dünya`mızın şekli ile ilgili olarak geçmişte öne

DÜNYA’MIZIN ŞEKLİ İLE İLGİLİ OLARAK GEÇMİŞTE ÖNE
SÜRÜLEN FİKİRLER
İnsanlar her dönemde üzerinde yaşadığı Dünya’yı ve onun şeklini
merak etmişlerdir. Dünya’nın şekli, yapısı, oluşumu her zaman insanların
ilgisini çekmiş ve bu konuda bir çok araştırma yapmışlardır.
Eski çağlarda insanlar Dünya’nın
şekli ile ilgili değişik tahminlerde
bulunmuşlardır.
Geçmişte Dünya’mızın şekli ile
ilgili çeşitli fikirler ileri sürülmüştür.
M.Ö. 300 M.Ö. 900 yıllarında hüküm
süre Mayalara göre Dünya; gölde yüzen
dev bir timsahın sırtından başka bir şey değildi.
Eski yunanlı bilgi Thales’e (Tales) göre Dünya tepsi biçiminde olup
su üzerinde yüzüyordu.
Babiller Dünya’nın şeklinin bir kutu, Yunanlılar ise
tepsiye benzediğini düşünmüşlerdir. Anamiximenes’e göre
Dünya düz bir tepsi gibi olup hava içinde yüze, Güneş ise
ince bir yaprak gibi gökyüzünde hareket edermiş.
Mısırlı bilim adamları da Dünya’nın tepsi
biçiminde olduğunu, ortasında verimli bir çukurluk
çevresinde yüksek dağlar olduğunu ve bu tepsinin suda yüzdüğünü ortaya
atmışlardır.
DÜNYAMIZIN ŞEKLİ NEYE BENZER?
Dünya’mız küre biçiminde kutuplardan basık, ekvator çevresi biraz
şişkincedir. Dünya’nın ortasından geçtiği varsayılan ekvator çizgisi
Dünya’mızı kuzey ve güney olmak üzere ikiye ayırır. Biz kuzey yarım
kürede yaşıyoruz.
Macellan adlı kaşif
Dünya’nın çevresini
dolanan ilk kişidir.
Gemileriyle sürekli
batıya giderse, tekrar yola
çıktığı yere döneceğini
düşünüyordu. Yolun
yarısında hayatını
kaybetmesine rağmen
arkadaşları yolculuğu tamamlayarak yola çıktıkları yere geri döndüler.
Böylece Dünya’nın yuvarlak olduğunu kanıtlamış oldular.
Dünya’mızın Küre Biçiminde Olduğunu İspatlayan Durumlar:
Dünya’nın uzaydan çekilen fotoğrafları,Ay tutulmasında
Dünya’nın Ay’ın üzerine düşen görüntüsü,
Ufuk çizgisinden bize doğru
gelen bir geminin önce
direklerinin ucu veya direkte
asılı olan bayrağı, sonra
direklerinin tamamı ve en
sonunda da geminin gövdesinin görünmesi,
Sabit bir noktadan kalkan bir uçağın hep aynı
yönde doğru giderse yine aynı noktaya ulaşması
Dünya’nın yuvarlak olduğunun ispatıdır. Örneğin
Ankara’dan hareket eden bir uçak hep batı yönünde
hareket ettiğinde tekrar Ankara’ya gelmesi
Dünya’nın yuvarlak olmasındandır.
Deniz kenarında durup uzaklara
doğru bakıldığında denizle
gökyüzünü birbirinden ayıran bir
çizgi görünür. Bu çizgiye ufuk
çizgisi denir.
Dünya’nın yuvarlak olduğunu savunan ilk bilgin Pisagor’dur.
Dünya’nın güneş çevresinde döndüğünü savunan ilk bilgin
Kopernik’tir.
Dünyamızın yuvarlak olduğunu yaptığı deneylerle ilk ispatlayan
Galileo’dur.
Ufuk çizgisi
DÜNYA’MIZIN KATMANLARI
Dünyamız iç içe geçmiş katmanlardan oluşur. Bu katmanları içten
dışa doğru sıralarsak;
1. Ağır küre (Barisfer)
2. Ateş küre (Pirosfer)
3. Taş küre (Litosfer)
4. Su küre (Hidrosfer)
5. Hava küre (Atmosfer)
1.AĞIR KÜRE:Dünya’nın merkezinde yer alan iç katmana
çekirdek ya da barisfer de denir. Çekirdekte en ağır maddeler bulunduğu
için bu katmanın diğer adı ağır küredir. İç ve dış çekirdek olmak üzere
iki bölümden oluşur. Sıcaklığı ateş küreden daha fazladır. Dünya’nın
en sıcak ve en ağır katmanı çekirdektir. Ağır kürenin üzerinde pek çok
katman olduğundan ağır küre yüksek basınç altındadır. Sıcaklığın bu kadar
yüksek olmasına karşın katı halde olmasının nedeni basıncın yüksek
olması ile erime noktasının düşmesinden dolayı katı haldedir. Demir, nikel
gibi madenlerden oluşmuştur. Sıcaklığı 4000 C dereceden fazladır.
