gansxvavebiT, Cveni media damrbevTa mimarT gacilebiT met solidarobas iCenda, vidre Zaladobis msxverplTa mimarT, da, zogadad, profesiuli neitralitetis mwvave deficits SevamCnevT. Ñîëèäàðíîñòü 33 #5(38) meore faqtori, romelmac policiis sistemaSi ganxorcielebul reformebSi katalizatoris roli Seasrula, policiis mimarT termin `institucionaluri rasizmis~ gamoyenebis Sokismomgvreli efeqti iyo. lorensis saqmis gamoZiebam `institucionaluri rasizmis~ Semdegi definicia SemogvTavaza: `organizaciis koleqtiuri uunaroba, uzrunvelyos adamianebi saTanado da profesiuli servisiT maTi kanis feris, kulturis an eTnikuri warmomavlobis miuxedavad. is SesaZloa gamovlindes gaucnobierebeli crurwmenebis, ignorirebis, gauazreb- TOLERANCE lobisa da rasistuli stereotipebis saxiT procesSi, damokidebulebebsa da qcevaSi, rac zians ayenebs eTnikur umciresobebs da diskriminaciis tolfasia~. marTalia, samTavrobo gamoZiebis xelmZRvaneli uiliam makfersoni am terminis gamoyenebis gamo mkacri kritikis obieqti gaxda, magram swored individualuri da institucionaluri rasizmis erTmaneTisagan gamijvna da movlenebisaTvis Tavisi saxelis darqmeba gaxda mkvlelobis Cadenidan eqvsi wlis Semdeg policiasa da samarTlebriv sferoSi sistemuri cvlilebebis erT- erTi mTavari winapiroba. policielebma es gamowveva sakuTari mundiris Rirsebis sakiTxadac miiCnies. sxva cvlilebebTan erTad, aRniSnulma gamoZiebam 2003 wlis kriminaluri aqtis miRebasac daudo saTave, romelmac Secvala erTi da imave danaSaulisaTvis pasuxisgebaSi ganmeorebiT micemis saukunovani standarti. Tumca mkvlelobis Cadenidan 12 wlis Semdeg britaneTis Sinagan saqmeTa saministros dakveTiT lorensis saqmis gavlenis Taobaze inglisisa da uelsis policiis sistemaSi Catarebulma kvlevam2 aCvena, rom rasistuli sentimentebisgan policia ar gaTavisuflebula. msgavsi kvleva qarTul policiaSi, Tundac imave basil mkalaviSvilis dakavebis Semdeg, ar Catarebula, Tumca Znelad dasajerebelia, rom policiis TanamSromelTa Sexedulebebi gansxvavebuli jgufebisadmi meti loialobiT gamoirCeodes, an sazogadoebaSi arsebul im ganwyobebs ar asaxavdes, romelzec zemoT mivuTiTeT. imave basil mkalaviSvilis dakavebis faqti imaze metyvelebs, rom mmarTveli elitis mier procesebis menejirebasTan ufro gvaqvs saqme (rac Tavis mxriv fundamenturi motivebiT Zaladobis prevencias isaxavs miznad), vidre sayovelTao konsensusTan. saerTaSoriso organizaciebi TavianT daskvnebSi xSirad miuTiTeben, rom saqarTveloSi mimdinare modernizaciis procesi zemodan marTuli Solidarität }'vh'mksr 34 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba proeqtia (top down project) da aris sferoebi, sadac gaucxoeba gansakuTrebiT sagrZnobia. bunebrivia, yovelives gaTvaliswinebiT, procesebis Seuqcevadoba imazea damokidebuli, vin marTavs mas da ra RirebulebebiTa da orientirebiT xelmZRvanelobs is, vinc marTvis berketebs flobs. miuxedavad piradad Cemi optimizmisa, vfiqrob, tolerantobis testi jer kidev Casabarebelia da amisaTvis problemebze Tvalis daxuWva gamosavali srulebiTac ar aris. am procesSi da sazogadoebrivi ganwyobebis gajansaRebis saqmeSi xelisuflebas partnioroba samoqalaqo seqtorma, mediam da sazogadoebaSi yvelaze maRali ndobis mqone institutma, eklesiam, unda gauwios, miT ufro, rom, rogorc gasuli saukunis damdegs kaTalikos-patriarqi kirioni Tavis gujarSi werda, qarTuli eklesia konfesiaTa Soris harmoniuli Tanaarsebobis magaliTs istoriulad iZleoda: `Cveni eklesiis sasiqadulod unda iTqvas, rom is arasodes ar yofila saerTaSoriso urTierTobebis gamamwvavebel iaraRad da fanatikosebis damyarebis mizezad. piriqiT, Cven viciT, rom qarTuli saxareba, israelebis Tora da mahmadianTa yurani mSvidobianaT Tavsdebodnen saqarTveloSi. eklesia iyo Tavi mizezi imisa, rom yvela ucxo tomi CvenSi hpoulobda meore samSoblos da misTvis sisxlsa Rvrida~.3 stiven lorensis saqmis arsi 1993 wlis 22 aprils 18 wlis Savkaniani studenti, stiven lorensi, megobarTan erTad Sin brundeboda, rodesac is sasikvdilod daWres. avtobusis gaCerebaze stivensa da mis megobars TeTrkaniani axalgazrdebis jgufi daesxa Tavs. gaCerebaze myofi samive mowmis sityviT, Tavdasxma imdenad moulodnelad da swrafad moxda, rom maT eWvmitanilTa identificireba ver SeZles. 1994 wlis aprilSi stiven lorensis ojaxma eWvmitanilTa winaaRmdeg gamoZieba wamoiwyo. mtkicebulebaTa naklebobis gamo sasamarTlom ar daakmayofila braldeba ori Tavdapirveli eWvmitanilis mimarT da sami damatebiTi eWvmitanilis winaaRmdeg stivenis Tanmxlebi megobris, diuvane brukis, Cvenebis miReba dauSveblad cno. xuTi eWvmitanili, romlebic Tavdapirvelad daapatimres, arasdros gausamarTlebiaT. gamoZiebis sawyiss etapze gamoikveTa, rom stiven lorensis mkvleloba rasistul niadagze moxda da rom policiisa da prokuraturis mxridan saqmis gamouZieblobac swored rasistulma motivaciam ganapiroba. 1997 wels lorensis ojaxma policiis saCivrebis samsaxurs mimarTa. policiis mokvlevis paralelurad britaneTis Sinagan saqmeTa ministrma jek stroum oficialuri gamoZiebis inicireba moaxdina. gamoZiebam, romelsac uzenaesi sasamarTlos gadamdgari mosamarTle uiliam makfersoni xelmZRvanelobda, daaskvna, rom policiis mokvleva arakompetenturad warimarTa, policiis oficrebma Secdomebi dauSves, maT Soris _ dazaralebulisTvis incidentis adgilze pirveladi daxmarebis gawevisas da damnaSaveTa dakavebisas. gamoZiebis Tanaxmad, gamoikveTa sami fundamenturi Secdoma: profesiuli arakompetenturoba, institucionaluri rasizmi da maRali Tanamdebobis pirebis mmarTvelobiTi uunaroba. SeniSvnebi: 1 2 3 Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba qarTuli sazogadoebis Rirebulebebi, 2006. Assessing the impact of the Stephen Lawrence Inquiry (2005). Janet Foster, Tim Newburn and Anna Souhami. Home Office Research Study. gujari saqarTvelos eklesiis samwysois mimarT, q. tfilisi, 19 oqtombers 1917 w. Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 35 #5(38) zRvari 5 wlis bavSvi - baRSi Tu skolaSi? 2010 wlis 17 ivliss kanonSi ganaTlebis Sesaxeb Sevida cvlileba, romlis mixedviTac zogadi ganaTlebis sistemaSi swavlis dawyebis asaki 5 weli gaxda. cvlileba 2011 wlis saswavlo wlidan amoqmeddeba. movlena, romelic sakmaod masStaburia da Cveni qveynis momaval Taobebs uSualod exeba, arc akademiur wreebSi da arc farTo sazogadoebaSi winaswar safuZvlianad ganxiluli ar yofila. kiTxvebi ki, romlebic albaT jobda sakiTxis gadawyvetamde dasmuliyo, aseTia: aris Tu ara 5 wlis bavSvi inteleqtiTa da socialur-emociuri ganviTarebiT mzad skolaSi wasasvlelad? moxda Tu ara erovnul saswavlo gegmebSi Sinaarsisa da saswavlo miznebis Zireuli cvlilebebi asakobrivi Taviseburebis gaTvaliswinebiT? moxda Tu ara maswavlebelTa gadamzadeba da skolis infrastruqturuli cvlileba am asakis bavSvebis misaRebad? ramdenad exmianeba da iTvaliswinebs es cvlileba skolamdeli aRzrdis saxelmwifo politikisa da samoqmedo gegmis Sinaarss, romlisTvisac saboloo saxis micemaze donori organizaciebi da saxelmwifo struqturebi dRemde muSaoben? ramdenad exmianeba da iTvaliswinebs es cvlileba saxelmwifo politikas inkluziuri swavlebis Sesaxeb, romlis danergvazec bolo wlebis manZilze donorTa sakmaod didi Tanxebi ixarjeba? ramdenad exmianeba da iTvaliswinebs es cvlileba araqarTulenovani mosaxleobis integrirebis saxelmwifo politikas? ramdenad iyo am cvlilebis miRebisas gaTvaliswinebuli sxva qveynebis gamocdileba da ra kvlevebi uZRoda win am cvlilebas? naTia guliaSvili, nino beqiSvili arian Tu ara mzad oficialuri pozicia aseTia: Cvens qveyanaSi bavSvebi sakmarisad aqselerilebulebi arian saimisod, rom skolaSi swavla 5 wlis asakSi daiwyon. Tumca, romel kvlevas efuZ- Solidarität }'vh'mksr 36 neba es mosazreba an konkretulad ra igulisxmeba aqseleraciaSi, naTeli ar aris. fsiqologiaSi 5 wlis asakis bavSvi iTvleba TamaSis da ara swavlis subieqtad. Sesabamisad, 5 weli skolamdel asakad Ñîëiäàðíiñòü solidaroba moiazreba. skolisaTvis mosamzadeblad ki sabavSvo baRia gaTvaliswinebuli. maSin, roca skola infrastruqturuladac ki araa momzadebuli saamisod, 5 wlis bavSvis pirdapir skolaSi Seyvana aramarto miuRebelia, saSiSicaa, _ ambobs ilias universitetis profesori, fsiqologi naTela imedaZe. misi TqmiT, kanonis es cvlileba mxolod im SemTxvevaSi iqneba gamarTlebuli, Tu skola 5 wlis bavSvs specialur pirobebs Seuqmnis, Tu swavla TamaSis meTods daemyareba, anu pirveli klasi mosamzadebeli klasi iqneba. Tumca kanoni mosamzadebeli klasis arsebobas ar iTvaliswinebs. CvenTan yvela Taviseburad ganixilavs im sakiTxs, Tu ras niSnavs skolisTvis momzadeba. Zalian bevrs dRes saqarTveloSi es esmis rogorc werakiTxvis swavleba, _ abobs neirofsiqologi, ivane javaxiSvilis saxelmwifo universitetis profesori Tamar gagoSiZe. cneba _ skolisaTvis mzaoba _ fsiqologiasa da pedagogikaSi ramdenime komponents gulisxmobs. es aris SemecnebiTi, anu kognituri, mzaoba, nebelobiTi, fizikuri da emociurpirovnuli mzaoba. Tu bavSvi aqedan erTi komponentiT mainc CamorCeba Tavisi asakisTvis Sesabamis maCvenebels, misi skolaSi Seyvana danaSaulia. Tamar gagoSiZis azriT, mniSvnelovania erTmaneTisgan ganvasxvaoT wera-kiTxvis swavleba da skolisTvis mzaoba. Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 37 #5(38) bavSvma SeiZleba Zalian kargad iswavlos wera-kiTxva, Sevides skolaSi da meore klasSi daiwyos CamorCena. es skolisTvis mzaobis aucilebeli komponentebidan erT-erTis naklebobiT aixsneba da ase gamoixateba: Tavidan niWierebis, kargi smeniTi da mxedvelobiTi mexsierebis xarjze bavSvi axerxebs yvelafris damaxsovrebas. roca xedavs, rom mSobels da maswavlebels es moswons, waxalisebulia, cdilobs maqsimumi gakeTos da gamosdis kidec, izepirebs asoebs, marcvlebs. magram rogorc ki Sesaswavli masala izrdeba, motivacia ufro da ufro iklebs da bavSvs programis daZleva uWirs. mere aRmoCndeba, rom am bavSvs kiTxvis gaumjobesebisTvis aucilebeli elementaruli fonologiuri unari jer ara aqvs momwifebuli, ar SeuZlia fonema grafemaSi gadaiyvanos da piriqiT. amitom specialuri TamaSebi sWirdeba, romliTac am problemas daZlevs. Tu ase ar moviqceviT, rac ar unda Zlieri inteleqti hqondes, is kiTxvas ver iswavlis, _ ambobs q-ni Tamar gagoSiZe, romelic CarTulia saxelmwifo programaSi bavSvis ganviTarebis problemebis adreuli identifikaciisTvis. imave problemas gamoyofs q-ni naTela imedaZec: bavSvma sityva unda ganicados, Seafasos rogorc damoukidebeli subieqti, misTvis sityva gamWvirvalea da is mxolod mis SinaarsTan da mniSvnelobasTan asocirdeba. amis zRvari dasaZlevad Zalian saintereso fsiqologiuri meTodebi arsebobs, rac sabavSvo baRebSi unda gamoiyenebodes. imis Sesamowmeblad, ramdenad SeuZlia bavSvs kiTxvisas Sinaarsis gamoyofa, romlis aRqma Tavidan globaluri da difuzuria, ekiTxebian, ramdeni sityvaa winadadebaSi sami biWi TamaSobs ezoSi? pasuxi, rogorc wesi, aris _ sami. an kidev, roca ekiTxebian, romeli sityva ufro grZelia WianWvela Tu gveli? pasuxobs _ gveli. aseT dros bavSvs inteleqtis maCvenebeli SeiZleba Tavisi asakis Sesabamis maCvenebelze maRalic hqondes da advilad SeZlos asoebis dazepireba, ris gamoc fonologiuri ganviTarebis problema zogjer SeumCneveli rCeba da gvian iCens Tavs. amdenad, cxadi xdeba gansxvaveba wera-kiTxvis swavlebasa da skolisaTvis momzadebas Soris, rasac xSirad skolebSi, iseve rogorc skolamdeli aRzrdis dawesebulebebSi, yuradRebas ar aqceven. erovnuli gamocdebis centris zogadi unarebis jgufis wevri Teona lodia, romelic dawyebiTi safexuris maswavleblebis saserTifikacio gamocdis testze muSaobs, ambobs, rom im programebis, saxelmZRvaneloebis, meTodebisa da fizikuri garemopirobebis imediT, rasac dRes skola gvTavazobs, 5 wlis asakSi swavlis dawyeba absurdia. yvelaferi gadasaxedia. rogorc vici, amaze pasuxismgebelia erovnuli saswavlo Solidarität }'vh'mksr 38 gegmebisa da Sefasebis centri, romelmac unda moamzados programis standartebi da mis safuZvelze axali saxelmZRvaneloebi unda Seiqmnas. misi azriT, problemuri iqneba 5 wlis bavSvis eqvswlianebTan erT jgufSi yofnac, radgan am asakSi maT sxva tipis aqtivobebi sWirdebaT, vidre 6-7 wlis bavSvebs. es exeba gakveTilebis da dasvenebebis xangrZlivobasac _ 5 wlis bavSvs gacilebiT cota xans SeuZlia yuradRebisa da nebisyofis mobilizeba. misi azriT, SesaZlebelia problema individualuri midgomebiTac mogvardes, Tumca esec Znelad gansaxorcilebeli xdeba im pirobebSi, roca jgufSi 30-35 bavSvia. ra Tqma unda, SeiZleba 5 wlis bavSvmac daZlios programa, magram aseTi SemTxvevebi iSviaTia da gamonaklisad iTvleba. umetesobas ar SeuZlia moergos im moTxovnebs, rasac skola uyenebs da amis gamo Semdeg Tavs iCens TviTSefasebis problema, rac bavSvis momavali ganviTarebis seriozuli Semaferxebeli SeiZleba gaxdes. roca bavSvi xedavs, rom misi Tanatoli kargad umklavdeba masalas, kargad wers da kiTxulobs, gamarTulad zis gakveTilze, TviTon ki yovelive amas Tavs ver arTmevs, sul ufro da ufro naklebad iniciativiani xdeba, naklebad cdilobs sakuTari Zalebi mosinjos. erovnuli gamocdebis centris wevri miiCnevs, rom umjobesia baRebisTvis daixvewos da Seiqmnas axali saswavlo prog- Ñîëiäàðíiñòü solidaroba ramebi, vidre skolaSi moxdes yovelive amis gadatana, sadac araferia mzad imisTvis, rom 5 wlis bavSvebi miiRon da aswavlon. im SemTxvevaSic ki, Tu kompetenturi fsiqologi dawers skolebisTvis saTanado swavlebis programas, problemad pedagogebi da maTi momzadebis xarisxi rCeba. Teona lodia: dawyebiTi swavlebis meTodologia calke filosofiaa da Zalian meeWveba 1-2-kviriani treningebiT es unarebi SeiZinon maswavleblebma. vicnob dawyebiTi swavlebis saxelmZRvaneloebs da maT Soris Zalian cotaa iseTi, romelic bavSvis asakobrivi ganviTarebis Taviseburebebs iTvaliswinebs. zogjer isini 6 wlis bavSvisTvis gaugebari terminologiis gamoyebiTac kia Sedgenili. rogor, ra meTodiT miawodebs codnas maswavlebeli moswavleebs, da, saerTod, gaamaxvilebs Tu ara mcirewlovnaTa swavlebis Taviseburebebze yuradRebas, es maswavleblis kompetenciazea damokidebuli. ar minda yvelaferi maT gadavabralo. albaT universitetebSic ver vTavazobT Sesabamis ganaTlebas pedagogebs, Tanamedrove meTodologiebis saxelmZRvaneloebi ar aris xelmisawvdomi, miT umetes raionebSi. saxelmwifos aqvs prerogativa raRac etapze gadawyvitos, rom sistemaSi cvlilebebis SetaniT dawyebiT klasSi miRebis asakis erTi wliT daweva SesaZlebelia, magram amasTanave mas saTanado pirobebis Seqmnis valdebulebac ekisreba. Tamar gagoSiZe: Cven- Tan saxelmwifo amgvari cvlilebisTvis sakmarisad miiCnevs Tqvas, rom Tanamedrove bavSvi aqselerirebulia, ese igi, SesaZlebelia man 5 wlis asakSi daZlios pirveli klasis masala. amgvari midgomis uaryofiTi Sedegebi, Tavs momavalSi iCens. 5 wlis bavSvis fizikuri ganviTarebis daCqarebis pirdapirproporciulad gaizarda mis mimarT moTxovnac da garemo gamRizianeblebiT datvirTvac, rasac aqselerirebuli bavSvis centraluri nervuli sistema ver uZlebs. aq me rogorc specialisti, yovelTvis fsiqikuri janmrTelobis advokati viqnebi da verasodes mivemxrobi azrs, rom fsiqikuri janmrTelobis xarjze vaswavloT bavSvs. ra Seicvala specialistebis winaswari SefasebiT, dawyebiT klasSi misaRebi asakis erTi wliT daweva safuZvlian sistemur da programul cvlilebebs moiTxovs. ganaTlebis saministros oficialuri ganmarteba aseTia: 5 wlis bavSvis ganviTarebis asakobrivi Taviseburebebis gaTvaliswinebiT erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris farglebSi Seiqmna axali standarti, romlis safuZvelzec SemuSavda saswavlo gegma. Tumca, rogorc centris TanamSromlebi pirad saubrebSi aRniSnaven, marTalia, pirveli klasis gegmas daemata ramdenime Sedegi da indikatori, magram standarti ki ar gamartivda, an xuTi Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity wlis bavSvis asakobrivi Taviseburebani ki ar iqna gaTvaliswinebuli, aramed ufro dakonkretda, calke gamoiyo da meti yuradReba daeTmo anbanis aTvisebasTan dakavSirebul problemebs, rigoricaa fonologiuri unar-Cvevebis gamomuSaveba, anbanuri principis gageba da gamoyeneba, werilobiTi kodis gaSifvra da sxv. yvelaferma aman ki standarti ar gaamartiva, ar moargo is xuTi wlis bavSvis SesaZleblobebs _ aseTi ram arc iyo Cafiqrebuli, roca amaze daiwyes muSaoba 2010 wlis ianvarSi da 2010 wlis seqtembris bolos daasrules. asakis dawevasTan dakavSirebuli cvlileba ki ivlisSi dakanonda. ramdenadac cnobilia, arc skolebSi maswavlebelTa gadamzadeba an raime infrastruqturuli cvlilebebi ar ganxorcielebula. winasaskolo politika specialistebis azriT, swored baRis damamTavrebeli etapia 5 wlis bavSvisTvis optimaluri, roca man SeiZleba skolisaTvis saWiro unarCvevebi SeiZinos. jerjerobiT saqarTveloSi ar arsebobs skolamdeli aRzrdis dawesebulebebisTvis erTiani saswavlo standarti, romlis mixedviTac baRebma SeiZleba ixelmZRvanelon. amitom damamTavrebel jgufebSi skolisaTvis mosamzadebel aqtivobebs baRis xelmZRvanelebis mxridan wamosuli calkeuli iniciativebis saxe aqvs. Tumca gaeros bavSvTa fondis mxardaWeriT saqarT- Ñîëèäàðíîñòü 39 #5(38) veloSi ukve ramdenime welia mimdinareobs muSaoba skolamdeli ganviTarebis saxelmwifo programaze. am muSaobaSi CarTuli iyo saqarTvelos parlamentis sainiciativo jgufi, mecnierebisa da ganaTlebis saministrosa da janmrTelobis dacvis saministros uwyebebi. am muSaobis Sedegad, sxva dokumentebTan da cvlilebebTan erTad, ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi Seiqmna bavSvis adreuli ganviTarebis standartebi. am standartebis safuZvelze ganaTlebis saministros eqspertTa jgufi dRemde muSaobs baRebisaTvis saxelmZRvanelos Seqmnaze, romlis ZiriTadi nawili swored 5-6 wlis bavSvebis asakobriv Taviseburebebsa da aRzrdis meTodologias eTmoba. gegmis mixedviT, am saxelmZRvaneloze muSaoba 2011 wlis damdegisTvis unda dasruldes da Semdeg igi baRebs unda gadaeceT. Tumca savaraudod wignis es nawili baRebSi saWiro aRar iqneba... Sesabamisoba saxelmwifos sxva iniciativebTan rogorc cnobilia, bolo wlebis manZilze saxelmwifoSi aqtiurad muSaoben inkluziuri swavlebis danergvisa da araqarTulenovani mosaxleobis integraciis mimarTulebiT. am miznebis misaRwevad sakmaod didi adamianuri da materialuri resursi ixarjeba. saeWvoa, rom skolis asakis daweva am or iniciativas ramenairad daexmaros, radgan, Tu maRali, asakTan Seusabamo, zRvari moTxovnebi riskis Semcveli SeiZleba aRmoCndes bavSvebis umravlesobisaTvis, miT umetes saxifaToa aseTi moTxovnebis wayeneba gansakuTrebuli saWiroebis mqone bavSvebisaTvis (da am SemTxvevaSi araqarTulenovani bavSvebic gansakuTrebuli saWiroebebis mqoneTa kategoriaSi Sedian). sxvaTa Soris ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi muSaobas iwyebda proeqti, romelic eTnikuri umciresobebiT kompaqturad dasaxlebul regionebSi qarTulenovani skolamdeli ganaTlebis jgufebis gaxsnas gulisxmobda, sadac bavSvebs qarTuli ena, qarTulenovani maswavleblis meSveobiT, TamaSis gziT unda SeeswavlaT. rogor moergeba es proeqti axal iniciativas, jer gaurkvevelia. sxva qveynebis gamocdileba sxvadasxva qveynis saganmanaTleblo sistemebSi gansxvavebulia rogorc skolaSi miRebis asaki, ise dawyebiTi klasis cnebis gansazRvreba da skolamdel da skolis saswavlo programebisadmi midgomis principebic. oRond erTi ram, ZiriTadad, saerToa: iq, sadac savaldebulo swavleba 5 wlidan iwyeba, swavlis pirveli weli e.w. preschool-ad iTvleba. aseT klasebSi ar dgas merxebi da araa saskolo garemo. programebic absoluturad gamijnulia dawyebiT skolis swavlebis meTodologiisgan. albaT gasaTvaliswinebelia, rom fineTSi, qveyanaSi, rome- Solidarität }'vh'mksr 40 lic msoflioSi erT-erTi saukeTeso saganmanaTleblo sistemis mqonedaa aRiarebuli, skolaSi swavla 7 wlis asakidan iwyeba. magram, miuxedavad amisa, saerTaSoriso gamokvlevebiT fineli mozardebi msoflios yvelaze WkvianTa reitingSi lideroben. 15 wlis moswavleebSi maT umaRlesi Sefaseba daimsaxures 57 qveynis monawileTa Soris. fineTi pirvel adgils aravis uTmobs programebis saerTaSoriso Sefasebisas, roca moswavleTa saganmanaTlebo miRwevebi kombinirebuli sistemiT fasdeba. bolo gamocdis dros, romelic msoflios masStabiT Catarda da mecnierebis Seswavlis xarisxs afasebda, finelma studentebma zogad mecnierebebsa da umaRles maTematikaSi saukeTeso Sedegi aCvenes. fineli moswavleebis akademiurma warmatebam mravali qveynis maswavlebelTa da ganaTlebis specialistTa yuradReba miipyro. isini yovelwliurad akvirdebian da ikvleven, Tu rogor moaxerxa saxelmwifom hqondes aseTi ganaTlebis sistema, hyavdes amdeni maRalkvalificiuri maswavlebeli da sistematurad zrunavdes maT profesiul ganviTarebaze. `maikrsoftis~ fineli ganaTlebis menejeri kati turala miiCnevs, rom finuri ganaTlebis sistemis warmateba sxva faqtorebTan erTad SeiZleba im mniSvnelovan reformebsac mivaweroT, rac fineTSi 1970-ian wlebSi gatarda. es reformebi gulisxmobda skolamdel ganaTlebas Ñîëiäàðíiñòü solidaroba qveyanaSi mcxovrebi TiToeuli bavSvisTvis. fizikur ganviTarebas gulisxmobs~. skandinaviis samive qveyanaSi moswavleebi skolaSi Svidi wlis asakidan Sedian. magram, sanam skolaSi Sevlen, yvela moswavle saxelmwifos mier dafinansebul 2-wlian winasaskolo programas gadis. naxtomebze fokusirebuli akademiuri programebisgan gansxvavebiT, es adreuli sabavSvo programebi TviTrefleqsiasa da socialur qcevazea orientirebuli. sainteresoa aRvniSnoT, rom fineli bavSvebis erT-erTi yvelaze gamorCeuli Tviseba maTi pirovnuli pasuxismgeblobis maRali xarisxia. adreuli asakidan TviTrefleqsiaze fokusireba ganixileba rogorc swavlis procesSi pasuxismgeblobis ganviTarebis amosavali komponenti. amerikis SeerTebul StatebSi Catarebuli perlis skolamdeli kvlevis mixedviT, skolamdeli aRzrda adamianze mTeli momavali cxovrebis manZilze axdens zegavlenas. kvlevaSi monawile mecnierTa TvalsazrisiT, moqalaqeebis socio-ekonomikuri statusis farTo speqtris da am jgufSi Semavali mSoblebis gansxvavebuli Sexedulebebisa da ganaTlebis gaTvaliswinebiT, mozardebis homogenizaciisa da ganaTlebaze orientirebuli axali Taobis aRzrdis yvelaze efeqturi gza swored universalur winanaskolo ganaTlebis SemuSavebaze unda gadiodes. es midgoma exmianeba sabavSvo baRebis originalur Teorias, romelic germanelma mecnierma fridrix froebelma 1837 wels SeimuSava. froebelis naSromebSi gvxvdeba aseTi msjeloba: Cveni dakvirvebiT, Tuki bavSvebi ver iReben iseT aRzrdas, romelic maT ganviTarebas gansjis mimarTulebiT waiyvans, maT moakldebaT is safuZveli, rac aucilebelia im amocanebis gadasaWrelad, romelTa winaSec skolaSic da momavali cxovrebis manZilzec aRmoCndebian. is imasac ambobs, rom nebismieri socialuri klasis qalebisa da mamakacebis dRevandel da xvalindel cxovrebis stils ganapirobebs adreul bavSvobaSi miRebuli aRzrda, romelic mentalur da bavSvebis socialuri da emociuri Cvevebis gamosavlenad martin habermanis Teoriaze dafuZnebuli kvlevac Catarda aSS-is 207 skolaSi. CikagoSi dafuZnebuli jgufis, CASEL-is (the Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning _ saerTo akademiuri, socialuri da emociuri swavleba), oTxwliani kvleva gviCvenebs, rom, Tuki pedagogi dros uTmobs moswavleebisTvis emociebis marTvis swavlebas, TanagrZnobis, yuradRebisa da TanamSromlobis gamomuSavebis saSualebiT, maSin ara mxolod skolis saerTo socialuri klimati umjobesdeba, aramed moswavleTa akademiuri moswrebis xarisxic izrdeba. Sedegebs. Cven ar gvaqvs navTobi da sxva bunebrivi resursebi an simdidreebi. codna da ganaTleba _ es aris is, rac fineTs da finel xalxs konkurentunarians xdis mTel msoflioSi~, _ ambobs erT-erTi finuri skolis direqtori elen franci. P.S. marTalia, saqarTveloSi skolaSi swavlis dawyebis asakma daiwia, magram saskolo mzaobis kvleva axla mimdinareobs da jer ar dasrulebula. am kvlevas erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri skolamdeli ganaTlebis iniciativebis xelSewyobis proeqtis~ farglebSi axorcielebs. kvleva saqarTvelos masStabiT SerCeuli 1500 pirvelklaselis saskolo mzaobis Sefasebas iTvaliswinebs. aRniSnuli kvlevisTvis Seiqmna specialuri kiTxvari da bavSvze dakvirvebis instrumenti. amJamad mimdinareobs savele samuSaoebi. Segrovebuli monacemebis safuZvelze SesaZlebeli iqneba bavSvTa saskolo mzaobis donis Sedareba socialur-ekonomikuri statusis, asakis (5 da 6 wlis), sacxovrebeli adgilis (qalaqi/sofeli) da sxva maxasiaTeblebis mixedviT. kvlevis Sedegebi 2010 wlis bolosTvis iqneba warmodgenili. sainteresoa, ras ityvis es kvleva Cveni bavSvebis aqseleraciis Taobaze? fineTSi am process jer kidev skolamdeli wlebidan iwyeben da swored es faqtori gansazRvravs momaval dadebiT Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 41 masalis momzadebisas gamoyenebulia Ellen Gamermann-is statia Finish Kids #5(38) Targmani ratom ar var konservatori 1 Tavisuflebis gulwrfeli megobrebi yvela droSi cotani iyvnen, Tavis gamarjvebas is umciresobebs unda umadlodes. es ukanasknelni ki warmatebas mxolod im mokavSireebTan erTad aRwevdnen, romlebsac xSirad sul sxva miznebi hqondaT; amgvari aliansi, romelic riskiania nebismier SemTxvevaSi, zogjer damRupvelic aRmoCenila, vinaidan amiT mowinaaRmdegeebs maTi winsvlisTvis winaaRmdegobis gawevis samarTliani safuZveli eZleodaT. lordi aqtoni fridrix haieki 1. im dros, roca TiTqmis yvela progresulad miCneuli politikuri moZraoba pirovnuli Tavisuflebis winaaRmdeg Setevisken mogviwodebs2, misi damcvelebi iZulebulni arian maT opoziciaSi Caudgnen. amrigad, isini erT banakSi aRmoCndebian xolme maTTan erTad, romlebic, rogorc wesi, ewinaaRmdegebian yovelgvar cvlilebebs. miuxedavad imisa, rom pozicia, romlis aRwerasac me vcdilob, nawilobriv `konservatiulia~, is kardinalurad gansxvavdeba im poziciisgan, romelic tradiciulad moiazreba am terminSi. es omonimuri orazrovneba, romelic opoziciis erTiani bairaRis qveS aerTianebs Tavisuflebis qomagebsa da Solidarität }'vh'mksr 42 namdvil konservatorebs, _ rac realur safrTxes warmoadgens maTi idealebisTvis, _ Zalian saSiSia. Sesabamisad, mniSvnelovania mkafiod ganvasxvaoT pozicia, romelsac qvemoT aRvwer, im poziciisgan, romelic sakmao xnis manZilze, _ da SesaZloa ufro dasabuTebuladac, _ cnobili iyo konservatizmis saxeliT. mkacri gagebiT konservatizms aqvs arsebobis ufleba da is albaT aucilebeli da, udavod, sakmaod farTod gavrcelebuli msoflmxedvelobaa, romelsac mkveTri cvlilebebis miuRebloba axasiaTebs. safrangeTis revoluciidan saukunenaxevris ganmavlobaSi is mniSvnelovan rols asrulebda Ñîëiäàðíiñòü solidaroba evropis politikur cxovrebaSi. manam, sanam socializmi Zalas moikrebda, am msoflmxedvelobis opozicia liberalizmi iyo. maT Soris dapirispirebas aranairi paraleli ar moeZebneba aSS-is istoriaSi, ramdenadac is, rac evropaSi iwodeboda `liberalizmad~, aq saerTo tradicias warmoadgenda, romelic amerikuli saxelmwifoebriobis mSeneblobis safuZveli gaxda: amrigad, evropuli kriteriumebiT, amerikuli tradiciis mimdevari liberali iqneboda.3 amgvari domxali kidev ufro gaRrmavda evropuli yaidis konservatizmis amerikul niadagze gadanergvis bolodroindeli mcdelobebiT, ramac, ucxo iyo ra amerikuli tradiciisTvis, ucnauri xasiaTi SeiZina.4 cota ufro adre amerikelma radikalebma da socialistebma sakuTari Tavis `liberalebad~ moxsenieba iwyes. miuxedavad amisa, me SemdgomSic `liberalurs~ vuwodeb sakuTar pozicias, romelic, Cemi Rrma rwmeniT, aranaklebad gansxvavdeba namdvili konservatizmisgan, vidre socializmisgan. Tumca neba momeciT aqve vaRiaro, rom es epiTeti CemSi eWvebs iwvevs da winamdebare statiis dasasruls me ganvixilav sakiTxs Tavisuflebis partiis yvelaze ufro Sesaferisi dasaxelebis Sesaxeb. saqme mxolod is ki ar aris, rom termins `liberali~ Tanamedrove aSS-Si mudmivad araswori interpretacia eZleva, aramed isic, rom evropaSi racionalisturi liberalizmis gabatonebuli mimdinareoba ukve didi xania gadaizarda socialistebis moZRvrebaSi. neba miboZeT axla gamovTqva argumenti, romelic, Cemi azriT, konservatizmis nebismieri im saxeobis mTavar uaryofas warmoadgens, romelsac am saxels (konservatizms) samarTlianad uwodeben. Cemi argumenti ki imaSi mdgomareobs, rom konservatizms Tavisi bunebis gamo ar ZaluZs Cveni moZraobis amJamindeli mimarTulebis araviTari alternativis SemoTavazeba. Tanamedrove tendenciebisadmi dapirispirebis TvalsazrisiT mas SeuZlia warmatebiT Seanelos arasasurveli procesebi, magram ramdenadac ganviTarebis sxva mimarTulebas is ar gvTavazobs, mimdinare tendenciis saboloo SeCereba mas ar SeuZlia. am mizeziT konservatizmi ganwirulia uneburad iaros garedan Tavsmoxveuli gziT. konservatorTa da progresistTa jgufebis mier bagiris gadaZalvebi xan erT da xan meore mxares gavlenas axdens mxolod tempze da mimdinare ganviTarebis mimarTulebaze. piradad me vaRiareb `progresis lokomotivze muxruWis~5 arsebobis aucileblobas, magram ar SemiZlia marto imiT dakmayofileba, rom mxolod damuxruWebaSi davexmaro maT. liberalma Semdegi SekiTxviT unda daiwyos: `saiT vapirebT wasvlas?~ da ara `ramdenad swrafad?~ an `ramdenad Sors?~. sinamdvileSi liberali ufro metad gansxvavdeba Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity dRevandeli radikalkoleqtivistisgan, vidre konservatori. maSin, roca es ukanaskneli, rogorc wesi, mxars uWers Tavisi drois stereotipebis mxolod zomier da Serbilebul versias, dRevandeli liberali valdebulia sakmaod mkveTrad gaakritikos rigi fundamenturi principebisa, romlebic konservatorTa umravlesobas socialistebTan aaxloebs. 2. am sami partiis urTierTdamokidebulebis tradiciuli aRwera ufro abundovanebs, vidre ganmartavs maT namdvil urTierTobebs. Cveulebriv maT gamosaxaven rogorc sxvadasxva wertils erT xazze: socialistebi marcxniv, konservatorebi marjvniv, liberalebi ki sadRac SuaSi. magram es suraTi saerTod ar Seesabameba sinamdviles. Tuki diagramis gakeTebaa saWiro, ufro moxerxebuli iqneboda samkuTxedis daxazva, romelSic erT daboloebas konservatorebi eqaCebian, meores socialistebi da mesames liberalebi. magram ramdenadac socialistebs ufro didxans da Zlierad uxdebodaT es `gadaqaCva~, konservatorebma amjobines socialistebis da ara liberalebis mimarTulebiT wasuliyvnen da drogamoSvebiT iTavisebdnen ideebs, romlebmac avtoritetuloba radikaluri propagandiT SeiZines. swored konservatorebi midiodnen socializmTan regularul kompromisze, iparavdnen ra maT mquxarebas. `Sualeduri gzis~6 mimdevrebi, Ñîëèäàðíîñòü 43 #5(38) konservatorebi, romelTac sakuTari miznebi ar gaaCndaT, xelmZRvanelobdnen SexedulebiT, romlis mixedviTac WeSmariteba or ukiduresobas Soris sadRac SuaSia, _ amitomac cvlidnen sakuTar pozicias yovelTvis, rodesac romelime mxares eqstremistuli moZraoba warmoiqmneboda. amitom pozicia, romelsac nebismier dros dasabuTebulad SeiZleba vuwodoT konservatiuli, damokidebulia mimdinare tendenciebis mimarTulebaze. ramdenadac ukanasknel aTwleulebSi saerTo ganviTareba socialisturi mimarTulebiT midioda, SeiZleba mogveCvenos, rom konservatorebic da liberalebic cdilobdnen SeenelebinaT es tendencia. magram liberalizmis mTavari Tviseba sworedac rom moZraobisaken da ara umoZrao mdgomareobaSi yofnisken swrafvaSi mdgomareobs. marTalia, Cvens droSi, SesaZloa, amis Taobaze sapirispiro STabeWdileba iqmneba, radgan liberalizms warsulSi ufro farTo mxardaWera hqonda, xolo zogierTi misi mizani axlos iyo ganxorcielebasTan. da mainc, igi arasodes yofila ukan mimarTuli doqtrina. istoriam ar icis SemTxvevebi, roca liberaluri idealebi mTlianad da bolomde ganxorcielebuliyo cxovrebaSi: liberalizmi arasodes kmayofildeboda miRweuliT, yovelTvis momavlisken imzireboda, miiswrafoda ra institutebis Semdgomi srulyofisken. liberaliz- Targmani es gansxvaveba liberalizmsa da konservatizms Soris ar unda daiCrdilos im faqtiT, rom aSS-Si jer kidev SesaZlebelia pirovnuli Tavisuflebis dacva, tradiciuli institutebis dacvis paralelurad. liberali afasebs maT ara maTi xangrZlivi istoriis an amerikis tradiciisadmi kuTvnilebis gamo, aramed imitom, rom isini Seesabameba maT idealebs. ekonomikuri sferos miRma), romlebic udavod dagvexmara Tavisufali sazogadoebis bunebis gaazrebaSi. ra reaqcionerebadac ar unda gamoavlinon sakuTari Tavi iseTma moRvaweebma, rogorebic arian kolriji, bonaldi, de mestri, iustus mozeri an donoso kortesi, isini Zalian kargad acnobierebdnen spontanurad ganviTarebadi institutebis _ enis, samarTlis, moralisa da wesCveulebebis _ mniSvnelobas. isini iTvaliswinebdnen yovelive amas sakuTar TeoriebSi, romlebsac SeuZliaT liberalebsac da Tanamedrove mecnierul midgomebsac gauwion samsaxuri. magram Tu konservatorebi ixiblebian kidec Tavisufali ganviTarebiT, es mxolod gardasul dReebTan mimarTebiT xdeba. maT, rogorc wesi, ar hyofniT gambedaoba, raTa miesalmon aseTive daugegmav cvlilebebs awmyoSi, cvlilebebs, romlebic droTa ganmavlobaSi axal xelsawyoebs warmoSoben kacobriobis progresis kidev ufro ganviTarebisTvis. 3. sanam ZiriTad punqtebs ganvixilavde, romelTa mixedviT liberaluri pozicia radikalurad ewinaaRmdegeba konservatiuls, unda aRvniSno, rom liberals SeuZlia bevri sargebloba miiRos konservatiulad moazrovneTagan. Cven davalebulni varT maT mier mowiwebiTi SegnebiT ganxorcielebul kvlevebSi gamoTqmuli zogierTi Rrma azrisagan aqamde ganviTarebuli institutebis mniSvnelobis Sesaxeb (yovel SemTxvevaSi, axla ki gadavdivar pirvel punqtze, romlis mixedviTac konservatiuli da liberaluri msoflmxedvelobebi radikalurad gansxvavdeba erTmaneTisgan. konservatori avtorebi xSirad aRiarebdnen, rom konservatiuli midgomis erT-erTi ZiriTadi maxasiaTebeli cvlilebebisadmi SiSSi mdgomareobs, siaxlis, rogorc aseTisadmi, frTxil undoblobaSi7, maSin, roca liberaluri pozicia simamacesa da sakuTar TavSi darwmunebulobas, cvlilebe- misTvis ar aris ucxo evolucia da cvlilebebi. iq, sadac saxelmwifo kontroli Trgunavs spontanur cvlilebebs, is mniSvnelovani politikuri cvlilebebisTvis ibrZvis. dRevandel samyaroSi, samTavrobo politikasTan mimarTebiT, liberali ver xedavs azrs arsebuli wesrigis SenarCunebaSi. ufro metic, liberals eCveneba, rom msoflios umetesi regioni dauyovnebliv saWiroebs im gzis safuZvlian gawmendas uamravi dabrkolebisgan, romelic Tavisufal ganviTarebas uwyobs xels. Solidarität }'vh'mksr 44 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba bisadmi ndobas efuZneba, maSinac ki, roca ar SegviZlia imis prognozireba Tu ra Sedegebs moitans es cvlilebebi. albaT gansakuTrebuli azri ar aqvs konservatorebis kritikas, Tuki maT aTvalwunebuli aqvT Zalian swrafi cvlilebebi institutebsa da saxelmwifo politikaSi; aq arsebobs pirdapiri safuZveli imisaTvis, rom viyoT frTxilni da vimoqmedoT auCqareblad. magram konservatorebi midrekilni arian mTavrobis Zala cvlilebebis SesaCereblad an misi masStabis maqsimaluri SezRudvisTvis gamoiyenon. konservatorebi momavals rwmenis gareSe uyureben, maSin, roca liberali Tavisi rwmenis gamo iZulebulia optimisturad ganewyos cvlilebebisadmi Tundac man ar icodes, rogor unda ganxorcieldes aucilebeli koreqcia. ufro metic, liberaluri msoflmxedvelobis erT-erT nawils Seadgens Tezisi, rom bazris TviTregulirebadi Zalebi, gansakuTrebiT ekonomikur sferoSi, rogorRac miaRweven sazogadoebis aucilebel adaptacias axali viTarebisadmi, Tumca aravis ZaluZs imis winaswarmetyveleba, Tu rogor moxerxdeba es yovel konkretul SemTxvevaSi. bazrisadmi moqmedebis Tavisuflebis miniWebis mimarT ase Zalian gavrcelebuli undobloba adamianebSi, SesaZloa, ganpirobebulia maTi uunarobiT warmoidginon Sesabamisi wonasworoba moTxovnasa da miwodebas, eqsportsa da imports Soris da a.S. konser- vatori Tavs daculad da kmayofilad grZnobs maSin, roca man icis, rom romeliRac umaRlesi brZnuli Zala akontrolebs da zedamxedvelobs mimdinare cvlilebebs, Tuki romelime Zlieri institucia valdebulia uzrunvelyos am cvlilebebis `mowesrigebuli msvleloba~. ukontrolo sazogadoebrivi Zalebisadmi mindobis SiSi mWidrod aris dakavSirebuli konservatizmis or sxva TvisebasTan: xelisuflebisadmi mowiwebasa da ekonomikur faqtorTa moqmedebis bunebis zedapirul codnasTan. ramdenadac konservatizmi ar endoba arc abstraqtul Teoriebsa da arc zogad principebs,8 mas ar esmis spontanurad moqmedi faqtorebisa, romlebsac efuZneba Tavisuflebis politika, arc baza gaaCnia am politikis principebis gamomuSavebisTvis. konservatoris warmodgeniT, wesrigi xelisuflebis mudmivi yuradRebis Sedegia. Sesabamisad, saWiroa xelebi gavuxsnaT xelisuflebas _ dae, gaakeTon is, rasac iTxovs situacia sakuTari Tavis aucilebeli wesebiT SezRudvis gareSe. principebisadmi erTguleba Tavidanve gulisxmobs ZiriTadi faqtorebis bunebis amocnobas, romlis wyalobiTac sazogadoebis koordinireba xdeba, _ magram konservatizmis swavlebaSi sazogadoebis Sesaxeb msgavsi Teoria, gansakuTrebiT ekonomikur meqanizmTan dakavSirebiT, Segnebulad ar arsebobs. konservatizms ar warmouqmnia amqveynad araviTari ganzoga- Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity debuli koncefcia, romelic axsnida, Tu rogor inarCunebs stabilurobas esa Tu is sazogadoebrivi wyoba. ase rom, konservatizmis Tanamedrove apologetebi, cdiloben ra Seqmnan Teoriuli baza, iZulebulni arian im avtorebs mimarTon, romlebic sakuTar Tavs liberalebad miiCnevdnen. makolei, tokvili, lordi aqtoni da leki mtkiced da samarTlianad Tvlidnen sakuTar Tavs liberalebad; edmund berkic ki `Zvel vigad~9 darCa samaris karamde da, vfiqrob, gaaJrJolebda kidec, Tu vinme mas Torad10 miiCnevda. neba miboZeT davubrunde Cems ZiriTad Temas, kerZod, konservatorTaTvis damaxasiaTebel Semwynareblobas oficialuri xelisuflebis moqmedebebisadmi: konservatoris mTavari sazrunavi is gaxlavT, rom es Zalaufleba ar Sesustdes, da ara is, rom misi siZliere garkveul sazRvrebSi `daiWiros~. rTulia aseTi midgomis morigeba TavisuflebisaTvis zrunvasTan. rogorc Cans, dasaSvebia Semdegi ganzogadebuli formulireba: konservators araferi aqvs sawinaaRmdego xelisuflebis mxridan iZulebis an TviTnebobis mimarT manam, sanam aseTi meTodebi im mizans emsaxureba, romelic mas samarTliani hgonia. Tuki qveynis xelisuflebaSi patiosani adamianebi arian, _ miaCnia mas, _ ar aris saWiro saxelmwifos moqmedebaTa SezRudva mkacri wesebiT. ramdenadac konservatori Ñîëèäàðíîñòü 45 #5(38) Tavisi bunebiT oportunistia, romelic principebis deficits ganicdis, misi umTavresi imedi imaSi mdgomareobs, rom qveynis mmarTvel elitaSi mxolod brZeni da marTali adamianebi iqnebian, romlebic ara mxolod pirad magaliTs aZleven rigiT moqalaqeebs, aramed maTTvis miniWebuli uflebamosilebis praqtikuli ganxorcielebis gziT midian11. socialistis msgavsad, konservatori zrunavs ara imdenad saxelmwifos SezRudvaze, ramdenadac Semdeg sakiTxze: vin iqneba xelisuflebaSi; socialistis msgavsad, konservatori uflebas aZlevs Tavs sxvebs sakuTari faseulobebi moaxvios. roca aRvniSne, rom konservators ar aqvs sakuTari principebi, ar migulisxmia, rom is uzneoa. tipuri konservatori, rogorc wesi, aris adamiani, romelic sakmaod myari moraluri Sexedulebebis matarebelia. me vgulisxmobdi, rom mas ar gaaCnia politikuri principebi, romelic gansxvavebuli moraluri Sexedulebebis mqone adamianebTan erTad iseTi politikuri reJimis Seqmnis SesaZleblobas miscemda, romlis pirobebSic yvela adamians eqneboda sakuTari msoflmxedvelobis Sesabamisad cxovrebis saSualeba. mxolod amgvari aucileblobis aRiareba uSvebs sxvadasxva faseulobaTa sistemis Tanaarsebobas, rac, Tavis mxriv, SesaZlebels xdis mSvidobiani sazogadoebrivi wyobis damyarebas minimaluri Zaladobis gamoyenebiT. amgvari politikuri Targmani principebis miReba niSnavs, rom Cven Tanaxmani varT moviTminoT bevri CvenTvis miuRebeli ram. faseulobaTa konservatiuli sistema bevr iseT rames Seicavs, rac CemSi simpaTias iwvevs, gansxvavebiT socialistebis idealebisgan; da mainc, liberalisTvis prioritetuli statusi, romelsac igi garkveul miznebs aniWebs, jer kidev ar niSnavs sxvebis iZulebas gaiziaron igi. me TiTqmis ar mepareba eWvi, rom Cems konservator megobarTagan bevri Sokirebuli darCeba im `daTmobebiT~ (rogorc isini Seafaseben) Tanamedrove Sexedulebebis winaSe, razedac me wavedi Cemi wignis mesame nawilSi.12 magram, miuxedavad imisa, rom me konservatorebze ufro TavSekavebulad viwoneb aseT zomebs, da, SesaZloa, maT winaaRmdegac mimeca xma, amave dros CemTvis ucnobia raime zogadi principi, romlis safuZvelzec SevZlebdi oponentebis darwmunebas amgvari zomebis SeusabamobaSi sazogadoebis ganzogadebul saxesTan, romliskenac TiToeuli Cvengani miiswrafis. imisaTvis, rom warmatebiT vTanamSromlobdeT sxvasTan, ar aris sakmarisi sakuTari konkretuli miznebis erTguleba. aucilebelia azrTa garkveuli sistema _ im tipis sazogadoebrivi wyobis erTguleba, romelSic piradad SenTvis sasicocxlod mniSvnelovan sferoebSic ki adamianebs eZlevaT neba sxva miznebis qonisa. ai, swored amis gamo liberalisTvis ar arsebobs raime gamamarTlebeli mizezi Solidarität }'vh'mksr 46 rogorc zneobrivi, ise religiuri xasiaTis idealebis iZulebiTi ganxorcielebisTvis, maSin, roca konservatorebisa da socialistebisTvis ar arsebobs msgavsi SezRudvebi (romelsac liberali uwesebs sakuTar Tavs. _ mTargm.). zogjer meCveneba, rom liberalizmis yvelaze cxadi damaxasiaTebeli niSani, romelic mas Tanabrad ganasxvavebs rogorc konservatizmisgan, aseve socializmisgan, aris Tvalsazrisi, romlis mixedviTac zneobasTan dakavSirebul sxvadasxva qceviT stilTan mimarTebiT, Tu isini uSualod ar iWrebian sxva adamianebis cxovrebis kanoniT dacul sferoSi, iZuleba dauSvebelia. iqneb es garemoeba imasac ganmartavdes, ratom aris yofili socialistisTvis sakuTari axali meqis povna SesaZlebeli konservatizmis da ara liberalizmis wiaRSi. saboloo jamSi, konservatiuli pozicia efuZneba warmodgenas, rom nebismier sazogadoebaSi arseboben umaRlesi Tanrigis adamianebi, im namemkvidrevi principebisa da Rirebulebebis matarebelni, romlebic saTuTad unda iqnes daculi, _ da swored es adamianebi arian isini, romlebsac yvelaze meti wona unda hqondeT sazogadoebis cxovrebaSi. liberali, rasakvirvelia, ar uaryofs, rom erTi adamiani aRemateba meores, _ saboloo jamSi, liberali mainc ar gaxlavT egalitaruli tipi, _ magram uaryofs im SesaZleblobas, romlis mixedviTac viRacebma (vinc ar unda Ñîëiäàðíiñòü solidaroba iyvnen isini) unda gadawyviton, Tu vin unda iyvnen es umaRlesi kategoriis adamianebi. maSin, roca konservatori midrekilia daicvas ukve dadgenili konkretuli ierarqia, da imedi aqvs, rom xelisufleba daicavs im pirebs, romelTac maT TvalSi maRali fasi aqvT; liberali Tvlis, rom tradiciuli faseulobebisadmi araviTar pativiscemas ar SeuZlia gaamarTlos monopoluri privilegia an nebismieri sxva SemTxveva saxelmwifos Zalauflebis gamoyenebisa ekonomikuri cvlilebebis Sedegebisgan adamianTa garkveuli jgufis dasacavad. Tumca liberali yovliTurT acnobierebs kulturuli da inteleqtualuri elitis mniSvnelovan rols civilizaciis ganviTarebaSi, magram is imavdroulad moelis, rom am elitebma saqmiT daamtkicon sakuTari faseuloba, _ kerZod, sakuTari mdgomareobis SenarCuneba yvelasaTvis saerTo wesebis pirobebSi. amasTan mWidrod aris dakavSirebuli agreTve tipuri konservatoris Sexeduleba demokratiaze. zemoT me naTlad aRvniSne, rom umravlesobis Zalauflebas vTvli ara miznad, aramed mxolod saSualebad; imis Tqmasac gavbedav, rom es, SesaZloa, yvelaze naklebad suleluri variantia mmarTvelobis im formebs Soris, romelTagan aucileblad unda avirCioT erTi romelime. magram, rogorc me meCveneba, konservatorebi cdebian, rodesac demokratias abraleben Cveni epoqisTvis damaxasiaTebel yvela saSinelebas. mTavari boroteba _ es aris mmarTveli gundis SeuzRudavi Zalaufleba; aravis aqvs ufleba hqondes SeuzRudavi Zalaufleba.13 Tanamedrove demokratiuli mmarTvelobisTvis damaxasiaTebeli uflebamosilebani, moqceuli mcire elitis xelSi, saerTod autaneli iqneboda. unda vaRiaroT, rom rodesac Zalaufleba umravlesobis xelSi moeqca, warmoiSva Sexeduleba saxelmwifo Zalauflebis SezRudvis mizanSeuwonlobis Sesaxeb. am kuTxiT demokratia da SeuzRudavi Zalaufleba erTmaneTTan arian dakavSirebuli. magram aq kritikas iwvevs ara demokratia, aramed idea SeuzRudavi Zalauflebis Sesaxeb. me ver gamigia, ratom ar SeiZleba SevzRudoT umravlesobis Zalaufleba imave meTodebiT, romeli meTodebiTac izRudeba yvela sxva Zalaufleba. nebismier SemTxvevaSi demokratiis upiratesobani mSvidobiani cvlilebebisa da politikuri ganaTlebis SesaZleblobaTa uzrunvelyofis sferoSi imdenad aRemateba yvela sxva wyobis Rirsebebs, rom me aranairad ar SemiZlia simpaTia gamovxato konservatizmSi antidemokratiuli tendenciebis mimarT. Cemi azriT, mTavari problemaa ara is, Tu vin marTavs, aramed is, Tu risi ufleba aqvs mTavrobas da risi ara. is garemoeba, rom konservatorTa protesti mTavrobis mxridan zomaze meti Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity kontrolis mimarT principis saqme ki ar aris, aramed mTavrobis konkretul miznebTan uTanxmoebaa, naTlad Cans ekonomikis dargSi. samewarmeo sferoSi konservatorebi, rogorc wesi, koleqtivisturi da biurokratiuli stilis winaaRmdeg gamodian da aq liberalebi maTSi mokavSireebs xedaven. magram amave dros agrarul sferoSi konservatorebi proteqcionizmis momxreni arian da xSirad uWeren mxars socialisturi xasiaTis zomebs. ufro metic, miuxedvad imisa, rom dRevandel samewarmeo da savaWro sferoSi arsebuli SezRudvebi ZiriTadad socialisturi Sexedulebebidan momdinareobs, soflis meurneobaSi aseTive seriozuli SezRudvebis umravlesoba gacilebiT adre konservatorebis mier iqna SemoRebuli. xolo Tavisufali mewarmeobis diskreditirebis saqmeSi wamyvani konservatorebi socialistebs ejibrebodnen.14 4. me ukve vaxsene gansxvavebebi liberalizmsa da konservatizms Soris wminda azrobriv sibrtyeze, magram momiwevs kvlav mivubrunde am sakiTxs, radgan am sferoSi konservatorTa Sexedulebani ara mxolod konservatizmis sisustea, aramed saSiSia yvelasTvis, vinc maTTan kavSirSi Seva. konservatorebi instinqturad grZnoben, rom cvlilebaTa pirvelmizezi sxva araferia, Tu ara axali ideebi. aqedan gamomdinareobs sruliad bunebrivi SiSi axali ideebis mimarT _ konservatizmi xom, ar gaaCnia Ñîëèäàðíîñòü 47 #5(38) ra sakuTari ganmasxvavebeli principebi, verafers ver daupirispirebs maT. misi undobloba Teoriebisadmi da fantaziis simwiris gamo raime axlis warmodgenis uunaroba imasTan SedarebiT, rac ukve praqtikiTaa Semowmebuli, mizezia imisa, rom konservatizms aklia yovelgvari `SeiaraReba~ ideuri brZolisTvis. liberalizmisgan gansxvavebiT, romlisTvisac ideaTa Sorsmimavali siZlieris rwmena ganuyofelia, konservatizmi iZulebulia Semoifarglos im ideebis nakrebiT, romelic man memkvidreobiT miiRo warsulisgan, da ramdenadac konservatizms argumentirebis gareSe sjera maTi, misi saboloo daskvna martivia _ is flobs umaRles sibrZnes (superior wisdom), romelic dafuZnebulia gansakuTrebulobis pretenziebze. es gansxvaveba yvelaze naTlad codnis gamravlebisadmi ori tradiciis sxvadasxva midgomaSi vlindeba. Tumca liberali yovelgvar cvlilebas progresad ar Tvlis, codnis gamravlebas igi usityvod miakuTvnebs kacobriobis ganviTarebis prioritetul amocanaTa rigs, romelic, misi azriT, TandaTan gadawyvets yvela problemasa da sirTules, romelTa gadaWris mxolod imedi SeiZleba gvqondes. liberali Sors aris im azrisgan, rom yovelive axals upiratesoba mianiWos mxolod misi siaxlis gamo, _ magram igi acnobierebs, rom kacobriobis miRwevebi yovel- Targmani Tvis raRac axals gvTavazobs da mzad aris mourigdes am axal codnas imisda miuxedavad, moswons Tu ara mas misi pirdapiri Sedegi. Tu piradad Cems Sefasebaze visaubrebT, konservatiuli azrovnebis yvelaze saZraxis Tvisebad mimaCnia misi midrekileba uaryos argumentirebulad dasabuTebuli axali codna imis gamo, rom konservators ar moswons misi zogierTi garegani Sedegi, rac, uxeSad rom vTqvaT, obskurantizmia. ar daviwyeb imis mtkicebas, rom swavlulebi yvelaze metad arian daqvemdebarebulni modas da rom sifrTxiliT unda movekidoT maT daskvnebs, romlebic TavianTi uaxlesi Teoriebidan gamoaqvT. magram Cveni sifrTxilis mizezebi racionaluri unda iyos, isini unda ganvacalkeoT im dananebisgan, romelic CvenSi warmoiqmneba, roca vxedavT, rom axali Teoria ewinaaRmdegeba Cvens sayvarel rwmenawarmodgenebs. me piradad ver vitan maT, vinc, magaliTad, uaryofs evoluciis Teorias an sicocxlis fenomenTa e.w. `meqanikur axsnebs~ imis safuZvelze, rom am Teoriebidan garkveuli moraluri xasiaTis Sedegebi SeiZleba warmoiSvas. ufro metad ki isini maRizianeben, romlebic saerTod arasaWirod da saCoTirod miiCneven am sakiTxebis ganxilvas. konservatori mxolod asustebs Tavis pozicias imiT, rom ar surs faqtebs TvalebSi Caxedos. daskvnebi, romlebic racionalistur Segnebas gamoaqvs axali samecniero aRmoCenebi- Solidarität }'vh'mksr 48 dan, xSirad sulac ar gamomdinareobs am ukanasknelTagan. magram mxolod axali samecniero aRmoCenebis SedegebTan dakavSirebiT wamowyebul diskusiebSi aqtiuri CarTviT SegviZlia gavigoT ipovian Tu ara isini adgils Cvens sakuTar msoflmxedvelobaSi. Tu aRmoCndeba, rom Cveni zneobrivi principebi damokidebulia Cvens warmodgenebze, romelTa mcdarobac ukve damtkicebulia faqtobrivad, _ ramdenad zneobrivia am principebis dacva da xsenebuli faqtebis uaryofa? yovelive axlisa da ucxosadmi konservatorTa undoblobasTan aris aseve dakavSirebuli maTi mtruli damokidebuleba internacionalizmisadmi da maTi midrekileba agresiuli nacionalizmisken. aq aris dafaruli konservatizmis sisustis meore wyaro ideaTa brZolaSi. konservatizmi ver uaryofs im faqts, rom ideebi, romlebic cvlian Cvens civilizacias, ar cnoben sazRvrebs. axali ideebis gacnobaze uaris Tqma niSnavs sakuTar Tavs moaklo SesaZlebloba warmatebiT gaakritiko/gaabaTilo isini, roca amis aucilebloba dadgeba. ideebis ganviTareba internacionaluri procesia da mxolod maT SeuZliaT masze didi gavlenis moxdena, vinc bolomde monawileobs diskusiaSi. gamoacxado romelime idea `araamerikulad~ an `aragermanulad~ _ jer kidev ar warmoadgens arguments. mcdari an mankieri idea ver gaxdeba ukeTesi mxolod imis gamo, rom is Ñîëiäàðíiñòü solidaroba romelime Cveni Tanamemamulis TavSia gaCenili. kidev bevri ramis Tqma SeiZleboda konservatizmis siaxloveze nacionalizmTan, magram aRar SevCerdebi am momentze imitom, rom ar warmoiqmnas STabeWdileba, TiTqos Cemi mdgomareoba ar maZlevs saSualebas simpaTiiT viyo ganwyobili nacionalizmis nebismieri formis mimarT. me mxolod davamateb, rom es winaswarganwyoba nacionalizmis mimarT xSirad xdeba damakavSirebeli rgoli konservatizmsa da koleqtivizms Soris: Tu Tqven mrewvelobas an bunebriv resursebs aRiqvamT rogorc `Cvensas~, mxolod erTi patara nabiji rCeba mowodebamde naciis es monapovari nacionaluri interesebis samsaxurSi Cadges. cxadia, am kuTxiT kontinenturi liberalizmi, romelic safrangeTis revoluciidan iRebs saTaves, konservatizmze ukeTesi ar aRmoCndeba. albaT zedmetia imis mtkiceba, rom aseTi tipis nacionalizmi safuZvelSive gansxvavdeba patriotizmisgan da rom nacionalizmisTvis zurgSeqceva (aversion) savsebiT SeTavsebadia nacionaluri tradiciebisadmi erTgulebasTan. Tumca is faqti, rom me pativs vcem Cemi sazogadoebis zogierT tradicias, ar unda gulisxmobdes mtrul damokidebulebas gansxvavebulisadmi da CemTvis ucnaurisadmi. is garemoeba, rom konservatizmis antiinternacionalizmi ase xSirad asocirdeba imperializmTan, mxolod erTi SexedviT Cans paradoqsuli. rac ufro Zlieria adamianis siZulvili yovelive ucxosadmi da darwmunebuloba sakuTaris upiratesobaSi, miT ufro Rrmad aris igi Tavdajerebuli, rom sxvebis `gacivilizebis~ (civilize) misia akisria15 _ gacivilizeba ara nebayoflobiTi da daubrkolebeli urTierTgacvlis azriT, romelsac liberali mianiWebda upiratesobas, aramed efeqturi saxelmwifos `sikeTeebis~ sxvebisaTvis gadacemis gagebiT. simptomaturia, rom am sakiTxTan mimarTebaSic ki, rogorc es xSirad vlindeba, konservatorebi kavSirs kraven socialistebTan liberalebis winaaRmdeg _ ara mxolod inglisSi, sadac col-qmari vebebi (Webbs) da maTi fabianuri sazogadoeba16 gaafTrebuli imperialistebi iyvnen, an germaniaSi, sadac saxelmwifo socializmi da koloniuri eqspansionizmi17 erTmaneTis mxardamxar ibrZodnen da `kaTeder-socialistebis~18 mxardaWerac moipoves, aramed aSS-Sic, sadac ukve pirveli ruzveltis dros iyo cxadi: jingoistebi19 da socialistreformatorTa moZraobis momxreebi gaerTiandnen da politikuri partia Camoayalibes, romlis meSveobiTac saxelmwifo Zalauflebis xelSi Cagdebasa da sakuTari cezaristuli paternalizmis programis ganxorcielebas apirebdnen; rogorc Cans es safrTxe aRar gvemuqreba mxolod imis wyalobiT, rom sxva partiebma maTi programis xarisxiTa da Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity formiT zomieri varianti miiRes.20 5. garkveuli azriT, dasaSvebia socialistsa da konservators Soris liberalis moazreba: liberali iseve Sors dgas socialistis (romelsac yvela sazogadoebrivi institutis gardaqmna surs im gegmis mixedviT, calke aRebul mis TavSi rom gaCnda) uxeSi racionalizmisgan, rogorc misticizmisgan, romelic ase xSirad xdeba konservatoris TavSesafari. pozicias, romelsac me aRvwer rogorc liberalurs, konservatizmTan gonebisadmi undobloba aaxloebs im zomiT, ra zomiTac liberali naTlad acnobierebs, rom yvela kiTxvaze pasuxi Cven ar viciT. ufro metic, liberali arc imaSi gaxlavT bolomde darwmunebuli, rom misTvis cnobil pasuxTagan yvela sworia da rom, saerTod, adamians unari aqvs yvela kiTxvaze ipovos pasuxi. liberali arc imas Takilobs, rom daxmarebisTvis nebismier iracionalur institutsa da wes-Cveulebas mimarTos, romelTac daamtkicebuli aqvT sakuTari Rirseba. konservatorisgan liberali gamoirCeva Tavisi mzadyofniT _ ar daxuWos Tvali sakuTar umecrebaze, da imis aRiarebiT, rom Cven Zalze cota viciT; gonebis uZlurebis dros is ar mimarTavs zebunebriv Zalebs daxmarebisTvis. unda vaRiaroT, rom liberali aSkara skeptikosicaa,21 _ magram garkveuli doziT damTmoblobac aris saWiro, raTa vcnoT sxvaTa Ñîëèäàðíîñòü 49 #5(38) ufleba bednierebisken sakuTari gzebiT iaron da mtkiced vaRiaroT tolerantobis principi, romelic liberalizmis ganuyofeli nawilia. yovelive es sulac ar niSnavs imas, rom liberalisTvis ucxoa religiuroba. franguli revoluciis racionalizmisgan gansxvavebiT, namdvili liberalizmi ar ebrZvis religias; me mxolod sinanuli SemiZlia gamovxato imis gamo, rom me-19 saukunis kontinenturi liberalizmi xSirad iyo gamsWvaluli mebrZoli, arsobrivad araliberaluri antireligiurobiT. is faqti, rom aTeizmi ar warmoadgens liberalizmis ganuyofel nawils, naTlad Cans misi ingliseli damfuZneblebis _ `Zveli vigebis~ _ magaliTze, romlebic piriqiT, Tavgamodebuladac ki uWerdnen mxars konkretul konfesias. Tumca, gansxvavebiT konservatorisgan, liberali, rogori Rrmad morwmunec ar unda iyos Tavad, arasodes miscems sakuTar Tavs imis uflebas, rom sxvas moaxvios Tavze sakuTari rwmena; misTvis sakraluri da sekularuli sxvadasxva sferoebia, romelTa erTmaneTSi aRreva dauSvebelia. 6. Cem mier aq warmodgenili msjeloba SesaZloa sakmarisic iyos imis asaxsnelad, Tu ratom ar miviCnev Tavs konservatorad. Tumca bevrs albaT moeCveneba, rom zemoT warmodgenili pozicia Zalian mcirediT hgavs im msoflmxedvelobas, romlis `liberalizmad~ moxseniebasac arian Targmani miCveulni. maSasadame, axla unda gadavide im sakiTxze, Seefereba Tu ara Cvens droSi es saxelwodeba Tavisuflebis partias. ukve aRvniSne, rom, Tumca sakuTar Tavs mudam liberals vuwodebdi, bolo dros amas raRac arcTu ise didi xalisiT vakeTeb ara mxolod imitom, rom aSS-Si es termini mudmivad gaugebrobebs warmoqmnis, aramed imitomac, rom sul ufro mwvaved vacnobiereb ra didi ufskrulia, erTi mxriv, Cems poziciasa da, meore mxriv, racionalistur kontinentur liberalizmsa da utilitaristTa inglisur liberalizms Soris. Tu sityva `liberalizmi~ axlac imis aRmniSvneli iqneboda, rasac igi niSnavda ingliseli istorikosisTvis, romelic 1827 wels 1688 wlis revolucias axasiaTebda rogorc `im principTa triumfs, romlebic Tanamedroveobis enaze liberalurad an konstituciurad iwodeba~,22 an, Tu Cven uwindeburad SegveZleboda, lord aqtonis msgavsad, berki, makolei da gladstoni sam udides liberalad mogvexseniebina, an, Tu Cven, harold laskiseburad, tokvilsa da lord aqtonSi `me-19 saukunis mTavar liberalebs~ davinaxavdiT,23 me udides pativad CavTvlidi sakuTari TavisTvisac igive mewodebina. magram rogori macdunebelic ar unda iyos CemTvis maTi Sexedulebebis liberalizmad moxsenieba, iZulebuli var vaRiaro, rom kontinentur liberalTa umetesoba mxars uWerda im Solidarität }'vh'mksr 50 ideebs, romelTa winaaRmdeg ibrZodnen es adamianebi, da isini ufro im surviliT xelmZRvanelobdnen, rom Tavs moexviaT am samyarosTvis winaswar mofiqrebuli racionaluri modeli, vidre SeeqmnaT SesaZlebloba Tavisufali ganviTarebisa. met-naklebad igive xdeba inglisSic, yovel SemTxvevaSi loid jorjis droidan, roca liberalizmad wodebuli moZraoba iwyeba. amrigad, aucileblad unda vaRiaroT, rom `liberalizms~ TiTqmis araferi aqvs saerTo arcerT im politikur moZraobasTan, romlebic Cvens droSi amgvarad (liberalurad. _ mTargm.) iwodebian. aseve sadavoa, SeuZliaT Tu ara am saxelwodebasTan dakavSirebul istoriul asociaciebs romelime politikuri moZraobis warmatebis xelSewyoba. SeiZleba sxvadasxva azri arsebobdes imis Taobaze, saWiroa Tu ara mocemul viTarebaSi am terminis reabilitireba maT mier, vinc fiqrobs, rom mas arasworad iyeneben. piradad me sul ufro mwvaved vgrZnob, rom am terminis gamoyeneba vrceli axsna-ganmartebis gareSe bundovanebas warmoqmnis, da rom is, rogorc politikuri iarliyi, moZravi Zalidan balastad gardaiqmna. aSS-Si, sadac sityva `liberalis~ gamoyeneba ukve SeuZlebelia im azriT, ra azriTac me is zemoT gamoviyene, misi Canacvleba xSirad sityva `libertarianiT~ xdeba. SesaZloa es gonivrulia. Ñîëiäàðíiñòü solidaroba magram me es termini ar mizidavs, raRac xelovnuri agebulebisa Cans da amiT surogatuli ufroa. me mWirdeba sityva, romelic amomwuravad daaxasiaTebda sicocxlis partias, partias, romelic mxars uWers Tavisufal zrdasa da spontanur ganviTarebas. magram vZabav ra gonebas, mainc ver vaxerxeb raime deskrifciuli terminis SerCevas, romelic am moTxovnebis Sesabamisi iqneboda. 7. Tumca, modiT, gavixsenoT Semdegi: rodesac es idealebi, romelTa gadmocemasac me aq xelaxla vcdilob, pirvelad gavrcelda dasavleTSi, partias, romelic maT propagandas eweoda, sayovelTaod cnobili saxelwodeba hqonda. swored inglisel vigTa idealebiT iyo STagonebuli is moZraoba, romelsac Semdgom liberalizmi ewoda mTel evropaSi,24 da warmoqmna ideebi, romlebic mere amerikelma kolonistebma waiRes okeanis gadaRma; am idealebma ubiZga maT damoukideblobisTvis brZolisken da male maTi konstituciis fundamentad iqca. 25 ufro metic, sanam am tradiciis buneba safrangeTis revoluciasTan dakavSirebuli danaSrevebiT, misi totalitarulad demokratiuli da socialisturi midrekilebebiT ar damaxinjda, Tavisuflebis partia swored `vigis~ saxelwodebiT iyo sayovelTaod cnobili. qveyanaSi, sadac is gaCnda, es saxeli gardaicvala: nawilobriv imitom, rom principebi, romlebTanac is iyo asocire- buli, garkveuli drois manZilze aRar warmoadgenda romelime konkretuli partiis ganmasxvavebel niSans, nawilobriv ki imitom, rom adamianebma, romlebic am saxels atarebdnen, uRalates mis principebs. me-19 saukuneSi britaneTSi da aSS-Si vigTa partiam sakuTari saxelis diskreditacia moaxdina radikalTa Soris. magram imis gamo, rom, jer erTi, liberalizmma vigizmis adgili mxolod mas Semdeg daimkvidra, rac TavisuflebisTvis brZolis tradicia franguli revoluciis uxeSi da mebrZoli racionalizmiT ganimsWvala, da meorec, raki Cveni mTavari amocanaa gavaTavisufloT is hipernacionalisturi, nacionalisturi da socialisturi gavlenebisgan, romlebic mas amaxinjebs, istoriuli perspeqtiviT sityva `vigizmi~ adekvaturad gamoxatavs Cems Tvalsazriss. rac ufro mets vgebulob ideebis evoluciaze, miT ufro Rrmad vrwmundebi imaSi, rom, ubralod, gamousworebel `Zvel vigs~ warmovadgen _ aq aqcenti sityva `Zvelze~ modis. `Zvel vigebTan~ mikuTvnebulobis aRiareba, rasakvirvelia, jer kidev ar niSnavs miswrafebas warsulisken, me-17 saukunis droindeli mdgomareobisken. winamdebare naSromis erT-erT mizani Semdegis damtkicebaa: doqtrinebi, romlebic pirvelad im dros Camoyalibda, izrdeboda da viTardeboda yvela konkretuli politikur partiis miRma. es procesi ki Sewyda mxolod 70-80 wlis Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity win. am wlebis manZilze Cven sakmaod gavamdidreT Cveni codna da axla SegviZlia am doqtrinis xelaxla gadmocema ufro damakmayofilebeli da efeqturi formiT. miuxedavad imisa, rom is garkveul gadamuSavebas iTxovs Cveni dRevandeli codnis gaTvaliswinebiT, misi fundamenturi principebi upirveles yovlisa `Zvel vigTa~ principebia. marTalia, rom mogviano istoriam partiisa, romelic am saxels atarebda, bevr istorikoss eWvi aRuZra vigebisTvis damaxasiaTebeli principebis gansakuTrebuli korpusis arsebobaSi. magram ar SemiZlia ar daveTanxmo lord aqtons, romelic wers: `Tumca am doqtrinis zogierTi patriarqi saZageli adamianic iyo, magram is, riTic daiwyo vigizmi, _ uzenaesi kanonis gageba, romelic municipalur kodeqsebs efuZneba, _ ingliselebis udidesi miRwevaa da maTi saCuqaria erisadmi~,26 _ Cven ki davamatebdiT _ mTeli samyarosadmi. swored es doqtrina udevs safuZvlad anglosaqsonuri qveynebis saerTo tradicias. swored am doqtrinidan kontinenturma liberalizmma imemkvidra yvelaferi is, ris gamoc igi Rirebulia. swored es doqtrina gaxda amerikuli saxelmwifoebrivi wyobis safuZveli. Tavisi wminda formiT man Tavi iCina aSS-Si ara jefersonis radikalizmiT, ara hamiltonis an Tundac jon adamsis konservatizmiT, aramed jeims medisonis, `konstituciis mamis~,26 ideebSi. ar vici sasargeblo iqneba Tu ara Zveli saxelis aRdgena Ñîëèäàðíîñòü 51 #5(38) praqtikuli politikis TvalsazrisiT. is faqti, rom dRes adamianTa umravlesobisTvis rogorc anglosaqsonur samyaroSi, ise mis sazRvrebs gareT es termini ar asocirdeba raime konkretulTan, ufro upiratesobaa, vidre nakli. maTTvis ki, vinc icnobs ideaTa istorias, `vigi~, albaT, erTaderTi saxelwodebaa, romelic mkafiod gamoxatavs tradiciis arss. is, rom socialisturi warsulis mqone namdvili konservatorisTvis da, miT umetes, konservatorTa umravlesobisTvis sityva `vigizmiT~ aRiniSneba maTi mTavari doqtrina, maTi qvecnobieri refleqsebis sijansaRes mowmobs. am saxels atarebda idealTa erTaderTi sistema, romelic mtkiced upirispirdeboda yovelgvar despotur Zalauflebas. 8. aq SeiZleba gaCndes logikuri SekiTxva: ase mniSvnelovania saxelwodeba? aSS-is msgavs qveyanaSi, sadac uwindeburad SenarCunebulia Tavisufali institutebi da sadac, Sesabamisad, ukve arsebuli wesrigis dacva xSirad Tavisuflebis dacvas niSnavs, mis qomagebs Tavisuflad SeuZliaT sakuTari Tavi konservatorebad moixsenion, magram aqac konservatiuli tradiciis mimdevroba did eWvebs iwvevs. maSinac ki, rodesac adamianebi erTsa da imave wyobas iwoneben, saWiroa vikiTxoT, ratom moswonT maT is _ imis gamo, rom es wyoba ukve arsebobs, rogorc mocemuloba, Tu imitom, rom is Tavisi bunebiT maT survilebs Seesabameba? koleqti- Targmani visturi tendenciebis winaaRmdeg saerTo galaSqrebam ar unda daCrdilos is faqti, rom Tavisuflebis rwmena momavlisaken swrafvas efuZneba da ara nostalgias warsulis gamo an romantikul aRfrTovanebas imiT, rac ukve warsuls Cabarda. es mkafio gamijvna miT umetes aucilebelia iq, sadac, rogorc, magaliTad, evropis bevr regionSi, konservatorebma ukve gaiziares mniSvnelovani nawili koleqtivisturi kredosi, romelic ise didxans iyo politikis wammarTveli Zala, rom mis mier Seqmnili bevri instituti aRqmul iqna rogorc mocemuloba da siamayis wyarod iqca `konservatiuli~ partiebisTvis, romlebic misi Semoqmedni arian.27 aq Tavisuflebis momxre konfliqtSi modis konservatorTan da iWers radikalur pozicias, romelic mimarTulia farTod gavrcelebuli stereotipebis, mtkice poziciebisa da myarad fesvgadgmuli privilegiebis winaaRmdeg. ugunureba da borotmoqmedeba ar SeiZleba gaxdes ukeTesi imis gamo, rom isini ukve karga xania aRiarebulni arian sazogadoebrivi wyobis safuZvlad. saxelmwifo moRvawisTvis devizi Quieta non movere (`mZinares nu gaaRviZeb~) zogjer brZnul rCevas warmoadgens, Tumca politikur filosofoss (political philosopher) is ver daakmayofilebs. SesaZloa, filosofoss surdes kidec, rom politikuri gadawyvetilebani windaxedulad xorcieldebodes da Solidarität }'vh'mksr 52 am dros gaTvaliswinebuli iyos sazogadoebrivi mzaobac, magram mas ar ZaluZs Seurigdes ukve arsebul wyobas mxolod imis safuZvelze, rom mocemul momentSi sazogadoebrivi azri amaze sanqcias iZleva. samyaroSi, romelic kvlav saWiroebs (iseve rogorc me-19 s-is damdegs) pirvel yovlisa Tavisufali ganviTarebis gamoTavisuflebas adamianTa ugunurebiT warmoqmnili sxvadasxva saxis dabrkolebisa da sirTuleTa wnexisgan, filosofosis umTavresi amocana imaT darwmunebasa da imaTi mxardaWeris mopovebaSi mdgomareobs, vinc Tavisi bunebiT progresisken aris midrekili. miuxedavad imisa, rom amJamad es adamianebi cvlilebebis araswori mimarTulebiT ganxorcielebisken miiltvian, isini mzad arian kritikulad miudgnen arsebuls da Secvalon is, roca es aucilebelia. imedi maqvs mkiTxveli ar Semiyvania SecdomaSi, roca zogjer sityva `partiaSi~ inteleqtualuri da moraluri principebis damcvel adamianTa jgufs vgulisxmobdi. winamdebare naSromis mizani ar yofila ganexila ama Tu im qveynis politikuri partiis politika. sakiTxi imis Sesaxeb, is principebi, romelTa rekonstruqciasac vcdilobdi tradiciis namsxvrevebidan, rogor gardavqmnaT farTo masebisTvis mimzidvel programad, politikurma filosofosma unda gadaulocos `im cbier da moxerxebul cxovels, romelsac, martivi eniT saxelmwifo moRvawe anu Ñîëiäàðíiñòü solidaroba politikosi hqvia, visi gadawyvetilebebic mimarTulia saqmeTa viTarebis spontanuri cvlilebebisken~.28 politikuri filosofosis amocana SeiZleba iyos sazogadoebriv azrze gavlenis moxdena da ara adamianebis organizeba praqtikuli moqmedebebisTvis. am amocanas efeqturad mxolod im SemTxvevaSi Seasrulebs, Tuki is, dainteresebuli mocemuli politikuri mdgomareobiT, ganuxrelad daicavs `zogad principebs, romlebic yovelTvis ucvlelia~. 29 am TvalsazrisiT me eWvi mepareba, SesaZlebelia Tu ara saerTod konservatiuli politikuri filosofia. konservatizmi xSirad SeiZleba iyos sasargeblo praqtikuli midgoma, magram misgan SeuZlebelia raime saxelmZRvanelo principebis miReba, romlebic gavlenas moaxdendnen xangrZliv ganviTarebaze. Targmna da SeniSvnebis nawili daurTo daviT TinikaSvilma SeniSvnebi: 1 gamoqveynebulia: Hayek F.A. The Constitution of Liberty. Chicago: The University of Chicago Press, 1960. 2 es simarTles warmoadgens ager ukve saukuneze meti xania. Jer kidev 1855 wels j. s. mili aRniSnavs, rom `amJamindel socialur reformatorTa TiTqmis yvela proeqti marTlac momakvdinebelia TavisuflebisTvis~ (ix.: Hayek F.A. John Stuart Mill and Harriet Taylor [London; Chicago, 1951]. p. 216). 3 Crick B. The Strange Quest for an American Conservatism // Review of Politics. 1955. Vol. XVII. p. 365. is agreTve samarTlianad miuTiTebs, rom `normaluri amerikeli, romelic sakuTar Tavs `konservators~ uwodebs, sinamdvileSi liberalia~. rogorc Cans, am araadekvaturi zedwodebis mizezi aseT konservatorebTan mimarTebaSi `axali kursis im droSi unda veZeboT, roca am saxels borotad iyenebdnen. 4 saubaria `makartizmze~ _ komunizmis mxardamWerebis devnis kampaniaze, romelsac senatori makkarti xelmZRvanelobda. 5 rogorc es gamoTqva r. j. kolingvudma `axal leviaTanSi~ (Collingwood R.G. The New Leviathan. Oxford: Oxford University Press, 1942. p. 209). 6 simptomaturia, rom britaneTis amJamindelma (konservatorma) premierministrma herold makmilianma es saxelwodeba airCia Tavisi saprogramo 7 wignisTvis (Macmillan H. The Middle Way. London, 1938). Sdr.: `bunebrivi konservatizmi... es aris cvlilebebis miuRebloba; nawilobriv igi momdinareobs yovelive ucnobis mimarT undoblobidan~ (Cecil H. Conservatism. [London:] Home University Library, [1912]. p. 9. 8 Sdr. konservatoris TviTdaxasiaTeba: `memarjveneebs eSiniaT masebidan aRebuli ideebis, gana swori ar iyo dizraeli, roca Tqva, rom praqtikuli adamiani `sakuTar winamorbedTa uxeS Secdomebs imeorebs~? xangrZlivi periodebis ganmavlobaSi sakuTari istoriis manZilze isini xelaRebiT upirispirdebodnen srulyofis yvela mcdelobas; amtkiceben ra, rom Tayvans scemen sakuTar winaprebs, maT sakuTari Sexedulebebi xSirad Zvel kerZo stereotipebamde dahyavT. maTi pozicia ufro daculi, magram imavdroulad ufro rTuli xdeba, Tuki amas imasac davumatebT, rom marjvena frTa ganuwyvetliv cdilobs daewios marcxenas; rom is liberaluri ideebis ganuwyveteli ineqciiT cocxlobs, da amitomac itanjeba kompromisis mudmivad arasrulyofil mdgomareobaSi yofniT (Feiling K. Sketches in Nineteenth Century Biography. London, 1930. p. 174). 