2.ATEŞ KÜRE: Yer kabuğunun altında bulunan katmana ateş küre
denir.Yapısında demir, nikel,silisyum ve magnezyum bulunur.Bu
katman çok sıcaktır. Bu nedenle bu katmandaki bütün maddeler erimiş
halde bulunur. Kıvamlı ve akıcı olan bu maddelere magma adı verilir.
Ateş kürede derinlik arttıkça sıcaklıkta artar. Bunun için ateş küredeki
maddeler akışkandır ve hareket halindedir.
Magmayı oluşturan maddeler zaman zaman volkanik
etkinliklerle yanardağlardan yeryüzüne çıkabilir.
Yeryüzüne çıkan magmaya lav adı verilir.
3.TAŞ KÜRE:Canlıların üzerinde yaşadığı, çeşitli taşlar ve
topraktan oluşan katmana taş küre denir. Taş kürenin diğer adı da yer
kabuğudur.Yer kabuğu çeşitli kayaçlardan ve topraktan meydana gelir.
Üzerinde dağlar, tepeler ve
çukurluklar vardır.Yer kabuğunu kalınlığı
Dünya’nın büyüklüğü ile
karşılaştırıldığında çok incedir.Yer
kabuğu, her yerde aynı kalınlıkta
değildir. Okyanus diplerinde ince,
kıtalarda daha kalındır. Taş kürenin kalınlığı 6-70 km arasındadır.Beş
katman içinde en ince olanıdır.
Yer kabuğunun derinliklerine inildikçe sıcaklık her 323 metrede 1 C
derce artar.
4.SU KÜRE:Yeryüzü üzerindeki okyanuslar, denizler, göller,
akarsular, atmosferdeki su buharı ve yer altı suları su küreyi
oluşturur. Yeryüzünün 3/4′ü sularla kaplıdır. Dünya’nın yüzeyine
bakıldığında karalara ve sular görülür.Etrafı sularla çevrili geniş kara
parçalarına kıta denir.Kıtalar arasında bulunan büyük su kütlelerine
okyanus denir. Denizler, okyanuslardan daha küçük olan su kütleleridir.
Okyanus ve denizler tuzlu olup yeryüzündeki suların büyük kısmını
oluşturur.Çeşitli büyüklükteki su birikintileri olan göller su kürenin birer
parçadır.Su küre karalara göre daha fazla yer kaplar. Yeryüzünün
üstündeki sular sürekli hareket hâlindedir. Güneş’in etkisiyle
okyanuslardan, denizlerden ve göllerden sular buharlaşır. Buharlaşan sular
atmosferin ilk tabakası olan troposferde birikerek bulutları oluşturur. Bu
bulutlar rüzgârın etkisiyle hareket eder. Bulutlar soğuk bir bölgeye
rastlayınca yağmur, kar ve dolu şeklinde yeniden yeryüzüne iner.
Yeryüzüne inen bu yağış suları, akarsularla göl ve denizlere taşınır.
Akarsular, göller ve denizlerdeki su, bir süre sonra buharlaşarak tekrar
atmosfere yükselir. Bu olaylar sürekli devam eder. Suyun bu şekilde
devamlı olarak yer değiştirmesine su döngüsü denir.suyun yeryüzü ile
gökyüzü arasındaki dolanımı sayesinde bizim içmemiz için tatlı su
kaynakları oluşmaktadır. Denizler ve okyanuslar tuzludur. Göller ve
akarsular ise tatlıdır.
5.HAVA KÜRE:Dünya’yı çepeçevre saran gaz örtüsüne hava
küre denir. Hava kürenin bir diğer adı da atmosferdir. Atmosfer bir gaz
karışımından oluşmaktadır. Yağmur, kar, dolu, rüzgar gibi atmosfer
hava olayları atmosferde gerçekleşir. Soluk alıp verirken kullandığımız
hava atmosferde bulunur. Hava katmanı renksiz ve kokusuz bir katmandır.
Hava görünmez ancak hissedilir.Esen rüzgar sayesinde hava katmanının
yüzümüze çarpmasını hissederiz.Toprak ve suyun içinde de hava vardır.
Atmosferin ilk 12 km’si yaşamın devam ettiği
kısımdır.Atmosferde %78 azot, %21 oksijen, %1 karbondioksit ve
diğer gazlar bulunur. Atmosferi oluşturan gazlar ve miktarları her
katmanda farklı değerdedir.Atmosfer uzay boşluğunun başladığı yerde son
bulur.
Güneş’ten gelen zararlı ışınların Dünya’ya ulaşmasını engelleyen
ozon tabakası atmosferde yer alır.Son yıllarda deodorant, klima ve
soğutucuların yaydığı gazlar yüzünden ozon tabakası incelmeye
başlamıştır.Bu nedenle Güneş’ten gelen zararlı ışınlar yeterince
süzülmemekte ve doğaya zarar vermektedir.