9 10 11 Whig _ ase ewodeboda britaneTSi im partiis wevrs, romelic mxars uWerda progressa da reformebs. mogvianebiT is liberalur partiad gardaiqmna (Oxford Advanced Learners Dictionary of Current English, 7th edition, 2009). Tory _ britanuli konservatiuli partiis wevri an mxardamWeri (Oxford Dictionary 2009). imedi maqvs, mepatieba aq im azris gameoreba, romelic sxva dros gamovTqvi da arcTu umniSvnelo meCveneba: `individualizmis mTavari Rirseba, romelsac qadagebdnen [adam smiti] da misi Tanamedroveni, mdgomareobs SemdgomSi: es aris wyoba, romlis drosac ugunur adamianebs naklebi ziani moaqvT. es aris sazogadoebrivi wyoba, romlis funqcionirebisTvis ar aris aucilebeli, rom patiosani adamianebi vipovoT qveynis marTvisTvis, ar aris aucilebeli, rom yvela adamiani ukeTesi gaxdes. piriqiT, es wyoba gvaiZulebs yvela adamians vemsaxuroT maTTvis damaxasiaTebel mravalferovnebasa da araerTgvarovnebaSi, rasac zogjer mwyobri, zogjer qaosuri, zogjer gonivruli da xSirad ki ugunuri xasiaTi aqvs~ (Hayek F.A. Individualism and Economic Order [London; Chicago, 1948]. p. 11). 12 `Tavisuflebis konstituciis~ mesame nawilSi saubaria saxelmwifo regulirebis im elementebze, romlebic haieks liberalizmTan SeTavsebadad miaCnda socialuri dazRvevis, sagadasaxado, qalaqis dagegmarebis, ganaTlebisa da bunebrivi resursebis SenarCunebis sferoebSi. 13 Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Sdr. lordi aqtonis sityvebi: `saSiSroebas ar warmodgens, rom esa Tu is konkretuli klasi marTvis unars aris moklebuli. arcerT klass ar ZaluZs Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 53 #5(38) Targmani marTva. Tavisuflebis kanoni iqiTken miiswrafis, rom gaauqmos batonoba erTi rasisa meoreze, erTi sarwmunoebisa meoreze, erTi klasisa meoreze~ 14 (Letters of Lord Acton to Mary Gladstone /Ed. H. Paul. London, 1913. p. 73). J. hiqsi samarTlianad aRniSnavda amasTan dakavSirebiT `axalgazrda dizraelis, marqsisa da gebelsis mier daxatul karikaturaze~ (Hicks J.R. The Pursuit of Economic Freedom // What We Defend / Ed. E.F. Jacob [Oxford: Oxford University Press, 1942]. p. 96). am konteqstSi konservatorTa rolis Sesaxeb ix. agreTve Cemi naSromi Introduction to Capitalism and the Historians (Chicago: University of Chicago 15 Press, 1954. p. 19 ff). Sdr. milTan: `me ar vici adamianTa romel jgufs ekuTvnis ufleba sxvebi ZaliT aziaros civilizebulobas (Mill J.S. On Liberty / Ed. R.B. McCallum. Oxford, 1946. p. 83). 16 fabianuri sazogadoeba _ 1884 wels dafuZnebuli inglisuri social-reformistuli politikuri organizacia, romelic qadagebs TandaTanobiT gadasvlas socializmisken nawilobrivi reformebis gziT. mogvianebiT gaerTianda leiboristul partiasTan koleqtiuri wevris uflebebiT. 17 18 19 20 kaTeder-socializmi (`socializmi kaTedridan~) _ me-19 saukunis 60-ian wlebSi warmoqmnili germanuli politikuri moZraoba, romelic qadagebs kapitalizmis mSvidobian `Sezrdas~ socializmSi reformebis gziT. jingoisti _ dizraelis axloaRmosavleTTan dakavSirebuli agresiuli politikis mimdevari. gadataniTi mniSvnelobiT _ Sovinisti, vaSapatrioti . J. W. Burgess, The Reconciliation of Government with Liberty (New York, 1915), p. 380. Sdr.: `Tavisuflebis suli _ es aris suli, romelic Zalian darwmunebuli ar aris sakuTar simarTleSi~ (Hand L. The Spirit of Liberty / Ed. I. Dilliard. N.Y., 1952. p. 190). ix. agreTve oliver kromvelis xSirad citirebadi gamonaTqvami Sotlandiuri eklesiis asambleisadmi 1650 wlis 3 agvistos mimarTuli werilidan: `qristes gulisTvis, gTxovT gaiTvaliswineT isic, rom Tqven SeiZleba cdebodeT~. simptomaturia, rom britaneTis istoriidan cnobili am erTaderTi `diqtatoris~ gamonaTqvamTa Soris yvelaze ufro Rrmad xalxis mexsierebas swored es gamonaTqvami SemorCa! 21 Hallam H. Constitutional History. T. III. [London], 1827. p. 90. arsebobs azri, rom termini `liberali~ momdinareobs espanuri sityvisgan `liberales~, romelic me-19 saukunis damdegs espaneTis erT-erTi partiis saxelwodeba iyo. Cemi azriT ki, es sityva adam smitis mier aris Semotanili mimoqcevaSi iseT konteqstebSi, rogoricaa: `Tavisufali eqsportisa da importis liberaluri sistema~ (Smith A. [An inquiry into the nature and causes of the] w[ealth] o[f] n[ations]. Vol. II [London, 1776]. p. 41) da `TiToeul adamians unda mieces neba ganaxorcielos Tavisi interesebi sakuTari qcevebis mixedviT, Tanasworobis, Tavisuflebisa da 22 samarTlianobis liberaluri gegmis mixedviT~ (p. 216). Letters of Lord Acton to Mary Gladstone / Ed. H. Paul. London, 1913. p. 44. Sdr. aseve misi msjeloba tokvilis liberalobis Sesaxeb naSromSi Lectures on the French Revolution (London, 1910. p. 357). 23 jer kidev me-18 saukunis damdegs SeniSna erTma ingliselma, rom `mas ar SeeZlo gaexsenebina erTi ucxoelic ki, ara aqvs mniSvneloba germaneli iqneboda is, frangi, italieli Tu Turqi, romelic inglisSi dafuZnebis Semdeg vigad ar qceuliyo~ (citirebulia: Guttridge G.H. English Whiggism and the American Revo- 24 lution [Berkeley: University of California Press, 1942]. p. 3). aSS-Si termin vigis mniSvnelobam, romelic me-19 saukuneSi gamoiyeneboda, waSala xsovna im faqtisa, rom me-18 s-Si is im principebTan iyo asocirebuli, romlebmac revolucias suli STabera, qveyanas damoukidebloba moapovebina da konstituciis safuZvlad iqca. swored vigebis sazogadoebaSi Camoyalibda axalgazrda jeims medisonisa da jon adamsis politikuri idealebi (Sdr.: Burns E.M. James Madison [New Brunnswick (N.J.): Rutgers University Press, 1938]. p. 4); jefersonis mowmobiT, swored vigebis principebiT moqmedebda yvela iuristi, romlebic absolutur umravlesobas warmoadgendnen maT Soris, vinc damoukideblobis deklaracias moawera xeli, aseve konstituciuri konventis monawileTa Sorisac (ix.: Writings of Thomas Jefferson. Ò. XVI [Washington, 1905]. p. 156). vaSingtonis jariskacebic ki tradiciuli viguri ferebiT _ `lurji da kameCis tyavis ferebiT~ _ morTul Solidarität }'vh'mksr 54 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba formebSi iyvnen gamowyobilni, rac maT inglisuri parlamentis foqsis (the Foxites) partiis vigebTan aaxloebda. Cvens dromde es ferebi SemorCa Jurnal `edinburgrevius~ ydas. Tuki socialistTa Taobam vigizmi Tavis sayvarel samizned gaixada, ufro gonivruli iqneboda am saxelis dacva socializmis mowinaaRmdegeTa mxridan. dReisTvis es erTaderTi sityvaa, romelic adekvaturad axasiaTebs liberal-gladstonianelebs, romlebic meitlendis, aqtonisa da braisis Taobis warmomadgenlebi arian, ukanaskneli Taobisa, romlisTvisac mTavari mizani Tavisufleba iyo da ara Tanasworoba an demokratia. 25 26 Acton, lord. Lectures on Modern History. London, 1906. p. 218 Sdr. s. padoveris sityvebi misi wignidan Introduction to The Complete Madison (N.Y., 1953. p. 10): `Cveni drois eniT medisoni daxasiaTebuli iqneboda rogorc `liberal-centristi~, jefersoni ki rogorc `radikali~. es savsebiT swori da Zalian mniSvnelovani azria, Tumca arc is unda daviviwyoT, rom e. korvini jefersonis dauZleveli gavlenis winaSe medisonis mogviano kapitulaciaze saubrobs (Corwin E.S. James Madison: Layman, Publicist, and Exegete // New York University Law Review [1952]. Vol. XXVII. p. 285). 27 Sdr. didi britaneTis konservatiuli partiis politikuri platforma, sadac sakmaod argumentirebulad aris saubari imis Sesaxeb, rom `es axali koncefcia [socialuri uzrunvelyofis sistema] koaliciuri mTavrobis mier iyo SemuSavebuli, romelSic umravlesoba ministri-konservatorebi iyvnen da romelic erTxmad moiwona konservatorTa umravlesobam... [Cven] SevimuSaveT principebi sapensio uzrunvelyofisTvis da gaviTvaliswineT daxmarebebi avadmyofobisTvis, umuSevrobisTvis, mrewvelobis Seferxebisa da saxelmwifo jandacvis sistemisaTvis~ (The Right Road for Britain. London, 1950. p. 41-42). 28 29 Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Smith A. Op. cit. Vol. I. p. 432. Ibid. Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 55 Targmani #5(38) Tavisuflebis teqnologia lari daimondi lari daimondi aris huveris institutisa da frimen spoglis saxelobis saerTaSoriso mecnierebaTa institutis ufrosi mecnieri TanamSromeli, stenfordis universitetis demokratiis, ganviTarebisa da kanonis uzenaesobis centris direqtori da `demokratiis Jurnalis~ damfuZnebeli Tanaredaqtori. 2003 wlis martSi guanCJous (kantoni CineTSi) policiam daakava 27 wlis san Jigangi da mas droebiTi sacxovrebeli nebarTvisa da piradobis mowmobis Cveneba mosTxova. vinaidan dakavebulma ver SeZlo am sabuTebis wardgena, is dakavebis centrSi gaigzavna. sami dRis Semdeg san Jigangi gardaicvala dawesebulebis saavadmyofoSi. sikvdilis mizezad dafiqsirda gulis Seteva, magram misi mSoblebis nebarTviT Catarebuli gvamis gakveTis Sedegad dadginda, rom is umowyalod iyo nacemi. sanis mSoblema TavianTi Svilis istoria miitanes liberalur gazeTSi Nanfang Dushi Bao (samxreT metropolisis yoveldRuri gazeTi), Solidarität }'vh'mksr 56 romlis gamoZiebamac daadastura, rom sani cemiT iyo mokluli patimrobisas. rogorc ki 25 aprils gamoZiebis Sedegebi gamoqveynda, `gazeTebma da vebgverdebma mTel CineTSi gaavrceles angariSi, internetis forumebi da eleqtronuli gancxadebebis dafebi aRSfoTebam moicva~ da es SemTxveva swrafad gaxda nacionaluri istoriis nawili1. centraluri xelisufleba iZulebuli Seiqna sakuTari gamoZieba daewyo da 27 ivniss man gamoavlina Tormeti adamiani, romlebsac brali miuZRodaT sanis sikvdilSi. sanis saqme, romelic oficialuri samarTaldarRvevis gamovleniTa da damnaSaveTa Ñîëiäàðíiñòü solidaroba mTavrobam ganacxada, rom is mTlianad daxuravda rvaasze met C&R dakavebis centrs.2 dasjiT damTavrda, iSviaTi SemTxveva iyo CineTSi, magram man farTo da xangrZlivi zegavlena iqonia, radgan erovnuli debatebi gamoiwvia `dapatimrebisa da repatriaciis~ (C&R) zomebis Taobaze, romlis mixedviTac policias ufleba hqonda daekavebina soflidan emigrirebulebi (Cveulebriv, sazarel pirobebSi mcxovrebni) sacxovrebeli adgilis an droebiTi nebarTvis uqonlobis gamo. sanis SemTxveva gardatexad aRiqmeboda _ pirvelad moxda, rom sazogadoebrivi azris mSvidobianma gamoxatvam aiZula CineTis komunisturi xelisufleba Seecvala erovnuli wesi. magram male es movlena redaqtor Ceng izhongis aramarTlzomier saqcielSi dadanaSaulebis sanis sikvdilis Semdgomi aRSfoTebis talRis dros mravalma Cinelma moqalaqem gamoaqveyna internetistoriebi `dapatimrebisa da repatriaciis~ sakuTar gamocdilebaze, xolo kanonmdeblobis konstituciuroba cxare debatebis sagnad iqca universitetebSi. internetiT gamoqveynebulma peticiam, romelic Txovda sruliad CineTis erovnul warmomadgenelTa mudmiv komisias gadaesinja dapatimrebisa da repatriaciis meqanizmi, male moipova sayovelTao saxalxo mxardaWera da 2003 wlis ivnisSi sababadac iqca, romelic adgilobrivma Cinovnikebma mis sam kolegasTan erTad daapatimres maTi im mcdelobis sapasuxod, rom gamoZiebinaT danaSauli, ramac sanis sikvdili gamoiwvia. samarTlebrivi dacva, romelic xiu zhiongma wamoiwyo oTxi Jurnalistis saxeliT, Tavad iqca gaxmaurebul sasamarTlo procesad. im dros, rodesac maTma kolega Jurnalistebma uprecedento kampania daiwyes maTi ganTavisuflebisTvis, risTvisac sxva saSualebebTan erTad internetpeticiac gamoiyenes, xium Seqmna Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity vebgverdi _ Ria konstituciuri iniciativa _ saqmesTan dakavSirebuli dokumentebisa da iuridiuli argumentebis gamosaqveyneblad. yovelive es `uflebebis dacvis~ _ weiquan-is _ mzardi moZraobis saxes iRebda. magram rodesac Cengi da misi moadgile redaqtori braldebis gareSe gamouSves cixidan, maT dakarges samsaxuri da xelisuflebam daxura xius vebgverdi. xium uflebebis dacvis kuTxiT moRvaweoba gasuli wlis ivlisamde gaagrZela, im dromde, vidre mis organizacias daxuravdnen da mas daakavebdnen politikurad motivirebuli braldebebiT gadasaxadebisagan Tavis aridebis gamo. am movlenebTan dakavSirebiT optimistebi aRniSnaven internetisa da `Tavisuflebis teqnologiis~ sxva formebis saocar unars _ gaafarToon adamianuri SesaZleblobebi, xeli Seuwyon damoukidebel komunikacias da mobilizacias da gaaZlieron ganviTarebadi Ñîëèäàðíîñòü 57 #5(38) samoqalaqo sazogadoeba. pesimistebi amtkiceben, rom CineTSi Zireulad araferi Secvlila. CineTis komunisturi partia myarad rCeba Zalauflebis saTaveSi angariSvaldebulebis gareSe. Weiquan-moZraobam kraxi ganicada, xolo CineTis saxelmwifom daawesa cifruli cenzuris uprecendento sistema. orive xedva garkveulwilad marTebulia. Tavisuflebis teqnologia saSualebas aZlevs moqalaqeebs gaavrcelon axali ambebi, gamoavlinon samarTaldarRvevebi, gamoxaton sakuTari Sexedulebebi, moaxdinon saprotesto moZraobis mobilizacia, Tvali adevnon arCevnebs, akontrolon xelisufleba, gaaRrmaon CarTuloba da gaafarToon Tavisuflebis horizonti. magram iseT avtoritarul saxelmwifoebs, rogoric CineTi, belorusia da irania, SeZenili da gaziarebuli aqvT STambeWdavi teqnikuri SesaZleblobebi internetis gasafiltrad, gasakontroleblad da gansxvavebuli azris mqone pirebis gamosavlenad da dasasjelad. dResdReobiT demokratebi da avtoritarebi ejibrebian erTmaneTs am teqnologiebis dauflebaSi. Tumca, saboloo jamSi, ara teqnologia, aramed politikuri wyoba da strategia da damkvidrebuli normatiuli, socialuri da ekonomikuri faqtorebi gansazRvraven imas, Tu vin `gaimarjvebs~ am SejibrSi. Targmani Tavisuflebis teqnologia _ es aris sainformacio da sakomunikacio teqnologiebis nebismieri forma, romelsac SeuZlia gaafarToos politikuri, socialuri da ekonomikuri Tavisufleba. Tanamedrove epoqaSi es gulisxmobs cifruli sainformacio da sakomunikacio teqnologiebis arsebiTad axal, urTierTdakavSirebul formebs _ kompiuters, internets, mobilur telefons da uricxv inovaciur aplikaciebs, romelTa Sorisaa iseTi `axali socialuri mediasaSualebebi~ rogoricaa Facebook-i da Twitter-i. cifrul sainformacio da sakomunikacio teqnologiebs adrindel teqnologiebTan SedarebiT garkveuli TvalSisacemi upiratesobebi aqvs. internetis decentralizebuli xasiaTi da SesaZlebloba (mobilur telefonebTan erTad), rom umokles droSi miawvdinos xma adamianTa did raodenobas, Zalze xelsayrelia farTo masebis organizebisTvis. radiosa da televiziisgan gansxvavebiT, axali sainformacio da sakomunikacio teqnologiebi ormxrivia da komunikaciis mravalmxriv formebsac Seicavs. iseTi saSualebebiT, rogorc aris Twitter-i (socialuri qselebis da mikroblogebis momsaxureba, rac mis momxmareblebs saSualebas aZlevs gaagzavnon da waikiTxon Setyobinebebi, romlebic 140-mde simbolos Seicaven), momxmarebels SeuZlia myisierad daukavSirdes asobiT da aTasobiT `mimdevars~. amgvarad, momx- Solidarität }'vh'mksr 58 mareblebi arian informaciis ara mxolod pasiuri mimRebni, aramed Jurnalistebi, komentatorebi, videooperatorebi, garTobis industriis muSakebi da organizatorebi. miuxedavad imisa, rom am saSualebaTa gamoyenebis udidesi wili arapolitikuria, teqnologias SeuZlia gazardos maTi SesaZleblobebi da uflebebi, visac surs politikuri iyos da gaakritikos avtoritaruli mmarTveloba. aRsaniSnavia, rom misi potencialis gamo arsebobs Sexeduleba internetze, rogorc politikuri movlenebis ganviTarebaSi uprecedento mediasaSualebaze. Tumca istoria frTxilia aseTi warmodgenebis mimarT. meTxuTmete saukuneSi beWdviT presaSi Zireuli gardatexa moxda informaciis Segrovebisa da gavrcelebis TvalsazrisiT, ramac safuZveli daudo renesanss, protestantul reformacias da samecniero revolucias. am fundamentebze aRmocenda Tanamedrove demokratia. magram beWdviTma presam aseve xeli Seuwyo centralizebuli saxelmwifos warmoqmnas da daaCqara moZraoba cenzuris mimarTulebiT.3 erTnaxevari saukunis Semdeg warmodgenili iyo telegrafi, rogorc mSvidobisa da urTierTgagebis xelSewyobis saSualeba. uecrad msoflio SeikumSa; axali ambebi, romelTa msoflioSi gavrcelebas erT dros kvirebi sWirdeboda, myisierad SeiZleboda gadacemuliyo. amas mohyva ara Ñîëiäàðíiñòü solidaroba mSvidoba da Tavisufleba, aramed yvelaze sisxliani saukune kacobriobis istoriaSi. Tavisuflebis teqnologiis dRevandeli enTuziastebi SeiZleba davadanaSauloT maTi viqtorianeli winaprebis analitikuri codvebis CadenaSi, `teqnologiur utopizmsa~ da `qronocentristulobaSi~ _ rac gulisxmobs `egocentrulobas imasTan mimarTebaSi, rom adamianis Tanamedrove Taoba ikavebs adgils istoriis mwvervalze~.4 saboloo jamSi teqnologia mxolod iaraRia, romelic xelmisawvdomia rogorc keTilSobili, ise bilwi miznebisTvis. radio da televiziac xom, erTi mxriv, SeiZleba iyos sainformacio pluralizmisa da racionaluri gansjis gamtari saSualeba, magram, meore mxriv, isini SesaZloa totalitaruli reJimebis mier fanatikuri mobilizaciisa da saxelmwifos totaluri kontrolis mizniT imarTebodnen. avtoritarul saxelmwifoebs SeuZliaT amave miznebisTvis xelSi Caigdon cifruli sainformacio-sakomunikacio teqnologiebic. da mainc manam, sanam axleburad moazrovne moqalaqeebs SeuZliaT gaaumjobeson da ukeTesad gamoiyenon es saSualebebi, maT SeuZliaT CaaxSon avtoritarizmi _ rogorc es rig SemTxvevebSi ganaxorcieles kidec. mobilizacia avtoritaruli mmarTvelobis winaaRmdeg cifruli sainformacio da sakomunikacio teqnologiebis `ganmanTavisuflebeli~ funqciis mxolod erT-erTi SesaZlo mimarTulebaa. vidre demokratiis umaRles wertilamde mobilizacias moaxerxebdes, manamde gacilebiT adre es saSualebebi SeiZleba gamoyenebuli iqnes sazogadoebrivi sferos gafarToebis xelSewyobisaTvis, siaxleebis, komentarebisa da informaciis gaziarebisTvis ufro pluralisturi da avtonomiuri platformis Sesaqmnelad. axali sainformacio da sakomunikacio saSualebebi Zlieri instrumentebia gamWvirvalobisa da angariSvaldebulebis, dokumenturi dasabuTebis TvalsazrisiTac, agreTve adamianTa uflebebis darRvevis Sesakaveblad da demokratiuli procesebis gasaviTareblad. da, marTalia, aq am azrs ver ganvaviTareb, magram cifruli sainformacio da sakomunikacio teqnologiebi siRaribisa da daavadebaTagan xalxis xsnis saSualebacaa: is gvawvdis droul informacias mosavlis fasebze, uzrunvelyofs mikrodafinansebas mcire mewarmeebisTvis, iZleva informacias epidemiebis gavrcelebis kerebis Sesaxeb da ufro qmediTad akavSirebs pirveladi jandacvis momsaxurebis mimwodeblebs sasoflo dasaxlebebTan.5 malaizia: sazogadoebrivi sferos gafarToeba avtoritaruli mmarTvelobis kritikuli sayrdeni aris informaciis kontroli. Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity blogebis (amJamad mTel msoflioSi as milionze meti blogia), internetdRiurebis, Tematuri Cetebis da ufro formalizebuli internetmediis meSveobiT interneti uzrunvelyofs eqskluziurad axal saSualebebs sainformacio nakadis gamravlebisa da komentarebis, debatebisa da azrTa sxvadasxvaobis masStabebis gafarTovebisTvis. amis erT-erTi yvelaze warmatebuli magaliTia internetgazeTi `malaisiakini~, romelic malaiziaSi axali ambebisa da komentarebis umTavres alternatiul wyarod iqca.6 `Tavisuflebis saxlis~ Tanaxmad, malaiziaSi izRudeba presis Tavisufleba. reJimi (rogorc saxelmwifo, ise mmarTveli koalicia Barisan Nasional-i) akontrolebs beWdviT da samauwyeblo mediasaSualebebs pirdapiri mflobelobisa da monopoliuri meTodebis meoxebiT. amgvarad, mas SeuZlia forma misces imas, rasac kiTxuloben da uyureben malaizielebi da SeuZlia samsaxuridan daTxovniT dasajos kritikulad ganwyobili Jurnalistebi. represiuli kanonebi mkacrad zRudaven informaciis miwodebis, gamoqveynebisa da gadacemis Tavisuflebas. magram malaiziaSi, ganaTlebis maRali donis mqone swrafad ganviTarebad qveyanaSi, mkveTrad gaizarda internetis xelmisawvdomoba (xolo bolo dros farToxazovani misawvdomoba), Tu gaviTvaliswinebT, rom 2000 wels internetiT sargeblobda mosaxleobis 15%, xolo 2009 wels _ 66% (rac tailandis Ñîëèäàðíîñòü 59 #5(38) monacemebs utoldeba da cotaTi CamorCeba honkongisas).7 tradiciul mediasaSualebebze mTavrobis mkacri kontrolisa da farTod gavrcelebuli internetmisawvdomobis da masSi SedarebiTi Tavisuflebis kombinaciam malaiziaSi gza misca internetJurnalistikas, romelSic moRvaweoba daiwyo orma damoukidebelma Jurnalistma _ stiven ganma da premeS Candranma. ganma da Candranma, romlebic studentobis droidan avtoritaruli mmarTvelobis oponentebi iyvnen, 1998 wlis reformebis periodSi gaacnobieres, rom malaiziaSi dadga mediis reformirebis da damoukidebeli informaciis miwodebis dro. TiTqmis 9000 aSS dolaris odenobis sakuTari danazogiT maT 1999 wlis noemberSi `malaisiakini daaarses da TiTqmis dauyovnebliv moixveWes saxeli, rodesac gamoaaSkaraves, Tu rogor amoWra samTavrobo gazeTma opoziciis dapatimrebuli lideris (da premier-ministris yofili moadgilis) anvar ibrahimis gamosaxuleba mmarTveli partiis politikosebis jgufuri fotodan. `malaisiakinma~ Tavidanve mkiTxvelTa loialuri da mzardi auditoria moipova imis gamo, rom sando da damoukidebel cnobebs awvdida sazogadoebas malaiziuri politikisa da mmarTvelobis Sesaxeb. misi mkiTxvelebis ricxvis zrdis proporciulad viwrovdeboda ZiriTadi gazeTebis mkiTxvelTa wre. moulodnelad malaizielebs Targmani saSualeba miecaT waekiTxaT didi xnis tabudadebuli Temebis Sesaxeb, rogoric aris korufcia, adamianis uflebebis darRveva, eTnikuri diskriminacia da policiis sisastike. amJamad internetgazeTi dReSi daaxloebiT TxuTmet axal ambavs aqveynebs inglisur enaze, garda imisa, rom aq ibeWdeba saavtoro statiebi, werilebi, mkiTxvelTa SeniSvnebi da yoveldRiuri satiruli nakvesebi (`kartunkiniSi), amasTan erTad _ Targmanebi da originaluri masalebi Cinur, malaiur da Tamilur enebze. `malaisiakini~ wers im skandalur Temebze, romlebsac ar Seexeboda arcerTi samTavrobo gazeTi; es Temebia _ biujetis uyairaTod xarjva, rac qveynis mTavari portis saagentoSi arsebul interesTa konfliqts ukavSirdeba, da finansuri darRvevebi bankSi (Bank Islam Malaysia), romelic mTavrobis mxardaWeriT sargeblobs. anvar ibrahimis mimarT reJimis mxridan axali samarTlebrivi ieriSis pirobebSi, `malaisiakini~ aris erTaderTi adgili, sadac malaizielebs SeuZliaT miiRon miukerZoebeli informacia opoziciis lideris winaaRmdeg ganxorcielebuli samarTlebrivi devnis Sesaxeb. 2008 wlis ivlisSi is gaxda malaiziis yvelaze xSirad monaxulebadi sainformacio gverdi, romelic TveSi TiTqmis 2,5 milion vizitors iTvlis. magram mainc, iseve, rogorc internet gamocemaTa umravlesoba mTel msoflioSi, is kvlav cdilobs moipovos finansuri mdgradoba. Solidarität }'vh'mksr 60 Tumca dResdReobiT malaiziaSi avtoritaruli mmarTveloba ar Sesustebula imasTan SedarebiT, rac `malaisiakinis~ daarsebis dros iyo aTi wlis win, is ufro konkurentunariani gaxda da SesaZloa ufro miuaxlovda demokratiul `garRvevas~, vidre odesme gasuli oTxi aTwleulis ganmavlobaSi momxdara. Tu gardatexa miRweul iqna, es ZiriTadad politikuri faqtorebis damsaxureba iqneba _ efeqturi opoziciuri Zalebis gaerTianebis da qedmaRali reJimis uxeSi Secdomebis damsaxureba. amasTan, ekonomikuri da socialuri cvlileba warmoSobs ufro ganaTlebul da mravalferovan mosaxleobas, romelic naklebad tolerantulia mTavrobis mxridan gadaWarbebuli meurveobisa da kontrolis mimarT. arCevnebis Sedegebi da sxva monacemebi miuTiTeben, rom axalgazrda malaizielebi gansakuTrebiT emxrobian (ufro demokratiul) opozicias. magram Znelia am politikuri da socialuri faqtorebis CamoSoreba damoukidebeli sazogadoebrivi sferos gafarToebisagan, risi iniciatoric `malaisiakini~ iyo. 2008 wlis martSi `barisan nasionalma~ naxevari saukunis manZilze yvelaze cudi Sedegi miiRo arCevnebSi, rodesac, pirvelad damoukideblobis Semdeg, saparlamento umravlesobis ori mesamedi dakarga. amas xeli Seuwyo internetJurnalistikis mzardma ganviTarebam, ramac daaknina koaliciis Ñîëiäàðíiñòü solidaroba `malaisiakini~ da misi saZmo garkveul demokratiul funqciebs asruleben. isini iseT faqtebsa da gamosaxulebebs gadascemen, romelTac malaizielebi sxvagvarad ver gaecnobodnen; komenta- gavrcelebuli pasuxia _ ara: CineTis `didi damcavi ekrani~ telefonebze cenzuris, monitoringisa da kontrolis zomebisaTvis~.8 globalur qselTan dakavSireba monopolizebulia mTavrobisgan marTuli ramdenime operatoris mier, romelTac mkacri SezRudvebi aqvT dawesebuli, rac warmoSobs arsebiTad `erovnul Sida qsels~, romelic gaTiSulia yvelafrisgan, ramac SeiZleba problema Seuqmnas CineTis komunisturi partiis monopolias Zalauflebaze. kritikuli vebgverdebisa da rebisa da debatebisTvis uzrunvelyofen cenzurisgan Tavisufal forums, rac kritikulad moazrovne sazogadoebriv sferos warmoSobs; sTavazoben sivrces da azris gamoTqmis uflebas maT, visac Semosavali, eTnikuri warmomavloba an asaki sazogadoebis marginalur wevrebad aqcevs; politikur opozicias, romlisTvisac miuwvdomelia samTavrobo media, aZleven SesaZleblobas daicvas Tavisi pozicia. am procesSi isini politikur ganaTlebas awvdian malaizielebs da xels uwyoben ufro demokratiuli normebis damkvidrebas. bevri onlainpublikacia da internetblogis saiti asrulebs analo- (Great Firewall), internetis gafiltvrisa da kontrolisTvis gamiznuli, xels uSlis damoukidebeli sazogadoebrivi sferos gaCenas internetSi. marTlac gansacvifrebelia CineTSi internetsivrcis kontrolis rogorc masStabebi, ise sirTule. CineTs dResdReobiT internetmomxmarebelTa yvelaze didi raodenoba hyavs msoflioSi _ 380 milion adamianze meti (es ricxvi mosaxleobis 29%-s utoldeba da Teqvsmetjer aRemateba 2000 wlis maCvenebels). magram mas aqvs agreTve msoflioSi yvelaze ZviradRirebuli, `mravalfenovani~ da rTuli sistema `internetsa da mobilur onlainmauwyeblobis misawvdomoba sistematurad ferxdeba. kompania Google-i gavida CineTidan cenzurisadmi protestis niSnad, xolo YouTube-i, Facebook-i da Blogspot-i, sxva farTod gamoyenebad saitebTan erTad, intensiurad iblokebian an dabrkolebebi eqmnebaT. Cinuri kompaniebi, romlebic saZiebo da qselur momsaxurebas uzrunvelyofen, saerTaSoriso kompaniebze ufro mkacr TviTcenzuraze Tanxmdebian. saprotesto talRis agorebis (rogorc, magaliTad, es moxda tibetis irgvliv 2008 wels) an sxva sensitiuri politikuri momentebis moaxloebisas, xelisufleba upirveles Zlieri upiratesoba mediis misawvdomobis mxriv da `Tavzari dasca qveyanas~ policiis mier demonstrantebis, gansakuTrebiT induri warmoSobis pirebis, Seuracxyofis uxeSi faqtebis dasabuTebiT. giur funqciebs sxva naxevradavtoritarul (rogoricaa nigeria) da mzardi da araliberaluri demokratiis mqone qveynebSi. magram SeuZliaT Tu ara am funqciebs damkvidreba iseT avtoritarul qveyanaSi, rogoric dRes CineTia? sazogadoebrivi sferos warmoSoba CineTSi Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 61 #5(38) yovlisa sainformacio centrebs da onlainforumebs xuravs. amJamad erTpartiuli mmarTveloba cdilobs aRmofxvras anonimuri komunikacia da qseluri kavSirebi blogebsa da komentarebze namdvili saxelebis registraciis moTxovniT da internetkafeebis mWidro kontroliTa da monitoringiT. ormocdaaTiaTaskaciani internetpolicia malulad daZvreba internetsivrceSi da auCinarebs `mavne Sinaarsis~ Semcvel informacias _ rogorc wesi, 24-48 saaTis ganmavlobaSi. studentebs qiraoben maT Tanatolebze TvalTvalis mizniT da reJimi fuls uxdis meoTxed milion internethakers (romelTac `50-centianebs~ uwodeben, radgan dabal anazRaurebas jerdebian), rom saxelmwifoze dadebiTi komentarebi daweron da cnobebi miawodon xelisuflebas uaryofiTi komentarebis Sesaxeb. magram internetsivrcis amgvari, TiTqmis totaluri, kontroli ambis mxolod erTi nawilia. ubralod, Zalze didia komunikaciisa da qseluri kavSirebis moculoba internetSi (da mobilur satelefono qselebSi) imisaTvis, rom saxelmwifom yvelafers gauwios cenzura da monitoringi. ufro metic, CineTis qselis momxmareblebs _ gansakuTrebiT axalgazrdebs, romlebic am teqnologiis wiaRSi izrdebian _ gamWriaxi goneba aqvT, mizandasaxulebi da cinikurebi arian oficialuri orTodoqsalobis mimarT. bevri Targmani maTgani mudmivad eZebs ukeTes teqnologiebs, raTa dauZvres internetcenzuras, da isini mokle droSi uziareben erTmaneTs TavianT mignebebs. Tu CineTis axalgazrda internetmomxmarebelTa umravlesoba apolitikuri da frTxilia, isini aseve Sors arian politikuri avtoritetebisgan da mgznebared mimarTaven daumorCileblobis zomier formebs, risTvisac xSirad iyeneben sityvaTa TamaSs. ramdenime xnis win axalgazrda Cinelma blogerebma gamoigones da intensiuri propaganda gauwies animaciur cxovels, romelsac isini protestis gamoxatvis niSnad `balaxis talaxian cxens~ uwodeben (saxeli Cinurad bilwi kalamburia). es miTiuri cxeni, rogorc istoria mogviTxrobs, mamaci da gamWriaxi cxovelia, romlis sacxovrebelSi SeiWrnen `mdinaris kiborCxalebi~. Cinurad am mtknari wylis kibosebrTa saxelwodeba (hexie) Zalian hgavs sityvas, romelic aRniSnavs hiu jintaos oficialur mmarTvel filosofias `harmoniaze~ _ es aris iarliyi, romelic, kritikosTa azriT, cotaTi metia, vidre evfemizmi cenzurisa da kritikis daxSobis aRsaniSnavad. gazeT China Digital Times-is redaqtoris xiao piangis gancxadebiT, balaxis talaxiani cxeni iqca cenzuris mimarT winaaRmdegobis simbolod. gamoxatuleba da animaciuri videoebi SeiZleba Candes, rogorc axalgazrduli pasuxi araracionaluri mmarTvelo- Solidarität }'vh'mksr 62 bisadmi, magram is faqti, rom gunds SeuerTda internetmosaxleobis didi umravlesoba, seriozuli mecnierebiT dawyebuli politikisadmi, Cveulebriv, gulgrili qalaqeli muSa-mosamsaxureebiT damTavrebuli, gviCvenebs, Tu ramodena rezonansi aqvs am gamoxatulebas.9 daumorCileblobis moZraobis gavrcelebisaTvis Cinelebs cifruli instrumentebis mzardi arCevani aqvT. Twitteri politikuri da socialuri qseluri kavSirebisaTvis yvelaze Zliermoqmedi saSualeba gaxda axali ambebis, Sexedulebebisa da gamanadgurebeli satiris swrafad gasavrceleblad. 22 aprils pekinis saxalxo universitetSi adamianTa uflebebis damcvelma samma aqtivistma gaaprotesta CineTis komunisturi partiis cnobili propagandistis vu haois gamosvla. mas dabalfasian banknotebs ayridnen da uyvirodnen _ `vu hao aris vu mao!~ (anu vu hao aris ormocdaaTcentiani). Twitter-ma am epizodis fotoebi mTel CineTs aCvena, ramac gaamxiarula milionobiT studenti, romlebic siamovnebiT amasxaraveben moZvelebul Sinaarss, tiranul azrovnebas da reJimis mimdevrebis sisastikemde uxeS qcevas. rodesac Google-ma 2010 wlis martis bolos ganacxada, rom uars ambobda CineTSi internetsaZiebo momsaxurebaze (mas Semdeg, rac uSedegod dasrulda misi konfliqti mTavrobasTan cenzurisa da kiberSetevebis Ñîëiäàðíiñòü solidaroba gamo), CineTis Twitter-sfero gamococxlda. bevri Cineli guldawyvetili iyo, rom Google-i tovebda maT alternatiuli Cinuri saZiebo sistemebis (rogoric aris Baidu) ufro farTod moqmedi cenzuris xelSi da SiSobdnen, rom `didi ekrani dablokavda sxva servisebsac, rogoric iyo Google Scholar-i da Google Maps-i. zogierTi eWvobda, rom Google-i aSS-is mTavrobis brZanebas asrulebda. magram kompaniis poziciam TanagrZnobisa da glovis didi talRa gamoiwvia, imisi msgavsi, rac ianvarSi moxda, rodesac Google-ma pirvelad gamoacxada, rom wasvlaze fiqrobda: `moqalaqe-reportiorebi gamudmebiT aqveynebdnen axal ambebs Twitter-ze, aCvenebdnen Cinel internetmomxmareblebs, romlebic gauTaveblad sTavazobdnen yvavilebs, baraTebs, leqsebs, sanTlebs da qedsac ki ixridnen Google-is abris winaSe, romelic kompaniis ofisebis win ekida pekinSi, Sanxaisa da guanCJouSi~.10 dacvis TanamSromlebi mgloviareebs fantavdnen, maT mier SeTavazebul ZRvens ki `ukanono yvavilebis xarks~ uwodebdnen. es termini swrafad gavrcelda CineTis internetforumebSi da simbolurad Tavisuflebis CaxSobas gamoxatavda. ra Tqma unda, sazogadoebrivi sfero CineTSi ufro farToa, vidre is auditoria, romelsac Tweets-is anu Twitter-is momxmareblebi Seadgenen. isini xSirad ukavSirdebian ufro vrcel blogebs, sadiskusio jgufebsa da axali ambebis reportebs. im saitebis didi nawili, romlebic aaqtiurebs azrovnebas, ufro Znelad dasablokia, radgan maTSi CineTis komunisturi partiis orTodoqsalobis kritika ufro daxvewili formiT xdeba, aq mocemulia demokratiuli principebisa da zogadi filosofiuri koncefciebis axsna-ganmarteba, zogjer miniSnebebiT konfucianizmsa da daoizmze, aseve tradiciuli Cinuri azrovnebis sxva SezRudvebze, amitom maT akrZalvas Ckp ver bedavs. srulmasStabiani blogebis gancxadebebi (romlebzedac ar vrceldeba Twitter-is mkacri limitebi teqstis sigrZesTan mimarTebiT) gacilebiT ufro mosaxerxebelia mTavrobis kritikisTvis (Tumca es, cxadia, ostaturad da Serbilebulad unda moxdes). rebeka makkinoni fiqrobs, rom CineTSi blogosfero `gacilebiT ufro Tavisufali sivrcea, vidre mTavari mediasaSualebebi~, _ iq cenzuris masStabebi gansxvavebulia blogebis servisis im TxuTmeti mimwodeblis cenzuris masStabebisagan, romlebic man Seamowma. amgvarad, `politikurad sensitiuri masalis didi nawili cocxlobs CineTis blogosferoSi da misi gadarCenis Sansebi SeiZleba gaizardos codnisa da strategiis daxmarebiT~.11 kontrolis gavrcelebuli meqanizmebis miuxedavad, Cineli aqtivistebis azriT, iseTi cifruli saSualebebi, Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity rogoricaa Twitter-i, Gmail-i da programebi, romlebsac SeuZliaT filtracias Tavi aaridon, iZlevian komunikaciis, qseluri kavSirebisa da informaciis gamoqveynebis saSualebas, rac sxvagvarad warmoudgeneli iqneboda dRevandel CineTSi. Tavisuflebis teqnologiis daxmarebiT disidenti inteleqtualebi adamianTa liberaluri klasidan, romelTac ar gaaCniaT konkretuli mizani an programa, cocxal da TvalsaCinod mzard erTian Zalad iqcnen. maTma progresulma manifestma _ `qartia 08~-m, romelic mowodebaa cxrameti reformis ganxorcielebisaken, raTa CineTSi damkvidrdes `Tavisufleba, demokratia da kanonis uzenaesoba~ _ xelmomweraTa umravlesoba moipova blogebis daxmarebiT, rogoric aris, magaliTad, bullog.cn. rodesac `qartia 08~ gamoqveynda internetSi 2008 wlis 10 dekembers, samasze meti Cineli inteleqtualisa da adamianTa uflebebis damcvelis xelmowerebiT, mTavrobam saswrafod daiwyo misi yvelanairi xsenebis CaxSoba. magram Semdeg `moxda raRac uCveulo. Cveulebrivma adamianebma, rogoric iyo tangi [xiaoZao], romelTac arasodes gaukritikebiaT mTavroba, daiwyes dokumetis gavrceleba da Tavs mxardamWerebad acxadebdnen, riTic daZlies Tavisi adrindeli SiSi. erTi Tvis ganmavlobaSi xuTi aTasze metma Cinelma moqalaqem moawera xeli dokuments. maT Soris iyvnen ara mxolod ubralo disidentebi, aramed Ñîëèäàðíîñòü 63 #5(38) Targmani swavlulebi, Jurnalistebi, kompiuteris specialistebi, biznesmenebi, maswavleblebi da studentebi, romelTa saxeli warsulSi ar yofila dakavSirebuli aseT moZraobebTan, aqve iyvnen CineTis socialuri ierarqiis dabali fenebis warmomadgenlebic _ fabrika-qarxnebsa da mSeneblobebze dasaqmebuli muSebi da fermerebi~.12 rebs hiu, `Tu maT akrZalavT, barem mec amkrZaleT!~ `ra giTxraT~, Seepasuxnen qveSevrdomebi, `xalxi ambobs, rom, Tu isini Tqven agkrZalaven, qartias mainc daanebeben Tavs~.13 mTavrobam maleve daxura tangis blogi, mas Semdeg, rac man xeli moawera qartias, da amnairadve gausworda uamrav sxva blogs, romelic mas mxars uWerda (maT Soris bullog.cn-is mTlian saits). magram kampania grZeldeba iatakqveSa salonebSi, mokle miniSnebebSi da antisaxemwifoebriv xumrobebSi, romlebic virusiseburad vrceldeba socialuri mediiTa da swrafi teqsturi SetyobinebebiT. erTi aseTi xumrobis mixedviT, CineTis gulficxi prezidenti hiu jintao pretenziebs gamoTqvams qartiis demokratiul koncefciebze, rogoricaa federalizmi, opoziciuri partiebi da kavSirebis Seqmnis Tavisufleba. `saidan modian eseni?~ _ kiTxulobs is. misi favoritebi moiZieben wyaroebs da cudi ambiT dabrundebian: es abezari cnebebi saTaves iReben mao Zedunis, Cjou enlais, CineTis komunisturi partiis, oficialuri gazeTisa (The Xinhua Daily) da Tavad saxalxo respublikis konstituciidan. aRelvebuli hiu fiqrobs ra gaakeTos. misi qveSevdromebi sTavazoben akrZalos am cnebebis xseneba. `Tqve idiotebo!~, wamoiyvi- Tavisuflebis teqnologia amavdroulad `angariSvaldebulebis teqnologiaa~ imiT, rom is uzrunvelyofs efeqtur da Zliermoqmed saSualebebs gamWvirvalobisa da monitoringisTvis. cifruli kamerebi iseT saitebTan kombinaciaSi, rogoric aris YouTube-i, qmnian axal SesaZleblobebs Zalauflebis borotad gamoyenebis SemTxvevebis gamovlenisa da gamoZiebisTvis. policiis mxridan sisastikis faqtebs iReben mobiluri telefonebis kamerebiT da deben YouTube-sa da sxva saitebze, ris Semdegac blogerebi aRSfoTebuli sazogadoebis yuradRebas miapyroben maTze. CawereT `adamianTa uflebebis darRveva~ YouTube-is saZiebo sistemaSi da miiRebT daaxloebiT aTi aTas videos, romlebzec naCvenebia yvelaferi: bambis mwarmoeblebis samuSao pirobebi uzbekeTSi, samTo mrewvelobis meTodebi filipinebze, adamianis organoebis amokveTis faqtebi CineTSi, bahaisinis devna iranSi. YouTube-ze atvirTulma videom, romelzec warmodgenilia axalgazrda malaizieli qali, romelsac policia mmarTvelobis monitoringi, darRvevebis gamovlena Solidarität }'vh'mksr 64 Cabuqvnas aiZulebs SiSvel mdgomareobaSi, qveynis premier-ministri iZulebuli gaxada damoukidebeli gamoZieba moeTxova. rodesac venesuelis prezidentma ugo Cavesma akrZala radio karakasis satelevizio mauwyebloba 2007 wlis maisSi, man YouTube-is saSualebiT gaagrZela mauwyebloba. da gasakviri ar aris, rom iseTma avtoritarulma saxelmwifoebma, rogoric irani da saudis arabeTi arian, mTlianad dablokes Sesvla am saitze. msoflios umetes nawilSi, gansakuTrebiT ki afrikaSi, angariSvaldebulebis Ziebisas gamoiyeneba Tavisuflebis teqnologiis umartivesi forma: teqsturi Setyobinebebi mobiluri telefonebiT (dadasturebuli faqtia, rom mobiluri satelefono qselebi gansakuTrebiT gamosadegia infrastruqturis siRaribiT gamorCeul afrikaSi, radgan isini did teritoriebs faraven, risTvisac fiWuri kavSirgabmulobis ramdenime anZis garda bevri araferia saWiro). msoflios garSemo mobiluri telefonebis gavrcelebis areali da SesaZleblobebi mkveTrad izrdeba iseTi Ria tipis programuli uzrunvelyofiT, rogoricaa FrontlineSMS-i, romelic uzrunvelyofs farTomasStabian ormxriv teqstur kavSirs mobiluri telefonebis saSualebiT. ukanasknel wlebSi programa gamoyenebuli iyo mobiluri satelefono qselebis saSualebiT erovnuli arCevnebis monitoringisaTvis nigeriasa da Ñîëiäàðíiñòü solidaroba ganaSi, adamianis uflebebis darRvevis faqtebis swrafi SetyobinebisTvis _ egvipteSi, korufciis sawinaaRmdego da adamianis uflebebis dacvis sakiTxebze moqalaqeTa informirebisTvis _ senegalSi, da samoqalaqo areulobis monitoringisa da aRwerisTvis _ pakistanSi. keniuri organizaci `uSahidi~ uflebebis darRvevis monitoringisaTvis _ kongos demokratiul respublikaSi da arCevnebze dakvirvebisaTvis _ avRaneTSi, indoeTSi, libansa da meqsikaSi. (suahilurad `mtkicebuleba~) iyenebs programas `krizisebis dagegmarebisTvis~. es saSualebas aZlevs nebismier msurvels, rom adresats miawodos krizisis Sesaxeb informacia teqsturi SetyobinebiT mobiluri telefonis, elfostis Tu onlain sakontaqto formis saSualebiT, Semdeg ki aerTianebs informacias da gamosaxavs mas rukaze realur droSi. Tavdapirvelad es xerxi gamoyenebuli iyo moqalaqe Jurnalistebis mier keniaSi arCevnebis Semdgom gabatonebuli Zaladobis faqtebze Setyobinebebis rukaze datanis mizniT 2009 wlis damdegs, raSic CaerTo TiTqmis 45000 kenieli momxmarebeli. mas Semdeg is gamoiyeneboda samxreT afrikaSi qsenofobiis niadagze momxdari Zaladobrivi incidentebis aRwerisas, Zaladobisa da adamianis sainvesticio fondi, romelic eqvsi wlis win daarses Bay-is damfuZnebelma pier omidiuarma da misma meuRle pemma. is Bay-is midgomas avrcelebs politikuri da socialuri inovaciebis samyaroSi: yvelas eZleva Tanabari ufleba miiRos informacia da SesaZlebloba, rom daareguliros adamianTa potenciali da bazrebis Zala. am axleburi midgomis farglebSi (romelic moicavs rogorc erToblivi saaqcio kapitalis fonds, mimarTuls mogebaze orientirebuli wamowyebebisken, aseve arakomerciuli grantebis gamcem fondsac) gacemulia 325 milion aSS dolarze meti investiciebisa da grantebis saxiT or farTo sferoSi: `kapitalis misawvdomoba~ (mikrofinansireba, mewarmeoba da sakuTrebis ufleba) da `media, bazrebi da gamWvirvaloba~ (romelic xels uwyobs rogorc Ushahidi-is, ise FrontlineSMS-is umsxvilesi damfinansebeli aris Omidyar Network (ON) _ saqvelmoqmedo Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity gamWvirvalobis mxardamWer teqnologias, angariSvaldebulebas da ndobas mediis, bazrebisa da mTavrobis doneze). ON exmareba erovnul partniorebs nigeriaSi, ganasa da keniaSi, romlebic iyeneben sainformacio teqnologiebs mmarTvelobis gaumjobesebisa da sityvis Tavisuflebis amaRlebis mizniT. maT Sorisaa Infonet-i _ vebportali, romelic uzrunvelyofs moqalaqeebis, mediisa da arasamTavrobo organizaciebisTvis advilad misawvdom informacias erovnuli da adgilobrivi xelisuflebis biujetebze keniaSi, da Mzalendo _ mravlismomcveli saiti, romelic saSualebas aZlevs kenielebs Tvali adevnon maTi parlamentis wevrebis moRvaweobas. ON-is mxridan gamWvirvalobisken mimarTuli iniciativebis mxardaWera vrceldeba sxva qveynebzec da aSS-Si dafuZnebul organizaciebzec. maT Sorisaa Global Integrity, romelic iyenebs internets da sxva sainformacio wyaroebs oTxmocdaaTze met qveyanaSi korufciis detaluri Sefasebebis Sesadgenad; da Ñîëèäàðíîñòü 65 #5(38) fondi Sunlight-i, romelic iyenebs internets da Sesabamis teqnologias, rom aSS-is amomrCevlebisTvis ufro xelmisawvdomi gaxados informacia federaluri mTavrobis danaxarjebze, kanonmdeblobasa da gadawyvetilebebis miRebis procesebze. cifruli mobilizacia cifruli revoluciis erT-erTi yvelaze pirdapiri, Zlieri da avtoritaruli reJimebisTvis sagangaSo efeqti is aris, rom igi xels uwyobs swraf da farTomasStabian saxalxo mobilizacias. mokle teqsturi Setyobinebebis funqciiT aRWurvilma mobilurma telefonebma SesaZlebeli gaxades is, rasac teqnologiis guru hovard reingoldi `fleSmobs~ uwodebs _ es aris masobrivi qselebi momxmareblebisa, romlebic erTmaneTTan didi siswrafiT urTierToben, ierarqiuli sistemiT Tu centraluri direqtiviT, da erTimeores atyobineben Seikribon (an `mogrovdnen~) garkveul adgilas protestis gamoxatvis mizniT. 2001 wlis ianvarSi filipinebis prezidenti jozef estrada `gaxda istoriaSi saxelmwifos pirveli mmarTveli, romelmac daTmo Zalaufleba `fleSmobis~ sasargeblod~, rodesac aTobiT aTasi, da Semdeg, oTxi dRis ganmavlobaSi, milionze meti cifrulad mobilizebuli filipineli Seikriba istoriul saprotesto adgilze manilaSi.14 mas Semdeg Tavisuflebis teqnologia iyo xelSemwyobi Targmani TiTqmis yvela SemTxvevaSi, rodesac xalxi masobrivad gamovida demokratiisa da politikuri reformebis moTxovniT. Tavisuflebis teqnologia garkveviT figurirebda narinjisfer revoluciaSi, romelmac daamarcxa arCeviTi avtoritaruli reJimi ukrainaSi masobrivi saprotesto aqciebis meSveobiT 2004 wlis noembersa da dekemberSi. axali ambebisa da informaciis mniSvnelovan wyaros warmoadgenda internetgazeTi `ukrainskaia pravda~, romelic werda rogorc reJimis mier saprezidento arCevnebis gayalbebis, ise opoziciis mier amis SeCerebis mcdelobebze. revoluciis dasasrulisTvis es internetgazeTi gaxda `yvelaze farTod wakiTxvadi sainformacio wyaro, rac ki odesme yofila ukrainaSi~.15 vebgverdis sadiskusio forumebi aqtivistebs aZlevdnen sivrces, sadac maT SeeZloT gayalbebis faqtebis dasabuTeba da saukeTeso praqtikuli meTodebis Sesaxeb informaciis gacvla.16 teqsturi Setyobinebebis daxmarebiT SesaZlebeli gaxda masobrivi saxalxo protetis mobilizeba da koordinireba, ramac yinulovan amindSi gamoiyvana asobiT aTasi kieveli damoukideblebis moedanze da sabolood arCevnebis meore turis daniSvna gamoiwvia, romelSic demokratiulma opoziciam gaimarjva. am cifrulma saSualebebma xeli Seuwyves agreTve 2005 wlis kedris revolucias Solidarität }'vh'mksr 66 libanSi (ramac gaaerTiana milionze meti demonstranti, romlebic siriuli jarebis gayvanas iTxovdnen), 2005 wels gamarTul saprotesto aqciebs qalTa saarCevno uflebebisTvis kuveitSi, 2007 wels venesueleli studentebis protests radio karakasis televiziis daxurvis gamo da 2008 wlis aprilis saxalxo amboxebas egvipteSi, sadac aTobiT aTasi axalgazrda demonstrantis mobilizeba Facebookis daxmarebiT ganxorcielda.17 2007 wlis seqtemberSi `internetma, kamerianma telefonebma da sxva cifrulma qselurma teqnologiebma gadamwyveti roli iTamaSes~ birmis zafranis revoluciaSi, romelsac ase ewoda aTasobiT budisti beris monawileobis gamo. marTalia saprotesto moZraobis mobilizaciaSi cifruli teqnologiis pirdapiri roli mcire iyo, magram is xmamaRla atyobinebda msoflios amis Sesaxeb da saaSkaraoze gamohqonda sisxliani sadamsjelo RonisZiebebi, romlebic mTavrobam wamoiwyo sapasuxod: `birmis macxovreblebi mobiluri telefonebiT iRebdnen fotosuraTebsa da videoebs da Cumad tvirTavdnen maT internetkafeebidan an cifrul failebs agzavnidnen sazRvrebs gareT internetSi asatvirTad~. aseTma saerTaSoriso xilulobam SesaZloa bevris sicocxle gadaarCina imiT, rom SeaCera samxedroebis mier Zalis gamoyeneba ise farTod da iseTi sisastikiT, rogorc es 1998 wels moxda.18 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba CineTSi teqsturi gzavnilebiT yovlismomcveli kavSiri iyo masobrivi saprotesto talRis warmoSobis mTavari faqtori. 2007 wels mobiluri telefonebiT gagzavnili asobiT aTasi teqsturi gzavnilis vulkaniseburma amoxeTqvam qalaq siaminSi, romelic taivanis sruteze mdebareobs, safuZveli daudo iseT saxalxo mRelvarebas ekologiurad mavne qimiuri nivTierebebis qarxnis SenobasTan, rom xelisuflebam SeaCera proeqti.19 teqsturi gzavnilebis zegavlena gaizarda da gavrcelda mTeli qveynis masStabiT, rodesac blogerebma CineTis sxva qalaqebSi miiRes isini da swrafad gaaRvives ukmayofileba. teqnologiam SeaRwia CrdiloeT koreaSic ki, romelic msoflioSi yvelaze Caketili sazogadoebaa, radgan Crdilokoreeli emigrantebi da samxreTkoreeli adamianis uflebebis damcvelebi cdiloben daiyolion Crdilokoreelebi Tan waiRon telefonebi samSobloSi CineTidan da Semdeg gamoiyenon movlenebis ganviTarebis Sesaxeb cnobebis gadasacemad (CineTis mobiluri qselebis meSveobiT).20 navTobiT mdidar yureSi mdebare saxelmwifoebSi teqsturi Setyobinebebis daxmarebiT samoqalaqo aqtivistebi da politikuri opozicionerebi `adgenen wevrebis araoficialur siebs, avrceleben cnobebs dakavebuli aqtivistebis Sesaxeb, mouwodeben amomrCevlebs Seikribon, gegmaven Sexvedrebsa da demonstraciebs, organizebas uweven kampaniebs saWirboroto sakiTxebis mosagvareblad. yovelive es mTavrobis mxridan kontrolirebadi gazeTebis, satelevizio sadgurebisa da vebgverdebis gverdis avliT xdeba~.21 cifruli mobilizaciis bolodroindeli yvelaze dramatuli magaliTia iranis mwvane moZraoba, romelic mohyva aSkara ukanono qmedebebs arCevnebis dros, ris Sedegadac, rogorc aRmoCnda, opoziciis saprezidento kandidatma ver moipova gamarjveba 2009 wlis 12 ivniss. wina wlebSi iranis internetsfero swrafi tempiT viTardeboda, rasac mowmobs qveyanaSi arsebuli `60000 sistematurad ganaxlebadi blogi~, romelic moicavs socialuri, kulturuli, religiuri da politikuri sakiTxebis farTo speqtrs;22 Facebook-is mkveTri popularizacia, romelmac Semoikriba TiTqmis 600 000 sparsulenovani momxmarebeli;23 da axali ambebis saagentoebis, samoqalaqo jgufebis, politikuri partiebisa da kandidatebis mier internetis moxmarebis intensiuri zrda. rodesac 13 ivniss arCevnebSi amJamindeli prezidentis mahmud ahmedi nejadis gamarjveba gamocxadda (xmaTa 62%iani upiratesobiT), internetis sasaubro forumebze, blogebze da socialur qselebSi swrafad gavrcelda SemaSfoTebeli cnobebi kenWisyris gayalbebis Sesaxeb. Twitter-is, teqsturi gzavnilebis, Facebook-is da iseTi Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity sparsulenovani socialuri qselebis saitebis saSualebiT, rogor aris Balatarin-i da Donbleh-i, iranelebi swrafad avrcelebdnen axal ambebs, Sexedulebebs, demonstraciebisken mowodebebs. 17 ivniss musavis mxardaWerebma Twitter-is daxmarebiT mouwodes aTobiT aTas Tanamoqalaqes Teiranis centrSi gamosuliyvnen. internetmomxmareblebi mTeli Tvis ganmavlobaSi awyobdnen saprotesto aqciebs mTel qveyanaSi, maT Soris iyo farTomasStabiani demonstraciebi dedaqalaqSi, aseve aqciebi, romlebsac oridan sam milionamde adamiani eswreboda. YouTube-i aseve uzrunvelyofda sivrces foto- da videomasalis gamosaqveyneblad adamianis uflebebis darRvevaTa da mTavrobis mier represiuli zomebis miRebis faqtebze. 20 ivniss Teiranis Zaladobrivi saprotesto aqciebis dros neda agha-soltanis sikvdilis amsaxveli 37-wamiani videoklipi swrafad gavrcelda internetSi, iseve, rogorc policiisa da reJimis avazakebis fotoebi, romlebic scemdnen mSvidobian demonstrantebs. nedas sikvdilma da barbarosuli sisastikis SemaSfoTebelma kadrebma bolo mouRes islamuri respublikis narCen legitimurobas rogorc saSinao, ise saerTaSoriso arenaze. dRemde mwvane moZraoba warmoadgens ganTavisuflebis teqologiis rogorc potencialis, ise SezRudvebis magaliTs. am dromde islamuri respublikis reaqcioneri istebliSmenti Zalauflebas Ñîëèäàðíîñòü 67 #5(38) imiT inarCunebs, rom zewolis berketebs akontrolebs da cdilobs isini sastiki gadawyvetilebebis aRsrulebisaTvis gamoiyenos. cifrulma teqnologiam ver SeaCera tyviebi da xelketebi 2009 wels da ver SeuSala xeli bevri protestantis gaupatiurebas, wamebasa da sikvdiliT dasjas. magram man naTlad daasabuTa es boroti qmedebebi, aaSkaravebda ra reJimis xelSemwyobi bazis mTavar sayrdenebs, romelTa Soris aris Siituri samRvdeloebis didi nawili. maSin, rodesac reJimi wamebiT cdilobda disidentebisgan maTi elfostis parolis mopovebas, raTa meti oponentis vinaoba daedgina, interneti xels uwyobda samoqalaqo da politikuri pluralizmis damkvidrebas iranSi; qveynis SigniT moqmed opozicias iranul diasporasTan da sxva msoflio TemebTan akavSirebda; aviTarebda agreTve cnobierebas, codnasa da mobilizebis unars, rac bolos da bolos daamarcxebs avtokratiul reJims iranSi. mTavari faqtori, romelic gansazRvravs, Tu rodis moxdeba es, erTmaneTTan iranelebis ufro Tavisuflad da usafrTxod urTierTobaa internetiT. kedlebis ngreva yvelaze Tavisufal garemoSic ki axal cifrul sainformacio da sakomunikacio saSualebebs seriozuli SezRudvebi da xarjebi aqvT. Zalze mkrTalia zRvari pluralizmsa da kakofonias Soris, propagandasa da aratolerantulobas Soris da sazogadoebrivi Targmani sferos gafarToebasa da mis uimedo danawevrebas Soris. mediaportalebis ricxvis gamravlebis Sedegad ufro met adamians mieca azris gamoTqmis ufleba, magram yvela azri rodia racionaluri da civilizebuli yofis Sesaferisi. sainterneto (da sakabelo) mediis gavrcelebiT calsaxad ar gaumjobesebula sazogadoebrivi azrovnebis xarisxi, axalma teqnologiam warmoSva erTgvari `eqokamera~ ideologiurad erTnairad moazrovne adamianebisTvis, romlebic cdiloben mibaZon erTmaneTs. xolo xelmisawvdomoba xels uwyobs gacilebiT uaress: zizRis gaRvivebas, pornografias, terorizms, kiberdanaSaulobebs, onlainSpionaJs da sainformacio oms. es realuri problemebia da zedmiwevniT analizs moiTxovs _ maregulirebeli da sakanonmdeblo normebis miRebamde _ raTa ganisazRvros, rogor SeuZlia demokratias daabalansos adamianis Tavisuflebis, codnisa da unarebis ganviTarebis udidesi SesaZleblobebi da is safrTxeebi, romlebsac es teqnologiebi erTnairad uqmnis individualur da koleqtiur usafrTxoebas. da mainc yvelaze didi gamowveva cifruli samyarosTvis kvlavac Tavisufali misawvdomobaa. internetiT sargeblobis gafiltvra da gakontroleba arademokratiuli reJimebis mxridan sul ufro da ufro xSirdeba da amave dros ufro kompleqsuric xdeba. xolo zogierT naklebad rTul xerxs, rom- Solidarität }'vh'mksr 68 lebic komerciul programebs iyeneben gasafiltrad, saitebis erTmaneTisgan ganurCevlad dablokva SeuZlia. amJamad sam aTeul saxelmwifoze meti axorcielebs internetis gafiltvras an saerTod ukrZalavs iq Sesvlas Tavis moqalaqeebs.24 sazrian momxmareblebs SeuZliaT gamoiyenon teqnologiebi, romliTac Tavs aarideben kontrols, magram zogierTi aseTi teqnologia programebis dayenebas moiTxovs, rac ar aris SesaZlebeli, Tu internetSi Sesvla sajaro kompiuteridan an internetkafedan xorcieldeba; bevri qseluri aplikacia iblokeba imave filtrebiT, romlebic politikurad sensitiur saitebs blokaven; garda amisa, am teqnologiebis umetesoba momxmareblisgan teqnikuri codnis garkveul dones moiTxovs.25 yvela SemovliTi meTodi ar icavs qselis momxmareblebis piradi informaciis saidumloebas da anonimurobas, rac SeiZleba gansakuTrebiT mwvave problemad iqces, rodesac internetis momwodebeli saxelmwifos mier marTuli kompaniaa. iranelebSi popularuli ufaso programa Tor-i momxmarebels im gziT sTavazobs anonimurobis dacvas, rom `axorcielebs kodirebuli informaciuli nakadis gadamisamarTebas mravali gadacemis saSualebiT... msoflios garSemo~, rac aZnelebs reJimis mier transmisiis SeCerebas.26 magram Tu is efeqturad axdens internetmomsaxurebis miwodebis monopolizebas, sasowarkveTili reJimi, rogo- Ñîëiäàðíiñòü solidaroba ric birmaSi iyo 2007 wels, yovelTvis SeZlebs sapasuxo zomebis miRebas qveynis internetmomsaxurebis gaTiSviT an, rogorc es iranis mTavrobam gaakeTa, siCqaris Senelebis meSveobiT servisis paralizebis gziT, maSin, rodesac xelisufleba eleqtronul sainformacio nakadSi eZebda protestis Semcvel informacias.27 liberaluri demokratiis qveynebSic ki Tavs iCens xelmisawvdomobis sakiTxi. bolo periodSi qselis momxmareblebi mTeli msoflios masStabiT da aSS-is mTavroba SeaSfoTa avstraliaSi gamocemulma uaRresad vrcelma sakanonmdeblo winadadebebma, romlebic aiZuleben internetmomsaxurebis mimwodeblebs, rom garkveuli samarTlebrivi da moraluri mosazrebebiT (maT Soris bavSvTa dacvis motiviT) didi raodenobis saitTa Savi sia Seadginon. CineTSi miRebuli praqtika, romelic aiZulebs internetprovaiderebs pasuxismgebloba aiRon im Sinaarsze, romlis xelmisawvdomobasac isini uzrunvelyofen, aRwevs internetTan dakavSirebiT evropis samarTlebrivi da maregulirebeli normebis ganxilvebSi.28 dResdReobiT mimdinareobs teqnologiuri Sejibri demokratebs, romlebic cdiloben gverdi auaron internetis cenzuras, da diqtaturul reJimebs Soris. bolo xanebSi iseTma diqtaturulma reJimebma, rogoric iranisaa, mniSvnelovan warmatebas miaRwies represiebis kuTxiT. nawilobriv es imiT aris ganpirobebuli, rom dasavluri kompaniebi, rogoricaa nokia-simensi, mzad arian mihyidon maT progresuli sameTvalyureo da filtrirebis teqnologiebi. nawilobriv ki es Tavad diqtatoruli reJimebis damsaxurebaa, romlebic siamovnebiT uziareben erTmaneTs TavianT yvelaze cud meTodebs. axali SemovliTi teqnologiebis sabazo kompiuteruli sistema Semodis bazarze da milionobiT Cinels, vietnamels, iranels, tuniselsa da sxvas mxurvaled surs maTi mopoveba. liberaluri demokratiis mdidarma qveynebma bevrad meti unda gaakeTon aseTi teqnologiebis mxardasaWerad da xeli Seuwyon (subsidirebiTac) maT gavrcelebas xelmisawvdom fasad da usafrTxod iseT qveynebSi, sadac interneti izRudeba. kidev metis gakeTeba SeiZleba kodirebis gasaumjobeseblad, raTa avtoritaruli mmarTvelobis pirobebSi mcxovrebi adamianebisTvis onlainkomunikacia da organizeba ufro usafrTxo iyos. progresi SeiZleba miRweuli iqnes imgvari satelituri SeRwevis gavrcelebiTac, romelic gverds uvlis erovnul sistemebs, Tuki satelituri TefSebis fasi da yovelTviuri sargeblobis tarifebi mniSvnelovnad Semcirdeba. dasavlur saxelmwifoebs SeuZliaT daxmarebis gaweva filtrirebisa da meTvalyureobis gaumjobesebuli teqnologiebis represiuli mTavrobebisTvis eqsportis akrZalviT da dasavluri teqnologiuri kompaniebis Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity mxardaWeriT, rodesac diqtatoruli reJimebi axorcieleben maTze zewolas, rom `gadascen internetis momxmarebelTa piradi monacemebi~.29 da sabolood, liberaluri demokratiis qveynebma xma unda aRimaRlon im blogerebis, aqtivistebis, Jurnalistebis uflebebis dasacavad, romlebic dakavebuli iqnen mSvidobiani reportaJebisTvis, qseluri kavSirebis damyarebisa da internetis saSualebiT saorganizacio saqmianobisTvis. mniSvnelovania, rom amerikis SeerTebulma Statebma ganacxados, rogorc es saxelmwifo mdivanma hilari klintonma gaakeTa Tavis istoriul gamosvlaSi 21 ianvars, rom `Cven mxars vuWerT erTian internets, sadac mTel kacobriobas Tanabari ufleba aqvs miiRos codna da gamoxatos ideebi~. magram brZola eleqtronuli xelmisawvdomobisTvis realurad aris sainformacio saSualebebis gamudmebuli brZola TavisuflebisTvis. ara teqnologia, aramed adamianebi, organizaciebi da mTavrobebi gansazRvraven imas, Tu vin gaimarjvebs. Ñîëèäàðíîñòü 69 #5(38) Targmani SeniSvnebi: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Sophie Beach, The Rise of Rights? China Digital Times, http://chinadigitaltimes.net/2005/05/rise-of-rights. Yongnian Zheng, Technological Empowerment: The Internet State and Society in China (Stanford: Stanford University Press, 2008), 14751. Ithiel de Sola Pool, Technologies of Freedom (Cambridge, Mass.: Belknap Press,1983), 251. Tom Standage, The Victorian Internet (New York: Berkley, 1998), 210, 213. For various accounts, see http://fsi.stanford.edu/research/program_on_liberation_technology . This account draws heavily from a student research paper conducted under my supervision: Astasia Myers, Malaysiakini: Internet Journalism and Democracy, Stanford University, 4 June 2009. Figures on the growth of Web use in Malaysia and China are available at www.internetworldstats.com/ stats3.htm. Freedom House, Freedom on the Net: A Global Assessment of Internet and Digital Media, 1 April 2009, 34; available at www.freedomhouse.org. Private email message from Xiao Qiang, May 2009. Quoted with permission. S.L. Shen, Chinese Forbidden from Presenting Flowers to Google, UPI Asia Online,15 January 2010; available at www.upiasia.com/Politics/2010/01/15/chinese_forbidden_from_presenting_flowers_to_ google/4148. Rebecca MacKinnon, Chinas Censorship 2.0: How Companies Censor Bloggers, First Monday, 2 February 2009; available at http://firstmonday.org/htbin/cgiwrap/bin/ojs/index.php/fm/article/view/2378/ 2089. See also Ashley Esarey and Xiao Qiang, Below the Radar: Political Expression in the Chinese Blogosphere, Asian Survey 48 (September-October 2008): 752-72. Ariana Eunjung Cha, In China, a Grass-Roots Rebellion, Washington Post, 29 January 2009. Charter 08 Still Alive in the Chinese Blogosphere, China Digital Times, 9 February 2009. Larry Diamond 83 Howard Rheingold, Smart Mobs: The Next Social Revolution (New York: Basic Books, 2003), 158. Michael McFaul, Transitions from Postcommunism, Journal of Democracy 16 (July 2005): 12. Robert Faris and Bruce Etling, Madison and the Smart Mob: The Promise and Limitations of the Internet for Democracy, Fletcher Forum of World Affairs 32 (Summer 2008): 65. Cathy Hong, New Political Tool: Text Messaging, Christian Science Monitor, 30 June 2005; Jóse de Córdoba, A Bid to Ease Chávezs Power Grip; Students Continue Protests in Venezuela; President Threatens Violence, Wall Street Journal, 8 June 2007. Mridul Chowdhury, The Role of the Internet in Burmas Saffron Revolution, Berkman Center for Internet and Society, September 2008, 14 and 4; available at http://cyber.law.harvard.edu/sites/ cyber.law.harvard.edu/files/Chowdhury_Role_of_the_Internet_in_Burmas_Saffron_Revolution.pdf_0.pdf Edward Cody, Text Messages Giving Voice to Chinese, Washington Post, 28 June 2007. Choe Sang-Hun, North Koreans Use Cell Phones to Bare Secrets, New York Times, 28 March 2010. Available at www.nytimes.com/2010/03/29/world/asia/29news.html . Steve Coll, In the Gulf, Dissidence Goes Digital; Text Messaging is the New Tool of Political Underground, Washington Post, 29 March 2005. John Kelly and Bruce Etling, Mapping Irans Online Public: Politics and Culture in the Persian Blogosphere, Berkman Center for Internet and Society, April 2008; available at http://cyber.law. harvard.edu/sites/cyber.law.harvard.edu/files/Kelly&Etling_Mapping_Irans_Online_Public_2008.pdf. Omid Habibinia, Whos Afraid of Facebook? 3 September 2009; available at http://riseoftheiranianpeople.com/2009/09/03/who-is-afraid-of-facebook . In addition to Freedom House, Freedom on the Net, see Ronald Deibert, John Palfrey, Rafal Rohozinski, and Jonathan Zitrain, Access Denied: The Practice and Policy of Global Internet Filtering (Cambridge: MIT Press, 2008). For the ongoing excellent work of the OpenNet Initiative, see http://opennet.net. University of Toronto Citizen Lab, Everyones Guide to By-Passing Internet Censorship, September 2007; available at www.civisec.org/guides/everyones-guides. Center for International Media Assistance, National Endowment for Democracy, The Role of New Media in the 2009 Iranian Elections, July 2009, 2; available at http://cima.ned.org/wp-content /uploads/2009/07/cima-role_of_new_media_in_iranian_electionsworkshop_report.pdf. Rory Cellan-Jones, Hi-Tech Helps Iranian Monitoring, BBC News, 22 June 2009. Available at news.bbc.co.uk/2/hi/technology/8112550.stm. Rebecca MacKinnon, Are Chinas Demands for Internet Self-Discipline Spreading to the West? McClatchy News Service, 18 January 2010; available at www.mcclatchydc.com/2010/01/18/82469/ commentary-are-chinas-demands.html. Daniel Calingaert, Making the Web Safe for Democracy, ForeignPolicy.com, 19 January 2010; available at www.foreignpolicy.com/articles/2010/01/19/making_the_web_safe_for_democracy . Solidarität }'vh'mksr 70 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba LUMEN arareligiuri rwmena, adamianisadmi rwmena da ndoba, rwmena sakuTari Tavisa mitropoliti anton suroJeli qvemoT warmodgenili saubari 1972 wels bi-bi-sis rusulenovani religiuri programiT gadaica rwmenaze saubrisas yovelTvis RvTisadmi rwmenas vgulisxmobT. sinamdvileSi adamianisadmi rwmenac arsebobs. igi TiTqmis iseve mudmivad da Rrmad gansazRvravs Cvens cxovrebas, rogorc RvTis rwmena. amasTan, RvTisa yvelas ar swams, adamianebTan Tanacxovreba ki maTdami rwmenas moiTxovs. sazogadoebrivi, politikuri, ojaxuri gardaqmnis yvela mcdeloba adamianisadmi rwmenas efuZneba. religiisa Tu cxovrebis axali wesis qada-gebisas Canafiqri verasodes ganxorcieldeba adamianis Sromisa da Zalisxmevis gareSe. amitom yoveli gardamqmneli, yoveli adamiani, romelic xalxs raime siaxlisken mouwodebs, Tavis mowodebas maTdami rwmenaze afuZnebs. wvrilmanebSi, yoveldRiur Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity yofaSi yvelafers gansazRvravs rwmena imisa, rom adamianSi aris raRac kargi, keTili, romelic gaWirvebas, mwuxarebas, sixaruls exmianeba da cxovrebis warmarTvis safuZvels warmoadgens. swored am rwmenaze msurs saubari. aseTi rwmena malemrwmenobasa da gulubryvilo damokidebulebas rodi gulisxmobs. igi ar niSnavs, TiTqos yvelaferi SesaZlebelia da adamianis TanagrZnobis mosapoveblad mxolod mimarTva kmara. amave dros unda gvjerodes, rom ar arsebobs adamiani WeSmariti adamianuri siRrmeebis gareSe, ar arsebobs kaci, romelSic ver gaaRviZeb sikeTesa da Rirsebas. aseT daskvnamde mivyavarT cxovrebis yvela sferoSi Ñîëèäàðíîñòü 71 #5(38) LUMEN dagrovebul gamocdilebas. magaliTad, msoflios bevr qveyanaSi sasjelaRsrulebiTi sistemis gardaqmna mimdinareobs. adre damnaSaves cixeSi aTavsebdnen sazogadoebisgan mosacileblad. igi mokveTil nawils warmoadgenda. dRes cixes sul ufro xSirad im adgilad ganixilaven, sadac SesaZlebelia, daexmaro patimars, gaxdes adamiani. adamianisadmi rwmena swored aseT damokidebulebas gulisxmobs. igi ar efuZneba sicxades. xSirad gviwevs sicxadis miRma gaxedva da aRmovaCenT raRacas, rac TiTqos arc ki arsebobs. saxarebaSi ori ambavia gadmocemuli, romlebic naTlad warmoaCenen adamianisadmi qristes damokidebulebas, adamianis mimarT mis rwmenas. qali mixvda, rom, Tuki sicocxles SeunarCunebdnen, arasodes Caidenda imas, rac misi sikvdilis mizezi gaxdeboda. macxovarma zustad ganWvrita es, miubrunda garSemomyofT da uTxra: pirveli ioanes saxarebis merve TavSia moTxrobili. es aris ambavi mruSobaSi mxilebuli qalisa, romelic macxovarTan miiyvanes. faqtebi mis winaaRmdeg iyo mimarTuli. mas danaSaulze waaswres da gmobasa da mkacr sasjels imsaxurebda. qristem ganikiTxa ara is qali, aramed misi saqcieli. igi memruSed ki ar miiRo, aramed misi sulis siRrmeSi Caixeda, ganWvrita masSi siwminde da axali cxovrebis SesaZlebloba amoikiTxa. roca qali samsjavros winaSe wardga da gaacnobiera, rom misi codva sikvdilis tolfasi iyo, is, ra Tqma unda, gamofxizlda. im wuTSi realobad iqca is, rasac eubnebodnen, rom codva akvdinebs da angrevs: man Sescoda da maTi rjulis mixedviT, unda CaeqolaT. aseve saocaria meore ambavi, qristes Sexvedra petre mociqulTan mas Semdeg, rac es ukanas-kneli dafrTxa, SiSma Seipyro da samjer uaryo macxovari. qriste ar ekiTxeba mas, nanobs Tu ara imis gamo, rac Caidina, aramed eubneba: _ vinc ucodvelia Tqvens Soris, pirvelad iman esrolos qva!... yvela wavida. qriste marto darCa qalTan: _ sad arian Seni ganmsjelni? _ wavidnen, _ upasuxa qalma. _ arc me gangikiTxav. wadi da amieridan nuRar Sescodav. es magaliTi gviCvenebs, Tu rogor ganWvrita qristem adamiani da dainaxa is SesaZleblobebi, romelic dafaruli iyo misi qmedebiT. _ giyvarvar? petre mTeli guliT pasuxobs: _ diax, ufalo, miyvarxar. macxovari samjer usvams mas am SekiTxvas. uceb petre xvdeba, rom faqtebis sicxade mis winaaRmdegaa mimarTuli. igi ambobs: _ ufalo, Sen uwyi yoveli, uwyi, rom miyvarxar! qristem kvlav mowafeTa Soris miuCina mas adgili. gana Cven ase viqceviT? gana vijerebT, rom adamians, Solidarität }'vh'mksr 72 romelic cudad mogveqca, aqvs ufleba, gviTxras: _ diax, miyvarxar! me arc mamacoba meyo, arc sulieri Zala da siRrme, magram mainc miyvarxar! _ da yovelive SesaZlebeli xdeba. netav, Cvenc ase vepyrobodeT erTmaneTs, erTmaneTis gvjerodes da ar gvabrmavebdes adamianebis qmedebebi, ar gvayruebdes maTi sityvebi, aramed SegveZlos adamianis sulSi Cumad Caxedva da masSi humanurobis, SesaZlo adamianuri sidiadis danaxva da, aqedan gamomdinare, adamians axal cxovrebas, Cvens ndobas vTavazobdeT da sakuTari adamianuri Rirsebis Sesabamisad cxovrebisken movuwodebdeT. ase rom vepyrobodeT erTmaneTs, maSin adamianTa Soris yvelaferi SesaZlebeli gaxdeboda, nebismieri gardaqmna da kacobriobisTvis axali cxovreba daiwyeboda. wina saubris dros mkiTxes: ra movimoqmedoT maSin, roca adamiani ambobs: `ar Semwevs Zala, Seni Cemdami rwmena da ndoba vitvirTo.~ es kiTxva metad mniSvnelovania da msurs, pasuxi gavce. Cveulebriv, Zalian ganvicdiT Cvendami undoblobas. vgrZnobT, rom gvaqvs garkveuli SesaZleblobebi, magram maT gansaxorcieleblad gvWirdeba rwmeniT savse gulis mxardaWera, im adamianis siyvaruli, romelic gvetyoda: `Sen SeZleb Seni Tavis realizebas, ganxorcielebas.~ xdeba isec, roca ndobas gvicxadeben, uceb SiSi gvipyrobs, vaiTu Ñîëiäàðíiñòü solidaroba ver gavamarTlo es ndoba, araferi gamomivides da Cemi ocnebebi ise gaifantos, rogorc nisli mzis amosvlisas. ra moxdeba maSin? nuTu srulad davkargav im adamianebis ndobas, pativiscemas da, SesaZloa, siyvarulsac ki, romlebsac ase veimedebodi? es garemoeba xSirad abrkolebs adamians. magram ufro didi xelSemSleli faqtori, SesaZloa, is iyos, rom Zalian xSirad, roca meore adamiani ndobas gvicxadebs, mas TiTqos SeuZleblis swams da ar iTvaliswinebs, rom Cveulebrivi mokvdavebi varT. gvgonia, rom is Cvengan Zalian bevrs moelis, TiTqos yovlisSemZleni viyoT, yvelafris gakeTeba SegveZlos upirobod, SeuzRudavad. aseT dros vacnobierebT, rom, erTi mxriv, es SeuZlebelia da nabijis gadadgmis SiSi gvipyrobs, meore mxriv, roca raimes ganxorcielebas vcdilobT, aRmovaCenT, rom ver vmaRldebiT im `ugunur~, `gauazrebel~, `upasuxismgeblo~ ndobamde, romelic gamogvicxades. aq ori garemoeba ikveTeba. erTi mxriv, is, vinc meore adamians endoba da Tavis rwmenas mas STagonebisTvis uZRvnis, amas dafiqrebiT, gonivrulad da brZnulad unda akeTebdes. meore mxriv, adamiani, romelic am rwmenis Rirsi xdeba, fxizlad unda iyos, gonivrulad moqmedebdes da mTeli Zalisxmeva mimarTos iqiT, rom SemoqmedebiTad ganaxorcielos Tavisi mowodeba. amasTan, unda acnobierebdes, zogierTi SezRudva mainc arsebobs. es SezRudvebi xSirad yuradRebis miRma gvrCeba, sanam saqmes SevudgebiT. mxolod maSin, roca viwyebT romelime mecnierebis Seswavlas, wignis kiTxvas, raime saqmianobas, vxedavT, risi gakeTeba SegviZlia da sad gadis Cveni SesaZleblobis zRvari. magram dawyeba aucilebelia. ar unda SevuSindeT sakuTari SesaZleblobebis zRvarTan miaxloebas, radgan (es Zalze mniSvnelovania) Cvendami ndoba, Cvendami rwmena gulisxmobs ara yovelive imis ganxorcielebas, rac saerTod adamianisTvisaa SesaZlebeli, aramed imas, rom maqsimalurad srulyofilad ganvaxorcieloT sakuTari Tavi. es azria Cadebuli qristes igavSi talantebis Sesaxeb. sityvam `talanti~ aswleulebis manZilze specifikuri elferi SeiZina. yvelam icis, ra igulisxmeba talantSi, roca saubaria musikaze, xelovnebaze, literaturaze. qristes dros talanti fulad erTeuls warmoadgenda. ai, romeliRac pirovnebas mieca anabari, SesTavazes misi dabandeba da imis maqsimalurad miRweva, rac mas SeeZlo. Tu es adamiani niWieria, mTeli Zalisxmevis daZabviT gaaormagebs da gaasammagebs misTvis boZebul talants, saCuqars, niWs. Tu is naklebad dajildoebulia, mcireds mainc miaRwevs. magram mas ara aqvs ufleba, daemsgavsos igavSi warmodgenili sami pirovnebidan imas, visac yvelaze naklebi talanti, naklebi niWi mieca. mas SeeSinda, vaiTu, is, rac CemSia Cadebuli, rac meboZa, gavflango, davkargo da amis gamo pasuxi momeTxoveba. man talanti Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity dafla, anu ubralod, gverdiT gadado, miwaSi Camarxa, Seinaxa. gansjisa da angariSis gasworebis dro roca movida, samiveni patronis winaSe wardgnen. aRmoCnda, rom pirvelma da meorem raRacas miaRwies, raRac moiges, mxolod mesamem ver moipova veraferi. is gansajes ara imitom, rom Tavis patrons veraferi moagebina, aramed imitom, rom SeSinda da verafris gakeTeba gabeda, gadawyvetileba ver miiRo. Tu am suraTs Cveulebriv yofaSi gadmovitanT, igavSi moxsenebuli talanti SeiZleba gavaigivoT xelovnebis, literaturis, poeziis sferoSi gamovlenil niWTan, magram es igavis SezRuduli gageba iqneboda. Tavidanve CvenSi Cadebuli talanti aris yovelive is, rac Cvens SesaZleblobebSi Sedis. es aris mTeli simdidre, mravalsaxeoba, mravalferovneba Cveni pirovnebisa. SevZlebT mis xorcSesxmas Tu ara? SevZlebT. TiToeuls SeuZlia yovelive imis ganxorcieleba, razec mas nebisyofa, gambedaoba, STagoneba eyofa. swored aq aris simZimis centri, es aris am problemis arsi. adamianis imdenad unda gvwamdes, iseTi ndoba unda gamovucxadoT, ise unda STavagonoT, rom man sakuTar TavSi aRmoaCinos simamace, mxneoba, igrZnos SemoqmedebiTi sixarulis Zala TviTrealizaciis dros. marTalia, SeiZleba is geniosi ar aris, magram adamiania, SeiZleba arafriT gamoirCeodes, magram iyos TavisTavadi, ramdenadac Zala Seswevs, Ñîëèäàðíîñòü 73 #5(38) mSvenivrad da srulyofilad SeZlos es. am SemTxvevaSi aRar davadebT mas mZime uRels, aRar avkidebT tvirTs, romlis tarebac arafriT ZaluZs, ar moviTxovT misgan, gaxdes iseTi, rogoric is arasdros (Tavis ocnebaSic ki) gaxdeba, aramed vetyviT: Sexede, ra simdidrea SenSi, gankarge is, nu gazomav mas, warmoaCine SenSi Semoqmedi da ganaxorciele igi! rasac goneba ver miswvdeba, guls uxme; roca simtkice giRalatebs, megobars mimarTe da naxav, rom, ris ganxorcielebasac marto ver SeZleb, sxvebTan erTad frTebs Seasxam da kacobriobis saganZurSi Sens wvlils Seitan. Tu aseTi rwmeniT mivudgebiT adamians, mis STagonebasac SevZlebT, arc Cveni ndobiT davamZimebT da igi, Tavisi SesaZleblobis Sesabamisad, SemoqmedebiTi sixaruliT gaizrdeba. germaneli mwerlis bertold brextis erT-erT moTxrobaSi daaxloebiT aseT dialogs vxvdebiT. erT kacs ekiTxebian: `ras akeTebT, roca vinme giyvarT?~ `me, _ pasuxobs is, _ masTan dakavSirebiT samoqmedo gegmas vadgen~. `gegmas? Semdeg ras akeTebT?~ `Semdeg vzrunav, rom orive erTmaneTs moergos, Seesabamebodes~. `miTxariT, vin an ra unda moergos meores: adamiani gegmas Tu gegma adamians?~ `ra Tqma unda, _ pasuxobs batoni kerneri, _ adamiani unda Seesabamebodes gegmas~. aseT midgomas xSirad adamianisadmi rwmenas uwodeben, LUMEN TiTqos adamianis Seswavla, misi Secnoba, yvela SesaZleblobis ganWvreta, gegmis Sedgena da is, rom adamiani aiZulo, am gegmas moergos, SesaZlebeli iyos. es Secdomac aris da danaSaulic, romelsac uSveben calkeuli adamianebi ojaxSi, sazogadoebebi da ideologiuri dajgufebebi rogorc morwmune, ise urwmuno adamianebisa. ojaxur cxovrebaSi es movlena zogjer tragikul aspeqts iZens. mSoblebi winaswar gansazRvraven, ra moutans maT Svilebs bednierebas. isini aiZuleben maT, gaxdnen bednierebi ise, rogorc TviTon warmoudgeniaT. es exeba colqmrul urTierTobebsac, megobrebTan damokidebulebasac: `ara, me vici, ra aris sasargeblo SenTvis, ra aris ukeTesi! naxav, ra kargad iqneba yvelaferi!~ da am momakvdinebeli, sulis SemxuTveli, cxovrebis damangreveli siyvarulis msxverpli zogjer evedreba kidec: `Tundac nuRar geyvarebi, oRond momeci Tavisufleba!~ adamianTa sazogadoebebSi es garemoeba xSirad ufro tragikul formebs iRebs, roca umravlesoba an romelime Zalauflebis mqone dajgufeba calkeul adamianebs Tu mTlianad sxva dajgufebas Tavis gavlenis qveS aqcevs da moiTxovs, rom yvelam warmodgenili gegmis mixedviT imoqmedos. isini, vinc amas akeTeben, yovelTvis fiqroben, rom maT swamT adamianisa, sjeraT, rom is SeiZleba didi da mniSvnelovani gaxdes. fiqroben, rom Tavad mas ar sjera sakuTari Tavisa. es Solidarität }'vh'mksr 74 rom ase iyos, is yvelafers miatovebda da maTi diqtatis morCili gaxdeboda. sinamdvileSi aseTi midgoma adamianis rwmenis sruli uaryofaa. aseTi midgoma efuZneba imas, rom adamianis an sazogadoebis civi, gonebismieri, profesiuli analizis Sedegad, yvela monacemis Segrovebis Semdeg, ikveTeba gamosaxuleba, saxe adamianis, sazogadoebis an mTlianad kacobriobisa. Semdgom ki am sacodavi sazogadoebis, anu kacobriobis `gegmaSi Casmas~ cdiloben. am dros aviwydebaT, rom adamianisadmi rwmena imas niSnavs, rom im codnis zRvris miRma, rac ukve mis Sesaxeb SevityveT, TvalTaxedvis zRvris miRma mas CvenTvis miuwvdomeli siRrmeebi aqvs: uZiro, siRrmiseuli qaosi, romlis Sesaxeb germaneli filosofosi nicSe odesRac werda: `vinc Tavis TavSi qaoss ar atarebs, is verasodes Sobs varskvlavs.~ aqedan gamomdinare, b-n kerneris midgoma, romelzec brexti mogviTxrobs, zustad SemoqmedebiTi qaosis SesaZleblobas gamoricxavs. oRond ara im qaosis, romelic uimedo mouwesrigeblobas niSnavs, aramed qaosis, rogorc Camouyalibebeli yofierebisa, romlis Rrma fesvebidan TandaTan amoizrdeba wesrigi, gaazrebuli qmedeba. adamianisadmi WeSmariti rwmena zustad imas iTvaliswinebs, rom damkvirveblisTvis adamiani saidumlod rCeba. miTumetes, gonebiT damkvirveblisTvis, radgan WeSmariti xedva adamianisa ara Wkua-gonebidan gamomdinareobs, aramed guli- Ñîëiäàðíiñòü solidaroba dan. mxolod gulia WeSmariti mWvreteli. mxolod mas SeuZlia, goneba miuwvdomel siRrmeSi Caaxedos. adamianisadmi WeSmariti rwmena iTvaliswinebs siRrmeebis arsebobas da maT farul SesaZleblobebs da mudam elis, rom raRac moulodneli, araCveulebrivi SeiZleba moxdes. magram erTi ram TiTqmis yovelTvis xdeba. Cven adamians Tavisuflebas vaniWebT da amavdroulad vendobiT, Cveni rwmeniT vamdidrebT mas da STavagonebT. xSirad damkvidrebis procesSi adamiani zurgs aqcevs imas, vinc misi STamgonebeli da damxmare iyo; da ara marto zurgs aqcevs, periodulad misTvis es aucileblobasac warmoadgens. is valdebulia, ganagrZos TviTganviTareba da pirovnuli damoukideblobis ganmtkiceba, manamde arsebul urTierTobaTagan gamijvna. da adamiani, romelic SemoqmedebiTi rwmeniT STaagonebs dids Tu pataras, saero sazogadoebas Tu eklesiurs, imisTvis mzad unda iyos, rom mas zurgs Seaqceven. am dros man sxvaTa mimarT sakuTari rwmena unda gamoscados. gamoscados daueWveblad, Seuryevlad, zurgis Seqcevis gareSe. man rogorc sasixarulo aRmoCena, ise unda miiRos, is faqti, rom adamiani, romelic uwin masze iyo damokidebuli (Tundac mxolod misi ndobisa da misive rwmenis mxriv), amJamad damoukedeblad iwyebs arsebobas da misi damoukideblobis xarisxi izrdeba. Tu adamiani, romelmac Tavidan STaagona meore da irwmuna misi, maSinac uryevi darCeba, rodesac Camoyalibebis procesSi droebiT zedmeti aRmoCndeba, Tu SeZlebs uari Tqvas ZalauflebiT Zaladobasa da darwmunebis survilze, anda nazi (zogjer ki sastiki) siyvaruliT Zaladobaze, maSin is TviTon gaxdeba adamiani, am sityvis sruli, ukidures SemTxvevaSi, sityvis aRmatebuli mniSvnelobiT. amrigad, imisTvis, rom sxva adamiani iwamo, unda gabedulad da SemoqmedebiTad gwamdes sakuTari Tavis; da Tu es ase ar aris, Tu ar gvwams im siRrmeebisa, romelTagan SesaZloa amoizardos miuwvdomeli sidiade, maSin verc sxvas vuboZebT iseT Tavisuflebas, romelic mas sakuTari Tavis povnaSi daexmareba. daexmareba gaxdes moulodneli da miuwvdomeli, iseTi, gansakuTrebul wvlils rom Seitans sazogadoebisa da kacobriobis cxovrebaSi, ara dadgenils, aramed gamorCeuls (individualurs) da SemoqmedebiTs. rogorc zemoT aRiniSna, SeuZlebelia gwamdes sxva adamianis, Tu sakuTari Tavis ara gvwams. ra aris sakuTari Tavis rwmena? profesiulad da yofidan gamomdinare, adamianebis umravlesoba gvipasuxebda: sakuTari Tavis rwmenaa, roca uryevad gjera, rom Tuki nebisyofas daZabav da gonebis mTel Zalebs moikreb, yovelive sasurvels miaRwev, ra Tqma unda, dasaSveb farglebSi... sakuTari Tavis aseTi rwmena sadRac Tavdajerebulobas esazRvreba, masSi advilad gadadis da saboloo jamSi es aris rwmena ara Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity sakuTari Tavisa, aramed imis dajereba, rom garSemomyofni Cvens Zalisxmevas daemorCilebian. raRac aspeqtSi es imis dajerebacaa, rom meyofa Zal-Rone, gardavqmna da Sevcvalo garSemomyofni an viTareba, mosalodneli situaciebi Cems garSemo. sakuTari Tavis WeSmariti rwmenaa, roca mjera, rom CemSi aris raRac iseTi, rac ar vici, rac CemTvis miuwvdomelia, rac izrdeba, viTardeba da, SesaZloa, srulyofilebamde mivides. Tavdajerebulobis safuZveli sakuTari Tavis codnaa, zogjer _ gadaWarbebuli TviTSefaseba. rwmenas ki araviTari TviTSefaseba ar sWirdeba, radgan misi kvlevis sagani aris adamianis saidumlo. da rodesac adamianis saidumloze vsaubrob, imis Tqma ki ar msurs, rom adamianSi aris raRac miCqmaluli, aramed imis, rom adamiani mTlianobaSi aris mudmivi dinamika, uwyveti sicocxle, moZraoba da zrda. da arc erTi wamiT, verc TviT adamiani, verc vinme sxva amis Sekavebas ver SeZlebs. dinamikas ver SeaCerebs. misi kvlevis, mis arsSi wvdomis mizniTac ver SeaCerebs. dinamika gayinvas ar eqvemdebareba: adamiani dinamiuria yovelJams da maradis. gamodis, rom adamianisa da sakuTari Tavis rwmena aris rwmena imisa, rom CemSic da yovel adamianSi, sicocxlis daumarcxebeli dinamikaa Cadebuli. da erTaderTi, ramac SeiZleba xeli SeuSalos am dinamikis ganxorcielebas da realobaSi gadazrdas, aris Cemi simxdale, gaubedaoba. Ñîëèäàðíîñòü 75 #5(38) garemoebebi, raoden kargi da cudi, raoden sastikic unda iyos, rogorc unda iyos mimarTuli pirovnebis gatexaze, ganadgurebaze, mxolod imis sababs iZleva, rom Sinaganma SemoqmedebiTma dinamikam gamoamJRavnos Tavi axleburad, sxvagvarad, moulodneli saxiT, magram, yvelafris miuxedavad, gamoamJRavnos. sakuTari Tavis rwmena aris dajerebuloba am Sinagan, saidumlo, SemoqmedebiT, da saboloo jamSi, gamarjvebul dinamikaSi. sakuTari Tavis rwmena amitomac sakuTar TavSi dajerebulobacaa. gjera, rom yovel adamianSi da, kerZod, CemSic aris iseTi siRrme, romelic CemTvisac SeumCnevelia. da Tu dRidan dRemde sul ufro meti srulyofilebiT gamoamJRavneb Sens Tavs, maqsimaluri gulaxdilobiT, simarTliT, RirsebiT da gabedulad, saboloo jamSi, gamoaCen da aamoZraveb sul ufro axal da axal Zalebs, romelTa SeCereba SeuZlebeli iqneba. magram zemoaRwerili brma process ar warmoadgens, masSi xedvis unaricaa. adamiani TviTganviTarebis dros sakuTari Tavis meTvalyurec unda iyos _ oRond uSiSari da uSfoTveli. ar unda usvamdes sakuTar Tavs SekiTxvas: var ki me is, vinc minda gavxde, an vinc minda viyo? aramed cxoveli interesiT, rogorc meTvalyure, romelic process Tvals adevnebs, mis aRricxvas awarmoebs da cdilobs gamoiyenos, moixmaros, iRonos yvelaferi is, rac misi SesaZleblobebis farglebSi Sedis. es niSnavs, rom adamianma unda LUMEN iswavlos sakuTari Tavis mosmena, upirveles yovlisa, yuri daugdos sindiss, anu im simarTles, romelic masSia davanebuli. imitom, rom Tu sindisis xma, simarTlis xma miCumebulia, mas veranairad da verasodes Seenacvleba kanoniereba, piro-biToba, adamianuri wesebi. Semdgom, adamianma yuri unda miugdos cxovrebis xmas, anu imas, rasac mas cxovreba aswavlis: calkeuli adamianis cxovreba da mis gverdiT sazogadoebis, xalxis cxovreba, kacobriobis cxovreba, biologiuri sicocxle. da sabolood, morwmunem, ueWvelad, yuri unda daugdos TviT uflis xmas, romelic wminda werilSia gacxadebuli, romelic ufro xmamaRla, samarTlianad da WeSmaritad JRers, vidre adamianis sindisi. yovelive zemoaRniSnuli adamians saSualebas aZlevs, miakvlios sakuTar TavSi, yuri daugdos da Tvali adevnos siRrmeebs da amiT cxovreba gaamdidros, gaamravalferovnos. rogorc ukve iyo naTqvami, mas mouwevs mTeli Zalisa da didi gambedaobis mokreba, radgan es procesi aris cxovrebis brZola kvdomis winaaRmdeg, brZola Semoqmedebisa im yvelafris winaaRmdeg, rac mas klavs, brZola sindisisa imis winaaRmdeg, rac usindisod cxovrebas uwyobs xels. Tavmdablurad, morCilad mivendoT cxovrebis kanons da viyoT mzad, vicxovroT Tundac Cvenive sikvdilis fasad. es gamoTqma, SesaZloa, ucnaurad mogeCvenoT, velur gamoTqmadac ki, magram morwmunisgan amis mosmena arc ucnauria da arc veluri. radgan mxolod imas SeuZlia, Tavisi cxovreba ideals Sewiros, visac sicocxlis swams da sikvdilis gamarjvebis ar sjera. visac Seswevs unari, Seiyvaros mTeli suliT, guliT, gonebiT, nebisyofiT, mTliani sxeuliT. mxolod im adamians, romelSic sicocxlem sikvdili daamarcxa, ZaluZs, gaswiros Tavisi cxovreba. gaswiros ise, rom garegnulad damarcxebuli, gatexili gamoCndeba, sikvdili daetyoba, magram Sinaganad ecodineba, rom gaimarjva. odesRac Sliselburgis cixeSi warwera aRmoaCines: `qristesTan erTad cixeSic Tavisuflebi varT, mis gareSe ki, Tavisuflebac cixea. zustad es kontrasti _ ZlevaSemosili sicocxle da garegnuli sikvdili _ adamianis sakuTari Tavisadmi WeSmariti rwmenis damaxasiaTebeli niSania, ara TviTdajerebulobis niSani, aramed cxovrebis daumarcxebeli dinamikisadmi rwmenisa, visi saxelic aris RmerTi. Targmna giorgi araviaSvilma moiTxovs ki es simamaces? _ diax, magram amave dros moiTxovs Tavmdablobasac da morCilebasac. ara im gagebiT, rom Cven vinmes unda daveqvemdebaroT, aramed im gagebiT, rom Cven valdebulebi varT Solidarität }'vh'mksr 76 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba batoni Tu msaxuri? uZlurebaSi xdeba srulyofili Cemi Zala (2. kor. 12, 9) beqa mindiaSvili taZrebis gumbaTebidan Tu sakurTxevlebidan pantokratori, yovlismpyrobeli qriste, mSvidi, magram pirquSi, imperatoruli simkacriT dagvcqeris. es mzera imis maniSnebelia, rom swored mas upyria samyaro, romelSic dedamiwa WianWvelebis budes waagavs. is aris namdvili mefe, mis xelTaa ukidegano dro da sivrce, sicocxle da sikvdili. misi prerogativaa kacobriobis gankiTxva. adamiani xdeba RmerTi, radgan Tavad RmerTi adamianis, ufro metic, monis xats Seimosavs da ase, gomurSi, pirutyvebis samSobiaroSi, yovelgvar didebas moklebuli, Cvili bavSvis saxiT moevlineba qveyanas, radgan misTvis ar gamoCndeba sxva TavSesafari. marTlmadideblur xatze mis bagas akldamis formiT gamosaxaven _ TiTqos is imTaviTve sikvdilisTvisaa dabadebuli, TiTqos es aris is adgili, romelic kacobriobam RmerTs unda miuCinos. RmerTis am iers saxareba ar uaryofs, magram radikalurad gansxvavebuli perspeqtividan gvTavazobs misi Zalauflebis danaxvas, Sebrunebuli perspeqtividan, romelSic pirveli xdeba ukanaskneli, batoni xdeba msaxuri, mdidari xdeba Rataki, Zlieri xdeba uZluri, saxareba mogviTxrobs, rom romis imperiaSi, RmerTi adamianad maSin daibada, roca imperatorma avgustusma Tavi RmerTad gamoacxada, xolo mis koloniaSi, iudeaSi, adgilobrivi tirani herode Tavisi patara taxtis dakargvis SiSiT Zrwoda da bavSvebs bavSvis Zalaufleba Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 77 #5(38) mosaklavad dasdevda, raTa misi da misi ojaxis batonobisaTvis metoqeoba aravis gaewia. herodeze xelCaqneuli mRvdlebi, rjulismoZRvrebi, ubralo xalxi imJamad marTlac rCeuli eris namdvil winamZRols, mefesa da mRvdelmTavars _ mesias elodnen, romelsac romis uReli unda gadaegdo, ierusalimis taZari axali msoflio wesrigis centrad eqcia da erTi RmerTis Teokratiuli wyoba daemyarebina dedamiwis yvela kuTxesa da kunWulSi. Tumca protopresviteri aleqsandre Smemani beTlemSi dabadebuli mesiis Zalauflebas swored axalSobili bavSvis Zalas adarebs. Cvili ukiduresad umweoa. mas iolad avneb. amitom mis winaSe ufrosebi CurCuliT laparakoben, fexakrefiT dadian. erTaderTi, riTac bavSvi maT ipyrobs, misi arsebobiT gamowveuli idumalebis, sixarulisa da siyvarulis SegrZnebaa. masTan urTierToba mSoblebis upirvelesi sazrunavi da saqme xdeba, mas mudmivi, moudunebeli yuradReba sWirdeba, romelic gRlis, magram sazrisisa da bednierebis gancdas swored es ganiWebs. Smemani ambobs, rom RmerTic bavSvia, iseTive uZluri, rogorc axalSobili, da iseTive Zlieri, rogorc misi dabadebis garSemo Semokrebili cxovrebis azri _ siyvaruli. misi Zalaufleba ki adamianis Tavisuflebisadmi mindobaSi xorcieldeba. brZola udabnoSi maTe da luka maxaroblebi gviamboben, rom msaxurebis LUMEN dawyebamde 30 wlis mesia sulis mier udabnoSi iqna ayvanili da gamoicada. 40-dRiani marxvis miwuruls moxda Sexvedra, oRond ara RmerTTan, rogorc es xdeba xolme aseT udabur alagebSi, aramed macdurTan, raki RmerTi Tavad es namarxulevi adamiani iyo, romelsac iq Zalian moSivda. iudeis udabno aziuri lavaSis msgavsi brtyeli patara qvebiT iyo mofenili. Tu Ze xar RvTisa, Tqvi, rom es qvebi purad iqcnen _ gaisma xma. im dros yvela ebraelma icoda, rom mesiis mosvla maT ekonomikur problemebsac mouRebda bolos. daapure mSieri xalxi, aCuqe maT bedniereba da gamogyvebian. moaxdine ekonomikuri saswauli da yvelani Seni religiis adeptebad iqcevian. magram ieso am, erTi SexedviT, efeqtur gamosavals uaryofs, radgan ara mxolod puriTa cocxlobs kaci, aramed yoveli sityviT, romelic gamodis RmerTis piridan. rac imas niSnavs, rom adamianebma Tavad unda icxovron TavianTi cxovreba, Tavad unda gaakeTon swori arCevani Tavsmoxveuli bednierebis gareSe. Tu Ze xar RvTisa, gadafrindi taZris qimidan, `radgan dawerilia: Tavis angelosebs ubrZanebs, da agitaceben, raTa ar wamohkra qvas fexi, _ eubneba macdunebeli. ai, magaliTad, aatire qandakebebi, sisxli an mironi adine xatebs, uceb umizezod cecxli aRmoacene Sens taZarSi an dadeqi taZris qimze da gadafrindi! uvneblad daeSvebi. roca am saocrebiT saxels gaiTqvam, yvelani Sen gamogy- Solidarität }'vh'mksr 78 vebian. ar gamoscado ufali RmerTi Seni, _ upasuxebs ieso, radgan aseT SemTxvevaSi adamianebi iZulebulebi gaxdebian gaRiaron imitom, rom dainaxaven da maTi rwmena isev Tavisuflebas moakldeba, susti da xanmokle iqneba. bolo, mesame, gamocdac: `aiyvana eSmakma igi Zalian maRal mTaze da uCvena mas qveynis yvela samefo da dideba maTi, da uTxra: yovelive amas mogcem, Tu daecemi da Tayvans mcem me. miwieri absoluturi Zalauflebis mopovebis SesaZlebloba gadaiSala Ronemixdili qristes Tvalwin. gamSordi satana, radgan dawerilia: ufals RmerTs Sensas Tayvani eci da mxolod mas emsaxure, _ ucxadebs qriste. puri, sanaxaoba, saswauli _ esaa materialuri Zalauflebis mopovebisa da SenarCunebis, adamianebis marTvis meqanizmi, esaa im tradiciuli wesrigis safuZveli, romelzedac idga politikac da religiac, kapitoliumic da taZaric. es sami cduneba TiTqos laitmotivad gasdevs qristes mTel gzas. ieso qriste marTlac aTasobiT adamians apurebs xuTi puriTa da ori TevziT, gaivlis wyalze, wyals Rvinod gadaaqcevs, kurnavs mZime avadmyofebs, aRadgens micvalebulebs, mas SeuZlia fizikuri Zalac gamoiCinos da taZridan gandevnos movaWreebi. yovelive amis gamo xalxi mas marTlac mihyveba. Tavisi gzis miwuruls is didebiT Sedis ierusalimSi, sadac xvdebian rogorc aRTqmul mefes, israelis Ñîëiäàðíiñòü solidaroba yvelaze Zlevamosili mmarTvelis, daviTis, memkvidres, romelmac damSeuli xalxi unda daapuros, religiuri monopolia daamyaros, mTeli msoflios baton-patronad, axal saRvTo imperatorad iqces. amitomac mas osanas umRerian, palmis rtoebsa da samoss ufenen. nazarevels TiTqos erTi nabijiRa aSorebs Zalauflebis zenitamde, ierusalimis taZris dauflebamde. radgan swored es taZaria Teokratiuli mmarTvelobis simbolo, romelSic religiuri, ideologiuri, politikuri Zala- uflebis mTeli kompleqsi moiazreboda. magram daviTis qalaqSi didebiT Sesuli mesia im dros, roca misi mowafeebi am nagebobis didebulebiT arian aRtacebulni, yvelasTvis gasagonad gamaognebel sityvas warmoTqvams: taZars davangrev da mesame dRes aRvadgen mas. es aris ieso qristes pasuxi udabnos gamocdaze. axali taZari cxadia, qriste taZris dangrevaSi ara qvis nagebobis, aramed mTeli religiuri sistemis dekonstruqcias gulisxmobda, Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity raTa masSi mxolod misi arsi daetovebina: adamianisa da RmerTis urTierTsiyvaruli. ierusalimSi Semosuli mesia nabij-nabij, mizanmimarTulad yvela im miTs angrevs, romelic misi mesianuri daniSnulebis garSemo warmoiSva xalxSi, yvela im molodins aqarwylebs, romelic masTan dakavSirebiT gauCndaT mcodneebsac da umecrebsac. is iwyebs batonobis, miwieri, obieqturad mocemuli Zalauflebis struqturidan gasvlas. tovebs ierusalimis taZars, sadac misi sakurTxevelia aRmarTuli, da, pirobiTad Ñîëèäàðíîñòü 79 #5(38) rom vTqvaT, golgoTis borcvisken iRebs gezs. aqedan mokidebuli yoveli misi momdevno nabiji misi mimdevrebis TvalSi akninebs mis didebas, mis mniSvnelobas, afermkrTalebs misdami simpaTiebs. pirveli, rasac am gzaze moimoqmedebs, is aris, rom paseqis aRniSvnis dros (paseqi gadasvlas niSnavs) fexebs dabans mociqulebs. gakvirvebuli mowafeebi ver xvdebian, ratom sCadis amas. nuTu piriqiT ar unda iyos? maT ar unda dabanon ufals, batons, fexi? nuTu yovlisSemZle moZRvarma, magaliTad, am gaburZgnuli meTevzis, simonpetres, winaSe aserigad unda daimciros Tavi? `ieso adga serobidan, moiZro mosasxami, aiRo pirsaxoci da welze Semoirtya, mere wyali Caasxa sabanelSi, da daiwyo mowafeebisTvis fexebis bana da pirsaxociT SemSraleba, romelic welze ertya. da mivida simon-petresTan da uTxra mas petrem: ufalo, Sena mban fexebs? miugo iesom da uTxra mas: rasac me viqm, Sen jer ar ici, mxolod amis Semdeg gaigeb. uTxra mas petrem: ar damban fexebs ukunisamde. miugo mas iesom: Tuki ar dagban, CemTan ar geqneba wili. uTxra mas petrem: ufalo, ara marto fexebs, aramed xelsac da Tavsac... da roca fexebi dabana, aiRo Tavisi mosasxami, kvlav inaxiT dajda da uTxra maT: iciT ra giyaviT Tqven? Tqven me miwodebT ufals da moZRvars da kargad ambobT, radganac var. xolo, Tu me moZRvarma da ufalma dagbaneT fexebi, Tqvenc aseve unda LUMEN hbandeT erTmaneTs fexebs. vinaidan magaliTi mogeciT, raTa, rogorc me mogeqeciT, Tqvenc iseve moiqceT (ioane. 13. 3,15) adamianebis msaxurebisaTvis movlenili RmerTi mowafeebs mxolod amis Semdeg gaumxels iq, ierusalimSi, Sekrebis saidumlos. es saidumlo qristes mier maTTvis gaziarebuli, msxverplSewiruli sicocxlea, es aris arsobis puric da Rvinoc _ RmerTis adamianuri sisxli da xorci, axali aRTqmis axali mcneba: rogorc me SegiyvareT Tqven, aseve giyvardeT Tqven erTmaneTi, imiT gicnobT yvela, rom Cemi mowafeebi xarT, Tu geqnebaT erTmaneTis siyvaruli (ioane. 13. 34,35) . mesiis es ucnauri qceva saZirkvlad daedeba, axali taZris, axali aRTqmis eklesiis mSeneblobas. Zalauflebis daTmoba saidumlo serobis Semdeg, mas Semdeg, rac fexs dabans mociqulebs da gaacxadebs, rom man sakuTari misiis Sesasruleblad, axali taZris asagebad Tavisi sicocxle unda gaiRos msxverplad, qriste TiTqos mizanmimarTulad iwyebs im Zalauflebis daTmobas, romlis aRebasac misgan mociqulebic da misi mimdevrebic elodnen. pirveli, vinc xvdeba, rom ieso sulac ar aris mefe, ar aris is, radac Tavs acxadebda, iudaa. amis Semdeg is gadawyvets vaWrobis sagnad aqcios igi, ivaWros im interesiT, romelic Solidarität }'vh'mksr 80 mis mimarT gauCndaT, ivaWros im SiSiT, romliTac mRvdelmTavrebi arian aRZrulni, raki xvdebian, rom is safrTxea maTi religiuri da ideologiuri sistemisTvis, maTi tradiciebisTvis, romlis saboloo mizans Zalaufleba warmoadgens. iudas surs uCvenos Tavis moZRvarsa da megobars, rom taZris, kerpis, imedis msxvreva mtkivneuli ramaa, rom amis gamo man pasuxi unda agos. rom nanatri Zalauflebis gzidan gadaxvevas mtkivneuli pasuxi SeiZleba mohyves. ra gamovida? man sami weli gaatara masTan erTad amao xetialSi da veraferi miiRo dabanili fexis, puris natexisa da Wiqa Rvinis garda. arada, swored mas ebara saerTo salaro. amitomac is am saqmidan xelcarieli ar unda gamovides. mas ki simdidre da Zalaufleba swyuroda, iseve, rogorc im mociqulebs, romlebic urigdebodnen momaval mefes, Sens gverdiT pirvelebi Cven davsxdebiTo. axlaRa mixvda iuda, ras gulisxmobda moZRvari, roca ambobda, visac pirveloba surs, is ukanaskneli aRmoCndebao. iudas namdvilad ar surda bolo rigSi jdoma, is marTlac pirveli iyo. man sxvebs daaswro, pirvelma Caiqnia iesoze xeli. molarem moZRvari da megobari swored savaWro, samomxmareblo produqtad aqcia. Tuki gaCnda masze moTxovnileba, sxva ra darCenia, man miwodeba unda uzrunvelyos, cotaTi jibec gaisqelos. amiT iudam Zalaufleba moipova iesoze _ is masze mdidari gaxda. formalurad nazareveli swored misi gacemis msxverpli aRmoCndeba. Ñîëiäàðíiñòü solidaroba geTsimaniis baRSi, sadac qristes Seipyroben, masTan erTad kidev sami mociqulia _ iakobi, ioane da simon-petre. am uka-nasknels yvelaze gulmxurvaled uyvars rabi. roca mRvdelmTavris msaxurebi da romaeli jariskacebi mas Sesapyrobad moakiTxaven, mociqulebi moZRvrisgan saswauls elian. aseTi ram manamdec araerTxel momxdara, magram yovelTvis dauRweviaT Tavi. saswauls elian, magram axla msgavsi araferi xdeba, amitom petre maxvils iSiSvlebs da marjvena yurs CamoaTlis momxdurs. qriste swored am dros axdens saswauls, es misi bolo saswaulia _ Sepyrobili mesia yurs gaumTelebs Sempyrobs. petre ki gaognebulia. mas swams, rom qristes yvelaferi SeuZlia, magram ver xvdeba, ratom arafers akeTebs saimisod, rom Tavi daaRwios mtrebs. is xom mesiaa, man xom sul mokle xanSi msoflio unda daipyros. aq ki ra? mis Sesapyrobad ramdenime aTeuli adamiania mosuli. am umoqmedobis gamo petres Cveulebrivi, adamianuri SiSi ipyrobs. is sagonebelSi vardeba da ise moxdeba, rom gaTenebamde, manamde, sanam mamali samjer iyivlebs, samjer uaryofs Tavis megobarsa da maswavlebels. mimoifantebian danarCeni mociqulebic. maT, iseve rogorc petrem, uaryofis gza unda gaiaron. maTi imedebic unda daimsxvres. RvTismsaxurTa samsjavro Sepyrobili RmerTkaci jer religiuri Zalauflebis winaSe wardgeba. mas, faqtobrivad, misive msaxurebi, mRvdelmTavrebi, asamarTleben. uRono RmerTi Zlevamosili RmerTis saxeliT ganikiTxeba. es religiuri Zalauflebis, mesianisturi ideologiis dekonstruqciis dasawyisia. orTodoqsi sinedrionis wevrebi icaven WeSmaritebas WeSmaritebisgan. mRvdelmTavrebi, sjulis mecnierni, uxucesebi _ ierusalimis taZris elitas warmoadgenen. isini albaT gulwrfeli morwmuneebi arian, darwmunebulebi, rom religiis arsi misi tradiciis ubiwo erTgulebaa, darwmunebulebi, rom mruSi dedakaci aucileblad unda Caiqolos, rom samaritel seqtants gamarjoba ar unda uTxra, rom meZavebTan, mevaxSeebTan, socialur keTrovnebTan, urjuloebTan saqme ar unda daiWiro, maT WerqveS ar unda Sexvide, rom rCeuli eri da religia yvelaze aRmatebulia, rom mters mtrulad unda moepyro da raRac sisuleleebi ar unda moroSo maTi siyvarulis aucileblobis Sesaxeb, rom swored es didebuli taZari, es qvis nageboba, romlisTvisac asamarTleben galilevels, samyaros uwmindesi adgilia, xolo mis dangrevaze laparaki gaugonari mkrexelobaa RvTis winaSe, rom es maTi faqizi religiuri grZnobebis eniTuTqmeli Seuracxyofaa. bolos da bolos yovlisSemZle RmerTs xom SeuZlebelia es moxetiale provincieli gamoerCia sakuTari eris dasamwyemsad. nili da naTqvami sisuleebis garda, mas saswaulebis moxdenac ZaluZs. amitom mRvdelmTavari kaiafa ityvis: jobs erTi mokvdes mTeli erisTvis, vidre aTasobiT adamiani cdundes, acdes WeSmaritebis gzas. es fraza maradiuli simboloa imisa, rac SeiZleba gamoixatos mxolod erTi sityviT _ interesebi. eklesiis interesebi, eris interesebi, usafrTxoebis interesebi, WeSmaritebis interesebi moiTxovs mokvdes erTi, Tundac sruliad marTali da udanaSaulo, Tundac bavSviviT ucodveli, Tundac RmerTi. interesebi upirveles yovlisa! ieso dgas maT winaSe, WeSmariti, legitimuri mRvdelmTavrebis winaSe, rogorc cru, TviTmarqvia mRvdelmTavari. is dums. sinedrionSi mas sasikvdilo ganaCens gamoutanen da iudeis prefeqts gadascemen saboloo gadawyvetilebis misaRebad. am glaxak galilevelSi religiuri aristokratia safrTxes xedavs _ man SeiZleba bevri acdunos, mis mier Cade- Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 81 gagrZeleba momdevno nomerSi #5(38) Tvalsazrisi stereotipebi, kanonebi da moqalaqeTa Tanasworoba postsabWour saqarTveloSi nugzar papuaSvili (sidamoniZis) axalgardacvlili cxedari esvena. dro Seicvala. stereotipebi? marTlmadidebel eklesias 1972 wlidan davukavSirdi. TbilisSi axali Camosuli gaxldiT; universitetSi Casabareblad vemzadebodi, rodesac gavige (maswavleblisagan, profesor meia yubaneiSvilisagan), rom aRdgomas eklesiebSi RamisTeviT xvdebian; asea TbilisSic, gansakuTrebiT sionSi. davinteresdi da gadavwyvite, saaRdgomo RamismTevelebs mec SeverTebodi. ase aRmovCndi didi SabaTis SuaRames sionSi, sadac wesisa da rigis mixedviT didi litania da wirva Sedga. igrZnoboda zeimi da sixaruli, Tumca egvterSi, romelsac maSin rusebis samlocvelos eZaxdnen (radgan iq Jami rusulad iwireboda), kaTalikos-patriarq efrem I I -is Solidarität }'vh'mksr 82 xalxi blomad iyo, metwilad axalgazrdebi, ramac gamakvirva. magram ufro axalgazrdebis im arcTu mcire nawilis saqcielma gamakvirva, romlebic Tan pirjvars iwerdnen, sanTelsac anTebdnen da Tan siciliT kvdebodnen. vinme maTgani zogjer daiCoqebda kidec, rasac Cveulebriv ukan mdgomTa demonstraciulad xmamaRali SeZaxilebi da xarxari mohyveboda: `naxe, naxe, daiCoqa, Cemi kargi!~; `biWo, Sen, gaige, kaTalikosi efremi Turme dRes unda gacocxldes~; `va, xedav?!~ kvlav sicili da urTierTmujluguni. vifiqre, eseni saeWvo kulturis moseire xalxia, romlebsac eoxunjebaT da kidec oxunjoben, Ñîëiäàðíiñòü solidaroba magram male davrwmundi, rom saqme ase martivadac ar iyo. iqneboda dilis 4 Tu 5 saaTi, rodesac eklesiidan gamovedi da saxlSi wasvla gadavwyvite. am dros win gadamidga ramdenime axalgazrda, romelTa Soris xsenebuli moseiremeoxunjeebi Sevicani. miTxres, CvenTan unda wamoxvideo. civi uari miiRes: `iqneb qurdebi xarT, iqneb yaCaRebi xarT!~. magram roca wiTeli wignakebi maCvenes, SevSindi da maT sruli morCileba gamovucxade. wamiyvanes da Semiyvanes SenobaSi, sadac axla sasuliero seminaria da akademiaa. aRmovCndi antireligiuri reidis tyveobaSi da antireligiur StabSi, romlis xelmZRvanlad gamoiyureboda cnobili da im dros sakmaod maRali Tanamdebobis partiuli muSaki, Tanac mecnieri, saqarTvelos istoriis specialisti, sayuradRebo gamocemebis avtori am dargSi. igi maSin masobrivi aTeizmisaTvis ibrZoda da, amdenad, eklesias ebrZoda (Tanamdebobac, komkavSiris umaRlesi eSeloni, amas avalebda), dRes ki cisa da qveynis gasagonad masobriv morwmuneobas qadagebs da marTlmadidebeli eklesiis apologetobis pretenzia afiSirebulad aqvs. saqarTvelos kaTalikospatriarqi da misi garemocva mas did ndobas ucxadebs da sapatriarqos velSi is erTerTi sapatio profesori da akademikosia. igi dRes axalgazrdebs mouwodebs: iareT eklesiaSi da daicaviT marTlmadidebeli eklesiis interesebi! diax, asea dRes. maSin ki man me damgmo: rogor ara grcxvenia, komkavSireli xar da eklesiaSi dadixaro! Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 83 #5(38) yvelaferi TiTqos amiT amoiwura da, cxadia, qveyana ar daqceula. erTi SexedviT aSkaraa revolucia msoflmxedvelobaSi anu, rom davakonkretoT, Semdegi viTareba: kacs (am SemTxvevaSi profesors) ar swamda, rom RmerTi arsebobs, mere ki irwmuna es, rac misasalmebelia, Tuki guli gafaqizda da goneba gafarTovda. gvmarTebs gaviTvaliswinoT is, rasac Teologebi, filosofosebi Tu moralistebi xSirad amboben da adastureben: RvTisa da misi angelozebis rwmena mxolod im SemTxvevaSia sikeTe, Tuki aseTi sarwmunoeba kacs gaakeTilSobilebs da gaaumjobesebs. am TeoriiT, romelic mkacr ligikasa da gamocdilebazea damyarebuli, sarwmunoeba yovelTvis ar warmoadgens zneobriv Rirebulebas, piriqiT, sarwmunoeba SeiZleba uzneobis wyarodac gadaiqces. teroristebi gana morwmuneebi ar arian? gavixsenoT, ras gveubneba mociquli: `Sen gwams, rom RmerTi erTia. kargs Svrebi! magram eSmakebsac swamT igi da kankaleben... rwmena saqmeTa gareSe mkvdaria~ (iakobi 2, 19-20). maSasadame, SeiZleba arsebobdes RvTis rwmena, Teoriulad da dogmaturad marTali da adekvaturi (monoTeisturi, rom RmerTi erTia, erTarsebaa), Tanac iseTi Rrma, mtkice da Seuorgulebeli, romelic morwmunes aaTrTolebs da aakankalebs, magram Sors idges sikeTisa da zneobrivi Rirebulebisagan. es vrceli Tema da calke msjelobis sagania. albaT mixvdebiT, rom miznad xsenebuli profesorisa da Tvalsazrisi Zveli funqcioneris sulis mdinaris analizi ar damisaxavs (arc mis gulwrfelobaSi Semaqvs eWvi). igi magaliTad movixme, raTa mivaniSno, ramdenad gamoicvala dari da adamianebic drois Sesabamisad. magram sakiTxavia: arsobrivad Seicvala dro? zneobrivadac gamoicvalnen adamianebi da msoflmxedvelobiTac gakeTilSobilda anu ganaTlda Cveni garemomcveli sazogadoeba? gvmarTebs aqve aseve vTqvaT: revolucia msoflmxedvelobaSi kargia, Tuki igi inteleqtisa da zneobis gaumjobesebas gulisxmobs. magram ra sargebels naxavs an pirovneba, an koleqtivi, erTi sityviT, _ eri da beri, anu qveyana, Tuki ama Tu im msoflmxedvelobis erTi stili meore msoflmxedvelobis imave stilma da azrovnebis imave horizontma, mxedvelobis imave velma Secvala? ra bedenaa, Tuki saxelmwifos erTi ideologiis adgili meorem, magram arsobrivad imave formam da imave stilma daikava? arsobrivad ra Seicvleba, Tuki erT uzurpators meore Caenacvla? gaviTvaliswinoT, rom nebismieri aRmsarebloba da, zogadad, msoflmxedveloba formisa da stilis TvalsazrisiT SeiZleba iyos aseTic da iseTic, liberaluric da fundamentalisturic, lmobieric da ulmobelic, Sembralebelic da monstric iakob mociqulis zemoT damowmebuli sityvisa da Segonebis Sesabamisad. marTalia, Cveulebriv viTarebaSi kerZo da rigiTi pirovnebis sulis mdinareSi ver Caixedav da arc gaqvs ufleba, rom Caixedo, radgan Solidarität }'vh'mksr 84 es sivrce avtonomiuria da xelSeuxebeli, magram yuradRebas ver moaduneb da Tvalsac ver daxuWav maT mimarT, romlebic sulieri da gonebrivi Rirebulebebis klimats sxvebisTvisac qmnian, miT ufro maSin, rodesac sityva da saqme sazogadoebis Wir-varams Seexeba. sazogadoebis saxes da mis Wir-varams xom swored pirovnebebi apirobeben? _ is pirovnebebi, romlebsac am konteqstSi vgulisxmobT da romlebsac miecaT saSualeba, SemTxveviT Tu kanonzomierad, msoflmxedvelobrivi stereotipebi Seqmnan, kliSeebi Camoayalibon da sxvebs gezi da orientacia miscen iqiT Tu aqeT. gavimeorebT: faqtia, rom dro da garemo Cvens sinamdvileSi da Cven Tvalwin (Cemi Taobis Tvalwin) gamoicvala. magram Tavs iCens (da zogjer mwvavedac) kiTxva, romelic, winamdebare interesebis Sesabamisad, ase warmogvidgeba: dro ki gamoicvala, magram rogor da ra mimarTulebiT Seicvala sazogadoebis msoflmxedveloba? sikeTisaken? demokratiisaken? imisaken, rasac dRes evropulsa da dasavlur Rirebulebebs veZaxiT? aq ibadeba eWvi, romelic, pirvel yovlisa, guSindeli da dRevandeli dReebis msoflmxedvelobriv stereotipTa mimoxilvisaken, masis ganwyobilebisa da misi religiurobis ragvarobis gamokiTxvisaken gvibiZgebs. Tu gairkveva, rom morwmuned gadaqceuli aTeistebi da maTi Svilebi metad gaxsnili gonebisa da farTo azrovnebis arian, vidre isini, mSoblebi, urwmunoebaSi iyvnen, SegveZleba vTqvaT: stereotipebi Ñîëiäàðíiñòü solidaroba daimsxvra! magram Tu isini, stereotipebi, ar daimsxvra da mxolod gamoicvala, sazogadoebas da qveyanas arsobrivad araferi ar Sematebia. religia sabWoTa da postsabWoTa saqarTveloSi SegviZlia dokumenturadac davadasturoT, rom Cveni sazogadoeba da, pirvel yovlisa, studentoba perestroikamdel saqarTveloSi cnobieredac da qvecnobieradac eklesiisagan imaze ufro Sors idga, vidre amas Sesabamisi reJimisa da propagandis simZafre gulisxmobda. ar vlaparakob im axalgazrdebze, 1972 wels sionSi Cem Tvalwin rom oxunjobdnen. isini specsamsaxuris msaxurebi iyvnen da am samsaxuris msaxurebi, kaTalikos-patriarq kalistrate cincaZis erTi Canaweris Tanaxmad, Turme yovel aRdgomas, gansakuTrebiT 30ian wlebSi, ase oxunjobdnen. mxedvelobaSi myavs aRniSnuli periodis sazogadoeba, romelic eklesiasTan da sarwmunoebasTan damokidebulebaSi metwilad diaxac rom cinikuri, anda, ukeTes SemTxvevaSi, gulgrili iyo. masas mxolod religiuri Seferilobis xalxuri ritualebis daTmoba eZneleboda da, Tu vinme xandaxan eklesiis karsac SeaRebda, ufro tradiciis gavleniTa da magiuri rwmena-warmodgenebis kvaldakval (sxvadasxva saxis aRTqmebi, bavSvebis monaTvla, _ avi araferi SegvemTxveso da ase Semdeg). vinc im Taobisaa da visac religiis sakiTxebi maSinac ainteresebda, dameTanxmeba, rom saqarTveloSi mrevlis TvalsazrisiT yvelaze Raribulad am qveynis marTlmadidebeli eklesia gamoiyureboda. sionSi, magaliTad, kaTalikos-patriarq daviT V-is (devdarianis) dros (1972-1977) samRvdelmTavro liturgiaze, Cveulebriv, 20-25 mlocveli Tu grovdeboda. da es maSin, rodesac ruseTisa da somxeTis sapatriarqo taZrebi xalxs lamis veRar itevda. Tbilisis mudmivi mrevlis did nawils im dros rusi qalebi, `matuSkebi~, Seadgendnen. maxsovs mecnieruli aTeizmis erTi profesoris, saxarovis, sajaro leqcia imave 1972 wels sazogadoeba `codnis~ auditoriaSi. man aseTi informacia mogvawoda: moskovSi, sakavSiro mTavrobis centralur aparatSi, sabWoTa moqalaqeebis religiurobis Taobaze didi TaTbiri da sja-baasi gaimarTa. aRiniSna: saqme yvelaze kargad saqarTveloSia; aTeistobis, e.i. RvTismgmobelobis, TvalsazrisiT yvelaze kargi moqalaqeebi saqarTvelos hyavs; am respublikis, saqarTvelos, aTeisti agitatorebi da politxelebi yvelaze bejiTad muSaoben da Cvenc mzad varT saqarTvelo, da mxolod saqarTvelo, masobrivi aTeizmis respublikad gamovacxadoT, magram amas ver gavakeTebT, radgan am qveyanaSi Zlieri sinagogebi arsebobso! es marTlac ase iyo. gaviTvaliswinoT, rom ebraelebis repatriacia jer dawyebuli ar iyo. me isic maxsendeba, Tu ra siamayiT warmouTqvamT onel ebraelebs: `Cven vicavT da vinaxavT mamapapebis rjuls Tqvengan, qarT- Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity velebisagan, gansxvavebiT!~. imave profesoris TqmiT, saqarTvelosaTvis aRniSnuli titulis (`masobrivi aTeizmis respublika~) miniWebas xels uSlida agreTve Tbilisis sakmaod mravalricxovani baptisturi eklesia (misi definiciiT _ seqta), romelSic qarTvelebi blomad arian, magram yvelaze mdidari mainc rusuli Temiao. davazustebT, rom am Temis ZiriTad birTvs yofili malaknebi, wyliT monaTlulebic da mSralad monaTlulebic (`suxoi baptistebi~), warmoadgendnen. Sefasebas, rom saqarTvelo TiTqmis masobrivi aTeizmis respublikaa, komunistebis miTad da fantaziad ver movnaTlavT, radgan amasve gvidasturebs maSindeli saqarTvelos sinamdvilec, romlis danaxva SeuiaraRebeli TvaliTac SeiZleboda. im dros batonobda azri da Teoria, romlis Tanaxmad qarTvelebi bunebiTad araeklesiuri xalxia. ambobdnen da sakmao rixiTac: Cven religiis mimarT yovelTvis gulgrilebi viyaviT; saeklesio ritualebi ar gviyvars da arc unda gviyvardes, radgan Cven, qarTvelebi, aseTebad varT dabadebuli; Cven, rusebisagan gansxvavebiT, ara dogmaturebi da avtoritetebs mindobilebi varT, aramed laRebi, poeturebi da Tavisuflad moazrovneebi; saqarTvelos mTam da barmac ki jvarcmuli RmerTi da misi mcnebebi ar miiRo; Cven bunebis Svilebi viyaviT da bunebis Svilebad davrCiT, rac Sorsaa qristianobisagan da es Sorsyofna Cveni siamayea! aseTi gaxldaT sabWoTa saqarTvelos stereotipebi da, Tu Ñîëèäàðíîñòü 85 #5(38) vinmes ar sjera, gadaxedos imdroindel literaturul produqcias da darwmundeba, rom es asea. es paTosi da Tvalsazrisebi, cxadia, mosaxleobis inteligentur fenebSi muSavdeboda da maTSive trialebda. marTalia, alternatiuli poziciebic arsebobda, magram isini prestiJulad ar miiCneoda da popularobas ver ixveWda. mokled, sabWoTa saqarTvelos is moqalaqeebi, romlebsac aseT Temebze fiqri ar ezarebodaT, erovnul idealsa da identobas warmarTobasa da aTeistobaSi ufro xedavdnen, vidre qristianobasa da eklesiurobaSi. sabWoTa kavSirSi da, cxadia, saqarTveloSic sociologiur gamokvlevebs didi dro da resursi ar eTmoboda; iTvleboda, rom amis gareSec yvelaferi naTelia da garkveuli. postsabWoTa saqarTveloSi viTareba ramdenadme gaumjobesda, magram sociologebi da statistikosebi religiuri TemebiTa da motivebiT gvian dainteresdnen. amis miuxedavad Cven SesaZlebloba gvaqvs am qveynis moqalaqeebis religiasTan damokidebulebis cvalebadobis suraTi warmovaCinoT. Cven xelTaa Sesabamisi Sinaarsis rogorc perestroikamdeli, ise perestroikis Semdegdroindeli dokumenturi monacemebi anu statistikis Sedegebi, romelTa gaTvaliswinebiT realuri viTarebis warmosaxva xerxdeba. am gziT SegviZlia gavarkvioT, Tu rogor, ra dinamikiT da ra mimarTulebiT Seicvala Cveni Tanamoqalaqeebis religiisadmi damokidebuleba. yuradRebas iqcevs religiis istoriis profeso- Tvalsazrisi ris Teimuraz fanjikiZis informaciebi, romlebic gvxvdeba mis qvemoT miTiTebul wignebsa da statiaSi da romlebic axalgazrdebSi religiis adgilisa da rolis garkvevas isaxavs miznad faqtobriv masalaze dayrdnobiT. 1978 wels Tbilisis saxelmwifo universitetSi Catarda sociologiuri gamokiTxvagamokvleva, romlis mizans RvTis rwmenasTan da eklesiasTan studentebis damokidebulebis garkveva warmoadgenda. gamokiTxvaSi monawileoba miiRo sxvadasxva fakultetis 360-ma studentma. morwmuned Tavi Turme gamokiTxulTa mxolod erTma procentma gamoacxada, danarCenebi ki Camoyalibebuli aTeistebi (26%) anda RvTisa da sarwmunoebis mimarT indiferentulebi aRmoCndnen. aRsaniSnavia, rom ukanasknel kategoriaSi gamoikveTa jgufi (20%), romelic Tavs morwmuned ar Tvlis, magram ambobs: `adamiani, romelsac RmerTi swams, ar SeiZleba cudi saqmeebis Cadenaze da borotebaze fiqrobdes~, e.i. religia da morali, am msjelobiT, faqtobrivad erTi da igivea. aranakleb sainteresoa im respondentebis motivacia, romlebic im erT procents, e.i. sam-oTxkacian jgufs, miekuTvnebian. ai, erT-erTi maTganis sityvebi: `me mwams RmerTi. mwams ise, rom Cemi bedi misTvis mimindvia... RmerTs Cemi Txovna Seusrulebia... diaR, me mjera RmerTis, me did imedebs vamyareb masze (T. fanjikiZe, Tanamedrove axalgazrdoba da religia, Tb., 1978, gv. 8-11; misive _ religia, aTeizmi, Solidarität }'vh'mksr 86 axalgazrdoba, Tb., 1979, gv. 10-15). imdroindeli viTarebis zogadi Sefaseba, romelsac dasaxelebuli wignebi warmogvidgens, aseTia: saqarTvelo, `sabWoTa xelisuflebis pirobebSi gaweuli giganturi muSaobis Sedegad, msoflioSi pirveli iqca masobrivi aTeizmis qveynad~ (gv. 3). es daskvna namdvilad ar aris sinamdvilisagan Sors, raSic davrwmundebiT, Tuki ar davizarebT da mexsierebaSi 70-iani wlebis (zogadad, sabWoTa saqarTvelos) realur suraTs aRvadgenT. ityvian, devnileba iyo da xalxi sarwmunoebrivi grZnobebis gamomJRavnebas ver bedavdao. ki, religiis safuZvelze raRac doziT devna aRniSnul wlebSic grZeldeboda (misi marwuxi, rac aRvniSne da rac aRsaniSni damrCa, mec viwvnie), magram mas is masStabi da sisastike ar hqonia, rom amiT marTlmadidebeli eklesiisagan qarTveli mosaxleobis TiTqmis totalur gandgomas axsna da gamarTleba moeZebnos (ebraelebs naklebad sdevnidnen, anda baptistebs?). analogiuri RonisZieba, anu gamokiTxva, aRniSnuli universitetis bakalavriatisa da magistraturis studentebs Soris 2000 welsac Catarda. imave profesoris ganmartebiT, `gamokvlevis mizani imaSi mdgomareobda, rom gagverkvia, ra transformacia ganicada Cvenma rwmenam mas Semdeg, rac postsabWour sivrceSi religia akrZaluli xilidan nebadarTul fenomenad iqca; dagvedgina... ra rols asrulebs religia Cvens cxovrebaSi, gvxdis ki igi ufro srulyofils da zneobrivs?!~. es kiTxva, Ñîëiäàðíiñòü solidaroba romelic Zaxilis niSniT mTavrdeba da, amdenad, ritorikulia, erTgvarad siaxlis elfers atarebs, radgan am saganze, gansakuTrebiT maSin, Zveli da axali aTaswleulebis gzagasayarze, kiTxvis niSans aravin svamda. gvrCeboda STabeWdileba, rom mecnieruli aTeizmis yofili kaTedris warmomadgenlebi `papze meti kaTolikeebi~ gaxdnen da religias, rogorc aseTs, zneobisa da moralis wyarod usityvod da upirobod aRiarebdnen, miT ufro maSin, rodesac sityva `qarTuli marTlmadideblobisa~ da `qarTuli eklesiis~ erovnul rolsa da mniSvnelobas Seexeboda. da, ai, 2001 wels qvemoT damowmebul publikaciaSi TiTqmis moulodnelad gaielva azrma da daSvebam, rom Turme SeiZleba, rom religiam da, warmoidgineT, marTlmadideblobamac ki adamiani srulyofilebis gzaze win ver waswios da zneobrivad ver gaaumjobesos; SeiZleba adamiani gaxdes morwmune marTlmadidebeli, magram zne da xasiaTi ar gamoukeTdes. Tumca konkretul SemTxvevaSi Cven aranaklebad gvainteresebs statistikuri monacemebi. isini ki aseT suraTs gvaZleven: 2000 wels morwmuned Tavi qarTveli studentebis 88,8%-ma gamoacxada, 6,2%-ma _ aramorwmuned, 5%-s pasuxis gacema gauWirda. morwmuneTa umravlesoba _ 97,5% _ marTlmadidebelia, danarCeni, e.i. 2,5% islamis, iudaizmis, kaTolicizmisa da baptizmis mimdevrebi arian (T. fanjikiZe, rogora gvaqvs saqme RmerTTan. _ gaerTianebuli samecniero konferenciis masalebi, Tb., 2001, gv. 61-62). bolo periodis sxvadasxva statistika, sxvadasxva organizaciis mier sxvadasxva mizniT warmoebuli, cxadyofs, rom saqarTvelos mosaxleobaSi morwmuneTa ricxvi izrdeba da es procesi mxolod marTlmadidebeli eklesiis sasargeblod mimdinareobs. sxva konfesiebis mimdevarTa ricxvi, iqnebian isini qristianebi Tu araqristianebi, mcirdeba. muslimebi, magaliTad, aWaraSic ki, 2002 wlis aRweriT, umciresobaSi aRmoCndnen. mkveTrad Semcirda kaTolikeebis ricxvi kaTolikuri tradiciis soflebSic (mesxeTSi). daimsxvra Tu Seicvala stereotipebi? am kiTxvaze pasuxis gacemisas bunebrivad wamoiWreba axali kiTxva: ram ganapiroba marTlmadidebel eklesiasTan masis damokidebulebaSi aseTi radikaluri cvlileba? mTavari mizezi, cxadia, aris is, rac qveynis oficiozSi moxda, _ antireligiuri propagandis religiuri propagandiT gamocvla. aq usaTuod unda gaviTvaliswinoT, rom es `religiuri propaganda~ saqarTvelos mTeli masStabiT mxolod da mxolod marTlmadidebeli eklesiis sasargeblo propagandas gulisxmobs. amitom araa gasakviri, rom am propagandis wyalobiT mxolod da mxolod saxelmwifos proteqtoratSi myofi marTlmadidebeli eklesia gaZlierda xalxiT da qonebiT. am mizezs ori Semavsebeli mizezic daerTo: kaTalikos-patriarqis pirovneba da qarTuli marTlmadidebluri nacionalizmi. Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity kaTalikos-patriarq ilia I I is imijis SeqmnaSi didi roli zviad gamsaxurdiam Seasrula. es vrceli Temaa da amjerad mokled aRvniSnavT: zviad gamsaxurdia 70-ian wlebSi, misi aqtiuri disidentobis xanaSi, ambobda da werda kidec TviTgamocemebSi, rom cxum-afxazeTis mitropoliti ilia ganaTlebuli da patrioti pirovnebaa, romelsac arasabWourad moazrovneebma ndoba unda gamovucxadoTo. marTalia, man misi uwmindesobis gapatriarqebis Semdeg es damokidebuleba Secvala, magram misma Zvelma Sefasebebma sazogadoebaze, gansakuTrebiT disidenturad ganwyobil nawilze, aqtiurad imuSava. amis gamo da kidev sxva pirovnuli Tvisebebis gamo patriarqma bevri Tbiliseli moxibla da sionSi mrevlis ricxvma 1977 wlis dekembridan mateba daiwyo. am procesze gacilebiT didi gavlena iqonia nacionalurma ideologiam, romelic masaSi perestroikis dros inergeboda `araformalebis~ mravalricxovani aqciebisa da masmediis mier. mokled: brZolam saqarTvelos politikuri damoukideblobisaTvis Tavidanve marTlmadideblurreligiuri Seferiloba miiRo. gaCnda lozungebi: `qarTveli eri da saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia erTi da igivea!~, `gaumarjos erTian, marTlmadidebel saqarTvelos!~, `marTlmadidebeli eklesia eris gamaerTianebeli Zalaa!~, `igi saqarTvelos saxelmwifoebriobis safuZvelia!~. ideebi da poziciebi, rac am lozungebis ukan dgas, sxva araferia, Tu ara marTlmadidebluri Ñîëèäàðíîñòü 87 #5(38) nacionalizmi, ufro zustad, _ filetizmi (metomeoba eklesiaSi). igi dagmobilia konstantinopolis didi krebis mier (1872 w.); Sefasebulia `sekularul marTlmadideblobad~ da mas micemuli aqvs eresis kvalifikacia. amis miuxedavad am movlenisagan arcerTi marTlmadidebeli eklesia Tavisufali ar aris. igi gansakuTrebiT im politikur elitasa da politizebul mosaxleobas izidavs, romelic marTlmadideblobas iCemebs da romelsac marTlmadideblur Teologiasa da eklesiologiaze zedapiruli warmodgena aqvs. aseTi aRmoCnda, da aseTia dResac, saqarTvelos politikuri elita da politizebuli mosaxleoba. vxedavT, rom marTlmadideblurma nacionalizmma postsabWouri saqarTvelos SesamCnevi nawili globalurad moicva da masis cnobierebaSi es ideologia myar stereotipad iqca. Camoyalibda rwmena: saqarTvelo marTlmadidebeli qveyanaa! es rwmena ukve faqtobrivad erovnulsaxelmwifoebrivi ideologiis rangSia ayvanili da qveynis politikur elitaSi ar Cans Zala, romelic am stereotips daupirispirdeba. piriqiT: ise gamoiyureba, rom es stereotipi TiTqos yvelas moswons _ xelisuflebasac da opoziciasac (umniSvnelo gamonaklisis garda). am sakiTxSi isini erTad arian da religiur-nacionalur ritorikaSi, gansakuTrebiT marTlmadidebeli eklesiis, ufro sworad _ sapatriarqos, gulis mogebasa da moTaflvaSi erTmaneTs ejibrebian. Tvalsazrisi pasuxi kiTxvaze, ra bedi ewia stereotipebs saqarTveloSi, aseTia: Zveli kliSeebi da stereotipebi axalma kliSeebma da stereotipebma Secvala. moqalaqeTa Tanasworoba da kanonmdebloba amjerad aseTi kiTxva gvaxsenebs Tavs: rogoria saxelmwifosa da sazogadoebis humanurobis xarisxi postsabWoTa saqarTveloSi, sadac marTlmadidebeli sarwmunoeba erTi SexedviT arnaxulad aRorZinda? faqti, rom qarTuli marTlmadidebluri nacionalizmi saqarTveloSi saxelmwifo ideologiis rangSia ayvanili, TavisTavad gulisxmobs aramarto heterodoqsebis, e.i. aramarTlmadideblebis, diskriminacias, aramed igi araqarTveli marTlmadideblebisTvisac diskriminaciul garemos qmnis. marTlmadidebluri nacionalizmis faqtobrivi gasaxelmwifoebrioba swored saxelmwifos teritoriul mTlianobas uqmnis safrTxes da am safrTxem ukve dagvanaxa Tavi katastrofuli SedegebiTac. es mZime Temaa da sityvis gagrZelebisagan Tavs Sevikaveb. savalaloa is, rom am safrTxes saqarTveloSi politikuri speqtri ver acnobierebs. politikuri speqtris didi nawilis deklarirebuli emociebi da lozungebi anu igive axali Sablonebi, kliSeebi da stereotipebi iuridiul sivrceSic aisaxa. amis nimuSia `sakonstitucio SeTanxmeba~ (konkordati), romelic saxelmwifom mxolod Solidarität }'vh'mksr 88 da mxolod marTlmadidebel eklesiasTan gaaforma da sxva aRmsareblobis eklesiebTan analogiuri an msgavsi xelSekrulebis gaformebaze xmamaRla da mkafiod uari ganacxada. aseTi proteqtoratis qveS myofma eklesiam ganusazRvreli privilegiebi miiRo da igi nebismier arasaxelmwifo Tu saxelmwifo instituciaze maRla dadga. am dokumentiT (anu saxelmwifos ZiriTadi kanoniT) saqarTvelos samociqulo avtokefaluri marTlmadidebeli eklesia gamocxadebulia `erovnuli msoflmxedvelobis~ Camomyalibeblad (preambula), rac mosaxleobis religiuri niSniT daxarisxebis muxts Seicavs (mivaqcioT yuradReba, rom es ukve saxelmwifos oficialuri poziciaa!). aseTive muxts Seicavs agreTve bevri sxva punqtic, romelTa Tanaxmad saxelmwifo uSvebs `saganmanaTleblo dawesebulebebSi marTlmadidebluri sarwmunoebis Sesaxeb sagnis swavlebas~ `eklesiis wardginebiT~ (5,1) da, maSasadame, kontroliT; eklesiis `araekonomikuri mizniT arsebuli qoneba da miwa gaTavisuflebulia gadasaxadebisagan~ (6,5); eklesiis sakuTrebad gamocxadebulia `saqarTvelos mTel teritoriaze arsebuli marTlmadidebluri taZrebi... nangrevebi... miwis nakveTebi... saxelmwifo dacvaSi myofi saeklesio saganZuri~ (7-8); saxelmwifos mier aRebulia valdebuleba, aunazRauros eklesias zarali (ramdenadme mainc), romelic mas XIX-XX ss-Si miadga (10). yuradReba rom ar mivaqcioT cnebebs: `erovnili msofl- Ñîëiäàðíiñòü solidaroba mxedveloba~, `marTlmadidebluri taZari~, `saeklesio saganZuri~ da sxv., rac aSkarad araiuridiuli cnebebia da SinaarsiT arcTu mTlad naTeli da gamWvirvale, sakiTxavia: aris Tu ara saqarTvelo samoqalaqo, demokratiuli da sekularuli saxelmwifo? Tu _ ki, maSin igi ratom sxva eklesiebis `araekonomikuri mizniT arsebul qonebasa da miwas~ ar aTavisuflebs gadasaxadebisagan? saxelmwifo am dokumentiT iuridiulad uars ambobs saqarTvelos qristianuli warsulis yvela materialuri Zeglis mesakuTreobaze da maT aseve iuridiulad marTlmadidebel eklesias akuTvnebs. amis Sedegad qveynis mTeli aramarTlmadidebeli mosaxleoba am sakuTrebis miRma xom ar dgeba? anda: apirebs Tu ara igi, es saxelmwifo, aramarTlmadideblebsac (muslimebs, ebraelebs, kaTolikeebs, luTeranebs) aunazRauros zarali, romelic maT sabWoTa periodSi miadgaT? Tu ar apirebs, maSin es dokumenti logikurad SeiZens diskriminaciul xasiaTs da ukve SeiZina kidec. amis niSania religiuri motiviT moqalaqeTa diskriminaciis ara erTi da ori SemTxveva, rac aisaxa saqarTvelos saxalxo damcvelis yovelwliur angariSebSi. diskriminaciul garemos sxva analogiuri, Tumca SedarebiT dabali rangis, sakanonmdeblo aqtebic apirobebs. amis yvelaze TvalsaCino magaliTia saqarTvelos iusticiis saministrosa da saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sapatriarqos Soris 2001 wlis 20 aprils dadebuli xelSekruleba, romlis me-2 da me-4 muxlebis Tanaxmad, mxolod marTlmadidebel eklesias aqvs ufleba, sasjelaRsrulebis dawesebulebebSi nebismier dros daubrkoleblad ganaxorcielos samoZRvro da saRvTismsaxuro misia. rac Seexeba sxva konfesiis eklesiebs, msgavs misias isini mxolod da mxolod im SemTxvevaSi ganaxorcieleben, Tuki sanqcias amis Taobaze marTlmadidebeli eklesia gascems. aseTive uflebebi aqvs micemuli marTlmadidebel eklesias saxalxo ganaTlebisa da mecnierebis sferoSic. amaze metyvelebs, erTi mxriv, `kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb~ (8. IV. 2005) da, meore mxriv (Tanac ufro metad), `urTierTgagebis memorandumi ganaTlebis saministrosa da marTlmadidebel eklesias Soris~, romelsac xeli 2005 wlis 22 ianvars sapatriarqoSi moewera. am dokumentebis Tanaxmad, saxelmwifo mzadaa, sajaro skolebSi dauSvas `marTlmadidebeli sarwmunoebis swavleba~ da eklesiis mxridan kontrolic aitanos. ase rom, postsabWour saqarTveloSi darRveulia rogorc aramarTlmadidebeli patimrebis, ise aramarTlmadidebeli mowafeebis uflebebi. politikuri elitis cnobiereba kargad gvaxsovs risxva da isteria, romelic saqarTvelos parlamentarebis umravlesobam, xelisuflebis mxaremac da opoziciamac, ramdenime wlis win saxalxo damcvels, sozar subars, daatexa Tavs, radgan mis angariSsa da saparlamento Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity gamosvlaSi Semdegma azrma gaielva: sanam msgavsi privilegiebiT sxva eklesiebic (religiuri organizaciebi) ar isargebleben, manam `sakonstitucio SeTanxmebas~ diskriminaciuli xasiaTi eqneba. vdgavarT odiozuri faqtis winaSe: religiasTan dakavSirebiT araiuridiul cnobierebas saqarTveloSi yvelaze metad iuristebi, kanonSemoqmedebi da kanonmdeblebi amJRavneben. davanebiT Tavi `sakonstitucio SeTanxmebas~, romlisTvisac sasuliero pirebze met interess politikuri speqtris warmomadgenlebi, mTavrobisa da xelisuflebis xelmZRvaneli pirebi, maT Soris (da ufro) iuristebi, amJRavnebdnen (idea politologsa da konfliqtolog paata zaqareiSvils ekuTvnis, Tumca mas am ideis Tanasworuflebianobis principiT ganxorcieleba undoda). gavixsenoT, ra skandalsa da isterias aqvs adgili, rodesac vinme marTlmadidebeli eklesiis Tanamedrove ierarqiis warmomadgenlis kritikas gabedavs. magram yelafers gadaaWarba erTma ambavma, romlis Sesaxeb oriode sityvis Tqmas pirad movaleobadac miviCnev. 2009 wlis 2 dekembers internetiT gavrcelda `SekiTxvebi patriarqs~ da `SekiTxvebi xelisuflebas~, romlebic, Cemi SefasebiT, arakoreqtul, usagno da zedmet punqtebsac Seicavs. amis miuxedavad SekiTxvaTa teqstebs xeli mec movawere, radgan davinaxe aqcentebi im problemebze, romelTa mougvarebloba qveynis demokratiasa da saxelmwifoebriv aRmSeneb- Ñîëèäàðíîñòü 89 #5(38) lobas did safrTxes uqmnis. mxedvelobaSi maqvs is SekiTxvebi, metwilad ritorikuli, romlebSic gamoxatulia protesti: saqarTveloSi eklesiisa da saxelmwifos gayofis konstituciuri principi irRveva! vfiqrobdi da vfiqrob, rom es araa meorexarisxovani problema. vxedav imasac, rom sazogadoeba am problemis simwvaves jerjerobiT ver acnobierebs. CvenSi aseTi cnobierebis deficitia, romlis amovsebis survili aRniSnul dokumentebSi davinaxe. amitom movawere maT xeli, Tumca, vimeoreb, zogierTi detali maTSi arc maSin momwonda, roca xels vawerdi, da arc axla momwons. asea Tu ise, esaa SekiTxvebi, rac adresatebs an aseTi, an iseTi pasuxis gacemas avaldebulebs, _ iuridiuladac da zneobrivadac. magram ra vnaxeT? sruliad araadekvaturi reaqcia yoveli mxridan, _ jgufuri, koleqtiuri, bolSevikuri yvirili. metyvian, koleqtiur werilebsac bolSevikobis da avadsaxsenebeli komunisturi reJimis suni asdiso. ki, batono! magram SekiTxvebi mainc SekiTxvebia, Tundac gamomwvevi da provokaciuli. gaeces maT pasuxi da dasabuTdes, rom xmaurs, romelic iqaa atexili, safuZveli ara aqvs. magram ra davarqvaT koleqtiur ayayanebas, romelic am SekiTxvebs mohyva? _ es ra gaubedia!? es ra dauweria!? es ra mouCmaxia!?... arc patriarqma da arc prezidentma SekiTxvebs pasuxi ar gasces. ugulebelyofis motivad sapatriarqos prescentris xelmZRvanelma, dekanozma daviT SaraSeniZem, Tvalsazrisi JurnalistebTan satelefono saubarSi Turme Semdegi garemoeba daasaxela: `am adamianebs (aRniSnul werilebze xelis momwerebs. _ n. p.) sazogadoebis nawilad ar vTvliT da ar vapirebT pasuxis gacemas~. Znelia daijero, rom es sityvebi saxarebis mqadagebelma mRvdelma warmoTqva, _ saxarebisa, romlis centralur ideas pirovnebis pativiscema, misi nebisa da sindisis xelSeuxebloba Seadgens. sulieri mwyemsebi da, miT umetes, mwyemsmTavrebi imitom arian mwyemsebad da mwyemsmTavrebad xeldasxmulebi, rom SekiTxvebs, Tundac warmarTebisa da eklesiis mtrebis mier dasmulT, pasuxi gascen petre mociqulis Segonebis Sesabamisad: `wmidahyavT qriste, rogorc ufali, Tqvens gulSi da mudam mzad iyaviT, rom simSvidiT da mowiwebiT upasuxoT yvelas, vinc Tqveni imedis gamo axsna-ganmartebas mogTxovT~ (1 petre 3,15). prezidentic mwyemsmTavaria (cxadia, arasasuliero) da Tanamoqalaqeebis mimarT masac igive movaleoba aqvs. man ki, b-nma mixeil saakaSvilma, pasuxi iseTi sityvebiT amowura, rac arafers ar niSnavs: `konkordati unda amoqmeddes ise, rom marTlmadidebluri eklesiis rolsa da funqcias saqarTvelos istoriaSi sagangebod gaesvas xazi~ (vrclad: n. beqiSvili, kiTxvebi eklesias da xelisuflebas. eklesiis sabWoTa warsuli. _ `liberali~, #15, gv. 33). imdroindel Jurnal-gazeTebs Tu gadavxedavT (maSin me TbilisSi ar vimyofebodi), Solidarität }'vh'mksr 90 vnaxavT, rom isteriam `SekiTxvebis~ gamo indikatoris roli Seasrula da sxvadasxva pirovnebasa Tu koleqtivs azrovnebis stilisa da xasiaTebis gamomJRavnebisaken ubiZga. aRmoCnda, rom CvenSi marTlmadideblobis damCemebel da marTlmadideblobiT gaamayebul adamianebs adamianis qristianul koncefciasa da adamianis uflebebis saRvTo warmomavlobaze warmodgena ara aqvT. sxvagvarad ver avxsniT erTerT saprotesto aqciaze risxviTa da muqariT warmoTqmul sityvebs: `beqa mindiaSvili seqsualuri da religiuri umciresobebis dacvaSia SemCneuli da qarTul eklesiaze laparakis ufleba ara aqvs~ (`24 saaTi~, 2009, 4. XI I , #265, gv. 2). arc Jurnalistebs, arc politikosebsa da arc sazogadoebis rigiT wevrebs ar dausvamT kiTxva: ucxoa `qarTuli eklesiisaTvis~ `seqsualuri da religiuri umciresobebis~ adamianur uflebaTa dacva?! vimeoreb: adamianuri uflebebis, _ maTi pirovnuli Rirsebisa da usafrTxoebis! esaa, qalbatonebo da batonebo, qristianoba da qristianuli azrovneba? yovelgvar molodins gadaaWarba q-n nino burjanaZisa da b-n eduard SevardnaZis komentarebma `SekiTxvebze~. kiTxulob am teqstebs da ar gjera, rom maTi avtorebi politikosebi, adre saxelmwifos saTaveSi mdgomi pirebi arian, erTi maTgani ki profesionali iuristia. n. burjanaZe: `me mikvirs, es xalxi, saerTod, sad gaizarda!.. es aris pirdapir saakaSvilis kabinetSi dagegmili aqcia Ñîëiäàðíiñòü solidaroba patriarqis winaaRmdeg!.. es aris pirdapir patriarqis mkvlelobis mcdeloba... msoflio patriarqi rom Camovida da uzarmazari delegacia Camoiyvana Cveni patriarqis pativsacemad, vaxSami ar unda gamarTuliyo da im xalxisaTvis sastumros fuli ar unda gadagvexada? manqanaSi benzini ar unda Cagvesxa da gveTqva, CamodiT da Tqven TviTon iareTo? (`asaval-dasavali~, 7-13. XI I , #49, gv. 24. amave nomerSia dabeWdili `SekiTxvebis~ teqstebi). e. SevardnaZe: `im xalxs, vinc es kiTxvebi Seadgina da patriarqs Seuracxyofas ayenebs, angariSs ar gavuwevdi, aranormalur adamianebad CavTvlidi. es erTi kaciRa darCa, visac xalxi endoba da mas gafrTxileba unda. vinc mas Seuracxyofas ayenebs da masTan gajibrebas cdilobs, aseTi adamiani normaluri fsiqikis ver iqneba. patriarqi xalxma unda daicvas!.. me ar vici, vin arian isini da saidan movidnen, magram erTi ki cxadia, rom raRac antierovnul jgufTan gvaqvs saqme. patriarqma saqarTvelos mosaxleoba eklesiisaken Semoabruna. me, magaliTad, komunisti viyavi. CemisTana aTasebi da asiaTasebia da Cven rom RmerTisaken SemovbrundiT, es patriarqis damsaxurebaa. antierovnul Zalebs, albaT, swored es aRizianebT. vfiqrob, sisxlis samarTlis saqme unda aRiZras da is adamianebi, vinc patriarqis Seuracxyofas da ciliswamebas bedavs, unda gasamarTldnen...~ (`asavaldasavali~, 2009, 14-20. XI I , #50, gv. 16). SeuZlebelia, kacma, Tundac Sesabamisi saqmisa da sagnis diletantma, es striqonebi waikiTxo, toni da paTosi ganicado, obieqtur mxares yuradReba miaqcio, Sinagan logikas Tvali gaadevno, azrebis dinamikis Targs gadaxedo da samarTlis anbanic gaiTvaliswino, rom tragikomediis gancda ar dageuflos. kanoni Tu samarTlebrivi cnobiereba? erT saerTaSoriso simpoziumze movismine: `saqarTvelos kanonebi ki ara, kanoniereba sWirdeba~. mec ase vfiqrob: saqarTvelos mTavari problema, religiisa da mistikis sferos rac Seexeba, politikuri elitis ucnauri cnobierebaa. am movlenis zust kvalifikacias amJamad ver vaxerxeb, magram faqtia, rom igi opoziciasac da xelisuflebasac erT sibrtyeze ayenebs da erTmaneTis sulismier Zmebad warmoaCens. misi arsebiTi niSani eklesiisa da saxelmwifos urTierTobaSi arasamarTlebrivi, arasaxelmwifoebrivi, araerovnili, diaxac rom araqristianuli da, momiteveT, arainteleqtualuri azrovnebis demonstrirebaa. gvrCeba STabeWdileba, rom SejibrSi, romelsac `socSejibrs religiurobaSi~ davarqmevdi, xelisuflebas opozicia sjobnis, magram ver sjabnis. ra Seedreba, magaliTad, uflebaTa cnobili damcvelisa da saxelisuflo gundis erT-erTi aqtivistis, b-n gia arseniSvilis sityvebs, romlebic man mowafeebis Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity winaSe ama wlis 23 aprils, winasaarCevno kampaniis dros, warmoTqva da im dRes I telearxis eTeriT gadaica. misi pasuxi SekiTxvaze, aqvT Tu ara religiur umciresobebs problemebi saqarTveloSi, aseTi iyo: ara aqvT, Tumca hqondaT; `rodesac Cven TviTon viyaviT daCagrulebi, _ gavixsenoT, ra gviqnes afxazeTSi, rogor SegveZlo Segvecodebina sxvebi, sxva religiebi?~. komentarebi zedmetia. rodesac sajaro piri, umaRlesi saxelmwifo moxele da profesori, mis qveyanaSi arsebul religiebs ase axarisxebs, Tanac mozardebis winaSe: Cveni da sxvisi religiebi (`sxva religiebi~) da uxerxulobas ver grZnobs, sarwmunoebaTa Tanasworuflebianobaze, moqalaqeTa religiuri niSniT diskriminaciis ararsebobaze laparaki zedmetia. simpoziumi, romelic postsabWoTa saqarTveloSi religiisa da saxelmwifos urTierTobis sakiTxebs mieZRvna da romelzec zemoT moyvanili sityvebi movismine, aTi wlis winaT Sedga. amasobaSi dro da xelisufleba gamoicvala. ramdenime eqstremistuli aqti aRikveTa da zogierTi eqstremisti daakaves, magram eqstremizmis gamomwvevi da wamaxalisebeli garemo ar gamocvlila da arc gamoicvleba, vidre sazogadoebis farTo sivrceSi, pirvel yovlisa ki politikosTa azrovnebaSi, msoflmxedvelobrivi stereotipebi ar daimsxvreva. Ñîëèäàðíîñòü 91 #5(38) STIGMA FREE miTi geipraidis Sesaxeb eka aRdgomelaSvili pirveli Wori saqarTveloSi lesboselebiT~.1 geipraidis Catarebis Taobaze 2007 wlis gazafxulze agorda. maSin am Wors konkretuli erTi kviris Semdeg gazeTma Tavadve uaryo Wori, sami Tvis avtoric hyavda _ gazeTi Tavze ki geiaRlumi TbilisSi alia da Jurnalisti irakli mamalaZe. Jurnalisti gadmoitana da qveyanas amcno, rom evrosabWos mier irwmuneboda, rom mis xelT dagegmili kampaniis _ yvela arsebuli informaciiT, maisSi foTSi 5000-mde gei da gansxvavebuli, yvela Tanaswori _ farglebSi dagegmili lesboseli aqtivisti aqcia, romelic 1995 wlis mere TavSeyras da msvlelobis mowyobas apirebda: evropis sxvadasxva qveynebSi tardeba da tolerantobis zrdasa da `rasizmis, `alias~ kuluaruli informaciiT, maisSi didi antisemitizmis, qsenofobiisa da diskriminaciis winaaRmdeg forumi gaimarTeba... brZolis gaZlierebas~ isaxavs `alias~ respondenti tato gvarwmunebs, rom maisSi miznad, sxva araferi iyo, Tu ara SeniRbuli geiaRlumi. zRvispira qalaqSi statiis bolos isic iyo saqarTveloSi gavrcelebuli yvela miniSnebuli, rom aqcia xelisuflebasTan iyo seqsualuri mimdinareobis SeTanxmebuli: warmomadgenlebi Seikribebian, dawyebuli geebiT, `araoficialuri damTavrebuli informaciiT, saakaSvilis Solidarität }'vh'mksr 92 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba mTavrobasTan SeTanxmebiT, TbilisSi grandiozuli demonstrireba mTel ers mZime gansacdelad umravlesobis agresias. gantevebis vacis rolSi, gei-paradi Catardeba...~. daawveba~.2 rogorc wesi, qveyanaSi yvelaze qveyanaSi arsebuli homofobi- qarTuli azris maSindeli metad marginalizebuli da diskriminirebuli umciresoba uri ganwyoba noyieri niadagi lideri, romelmac mogvianebiT aRmoCndeba xolme, romlis aRmoCnda amgvari Worebis gasavrceleblad da mediis qristian-demokratebTan gadainacvla, kancelariasTan mimarT damokidebulebis gamoxatva xSirad erT banakSi mier agorebul qsenofobiur aprotestebda gamogonil aqcevs sxva situaciaSi isteriaSi sazogadoebis TiTqmis yvela fena CaerTo. aRlums. Coxosnebma sagangebo Sekreba miuZRvnes am movlenas, dapirispirebul mxareebs. aqciisa da kampaniis Taobaze, `sruliad saqarTvelos savaraudod, sakuTari homofo- imave periodSi da imave mediasaSualebebiT, aqciis adamianTa uflebebis dacvis asociaciis~ warmomadgenlebma biuri mosazrebebis xmamaRla da ukiduresad agresiuli organizatorTa da evrosabWos ki 29 ivliss aqcia jer formiT deklarireba imdenad warmomadgenelTa mier gakeTebuli araerTgzisi ganmartebisa sapatriarqosTan gamarTes, Semdeg ki veris baRSi maRali dividendis momtani aRmoCnda im calkeuli jgufe- da gancxadebis miuxedavad, gadainacvles da iq elodnen bis warmomadgenelTaTvis, vinc simarTlis mosmena aravis surda. politikuri opoziciis war- codvilTa~ aRlums maTTvis cxvir-piris dasaJeJavad~. maSin am moraluri panikis ukan idga3, rom mas Semdeg es Sou momadgenlebi rogor gauSvebd- aranaklebi aqtiuroba gamoiCina yovel zafxuls idgmeba da nen xelidan Sanss, gaelanZRaT da kidev erTxel daedanaSa- sakuTari mosazrebis gamosaTqmelad da qarTuli tradici- scenaris gaumjobesebazec ki aravin iwuxebs Tavs: romelime ulebinaT xelisufleba ebisadmi~ erTgulebis gazeTi an sxva mediasaSualeba sakuTari qveynis mosaxleobis garyvnasa da gadagvarebaSi gamosaxatavad homofobTa im nawilmac, romelsac oficialur gaaSuqebs xolme romelime qveyanaSi Catarebul geiaRlums, da esaubraT xelisuflebis mediaze ar miuwvdeboda xeli. mere romelime politikosi monawileobaze Tundac gazeTis mier gamogonili aRlumis geiaRlumi rom alias Semogdebuli sagazeTo ixvi kuluarul informaciaze dayrdnobiT gaavrcelebs xmas organizebaSi. saerTo isterias aRmoCnda, maleve gacxadda, imis Taobaze, rom sodom-go- xelisuflebaze ganawyenebuli inteligenciis is nawilic magram, miuxedavad amisa, Tbilisis forumis homofobi moristebi CvenTan, aTaswlovani qristianuli tradiciis SeuerTda, vinc Carecxilebs momxmareblebis eqstazSi mqone qveyanaSic ki, apireben Tu Casarecxebs miakuTvna Tavi. eklesiam sagangebo mimar- Cavardnili da sakuTar fantaziebSi gaxlarTuli nawili am aRlumis Catarebas mavanTa mxardaWeriT da iwyeba aurzauri. Tva gamoaqveyna, romelic im kidev karga xnis manZilze vneba, romliTac am speqtaklis safrTxis generalizacias isaxavda miznad, rac avsebda aTobiT gverds imis dawvrilebiTi aRweriTa da monawileebi cdiloben daanaxon sxvebs (mayureblebs) da geiaRlumis Catarebas SeeZlo warmodgeniT, Tu sad, rogor erTmaneTs poziciis erTianoba moetana qveynisaTvis: da ra formiT daarbevdnen ararsebuli aRlumis homoseqsualebTan da homoseqsualobasTan mimarTebaSi, `Cven kidev erTxel gvinda ararsebul monawileebs. Tavisi simZafriT SeiZleba ganvacxadoT, rom gaukuRmarTebuli dagrovili agresiis mizezebze mxolod tradiciuli Teatris~ _ qarTuli sufris _ seqsualuri urTierTobebi saubari Sors wagviyvans. im kulminaciur moments aris mZime codva, romelic unda iyos monaniebuli da mniSvnelovani isaa, Tu vin, saiT da vis winaaRmdeg mimar- SevadaroT, roca erTianobis eiforiuli gancdiT Sepyrobili misi propaganda da sajaro Tavs xolme aseT situaciaSi SezarxoSebuli Tanameinaxeebi Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 93 #5(38) STIGMA FREE erTmaneTs Zmobas, siyvarulsa da qarTuli tradiciebis ZaxiliTa da aqciis monawileTa cema-tyepiT dasrulda. tis yvela SekiTxvaze miCurinis vaSliviT erTi pasuxi aqvs da erTgulebas umtkiceben. siZul- rwmenis damcvelTa saubars tangaSi gamowyobil vilis yovelwliuri speqtakli ki eklesiisa da Tavad patriar- dausjelobiT gaTamamebulma nawilma, rogorc Cans, kacebis rusTavelze msvlelobiT iwyebs da amTavrebs.6 qis mimarT gamoTqmuli sakmarisad ar CaTvala madlobebiT mTavrdeba xolme: sakuTari rwmenis gansamtkiceblad universtetis erisa da beris daSinebas mosalodneli aRlumiT saxalxo rom ara sapatriarqo, dRes kibeebTan TavSeyrili marTlmadidebeli moZraobis saqarTveloSi geebisa Tu pederastebis aRlumi bare adamianebis gineba (aqciis erTerTi monawile samsarTuliani uliderod darCenili wevrebi da partia Tavisuflebis aTjer iqneboda ginebis Semdeg xmamaRla yviris: erT-erTi wevri lado sadRo- Catarebuli... rom ara Cveni uwmindesi, dRes bevri visac gvjera, rom marTlmadideblebi varT, Wadrakis belaSvili ganagrZnobdnen. am ukanasknelma gazeT yvela ukanalze wasmuli pomadiT sasaxlisaken daviZraT) da siaxlisaTvis~ micemul ivlida. SeiZleba paradze mTavrobis Cinosnebi ar ramdenime dRis Semdeg ieriSi telekompania kavkasiaze~ interviuSi xelaxla gaacocxla miTi cisferTa gamosuliyvnen, romlebsac miitana, rodesac studiaSi SeTqmulebis~ Sesaxeb, ukanalze da tuCebze pomada usviaT, magram swored ilias universitetTan momxdari incidentis ganxilva romelsac sakmaod aqtiurad iyenebdnen aRorZinebis aqcia~ mainc Catardeboda.4 mimdinareobda. kavkasiis maSindeli liderebi 1998-2003 wlebSi: eklesiidan wamosulma incidentSi monawile adamianebis erTi nawilis dakavebam da protestma gamoiRo is, moZraobis lideris kanongare- TviTmmarTvelobis rom es aRar moxdeba. es iyo dagegmili Tu Sed gamocxadebam cota xniT Caacxro winasaarCevno homo- arCevnebamde ori kviriT adre saqarTveloSi ar iyo dagegmili, es fobiuri vnebaTaRelva mediaSi. Camovida ormocdaaTamde RmerTma icis~.5 incidentTan dakavSirebiT sakuTari pozicia saqarTvelos ucxoeli gei, Seikribnen sastumro redisonSi~, wlevandeli weli SedarebiT marTlmadidebelma eklesiamac Caicves wiTeli kabebi da gamorCeuli gaxldaT. amas winasaarCevnod Seqmnili axali gamoxata marTlmadidebel mSobelTa kavSiris~ sulieri qarTvel geebTan erTad gairepeticies. sajaro subieqtis saxalxo lideris erisa da eklesiisTvis marTlmadidebluri moZraobis liderTa sajaro ritorikaSi gaweuli RvawlisTvis~ daajildoebiT. siZulvilis enis (gansakuTre- _ ra qnes? _ gairepeticies. ukve aRar biT homoseqsualTa winaaRmdeg) uxvad gamoyenebamac Seuwyo adgilobrivi arCevnebis dasrulebis Semdeg presaSi malaven, rom agvistoSi TbilisSi geebis pirveli xeli. moZraobis axalgazr- aqa-iq, iSviaTad Tu gaielvebda aRlumis gamarTvas dulma frTam (win) ki aqtiuri homofobiuri kampania mosalodneli praidis Tema, isic ukonteqstod da naZala- apireben... amis Sesaxeb siuJeti erT-erT wamoiwyo socialur qselebSi. devad, gamoyolili inerciis satelevizio arxzec presasa da teleeTerSi ZaliT. sxvagvarad verc Sevafaseb saerTo gazeTSi~ gavida... ar aris ise, TiTqos e.w. seqsualuri gakeTebul homofobiur gamoqveynebul intervius goga umciresobis gancxadebebs 4 maiss ilias universtetTan dapirispireba xaindravasTan, romelsac adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgeneli erTi-ori kacia. isini bevrni arian, mohyva, rac liberastebos arCevnebze saubrisas Jurnalis- Tanac, mizandasaxuli Solidarität }'vh'mksr 94 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba gegmiT _ 1987 wels gamocemuli manifestiT axloblebi, visi saSualebiTac vigebT aseT informaciebs~, _ rCeba gzavnili, romelic am manifestaciebs axlavs Tan. moqmedeben~.7 pasuxobs saqarTvelos kaTo- arada, homoseqsualTa maikl sviftis geimanifesti8, likos-patriarqis mdivani mama miqael botkoveli netgaze- uflebebisaTvis brZolas xanmokle, Tumca mdidari da romelzec, savaraudod, saub- Tis Jurnalistis SekiTxvas.9 saintereso istoria aqvs. robs sadRobelaSvili, swored sazogadoebrivi moralis calke sakiTxia, Tu ratom ukav- meore msoflio omis Semdgom, winaaRmdeg moqmedebasa da Sirdeba ase mWidrod homofob- dasavluri samyaros homoseqsualobis propagandis~ im usafuZvlo bralde- Ta fantaziebi geiaRlumebTan dakavSirebiT maincadamainc politikur da samarTlebriv cxovrebaSi axali era daiwyo. bebis sapasuxod daiwera, raSic tangaSi gamowyobil mamakacebs. totalitaruli reJimebisaT- dRes CvenTan cdiloben lgbt adamianebis dadanaSaulebas. sanaxaobas daxarbebuli mediis vis damaxasiaTebelma damokidebulebam gansxvavebulobi- warmomadgenlebisaTvis ucxo- sadmi, siZulvilis propagandam, asea Tu ise, agvistoSi baTumSi dagegmili geipraidis Sesaxeb eTSi gamarTuli geipradebis gaSuqebisas TvalSisacemi orma msoflio omma, civilizebuli samyaro axali amocanebis gavrcelebuli Woris saTaves mxolod boaTi morTuli da winaSe daayena. sazogadoebam dRemde veravin miakvlia: dazustebuli informacia arc maRal quslebze Semdgari drag-quinebi da transvistitebi sakuTar Tavze iwvnia, Tu ra Sedegebi SeiZleba moitanos Cven gagvaCnia. Cven gvyavs arian da sruliad waukiTxavi antiliberalizmma. axali gazeT `baTumelebis~ arqividan Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 95 #5(38) msoflio wesrigis safuZvlad gaeros wesdebaSi gacxadebuli STIGMA FREE policiis TviTnebobis gasaprotesteblad. adamianis uflebebi, misi marSs. miuxedavad amisa, arsad, arcerT qveyanaSi, geipraidebi ar rCeba mxolod quCis Teat- pirovnuli Rirseba da Tavisufleba, qalisa da mamakacis swored stounvolis amboxs ukavSirdeba uflebebis damc- ralizebul warmodgenad. msvlelobis kostiumirebuli Tanasworuflebianoba Tu didi velTa yovelwliuri msvlelo- monawileebisa da mowveuli da patara erebis Tanasworoba iqna miCneuli. bebi, romelTac homoseqsualTa samoqalaqo uflebebisaTvis Soumenebis paralelurad praidis monawile aqtivistebis brZolis pionerebma siamayis umetesoba msvlelobas samoqa- 60-iani wlebidan, demokratiuli moZraobis zogadi gaZlierebis marSi~ (pride parade) uwodes. es lozungi protestis gamoxatvis laqo Tanasworobis Sesaxeb sakmaod prozauli~ moTxov- fonze, geebisa da lesboselTa erT-erTi forma iyo im mraval- nebiTa da lozungebiT miuyveba. uflebebisaTvis brZolam radikaluri xasiaTi miiRo. misi wliani mcdelobis sapasuxod, romelsac sazogadoeba mimar- geipraidebis Teatralizaciis axali lideri, frank kemeni, Tavda, raTa adamianebisaTvis procesebi, erTi mxriv, amtkicebda, rom sazogadoebisagan gulmowyaleba ki ar unda maTi kanis ferisa10 Tu seqsualuri orientaciis gamo asocirdeba Sua saukuneebis karnavalur tradiciebTan da eTxovaT, aramed ebrZolaT danaSaulisa da sircxvilis uxvad iyenebs misTvis damaxa- samoqalaqo uflebebisaTvis sxva umciresobebTan erTad. gancda Caenerga. siaTebel iseT elementebs, rogoricaa sanaxaobisaTvis amgvarma radikalizmma ganxeT- mogvianebiT, uflebadamcvelTa masobrivi xasiaTis micema, qileba gamoiwvia homofibiur moZraobaSi. masobrivma gamosvlebma zogierT qveyanaSi Teatralizebuli materialur-sxeulebriv sawyisze orientacia, skabre- saxe miiRo da ufro sanaxaob- zuloba, groteski, gadacma da liberaluri yaidis liderebi, romlebic cdilobdnen sazo- rivi gaxda. sxv. Tumca msgavseba am SemTxvevaSi mxolod garegnulia. gadoeba sakuTar uwyinarobaSi geipraidebis komercializaci- Suasaukuneobrivi karnavali daerwmunebinaT, meore flangze aRmoCndnen da asa da karnavalizacias bevri mowinaaRmdege hyavs Tavad pirvel yovlisa Tavdayira abrunebs kulturisaTvis TandaTan gauCinardnen. axali lgbt aqtivistebs Sorisac, damaxasiaTebel orpolusian liderebi ki aqtiur moqmedebaze gadavidnen. regularulad metadre iseT qveynebSi, sadac gansakuTrebulad Zlieria normatiul samyaros, riTac xazs usvams mis pirobiTobasa da awyobdnen mitingebsa da homofobia. isini Tvlian, rom winaaRmdegobriobas. amgvari saprotesto demonstraciebs, ar eridebodnen policiasTan msvlelobis forma auferulebs Sinaarss da ukana planze simboluri inversia seqsualur da genderul normebzec Setakebasac. 60-iani wlebis gadaaqvs is mniSvnelovani prob- vrceldeboda da amis magali- miwuruls did qalaqebSi geilesbi moZraoba im droisaTvis lemebi, rac lgbt adamianebis diskriminacias ukavSirdeba. Tebi qarTul eTnografiaSic uxvad mogvepoveba. sakmarisia popularul hipebisa da maTi mowinaaRmdegeebi ki Tundac yeenoba-berikaobis bitnikebis moZraobasTan gadaikveTa, ramac kidev ufro fiqroben, rom samoqalaqo uflebebisaTvis brZolis miviwyebuli tradicia gavixsenoT, romlis drosac skabre- gazarda misi masStabebi. ZiriTadi miznebi ukve miRweulia. zuli oxunjobani, TamaSobaTa liberaluridan radikalur moZraobaze gadasvlis simbo- sadResaswaulo msvleloba ki mravaldRiani festivalis erotikuli xasiaTica da gadacmac dResaswaulis lur zRvarad stounvolis erT-erT Semadgenel RonisZi- Tanmdevi elementi iyo. amboxia miCneuli, rodesac aTasobiT gei, lesboseli da ebas warmoadgens, romelic braziliur karnavals ufro `fSavSi yofnisas maTi mxardamWeri gamovida waagavs, vidre saprotesto Saiyrebodnen berikaebi, Solidarität }'vh'mksr 96 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba biWeb iyvnen. qalis formas Caicomdnen, baRdads ra unda iyos imaze mSvenieri, vidre raRac kulturul sivrces ayalibebdes, romelic saerTo iqneboda daixuravdes, axalgazrdebi qaluri mamakacur am adamianebisaTvis (winaaRm- etyodes ufrosebs, magvamzadeniTav. biWebi mamakacSi; ra unda iyos imaze mSvenieri, vidre deg SemTxvevaSi gansxvavebebi ar unda arsebobdes Caicvamdes qalis jubebs, mamakacuri qalur qalSi... heteroseqsuali adamianebis qalebi biWebis tansacmels da ulvaSebs daixatavdes~.11 kempis androginul mewyviles warmoadgens mier Seqmnil kulturul sivrceSic). stili gemovnebis erTi SexedviT sruliad sakiTxia da kavSiri ara aqvs karnavali, rogorc sakraluris profanaciis Tundac droSi gansxvavebuli, magram sinamdvileSi moklebuli am arc genderul identobasTan da arc orientaciasTan. am SemosazRvruli aqti, bunebri- Tvisebas: gazviadebuli mravalferovan erTianobas, via, eklesiis mxridan mowonebas ver daimsaxurebda. seqsualuri daxasiaTebisadmi da personaluri rasac lesboseli, gei, biseqsuali da transgenderi manerulobisadmi gamZaf- adamianebi qmnian TavianTi damokidebuleba, romelic dRes morwmuneTa da eklesiis rebuli gemovneba... kempi triumfia stilisa, subkulturebiTa da cxovrebis stiliT, mxolod erTi ram msaxurTa erT nawils aqvs romelic ar ganasxvavebs akavSirebs da es erTi ram, saxalxo dResaswaulebis, Teatrisa da karnavalebis sqesebs (mamakacis~ da qalis~, pirovnebis~ da sazogadoebaSi arsebuli homofobiaa. mimarT, romlebic niRbebis nivTis~ urTierTSenacv- ubralo TamaSad iqca, swored Sua saukuneebis epoqis eklesiis lebadoba)...~. kempis erTerTi mTavari momentia imis Taobaze, Tu vin idga amjerad antigeipraidis ukan da pozicias waagavs (oriode wlis seriozulobis moxsna... ra iyo realuri mizezi axali win darbeuli helouenis magaliTi gaixseneT Tundac). sworxazovani seriozulobis gadalaxvis tradiciuli isteriis agorebisa, bevrnairi varaudi gamoiTqva _ nawilma es saSualebebi _ ironia, sxva mniSvnelovani sakiTxe- Suasakuneobriv karnavalur tradiciasTan geipraidebis satira _ amJamad sustad gamoiyurebian. isini veRar bidan moqalaqeTa yuradRebis gadatanis mizniT Tavad msgavsebis garegnul formas Seesabamebian im datvir- xelisuflebis mier mowyobil Segnebulad gavusvi xazi, radgan SeuZlebelia erT katego- Tul garemos, romelSic mwifdeba Tanamedrove provokaciad CaTvala, zogi amas saxelmwifosTvis mrevlis riaSi moaqcio da ise imsjelo mgrZnobeloba. kemps dapirispirebis kidev erT travestis Teatralur ampluaze, iniciaciis procesis Semoaqvs axali standarti: xelovnuroba, rogorc mcdelobad miiCnevs, sxvani piriqiT _ Tvlian, rom Tanmxleb genderuli rolebis ideali, Teatraluroba12~. erTmaneTs gadaxveuli meriis inversiaze, karnavalur transvestizmsa da seqsualur kempur gemovnebasa da geisub- (Tu sakrebulos) warmomadgeneli da mRvdeli homoseqsua- orientaciaze an Tundac kulturas Soris arsebul lebTan mimarTebaSi erTiani genderul identobaze. kavSirebze saubrisas, sontagi xazs usvams, rom es ori cneba poziciis gamovlenas emsaxureboda, zogis azriT, es eklesiaSi Tanamedrove Teatralizebuli ar emTxveva erTmaneTs. mimdinare Zalauflebis geipraidebis dasaxasiaTeblad gasuli saukunis 60-ian wlebSi bunebrivia da TavisTavad SeuZlebelic, adamianis seqsu- gadanawilebis procesis garegnuli gamoxatuleba iyo. amerikeli kulturologisa da alobis iseTi maxasiaTebeli, eseistis, siuzan sontagis mier Semotanili cneba kempi rogoric seqsualuri orientacia da/an genderuli arcerTi am versiaTagani araa safuZvels moklebuli, Tumca ufro upriani iqneboda: identobaa, raime universalur amjerad vin vis daanaxa Zala Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 97 STIGMA FREE #5(38) da/an erTianoba, naklebad mainteresebs. ufro mniSvnelo- cxadi xdeba, rom homofobia seriozuli problemaa Cvens van problemad kardakar (Tu qveyanaSi da meore _ Zaladobis bardabar) jvrebiT mosiarule mrevli mimaCnia, romelic gamovlena (Tundac simboluri saxiT) nakleb adgils tovebs homoseqsualebis ZebniT iyo socialuri indiferentulobi- dakavebuli mTeli dRis ganmavlobaSi, maTive sityvebiT saTvis. rom vTqvaT, am adamianebis qalaqidan gasaZeveblad (Cven maT gamovrekavT yvela dawesebulebidan). Tavad msvlelobis organizatorebma aqcias qadageba uwodes da xazgasmiT acxadebdnen, rom Zaladobis winaaRmdegni arian. ramdenad SeiZleba uwodo qadageba~ sazogadoebriv dawesebulebebSi SeWras mtrebis~ mosaZebnad da adgilobrivi TviTmmarTvelobis funqciebis SeTavsebas (msvlelobisa da manifestaciebis Sesaxeb nebarTvis gacema/akrZalvas vgulisxmob), gaugebaria. politikosTa homofobiuri gamonaTqvamebisa da Zaladobisaken mowodebis paralelurad, aranakleb mniSvnelovnad mimaCnia simboluri dominirebis problemac, roca garkveuli socialuri jgufi da/an instituti, sakuTari gavlenis SeniSvnebi: 1 2 3 4 sferos gasazrdelad cdilobs sazogadoebis yvela fenaze gaavrcelos sakuTari Zalaufleba da upirobo kontroli gamoacxados sajaro sivrceze. araerTxel miTqvams da kidev gavimeoreb, amgvar procesebs dadebiTi mxarec aqvs _ erTi mxriv, bevri adamianisaTvis, vinc ar miekuTvneba lgbt jgufs da uSualod ar ganicdis diskriminaciasa da zewolas, 5 6 7 8 9 10 11 12 gazeTi `alia~, # 41, 12-13 aprili, 2007 weli. `foTSi cisferebi da lesboselebi saidumlo SekrebisaTvis emzadebian~. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmindesisa da unetaresis ilia I I-is gancxadeba 2007 wels gazeT `alias~ mier dagegmil geiaRlumTan dakavSirebiT. mediakvlevam sami aseTi antrepreniori gamoavlina: media, politikosebi da eklesia. gazeTi `kviris qronika~, #37, 24-30 seqtemberi. avtori: gela zedelaSvili. rom ara ilia meore, dRes bevri ukanalze wasmuli pomadiT ivlida. `netgazeTi~, 2010.08.26. mrevli homoseqsualebs eZebs. http://netgazeti.ge/GE/ 22/Life/2294 `saerTo gazeTi~. 2010-06-09. Tu vinme lobirebs gei-paradis Catarebas saqarTveloSi, erT-erTi mamuka axvlediania. http://www.ambebi.ge/sazogadoeba/22065-agvistoshi-thbilisshi-geebis-aghlumis-gamarthvasgegmaven.html#ixzz12gaxgAo4 http://rainbowallianceopenfaith.homestead.com/GayAgendaSwiftText.html http://netgazeti.ge/GE/22/News/2280/ 60-ian wlebSi rasobrivi segregaciis winaaRmdeg mebrZolTa mier organizebuli manifestaciebis erT-erTi mniSvnelovani lozungi swored ase JRerda: me Savkaniani var da vamayob amiT~ (I am black and I am proud). ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis folkloristikis kaTedris arqivi. siuzan sontagi. radikaluri nebis stilebi. Targmani SoTa iaTaSvilisa. gamomcemloba lomisi. Tbilisi. 1999. Solidarität }'vh'mksr 98 Ñîëiäàðíiñòü orientiri solidaroba meamboxe vladimer bukovski fridon sayvareliZe `_ Cven gadavkveTeT sabWoTa _ da Cemi ganaCeni? is sazRvari da oficialurad gauqmebulia? unda gangicxadoT, rom Tqven gaZevebuli xarT sabWoTa _ ara, ganaCeni ZalaSi rCeba. kavSiris teritoriidan. _ gaqvT raime gankarguleba _ eg rogor, gamodis, rom me ardadegebze an SvebulebaSi an dadgenileba? myofi patimari var? _ ara, araferi gvaqvs. _ ho, TiTqos egrea... Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 99 #5(38) orientiri ... ucnauri gadawyvetilebaa, yvela sabWoTa kanonis sawi- dekemberSi `udreki~ luis korvalani Ciles romeliRac lad ricxavda mis angariSze senatoris xelfass), iyida naaRmdego. da amis mere banakidan gaaTavisufles da mdidruli vila santiagos iTxoven, rom maTi kanonebi seriozulad miviRoT. arc sabWoTa kavSirSi Camoiyvanes. is vladimir bukovskiSi SemogarenSi da mSvidad ganlia siberis wlebi. is sul cixeSi Casma SeuZliaT kano- gacvales, rasac win axlaxan, 2010 wlis ivlisSi, nierad, arc ganTavisufleba. mxiaruli saxelmwifoa, ar politbiuros gadawyvetileba uZRoda. gacvla moxda 94 wlis asakSi gardaicvala. moiwyen~. SveicariaSi, sadac borkileb- ase mTavrdeba gamoCenili dadebuli bukovski specialuri TviTmfrinaviT rusi disidentis vladimir Caiyvanes mravalricxovani vladimir bukovski 1942 wlis bukovskis wigni `da brundeba qari~1. zemoT moyvanili badragis TanxlebiT. Semdgom, 1983 wels, korva- 30 dekembers daibada baSkireTis qalaq belebeiSi. mamis saubari ki gaimarTa 1976 wlis lans plastikuri mxridan misi winaprebi ekate- dekemberSi, politbiuros dadgenilebiT gamoyofil operaciebiT sruliad Seucvales garegnoba da rine I I dros ruseTSi Camosaxlebuli germanelebi iyvnen. specialur TviTmfrinavSi, `mniSvnelovani davalebebis rus disident vladimir bukovskisa da sabWoTa kgb-s Sesasruleblad~ yalbi dokumentebiT kvlav CileSi rodesac 14 wlis bukovskim moismina xruSCovis moxseneba maRalCinosan oficers Soris. gadaisroles. xolo mas `pirovnebis kultis Sesaxeb~, disidenti bukovski Cilel komunist korvalanze Semdeg, rac generali pinoCeti xelisuflebas is mtkice antikomunisti gaxda. 1959 wels skolidan gasacvlelad mihyavdaT. sul Camoscilda, korvalani garicxes xelnaweri Jurnalis male SezarxoSebuli sabWoTa proletarebi aseT kupletebs milioneri ara, magram Zalian mdidari adamiani ki namdvilad gamocemisTvis. daamTavra saRamos skola. 1960-62 wlebSi RiRinebdnen: gaxda (cixeSi yofnis dros iyo erT-erTi organizatori Ciles xelisufleba akuratu- (iuri galanskisTan, vladimir mxolod faqtebi Îáìåíÿëè Êîðâàëàíà Íà Âîëîäüêó-õóëèãàíà. Ãäå á íàéòè òàêóþ á...ü, ×òîá íà ˸íüêó îáìåíÿòü? sabWoTa moqalaqeebs am antisabWoTa kupletis mTavar gmirad mainc sabWoTa lideri _ leonid breJnevi _ warmoedginaT, romelsac isini, rogorc teqsti irwmuneba, romelime msubuqi yofaqcevis qalSic ki siamovnebiT gacvlidnen. sabWoTa moqalaqeTa umravlesobam arc ki icoda vin iyo valodka-xuligani da arc Cileli komunistebis liderze amosdioda mze da mTvare. maT mxolod is icodnen, rom 1976 wlis leonid breJnevi gulSi ikravs amxanag `luCos~ Solidarität }'vh'mksr 100 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba osipovTan, eduard kuznecovTan erTad) moskovSi vladi- moaTavses, sadac mas 1966 wlis ivlisamde `mkurnalobdnen~. mir maiakovskis ZeglTan Jurnalistebs, romlebSic aRwera politikuri patimrebis bedi da maT mimarT gamarTuli Sekrebebisa (e. w. `maiakovkebisa~), romlis 1967 wlis 22 ianvars moskovSi, puSkinis moedanze, mcireric- gamoyenebuli fsiqiatriuli represiebi, riTac informa- monawileni sajarod kiTxu- xovani demonstracia tarde- cia `sadamsjelo fsiqiatriis~ lobdnen akrZaluli poetebis _ axmatovas, mandelStamis, boda. axalgazrdebis jgufi aprotestebda politikuri Sesaxeb sajaro gaxada. is oficialurad gaafrTxiles, gumiliovis da sxvaTa leqsebs. braldebiT aleqsandr rom kvlav daapatimrebdnen, aq da studentur garemocvaSi gamoTqmuli mosazrebebis ginzburgis, iuri galanskis da sxvaTa dapatimrebas. Tuki ar Sewyvetda informaciis gadacemas dasavleTSi gamo bukovski garicxes demonstrantebi myisve daa- ssrk-Si adamianis uflebebis moskovis universitetis biologia-niadagmcodneobis kaves. maT Soris iyo bukovski, romelic amjerad sasamarT- darRvevis Sesaxeb. mas aSkarad da demonstraciulad fakultetidan. misi binis lom fsiqikurad janmrTelad uTvalTvalebdnen. miuxedavad Cxrekisas amoiRes nabeWdi teqsti, romelic kgb-m miiCnia da, rogorc aqciis organizatori, sami wliT amisa, 1971 wlis damdegs man Ria weriliT mimarTa sazRvar- `komkavSiris dangrevis banakebSi gaamwesa. moskovis gareTel eqim fsiqiatrebs da Tezisebad~ monaTla. saqalaqo sasamarTloSi gamarTul procesze bukovskim werils Tan daurTo cnobili disidentebis _ petre grigo- 1963 wlis maisSi bukovski araTu ar aRiara danaSauli, renkos, natalia gorbanevska- daapatimres iugoslaveli komunist-revizionistis aramed reJimis sawinaaRmdego mwvave sityviTac gamovida. es ias, valeria novodvorskaias sasamarTlo-fsiqiatriuli milovan jilasis sabWoTa sityva farTod gavrcelda eqspertizis daskvnebis kavSirSi akrZaluli wignis _ `axali klasis~ _ fotoaslis SemdgomSi `samizdatis~ meSveobiT2. aslebi, romelTa ZaliTac es adamianebi Seuracxadad iyv- damzadebisaTvis misi Semdgomi gavrcelebis mizniT (axal klasSi jilasi gulisx- nen gamocxadebulni. am masaai, am sityvis daskvniTi nawili: mobda socialisturi banakis lebiT TvalnaTliv dasturdeboda, rom politikuri braldebiT dakavebuli da qveynebis biurokratias, rogorc koleqtiur eqsplo- ...damnaSave is ki ar aris, visac nagavi saxlidan gareT sasjelmisjili disidentebi iZulebiT fsiqiatriul atators). sasamarTlom gaaqvs, aramed is, vinc am `mkurnalobas~ gadiodnen, bukovski Seuracxadad cno, ris gamoc is 1965 wlis Tebervlam- nagavs yris. da ramdeni xniTac unda momiwios sapyrobileSi ramac maT sulier mdgomareobas mZime ziani miayena. 1971 de iZulebiTi mkurnalobis yofna, sakuTar rwmenas wels bukovski meoTxed mizniT leningradis specialur fsiqiatriul arasdros uarvyof da gamovTqvam kidec mas... guli ki daakaves, amjerad ukanasknelad. dakavebas win uZRoda saavadmyofoSi imyofeboda. mxolod imaze mwydeba, rom im statia gazeT `pravdaSi~, 1965 wlis dekemberSi bukovski kvlav daakaves, rogorc mokle xanSi _ 1 weli, 2 Tve da 3 dRe _ romelic cixis romelSic mas borot xuligans uwodebdnen. 1972 wels mos- `sajaroobis mitingis~ erT- gareT davyavi, amisaTvis kovis saqalaqo sasamarTlom erTi organizatori. mitingi puSkinis moedanze gaimarTa Zalian cotas gakeTeba movaswari~. mas rsfsr sisxlis samarTlis kodeqsis 70-e muxlis pirveli dapatimrebuli mwerlebis nawilisaTvis (`antisabWoTa andrei siniavskisa da iuri danielis dasacavad. is isev sasjelis moxdis Semdeg, 1970 wels bukovskim ramdenime agitacia da propaganda~) gaTvaliswinebuli umaRlesi fsiqiatriul saavadmyofoSi interviu misca dasavlel sasjeli miusaja _ 7-wliani Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 101 #5(38) orientiri patimroba: 2 wlis sapyrobileSi gatareba plus 5 wliT tis biologiis fakultetis damTavreba bukovskisTvis disidentebma bukovski ruseTis prezidentobis kandidatad gadasaxleba. sasjels vladi- principuli sakiTxi iyo), wamoayenes, Tumca saarCevno miris cixeSi, Semdeg ki permis banakebSi ixdida. iq yofnis daiwyo muSaoba, dawera ramdenime wigni, maT Soris komisiam is registraciaSi ar gaatara, rogorc sxva dros Tavis Tanabanakel mraval enaze naTargmni `da qveyanaSi mcxovrebi piri semion gluzmanTan erTad dawera man gaxmaurebuli brundeba qari~, `rusi mogzauris werilebi~, `moskovis (TiTqos im sxva qveyanaSi sakuTari nebiT wavida!). wigni _ `fsiqiatriis saxelmZ- procesi~; kiTxulobda Rvanelo disidentebisaTvis~. leqciebs politologiaSi. male man didi britaneTis bevri megobrisgan gansxvavebiT bukovski komunisturi tota- 1974 wels, rogorc `reJimis moqalaqeoba miiRo. 1989 wlis litarizmisadmi Ria dapiris- boroti damrRvevi~, kvlav vladimiris cixeSi daabrunes. zafxulSi bukovski ssrk-Si Cavida. is TviTmfrinavis pirebis momxre iyo, Tumca brZolis sxva, maT Soris sul cixeebSi, banakebsa da trapidanve xelSi aitaces da konspiraciul, meTodebsac specialur fsiqiatriul saavadmyofoebSi 12 weli manqanamde ase miiyvanes. moskovSi sul ramdenime dRes ganixilavda. gaatara. gaCerda, Caatara preskonfe- bukovski im erTeul disiden- amasobaSi bukovskis renciac, romelzec warmoTqva cnobili fraza: `Tavisufle- tebs miekuTvneba, vinc arasdros wasula kompromisze mxardamWerma saerTaSoriso bis gareSe Zexvi ar geqnebaT!~ sabWoTa xelisuflebasTan. kampaniam arnaxul masStabebs miaRwia, rac werilis 1992 wels boris elcinma is igi uars ambobda garigebebze da amitomac yvelaze mkacr dasawyisSi aRwerili cnobili eqspertis statusiT miiwvia sasjelebs iRebda. korvalanze gacvliT dasrulda. komunisturi partiis winaaRmdeg gamarTul sasamarTlo gasacvlelad swored is SearCies, rogorc `aRzrdis~ procesze. bukovski SeuSves TvalsazrisiT sruliad sabWoTa saidumlo arqivebSi, maT Soris kgb-s arqivSic, uimedo. iseTive Seurigebeli `eqstremistia~ is dResac, sabWoTa kavSiridan gaZevebis sadac mas saSualeba hqonda liberalebs Sorisac. Semdeg, maleve, `xuligani~ bukovski TeTr saxlSi prezi- enaxa aTasobiT sruliad saidumlo dokumenti, ro- vladimir bukovski axlac dentma karterma miiRo. melTa aslebic xelis skanerisa imis winaaRmdeg ibrZvis, rom didma britaneTma ki politikuri TavSesafari da `nouTbukis~ saSualebiT gadaiRo da ganumeorebeli ar SeiZleba adamians Tavs moaxvio ideologia, romlisac misca. bukovski samudamod arqivi Seqmna3. swored am mas ar swams. es danaSaulia, darCa did britaneTSi. dasaxlda kembrijSi, daamTav- dokumentebze dayrdnobiT dawera man cnobili wigni da sulerTia am danaSauls vin Caidens, komunistebi Tu ra kembrijis universitetis `moskovis procesi~. ar `politkoreqtuli~ adamianebi. biologiis fakulteti neirofiziologis specialobiT daizaroT am misamarTze Sesvla da arqivis amitom bukovski dRes iseve akritikebs `fetiSizmamde (gexsomebaT albaT, rom Tavis daTvaliereba. aq uaRresad misul dasavlur gatacebas~, droze is moskovis universitetis biologiis fakulte- saintereso, skandalur da bevr komikur dokumentsac magaliTad, genderuli sakiTxebiT, an kidev evrokavSirSi tidan jer garicxes, Semdeg waawydebiT. arsebul biurokratiul ki mudam axsenebdnen mis arasrul ganaTlebas. swored 2008 wels cnobilma mecnie- problemebs, rogorc adre akritikebda komunistur amitom kembrijis universite- rebma, mwerlebma da yofilma reJims. didi xmauri mohyva kembrijis mkvidri Solidarität }'vh'mksr 102 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba bukovskis gamosvlas bulgareTSi 2009 wels, sadac is `axali orueliseuli epoqis~ dadgomis Sesaxeb saubrobda. _ rogor bedav ase laparaks, mTeli sabWoTa xalxi enTuziazmiT aSenebs komunizms. _ mTelma sabWoTa xalxma dae SeiZleba gavixsenoT misi amaswinandeli vizitic TbilisSi, sadac bukovskim aSenos, magram me xom sabWoTa xalxi ara var~. gulianad acina msmeneli, rodesac evrokavSiris romeliRac biurokratiuli aparatis dadgenileba gaacno, romlis mixedviTac evrokavSiris teritoriaze aseTi iyo axalgazrda bukovski, aseTia is dResac _ ukompromiso, mtkice, gabeduli, mizanswrafuli. fermeri ver miiRebs licenzias, Tu fermaSi ar iqneba saTanado raodenobis feradi burTebi Rorebis gasarTobad. dameTanxmebiT albaT, rom bevri `principuli~ adamianic ki, meti rom ar vTqvaT, aaridebda Tavs am Temebze saubars. magram es xom bukovskia, meamboxe, mas sxvagvarad ar SeuZlia. Tavis erT-erT publikaciaSi bukovski ixsenebs mis pirvel saubars kgb-s gamomZiebelTan: `16 wlisa var da ai, is meubneba: _ risTvis gZulvarT ase? me vpasuxob: _ RmerTma damifaros, me Tqven ar mZulxarT, me, ubralod, ar mjera imisa, rasac Tqven akeTebT. Tqven gindaT komunizmis aSeneba, ki, batono, aSeneT, magram me ar minda. ar SeiZleba ise movawyoT, rom Cems or SeniSvnebi: kvadratul metrze ar vaSeno komunizmi? Tqven 1 aSeneT irgvliv, me xels ar 2 giSliT, magram ai aq me ar minda amis keTeba. 3 Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba bibliografiul iSviaTobad qceuli am wignis eleqtronuli versiis naxva SesaZlebelia misamarTze: http://www.vehi.net/samizdat/bukovsky.html am sityvis eleqtronuli versia ixileT misamarTze: http://antology. igrunov.ru/ authors/bukovsky/last_word. html arqivis misamarTia: http://bukovsky- archives.net/ Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 103 #5(38) sekularizacia sekularizacia da sekularizaciis bedi saqarTveloSi zaal andronikaSvili, giorgi maisuraZe Tanamedrove erebis Camoyalibeba uSualod ukavSirdeba sekularizaciis da modernizaciis paralelur da urTierTdamokidebul procesebs process. maTi ganxilvis gareSe SeuZlebelia saubari saqarTvelos nacionalur saxelmwifod Camoyalibebis Sesaxeb. Tanamedrove saqarTvelos istoriis am kuTxiT wakiTxva bevr jerac upasuxo kiTxvaze pasuxis gacemaSi dagvexmareboda imdenad, ramdenadac aqtualuri politikuri ganviTareba uSualod ukavSirdeba im istoriul process, romelic XIX saukuneSi daiwyo da romlis mizanic axali qarTuli erovnuli da saxelmwifoebrivi TviTSegnebis Camoyalibeba iyo. qarTuli saxelmwifos Camoyalibebis istorias winamdebare statiaSi swored sekulariis prizmiT ganvixilavT. Tavdapirvelad saqarTvelos uaxlesi politikuri istoriis Solidarität }'vh'mksr 104 ramdenime niSandoblivi momenti gavixsenoT, romelic, Cveni azriT, pirdapir ukavSirdeba TemaTa kompleqss, romlis polusebze sekularizacia da kontrsekularizacia SegviZlia movaTavsoT. 2007 w. 11 oqtombers saqarTvelos kaTalikos-patriarqi ilia I I politikuri iniciativiT gamovida, romelsac sazogadoebis didma nawilma da opoziciuri partiebis umravlesobam dauWira mxari. patriarqis mosazrebiT, monarqiis restavracia (konstituciuri monarqiis SemoReba) gaxdeboda teritoriuli mTlianobis aRdgenis da erovnuli integraciis gadamwyveti faqtori. patriarqis iniciativa qarTul politikur diskursSi SeiZleboda SemTxveviTadac migveCnia, politikur artikulaciaTa seriaSi rom ar ewerebodes. es seria xelisuflebis, opoziciis da sazogadoebis Ñîëiäàðíiñòü solidaroba dapirispirebas zedapirulad warmoaCens da politikuri azrovnebis meqanizmis planSi mis siRrmiseul erTianobaze migvaniSnebs. 2004 w. saqarTvelos axalma prezidentma, mixeil saakaSvilma inauguraciis Semdeg daviT aRmaSeneblis saflavze dado fici, cota xnis Semdeg, germaniaSi vizitisas, SekiTxvaze, romel evropas ekuTvnis saqarTvelo, Zvels Tu axals, upasuxa, saqarTvelo uZveles evropas ekuTvniso. mixeil saakaSvilis inauguracia Tavis mxriv gagrZeleba iyo eduard SevardnaZis mier politikur reprezentaciaSi danergili resakralizaciisa (SevardnaZis inauguracia sveticxovlis taZarSi 1995 w.), romelic Tanamedrove saxelmwifos fasadis miRma istoriuli da religiuri legitimaciis Semotanas gulisxmobs. politikuri gamonaTqvamebis es seria Znelia SemTxveviTad CaiTvalos. yvela am gamonaTqvams Tu performatiul aqts erTi saerTo niSani aqvs: maTi veqtori warsuliskenaa mimarTuli da demokratiuli saxelmwifosaTvis Cveul legitimaciis formas (arCevnebi) aZlierebs, xandaxan ki anacvlebs istoriuli da religiuri legitimaciis formebiT. istoriuli an religiruri legitimaciis mxolod anaqronizmad monaTvla arasakmarisia da ufro Rrma analizss saWiroebs. aq ki uSualod miuaxlovdiT Cvens Temas: sekularizacias Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity da mis rols Tanamedrove saxelmwifos CamoyalibebaSi. sekularizaciis procesi dasavleT evropaSi gvian Sua saukuneebSi daiwyo da misi saboloo Sedegi mTeli sazogadoebriv-politikuri wesrigis paradigmis Secvla iyo, rac axali erebis (Nation) da samoqalaqo sazogadoebebis SeqmniT dasrulda. am procesis pirveli niSnebi renesan- sis kulturaSi Cndeba, rodesac saero an miwierma Temebma saxviT xelovnebasa Tu literaturaSi sakraluri Temebis monopolia daarRvies da maT gamiwierebas Seudgnen1. gamiwierebis procesi male politikur azrovnebazec gavrcelda, ramac Sua saukuneebis politikuri Teologiis Ñîëèäàðíîñòü 105 #5(38) rRveva gamoiwvia. qristianul samyaroSi koleqtiuri identoba or ZiriTad postulats emyareba: pirvel rigSi esaa qristiani xalxis evqaristiuli erToba, romelic pavle mociqulis sityvebze, _ `Tqven xarT qristes sxeuli~ (1. korinTelTa mimarT, 12;27) aigeba da romlis gansaxierebac eklesiaa.2 XI I saukunis evropaSi amis aRsaniSnavad axali termini _ corpus mysticum Cndeba.3 meore ZiriTadi postulati eklesiis mier xeldasxmuli monarqisadmi loialobaa. `mefis ukvdavi sxeuli~4 misi samefoa. 15 saukunis inglisSi gaCenili moZRvrebis Tanaxmad corpus mycticum-ad swored samefo cxaddeba, sadac centralur adgils ukve intencio populi (xalxis neba) ikavebs5. es ki ukve sekularizmis dasawyiss niSnavda. am mimarTulebiT gadamwyveti roli ganmanaTleblobam iTamaSa. swored ganmanaTleblobis Teoretikosebis mier xdeba Sua saukuneebis qristianuli politikuri Teologiis, rogorc xelisuflebis mTavari ideologiuri principis da masTan harmoniaSi myofi monarqistuli absolutizmis, rogorc xelisuflebis erTaderTi legitimuri formis diskreditacia. gansakuTrebiT aRsaniSnavia Jan-Jak rusoseuli `suvereni xalxis~ (le peuple souverain) cneba, romelic monarqis, rogorc erTaderTi legitimuri xelisuflis adgils ikavebs. `suvereni xalxi~ safrangeTSi sikvdiliT sjis mefes, rasac simbolur doneze msxverplSewirvis xasiaTi aqvs loialobis axali subieqtis _ Patria-s Sesaqmne- sekularizacia lad, rac TiTqmis sityvasityviT gamoixata robespieris sityvebSi: lui (sagrangeTis mefe lui XVI _ z.a. da g.m) unda mokvdes imisaTvis, rom mamulma sicocxle SeZlos~. pier klosovskis TqmiT, mefis sikvdiliT dasja RmerTis mokvlis simulakria6. RmerTis mokvliT~ sayrdeni ecleba politikur Teoligias rogorc Teocentrul ideologiur sistemas. RmerTis, rogorc legitimaciis umaRlesi subieqtis adgils mamuli ikavebs. es saxelmwifos, rogorc suvereni xalxis politikuri erTobisa da organizebis formas amiwebs, anu sekularuls xdis. aseT miwier niadagze warmoiSobian axali erebi, romlebic ukve axal, sakuTar erovnul naraciebs Txzaven. Tumca es Txzuleba umetes wilad sakraluri naraciis struqturas imeorebs da misi erTgvari Targmanis~ saxe aqvs, anu sakraluri simbolika erovnuliT icvleba. am process ki yvela qveyanaSi Taviseburi gza hqonda. `awmyo Sobili warsulisagan~ qarTuli saxelmwifoebriobis idea, gansxvavebiT evropisagan, XIX saukunis dasawyisamde mxolod erT formas, Sua saukuneebis politikur Teologiaze damyarebul monarqias icnobda da bagrationebis dinastiasTan ganuyoflad iyo dakavSirebuli. 1801 w. qarTuli monarqiis gauqmebam koleqtiur mexsierebaSi erTgvari Solidarität }'vh'mksr 106 tramvatuli fiqsaciis saxe miiRo da mniSvnelovanwilad ganmsazRvrelic ki gaxda im procesebisa, romlebic momdevno ori saukunis ganmavlobaSi saqarTvelos politikur cnobierebaSi mimdinareobda da dResac mimdinareobs. termin `tramvatul fiqsacias~ fsiqoanalitikuri leqsikidan vsesxulobT da Cvens SemTxvevaSi garkveul fsiqikur meqanizms aRniSnavs, romelic sulier da inteleqtualur Zalisxmevas iseTi simboluri wesrigis Seqmnisken mimarTavs, sadac xelovnurad gawyvetili procesis gagrZeleba SesaZlebeli iqneboda. amgvari mizanmimarTuleba politikur realobaze araadeqvaturi reaqciebiTac gamoixateba, rac politikurze warmosaxviTis dominirebas gulisxmobs. realobasTan mimarTebaSi warmosaxviTis araadeqvaturoba imis gadarCenis mcdelobaa, ris arsebobasac realobaSi safuZveli aRar gaaCnia. amiT awmyo ki aRar ibadeba warsulidan, aramed warsulis, anu ukve aRar arsebulis proeqciebis asparezad gadaiqceva. istoria ar imijneba Tanamedroveobisgan da orives adgils warmosaxuli uwyveteloba (continuity) ikavebs. grigol orbelianis 1832 w. dawerili leqsi he, iveriav~ kargad gamoxatavs am ganwyobas _ saqarTvelo am leqsSi cxovars~ aris Sedarebuli romelsaca mwyemsi (monarqi, saxelmwifos sakralizebuli reprezentanti _ z.a da g.m.) ar uvis~. monarqiis gauqmeba saSinel warxdenad~ aris Ñîëiäàðíiñòü solidaroba warmodgenili, misi aRdgena ki saRmrTo vali~ da pativis gzaa~. saxelmwifoebriobis ideali warsulSi, Tamaris da daviTis epoqaSia moTavsebuli (Tamaris saxe beTaniis eklesiaSi~, iaralis~), momavlis proeqti ki warsulis aRdgenaa: vin aRmoCndes momcemi warsul dReTa!~ `ena, mamuli, sarwmunoeba...~ pirveli adamiani, romelmac arsebuli paradigma radikalurad Secvala da amosaval wertilad arsebuli realobis aRiareba scada ilia WavWavaZe iyo, romlis saxelsac ukavSirdeba sekularizaciis procesis dasawyisi. sekularizaciis iliaseul proeqts literaturuli safuZvlebi aqvs _ misi ganviTareba uSualod aris dakavSirebuli mamaTa da SvilTa brZolasTan~ literaturuli enis Sesaxeb. ilias 1861 w. ciskarSi~ gamoqveynebulma satiam oriod sityva Tavad revaz Salvas Zis erisTavis kazlovis-mier SeSlilis~ Targmanzeda~ mamulic, enac da sarwmunoebac sakraluri niSniT moixsenieba _ samive RvTaebrivi saunjea~, magram iliaseuli gageba sakralurisa radikalurad gansxvavdeba mamaTa~ sakralurisagan~. ena7 mamebis~ warmodgena saliteraturo enaze anton bagrationiseul gramatikas da ritorikas eyrdnoboda. antoniseuli gramatika da ritorika, rogorc enis da literaturis struqturirebis principi, Tavis TavSi SemWidrovebuli formiT metastruqtul birTvs atarebda, romelic gaSlili formiT garkveul kosmogonias gvaZlevs. es birTvi ara marto sakuTriv enobriv da literaturul sakiTxebTanaa dakavSirebuli, aramed aseve qarTuli Sua saukuneebis samyaros gamoxatavs, romelis realoba ilias periodSi ukve aRar arsebobda. mamebis~ Taobis warsuli, im droisaTvis ukve araadekvaturi formebis aRdgenaze mimarTul msoflmxedvelobas iliam progresis idea daupirispira. istoriis, rogorc progresis gaazrebiT ilia erTis mxriv axali drois (Moderne) konteqstSi eqceva, meores mxriv ki saqarTvelos istoriss fundamentur gadaazrebas uyris safuZvels. Tavdapirvelad yuradRebas zogad konteqstze SevaCerebT. germaneli filosofosi karl loeviTis Teziss Tu daveyrdnobiT, axali drois istoriis filosofia progresis universalur warmodgenazea koncentrirebuli da Tavis mxriv qristiuanul istoriis Teologiis~ sekularizaciis Sedegs warmoadgens. am revoluciuri procesis dros progresi gangebis adgils ikavebs, xolo adamiani, istoriis absoluturi subieqti, RmerTisas. miuxedavad amisa, istoriis Teologias da mis sekularul gamoxatulebas, progresis rwmenas droze saerTo, futurocentristuli~ warmodgena aqvT. Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity am modelis mixedvT dro Seuferxeblad da kumulatiurad miiswrafvis Tavisi momavali miznisaken. karl loeviTis azriT, am modelis gageba SeuZlebelia misi Tanamedroveobis iudeoqristianul matricasTan dakavSirebis gareSe: rom istoriis Tanamedrove filosofia momavali aRsrulebis bibliur rwmenas Seesabameba, da rom is esqatologiuri idealis sekularizaciiT mTavrdeba.8 qarTl-kaxeTis samefos gauqmeba iliasaTvisac istoriuli Tanmimdevrobis radikalur gawyvetas niSnavs da esqatologiur katastrofas utoldeba: gaswyda jaWvi cxovrebis zed-miyolebisa, awmyosa da warsuls Soris Castyda xidi, Semdegs saTave da dasabami mouwyda ... bunebrivi orkeci dena cxovrebisa Sedga, gaCerda~. es rRveva ara evoluciis an revoluciis, aremed esqatologiurad gagebuli politikuri katastrofis Sedegi iyo. bagrationebis samefos da axal saqarTvelos Soris ilias azriT Tanmimdevroba Sewyvetilia. am or saqarTvelos radikaluri cezura mijnavs.9 am esqatologiuri katastrofis gaazrebas ilia grigol orbelianisagan radikalurad gansxvavebul azramde mihyavs. ilia warsulis dabrunebas SeuZleblad miiCnevs moviklaT warsul droebze dardi~ (qarTvlis dedas~) da aqcents samomavlo proeqtze akeTebs. axali drois istoriis filosofias SenarCunebuli aqvs warmodgena, rom movlenebs mxolod maSin aqvT Ñîëèäàðíîñòü 107 #5(38) azri, rodesac isini raime mizans ukavSirdeba, romelic maT transcendencias axdens. ilias istoriis sekularizirebuli filosofiac aseve siuJeturia, oRond ilias aseve futurocentristul~ siuJets zogadevropulisagan sruliad gansxvavebuli mizezebi aqvs. warsul droze fiqris mokvla, saboloo jamSi, garkveul samomavlo mizans emsaxureba, romelic politikuri erTianobis alternatiuli pincipebis Ziebas gulisxmobs. aseT principad, zogad azrad (idead) da miznad, romelic istorias amoZravebs da mis siuJets qmnis, iliasaTvis mamulis cneba gaxda. is SemkreblobiTi didebuli erTiani azri, romelsa yoveli Cvengani qarTvelobaSi unda xedavdes~ aris mamuli~, romelic mTeli xalxis samSoblos~ niSnavs. enis reformiT ilia Sua saukuneebis saeklesio qarTulis sanacvlod xalxis enas aliteraturulebs da qarTul sekularul diskurss qmnis. amiT saeklesio da saero enebis gaxleCa xdeba. axali saliteraturo ena ukve farTo masebisaTvis gasagebi da misaRebia, rac ukve literaturas yvelaze Zlier mas-mediad aqcevs. xolo Tuki axal saliteraturo enas mTavar mediur instrumentad warmovidgenT, misi arxebiT erovnuli naraciis uwyeba unda moxdes. axali ena swored axal samyaros da mis centrs, mamuls~ amkvidrebs. mamulis cneba ki nacionalur saxelmwifos arsebobis bazisia, romlic axal politikur leqsikonSi sekularizacia uSualod sekularizaciidan gamomdinareobs. `mamulo, sayvarelo, Sen rosRa ayvavdebi?~ mamuli~ aRmosavleT da dasavleT saqristianoSi saerTo memkvidreobas eyrdnoba. terminologiuri TvalsazrisiT es sityva berZnuli patris da laTinuri patria-dan momdinareobs, Tumca Tavdapirveli mniSvnelobiT mSobliur qalaqs an adgils aRniSnavda. pirveli Sinaarsobrivi saxecvlileba am terminma ukve romis imperiaSi ganicada, rodesac laTinur formulaSi pro patria mori (mamulisTvis dacemuli raindebis heroizacia da apoTeozic ki) ukve ara mxolod warmomavlobis adgili, aramed romis imperia, mTeli misi instituciebiTa da RirebulebaTa sistemiT igulisxmeboda.10 es warmodgena adreul qristianobaSi macxovris jvarcmis rogorc srulyofili msxverplis~ paradigmiT Seicvala, mamulis klasikurma emociurma Rirebulebebma renesansi dasavleT saqristianoSi XI I -XI I I saukuneebSi ganicada (ZiriTadad jvarosnuli omebis Sedegad), xolo bizantiasa da saqarTveloSi odnav ufro adre. warmodgenam mamulis~ Sesaxeb... gadalaxa qalaqis Zveli sazRvrebi da daukavSirda nacionalur samefos, samefo gvirgvins~, rogorc nacionaluri da teritoriuli erTobis xilul simbolos~.11 mamulis, rogorc sakuTari qveynis anu samSoblos cneba XVIII saukunis evropaSi Cndeba, sadac igi Solidarität }'vh'mksr 108 feodaluri miwaTmflobelobis Sinaarss kargavs da koleqtiuri identurobis aRmniSvnelad da loialobis subieqtad gadaiqceva. es termini warmosaxviT erTobas~ (Imagined Community) qmnis, sadac centralur adgils ikavebs. swored am erTobis loialobis subieqtia ara monarqi, romelic Sua saukuneebSi saxelmwifos ganasaxierebda, aramed samSoblo, mamuli. `mamulis~ sekularuli Sinaarsis sailustraciod karl Smiti safrangeTis revoluciis avtorebs lui XIV-is cnobili sityvebis `saxelmwifo _ es me var!~ perifrazs aTqmevinebs: La patrie cest moi (`mamuli _ es me var!~).12 maSin, rodesac dasavleT evopaSi sekularizacia termini corpus mysticum-is xalxze da mamulze~ gadataniT moxda, aRmosavleT saqristianoSi sakraluris matarebeli ara mamuli~, aramed mefe iyo, ufro sworad ki mamuli da mefe erTmaneTTan iyo gaigivebuli. amocana, romelic ilia WavWavaZis winaSe idga, im principis Seqmna iyo, romelic qarTvelebis gamaerTianebeli, maTi koleqtiuri identobis ganmsazRvreli iqneboda. daqucmacebuli saqarTvelo ruseTis imperiis SemadgenlobaSi, Tumca misi provinciis statusiT, magram mainc gamTlianda. politikurad gaerTianebuli xalxi ki sakuTar saxelmwifoSi ar aRmoCnda, anu mis erTianobas politikuri subieqtis saxe ar miuRia. aseT viTarebaSi erTobis iseTi faqtori unda moZebniliyo, romelic Ñîëiäàðíiñòü solidaroba kolonialur pirobebSi xalxs saerTo kulturuli mexsierebiTa da mizanswrafviT (intentio populi) gaaerTianebs. Tuki saxelmwifos dakargva esqatologiuri katastrofaa, mas ilia e.w. kontraprezentuli meTodiT upirispirdeba. es meTodi erTgvari miTosis Seqmniskenaa mimarTuli, romelic warsulze garkveuli aqcentebis wamoweviT awmyos aSuqebs da momavlis imeds iZleva13. es ilia WavWavaZiseuli `mamulis~ naraciis centraluri principia, romelic miTosur warsuls intencionalur sazriss sZens da amis safuZvelze momavlis proeqts qmnis (am principis TiTqmis pirdapiri ilustraciaa poema `aCrdili~). swored momavlis strategiis da, aqedan gamomdinare, mTlianad `mamulis~ naraciis mTavari miTologiuri saxe (an miTologema) aris ilias mier gamogonili `qarTvlis deda~ (ar aris SemTxveviTi is faqti, rom ilia WavWavaZis poema `qarTvlis dedis~ qvesaTauri `scena momavali cxovrebidanaa~.), romelic ilias miTopoetur konteqstSi RvTismSoblis sekularuli dublia, rac saqarTvelos RvTismSoblisadmi wilxvedrobis nikoloz gulaberisZiseul ideisgan iRebs Tavis legitimacias.14 mamis~, rogorc saxelmwifos, suverenis reprezentaciuli simbolo mamulis semantikaSia mocemuli, misi aRorZinebis an gacocxlebis (Cemi mamuli, saqarTvelo, dRes micocxldeba!~) funqcia ki qarTvlis dedaze~ gadadis, romelmac mamuls samsxverplo mzadyofnaSi myofi vaJkacebi unda gauzardos (nana, mamulis msxverplo, pawawina qarTvelo!). Cveni statiisaTvis mniSvnelovania ramdenime fundamenturi Canacvleba, romelic literaturis wiaRSi axali saqarTvelos Seqmnis procesSi xdeba. Tu antonis gramatikasa da ritorikaSi literaturis funqcia RvTaebrivi WeSmaritebis~ gamoxatvaa, iliasTan literatura radikalurad gansxvavebul funqcias iZens. literaturis funqcia mamulis~ ideis gamoxatva xdeba. mamuli ikavebs RvTaebrivi WeSmaritebis adgils, swored am Canacvlebis xarjze xdeba mamulis sakralizacia da misi Semdgomi transformacia sekularul mamulis~ religiad.15 ilias naraciaSi aRdgenili mamuli~ Sobs mamulis siyvaruls~ da mamuliSvilobas~. mamulisTvis Tavdadeba yoveli mamuliSvilis centralur Rirebulabad, umaRles valdebulebad da miznad cxaddeba. am modelSi mniSvnelovania ara marto martvilobis qristianul paradigmaze dayrdnoba, aramed ufro Zveli, fundamenturi kavSiri sakralursa da msxverpls Soris: msverpli iZens erovnuli erTobis makonstituirebeli faqtoris funqcias esqatologiur brZolaSi.16 mamuliSvilis apoTeozi mis mamulisTvis Tavdadebas gulisxmobs, gmirad aqvecs mas da gzas uxsnis zeciur saqarTveloSi~, sekularul samoTxeSi, romelSic ukvdaveba istoriaSi gadmotanili. Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity Semdegi mniSvnelovani Canacvleba mefis figuras exeba. 1801 wlis katastrofis Semdeg is sakraluri adgili, romelic qarTul politikur TeologiaSi bagrationTa dinastias, mefes ekava, dacarielda. am mxriv, sekularizaciis konteqsti saqarTveloSi dasavleT evropulisgan da rusulisgan gansxvavdeboda. poetis, ufro gvian ki xelovanis da inteleqtualis gaigiveba suverenTan dasavleT evropaSi maRali da gviani Sua saukuneebis politikuri Teoriebis paralelurad mimdinareobs. amasTanave, yvelaze gvian dantes Semdeg cnobili aequiparatio poetisa suverenTan ara marto antikur magaliTebs eyrdnoba, aramed iustinianes samarTalsac.17 evropuli ganmanaTleblobisagan gansxvavebiT, qarTvel inteleqtualebs samefo karisa da eklesiis winaaRmdeg brZola ar mouxdaT. saqarTveloSi sekularizacias revoluciuri gziT ar uvlia da faqtiurad cariel, urfo sworad ki dacarielebul adgilas daido bina. mefis sakralur adgils iliasTan poeti-winaswarmetyveligeniosis sekularuli figura ikavebs, romelic aseve mamulis~ sekularuli religiis~ ponifex maximus-is funqciebs iTavsebs.18 iliam samociani wlebidan moyolebuli qarTvelobis axali paradigma Seqmna, romelic mamaTa~ maRali, saeklesio stilis desakralizaciiT daiwyo da sakraluris cnebis mamulze~ gadmotaniT damTavrda. mamuli~ ilias sarwmunoebaa, xolo ena, Ñîëèäàðíîñòü 109 #5(38) romlis wiaRidanac mamuli iSva, misi ideis~ gamomxatveli. ilias sekularizaciuli proeqti erTis mxriv evropidan importirebul progresis sekularul ideas ukavSirdeba, romelic ilias publicistikis erT-erT centralur motivad gvevlineba, meores mxriv ki am modelis qarTul realobaze aplikacias, romelic sarwmunoebis desakralizaciasa da naconaluris sakralizaciaSi vlindeba. mamulis, rogorc politikuri sazogadoebis erTianobis principis sekularuli proeqti qarTul sazogadoebas bolomde ar miuyvania. amis gamoxatuleba iyo ilia WavWavaZis biografiis Zveli, monarqiuli siuJetis meSveobiT axsnac _ ilia sicocxleSive saqarTvelos ugvirgvino mefed da eris mamad~ (pater patriae) monaTles, anu (ararsebuli) saxelmwifos reprezentantis funqcia isev mefes da ara mamuls~ mianiWes. amrigad qarTuli politikuri diskursi isev presekularul da premodernul paradigmas daubrunda, ramac sabWoTa periodamdec gastana. paradoqsulia, magram formalurad radikalurad sekularul sabWoTa kavSirSic ki monarqiulma paradigmam stalinizmis saxiT Tavisi gamoxatuleba hpova. Tumca monarqiul paradigmas sabWoTa sinamdvileSi ramdenime damoukidebeli wyaro hqonda _ pirvel rigSi rusuli mesianizmi, romelic moskovis mesame romis ideazea dafuZnebuli. istoriosofiuli tradiciis Tanaxmad, romelic berdiavi- sekularizacia sagan iRebs saTaves, ruseTis imperiis rogorc mesame romis ideis realizacia swored sabWoTa ruseTis pirobebSi moxda.19 swored sabWoTa kavSirSi sabWoTa sekularuli formiT aRorZinda Sua saukuneebis aRmosavlur-qristianuli politikuri Teologia, rac saboloo jamSi stalinis periodSi sabWouri bizantinizmiT dasrulda. fenomeni, romelic pirovnebis kultis saxeliT aris cnobili, swored imas niSnavs, rom stalini saxelmwifos erTaderTi reprezentanti gaxda da Caanacvla ara mxolod ukve ufunqciod darCenili sabWoebi, aramed TviTon saxelmwifos (da samSoblos) cneba. zogadsabWoTa, ZiriTadad rusuli politikuri tradiciis konteqstis garda, stalinis rogorc monarqiuli tradiciis figuras, lokaluri qarTuli konteqstic hqonda, romelic erovnul diskursSi uSualod daukavSirda ilia WavWavaZis recefcias. SemTxveviTi ar aris, rom ilia WavWavaZis sabWoTa renesansi~ 1937 w. ilias iubiles sruliad sabWoTa masStabis aRniSvniT iwyeba. qarTul konteqstSi stalini swored ilia WavWavaZis tradiciis gamgrZeleblis saxiT ganicdis legitimacias. (am legitimaciisTvis iqmneba miTosi ilias mier stalinis, rogorc poetis aRmoCenis Sesaxeb). zurab kiknaZis TqmiT, sabWoTa qarTul miTosSi aRsdga ilias mamuliSvilur TxzulebaTa mesianisturi interpretacia~.20 iliaseuli bazaleTis tbis oqros akvanSi mwolare yrma, visic ar iTqmis Solidarität }'vh'mksr 110 saxeli~ da visac qarTveli Cumis natvriT natrulobs~, qarTul sabWoTa mesianistur diskursSi stalinTan igivdeboda. amdenad stalini, garkveul wilad, erovnuli identurobis simbolo da qarTuli mesianizmis reprezentanti gaxda. stalinis dedis _ ekaterine juRaSvilis mTawmindis panTeonSi damarxva simbolurad mesiis dedis nacionalizacias~, mis nacionalur panTeonSi aRzevebas niSnavda. 1956 wels XX yrilobis mier stalinis pirovnebis kultis kritika qarTulma sazogadoebriobam aRiqva rogorc saqarTveloze Tavdasxma, ramac kidev erTxel gausva xazi stalinis, rogorc qarTvelTa identifikaciis figuras. SeiZleba iTqvas, rom poststalinistur saqarTveloSi qarTuli nacionalizmis renesansi daiwyo, romelic Tavis mxriv ukve heterogenuli kulturuli kodebis Serevis produqti iyo. iliaseuli heroika am diskursSi stalinur heroikas Seerwya. Tavisi arsiT Teocentrulma pirovnebis kultma erovnul diskursSi gadmoinacvla _ Tuki ilia xalxis istoriaze akeTebda aqcents, sabWoTa saqarTveloSi isev konkretul figurebze koncentrirebulma politikurma istoriam (ilias TqmiT mefeTa istoriam~) wamoiwia wina planze.21 saxviT xelovnebaSi amave simbolos gamoxatva rogorc istoriul, iseve istoriasTan dakavSirebul miTologiur personaJTa Zeglebia, vaxtang gorgasliT dawyebuli qarTlis dediT damTavrebuli.22 amgvari Ñîëiäàðíiñòü solidaroba istoriuli da miTologiuri Zeglebis mier Seqmnili sivrce warsulis TanamedroveobaSi eqstrapolacias axdens da amavdroulad awmyos centrad iqceva. miuxedavad iliaseuli simbolikiT aqtiuri sargeblobisa poststalinuri qarTuli diskursi wyvets kavSirs momavalTan da simboluri centri warsulSi gadaaqvs. Sua saukuneebis saqarTvelo da misi Zeglebad qceuli gmirebi sazogadoebis TviTidentifikaciis obieqtebi xdebian. amgvarad erovnuli diskursi kvlav presekularuli paradigmis gamomxatvelad iqceva. qarTuli saxelmwifoebriobis idea, erTis mxriv, ilia WavWavaZis sekularul diskurss ukavSirdeba, romelic kvlav presekularuli modelis meSveobiT aRiwereba, meores mxriv ki gaidealebuli Sua saukuneebis qarTul saxelmwifoebriobas, iseve rogorc qarTuli politikuri da kulturuli istoriis personaJebis mier Seqmnil istoriul sivrces, romelic Tavis mxriv stalinuri Camosxmis sabWouri istoricizmis seriozul kvals atarebs. qarTuli sazogadoebis cnobierebaSi sekularuli da presekularuli formebi aRreulia, imdenad, ramdenadac sekularuli figura (ilia WavWavaZe) presekularuli tradiciis gamgrZeleblad (wm. ilia marTali) da ara reformatorad aRiqmeba, xolo istoriuli sivrce sekularizirebuli panTeonis saxes iRebs. aseTi sinkretizmi qmnis im kulturul garemos, romelSic erovnuli moZraoba da qarTuli damoukidebeli saxelmwifoebriobis Tanamedrove idea ibadeba. qarTuli nacionaluri idea (e.w. daviwyebuli idea~) Tavis Tavad warsulzea orientirebuli. es idea Sua saukuneebis politikuri da kulturuli diskursis mesianistur gadaazrebas gulisxmobs. qarTuli mesianizmi, romlis avtorebad SeiZleba akaki baqraZe da zviad gamsaxurdia miviCnioT, proeqciaTa mTeli rigis Sedegia, romelSic Sua saukuneebis politikuri modelebi stalinuri sekularuli mesianizmis prizmaSia gardatexili. amave konteqstSi, ilia WavWavaZis kanonizaciis moTxovna erovnuli moZraobis momavali liderebis mier da misi kanonizacia 1987 w. faqtiurad axali qarTuli saxelmwifos mSeneblobis fuZemdebeli aqti iyo. misi intererpretacia swored am statusis gamo aris saintereso. erTis mxriv, qarTuli marTlmadidebeli eklesia qarTuli sekularizaciis avtoris~ absorbcias akeTebs, mas iTvisebs, da amiT mTel sekularul diskurss anivelirebs. igi faqtiurad ukan iRebs im dominantur rols diskursiul da simbolur funqciebSi, romelic mas ilia WavWavaZem waarTva. amrigad, Tanamedrove qarTuli saxelmwifo simboluri kontrsekularizaciuri aqtiT iwyeba. magram am aqtiT qarTuli marTlmadidebeli eklesia TviTonac transformirdeba. Tuki ilia WavWavaZis sekularul diskursSi sakraluris statusi mamulma daikava da Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba Solidarity TviTonac eklesiad, (nacionalur) erTobad iqca, ilia WavWavaZis wmindanad SeracxviT eklesia sekularul sivrceSi gaxda mamulis diskursis matarebeli da amiT faqtiurad nacionalur (sekularul) eklesiad mogvevlina. eklesiis nacionalizacia mSvenivrad gamoixata terminSi zeciuri saqarTvelo~, romelic saqarTvelos kaTalikos-patriarqma, ilia I I Semoitana. zeciuri saqarTvelo~ swored qarTuli istoriuli sivrcis sakralur sivrceSi gadatanas niSnavda. zeciuri saqarTvelo~ exmianeba gankiTxvis Semdgomi zeciuri ierusalimis~ cnebas, (ioanes gamocxadebia 21-22). qarTul konteqstSi es saxelmwifoebriobis dakargvis esqatologiuri katastrofis Semdeg idealuri saxelmwifos Seqmnas gulisxmobda, romelic Tavis mxriv Sua saukuneebis gaidialebuli qarTuli saxelmwifos anarekli iyo. sekularizaciisa da qristianuli Teologiis sinkretizaciis yvelaze radikaluri gamoxatuleba 1989 w. saaRdgomo Ramidan moyolebuli ilia I I mier SemoRebuli axali formulaa: qriste aRsdga, qriste aRsdga, saqarTvelo aRsdga!, rac corpus christi mysticum-is, qristes sxeulis saqarTvelosTan gaigivebas niSnavda. amiT eklesiam fqatiurad sekularul mesianizms sakuTari mesianisturi idea daupirispira, samagierod sakraluri zeciuri ierusalimis~ sekularizacia, gamiwiureba mouxda misi nacionalizaciis formiT. Ñîëèäàðíîñòü 111 #5(38) eklesiis nacionaluroba marto diskursiul sivrceSi ar darCenila. eklesiam postsabWoTa periodSi ideologiuri vakuumi Seavso. axali qarTuli saxelmwifo eklesiis ideologiur instrumentad gamoyenebas cdilobs. es procesi uSualod ukavSirdeba saqarTvelos meore prezidents, eduard SevardnaZes. SevardnaZis inauguracia sveticxovlis taZarSi erTis mxriv misi politikuri legitimaciis gaZlierebas emsaxureboda, rac 1801 w. darRveuli saxelmwifoebrivi reprezentaciis formis aRgdenis elfersac atarebda. aliansi saxelmwifos da axal ideologiur Zalas Soris 2003 w. konstituciuri SeTanxmebiT gaformda, romelic eklesiis gansakuTrebul rols aRiarebda saqarTvelos istoriaSi da eklesias mniSvnelovan privilegiebsac aniWebda. erovnuli moZraobisa da qarTuli marTlmadidebeli eklesiis wiaRSi Casaxuli Tanamedrove qarTuli saxelmwifoebriobis modeli momaval saqarTvelos antikvirebul paradigmaSi xedavs _ amgvari modeli TavisTavad gulsxmobs Zlieri, qarizmatuli lideris arsebobas, daviT aRmaSeneblis, ilia WavWavaZis an ioseb juRaSvilis reinkarnacias. saqarTvelos ukanaskneli 18 wlis politikuri istoria swored amgvari liderebis Seqmnis da damxobis siuJetSi viTardeba (imdenad, ramdenadac idealuri warmodgena qarizmatul liderze da realuri poli- sekularizacia tikuri jgufebis konsensusi radikalurad gansxvavdeba erTmaneTisagan). am pirobebSi qarTulma marTlmadidebelma eklesiam scada arsebuli modelis farglebSi alternatiuli~ gamosavlis moZebna, da qarizmatuli lideris idea Tavis logikur dasasrulamde miiyvana. radganac qarTuli sazogadoeba lideris vinaobaze~ SeTanxmebas ver axerxebs, amitom saidentifikacio figura, qarTuli saxelmwifos reprezentanti kvlav bagrationebis dinastiis warmomadgeneli unda gaxdes, romelic eklesiis wiaRSi aRizrdeba. iliaseuli me ca mniSnavs da eri mzrdis~ Tavis moduss icvlis da Sua saukuneebis politikuri Teologiis gadamRerebad gardaiqmneba. eris, sekularuli erTobis adgils kvlav eklesia, sakraluri erToba ikavebs. am iniciativis farTo sazogadoebrivi mxardaWera ki imis maniSnebelia, rom politikurma da sazogadoebrivma elitebma Tanamedrove demokratiuli idealebi da Rirebulebebi mxolod ritorikul doneze gamoiyenes. Caanacvla. es ki Tavis Tavad gulisxmobs modernizaciis proeqtTan, romelic Tanamedrove saxelmwifos CamoyalibebisaTvisaa aucilebeli, fundamentur ideologiur Seusabamobas. wignidan `sekularizacia: konteqsti da konceptebi~. 2009 w. Tanamedrove saxelmwifos Camoyalibeba uSualod aris dakavSirebuli misi fuZemdebeli principebis gaazrebasTan, qarTuli politikuri azrovneba ki sruliad sxva, presekularuli paradigmis mojadoebul wreSia Caketili. ilia WavWavaZis momavlisaken mimarTuli sekularuli proeqti warsulze orientirebulma nacionalurreligiurma sinkretizmma Solidarität }'vh'mksr 112 Ñîëiäàðíiñòü solidaroba SeniSvnebi: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Fluskfhf Àìãàðäçèíàä solidaroba erix auerbaxi ukve danteSi xedavs miwieri literaturis triumfis dasawyiss. ix.: Erich Auerbach, Dante als Dichter der irdischen Welt. Berlin und Leipzig 1929. Sdr. Alfred Winkenhauser, Die Kirche als der mystische Leib Christi nach dem Apostel Paulus. Münster 1937, gv.84-88. corpus mysticum aris eklesiis tani, xolo misi Tavi Tavad qristea. ix. Ernst Kantorowicz, Pro patria mori.- Götter in Uniform. Stuttgart 1998, gv. 305. Sdr. Ernst Kantorowicz, The Kings Two Bodies. A Study in Mediaeval Politikal Theology. Prinston 1957. Eric Voegelin, Die neue Wissenschaft der Politik. München 2004, gv. 57-59. Pierre Klosowski, Sade mon prochain. vsargeblobT am wignis germanuli TargmniT: Sade mein Nächster. Wien 1996, gv. 85-88. aseTive ritualuri Sinaarsis unda iyos 1918 wels ruseTis ukanaskneli imperatoris nikoloz I I -isa da misi ojaxis wevrebis fizikuri ganadgurebac. amiT ruseTSi gaWianurebuli sekularizaciis procesi mTavrdeba da Ñâÿòàÿ Ðóñü-s Âåëèêàÿ Ðóñü-i Caenacvleba. amis Sesaxeb dawvrilebiT: zaal andronikaSvili, `mamulis dabadeba literaturis sulidan. enis reforma rogorc sekularizaciuli proeqti~ krebulSi: irma ratiani (red.) ilia WavWavaZe 170. saiubileo krebuli, Tbilisi 2007. Karl Löwith, Weltgeschichte und Heilsgeschehen. Die theologischen Voraussetzungen der Geschichtsphilosophie. Sämtliche Schriften II, Stuttgart 1953, gv. 12. esqatologiurad gagebul istoriul katastrofas identurobis dakargva mohyveba. `raki warsulsa da maSindel awmyos Sua dedamiwa gairRva, warsul anderZebTan erTad yvelaferi davkargeT. isic ki daviviwyeT, _ vina varT da rani varT~. identobis dakargva iliasaTvis enis dakargvasac niSnavs. statiaSi `oriod sityva~ (1866-1876) ilia unugeSo daskvnamde midis: qarTvelobac da qarTuli enac dakargulia: sadRa aris exla qarTuli ena? an gvindaRa qarTuli, roca Cven TiTon Cvenda dasaRupavad qarTvelobaze xeli aviReT? gonebiT rom aRar vscxovrobT, qarTul enas azrs rogorRa gamovaTqmevinebdiT?~. `Zveli~ ena, romelic warsuli realobis aRsawerad gamoiyeneba, iliasaTvis ara marto moZvelebulia, aramed damunjebulic, faqtiurad mkvdari enaa. Kantorowicz, Pro patria mori, gv.292-293. Kantorowicz, Pro patria mori, gv. 296. Carl Schmitt, Politische Romantik. Berlin 1998. gv. 69. ian asmanis azriT, am miTosis funqcia `kontraprezentulia~: igi gaduxWirebul awmyos gmirul warsuls upirispirebs da amiT dakargul, gamqral Tu daviwyebul momentebs acocxl.ebs. ix. Jan Assmann, Das kulturelle Gedächtnis. München 1999. gv. 79. amis Sesaxeb dawvrilebiT: giorgi maisuraZe, `mamuli~ da `qarTvlis deda~ _ sekularuli simbolika ilia WavWavaZis poetur TxzulebebSi. krebulSi: irma ratiani (red.) ilia WavWavaZe 170. saiubileo krebuli, Tbilisi 2007. Sead. zurab kiknaZe, `ilias mamuli~ krebulSi: zurab kiknaZe, saqarTvelo aTaswleulebis mijnaze, Tbilisi 2001, da giorgi maisuraZe, dasax. naSromi. Walter Burkert, Homo Necans. Interpretation altgriechischer Opferriten und Mythen, Berlin New York 1997, gv. 16. Ernst Kantorowicz. Die Souveränität des Künstlers. Eine Anmerkung zu Rechtsgrundsätzen und Kunsttheorien der Renaissance. wignSi: Götter in Uniform. Stuttgart 1998, gv. 329-348, aq: gv. 343. es warmodgena mwerlis da xelovanis Sesaxeb saqarTveloSi XX saukunis damlevamde aqtualuri iyo. Íèêîëàé Áåðäÿåâ, Èñòîêè è ñìûñë ðóññêîãî êîììóíèçìà. Ïàðèæ 1955. zurab kiknaZe, ilias mamuli, gv. 42. romlis albaT yvelaze maStaburi gamoxatuleba levan sanikiZis epikuri Janris istoriuli pop-romani `uqarqaSo xmlebia~ Zegli `kidevac daizrdebian~ erTis mxriv pirdapir ukavSirdeba ilias qarTvlis dedas~, meores mxriv ki samamulo omis stalinur simbolikas _ orive SemTxvevaSi dedis funqcia mamulisaTvis Tavdasadeb gmirebis gazrdaa, mamuliSvilis, romlis erTaderTi daniSnuleba mamulisaTvis Tavis Sewirvaa. Solidarity Ñîëèäàðíîñòü 113 Solidarity #5(38) Summary The leading topic of the magazine Solidaroba N5(2010) is integration problems of ethnic minorities and steps taken by different state agencies for enhancing their integration. This topic is highlighted in our rubric Round-Table with participation of: Zaur Khalilov the Executive Director of the Civil Integration Foundation, Shalva Tabatadze the Head of the Centre for Civil Integration and InterEthnic Relations, Merab Basilaia the representative of the NGO ALPE, Nugzar Chitaia and Maia Mikeladze the representatives of the Ministry of Education and Science, Mari Mikoyan the representative of the Georgias Armenian community and member of the Council of National Minorities under the Public Defender, Tata Khuntsaria the Deputy Public Defender, Koba Chopliani the representative of the Tolerance Centre under the Public Defenders auspices. The same topic is covered in the following articles: Test on Tolerance by Tamar Kintsurashvili and 5 Years Old Child School or Kindergarten? by Natia Guliashvili and Nino Bekishvili. In the rubric Justice we present a summary of the chapter on the Right to a Fair Trial from the Public Defenders Annual Report and an article by Thea Tsulukiani the Right to Freedom and Security. The translated articles tackle the issues of political ideologies and freedom of speech Why I am not a Conservative by Friedrich Hayek and Liberation Technology by Larry Diamond. The rubric Lumen comprises the following articles on Christian tolerance: Non-religious faith, Belief and Trust for Human being by Metropolitan Anthony of Sourozh and Master or Servant by Beka Mindiashvili. In the same rubric our readers can get acquainted with an article Stereotypes, Laws and Equality in Post-Soviet Georgia by Nugzar Papuashvili. Ekaterine Aghdgomelashvili presents analysis of the manifestation against the nonexistent gay pride in her article Myth about the Gay Pride. Pridon Sakvarelidze continues cycle about soviet dissidents in the rubric Orienteer and presents an article on the life of Vladimir Bukovski. Solidarität }'vh'mksr 114 Ñîëiäàðíiñòü
Benzer belgeler
wamebis da araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi
ganmcxadeblis mier gancdili mopyrobis xasiaTi. zRvari wamebasa da
akrZaluli qmedebebis sxva formebis Soris mniSvnelovania kompensaciis
TvalsazrisiT, romlis anazRaurebac xdeba konvenciis 41-e muxli...
saqarTvelo ekonomikuri ganviTarebis modelis ZiebaSi
gamocdas uwyobda xelisuflebas. swored es iyo mizezi, rom saqarTveloSi sabazro ekonomikaze gadasvlisa da ekonomikuri reformebis procesi moumzadeblad, yovelgvari Teoriuli safuZvlis
gareSe daiwyo.
saq...
world cup 2010
_ 300-300 bavSvi poloneTidan da belarusidano! im kacma
upasuxa: namdvili daviT aRmaSenebeli xarT, batono prezidentoo (etyoba, yivCaRTa Camosaxleba gaaxsenda).
ki gamikvirda, magram me ras mivxvdebo...
kompiuteruli qselebi, interneti
arsebobs erTi pirdapiri SeerTeba. monacemebi, romlebsac
isini ugzavnian erTmaneTs iyofa calkeul paketebaT da
ufro
sayvareli - Dinimiz İslam
didi ram Seswire!~ _ meore dRes, diliT, msxvilfexa pirutyvi Seswira, miuxedavd amisa, RamiT sizmari isev ganmeorda:
`ufro didi ram Seswire!~ _ `msxvilfexaze didi ra ariso?~
_ ikiTxa man. maSin mas ...
iv.javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti humanitarul
aRniSnuli problema mis sxvadasxva segmentSi araerTgvarovani simwvaviT
gamoirCeva. es dakavSirebulia imasTan rom logikaze orientirebuli
komunikacia, rogoricaa magaliTad, samecniero urTierToba naklebad
leri CaCibaia siaxleebis danergva warmoebis srulyofisa da
Semadgenlobebi, rom ucvleli darCes xarisxobrivi da raodenobrivi maCveneblebi. es yvelaze metad Seexeba sakvebi da samkurnalo mcenareebis gadamuSavebis, Senaxvis sakiTxebs, rodesac
eTerzeTebis, cile...
enobrivi politika
politikaze. adamianma Tavisi identobis SesanarCuneblad aucileblad unda miiRos
ganaTleba mSobliur enaze, xolo warmatebuli integraciisaTvis ki srulfasovnad
unda aiTvisos saxelmwifo ena. pluralisturi ...
iv-v lia sturua baTu danelia II IV-V
da viswavle saxelmwifo ena.
axla rac Seexeba skolis gasaWirs. araqarTul skolebSi
dRes imdeni problemaa, Tuki
maTi mogvarebiT ar daviwyeT,
moswavle universitetamde
namdvilad ver miva. Tumca me,
rogo...
mesamed mosvla
swored axla xdeba. ganaTlebisa da mecnierebis saministros
mizani is aris, rom ganaTleba
saqarTvelos nebismieri
moqalaqisTvis, miuxedavad
misi eTnikuri warmomavlobisa,
Tanabrad xelmisawvdomi iyos.
s...
saakaSvili sam TveSi SeZlebs saakaSvili sam - Tbilisi
da viswavle saxelmwifo ena.
axla rac Seexeba skolis gasaWirs. araqarTul skolebSi
dRes imdeni problemaa, Tuki
maTi mogvarebiT ar daviwyeT,
moswavle universitetamde
namdvilad ver miva. Tumca me,
rogo...