YER KABUĞUNUN YAPISI
Yer kabuğu kayaçlar ve topraktan oluşur. Yapısında mineral
bulunduran taş ve kayalara kayaç denir. Kayaçlar, ateş küredeki
magmanın yer kabuğunun arasında katılaşması ya da yeryüzüne çıkıp
soğumasıyla oluşur.Bu nedenle toprağı kazarsak kayaçlara ulaşırız.
Topraktan daha sert ve sağlam olan kayaçlar, minerallerden ya da önceden
oluşmuş kaya parçalarından oluşur. Kayaçlardan daha küçük kaya
parçalarına ise taş denir. Taştan küçük olanlara çakıl, çakıldan küçük
parçalara kum denir.
Kayaç
Kaya
Taş
Çakıl
Mineraller
Demir
Kaya tuzu
Elmas
Tungsten
Bor
Alçı taşı
Magnezyum
Silisyum ve gümüş
Grafit(karbon)
Kullanım Alanı
Sanayide
Tuz üretimi
Süs eşyası ve sert cisimleri kesmede
Ampullerde
Uzay sanayi
Tebeşir yapımında
Pudra yapımı
Cam ve aynalar
Kurşun kalem uçları
Maden Nedir?
Bazı taş ve mineraller doğada az bulunduğu için çok
değerlidir.Madenler doğada ne kadar az iseler o kadar
değerlidirler.Ekonomik değeri olan taş ve minerallere maden denir. Altın,
gümüş, demir, krom, bor, kömür, elmas, yakut birer madendir.
TOPRAK
Yeryüzünün en üst tabakasını oluşturan ince örtüye toprak
denir.Toprak yeryüzündeki tüm canlıların besin ve hayat
kaynağıdır.Toprağın ana kaynağı ufalanmış kayaçlardır.
Kum
Mineral: Taşları oluşturan küçük parçacıklara mineral denir. Aynı
minerallerden oluşan taşların yanında birkaç farklı mineralden oluşan
taşlarda vardır. Taşların rengini yapısındaki mineraller belirler. Aynı
mineralden oluşan taşlara tek renklidir.
Farklı mineralden oluşan taşlarda ise birden fazla renk vardır.
Beyaz taş: Tek çeşit mineralden oluşmuştur.
Renkli taş: Kahverengi, siyah ve gri renkli olduğundan üç çeşit
mineralden oluşmuştur.
Bir taşın sert veya sağlam olması taşı oluşturan minerallere bağlıdır.
Toprak Nasıl Oluşur?
Toprak uzun yıllar kayaların parçalanması ile oluşur. Toprağın rengini,
toprağı oluşturan kayaçlar belirler. Kayaçların rengini de mineraller
belirler.
Kayaçlar Nasıl Parçalanır?
Bitki kökleri kayalardaki çatlakları genişleterek,
Yağan yağmur, kayalardaki yumuşak kısımları çözerek,
Gece gündüz arasındaki sıcaklık farkları, kayaların parçalanıp
ufalanmasına neden olur. Kayalardaki çatlakların içine dolan su, soğuk
havalarda donarak kayaların parçalanmasına neden olur.
Ayrıca rüzgarın sürüklediği toz parçacıkları da kayaların
yüzeylerini aşındırır. Kayaların parçalanması ve aşınması toprağın
oluşmasının yanında yeryüzünün şeklinin değişmesine de neden olur.
Kayaların parçalanması ve toprağın oluşması uzun yıllar alır. Bir avuç
toprak binlerce yılda oluşur. Bu nedenle toprak çok değerlidir.
Besin kaynaklarımızın çoğunu topraktan karşılamaktayız.Meyve ve
sebzelerimizi yetiştirmek için toprağı kullanırız.Dolayısıyla toprak
olmazsa aç kalırız. Bu da toprağın ne kadar önemli olduğunu
göstermektedir.
EROZYON
Toprağın su ve rüzgârın etkisiyle aşınıp taşınmasına erozyon denir.
Toprak, yer kabuğunun en üstündeki yumuşak
ve ufalanmış kısmıdır. Yağmur yağarken
yeryüzü üzerinde toprakta çukurluklara açar.
Yağmur suları birikerek çoğalır, akarken toprağı
ve taşları sürükler.Toprak yağmurla akarsulara
taşınır. Yer kabuğunun üst yüzeyindeki toprak
dere, nehir gibi akarsularla taşınarak denizlere
dökülür.
Rüzgârda toprağın üst kısmının özellikle kuru toprakların aşınıp
taşınmasına neden olur.
Erozyonu Hızlandıran Etmenler:
Erozyona neden olan etmenlerden biri yağıştır.Yağış miktarı fazla ise
toprakta aşınma da çok olur.
Eğimli arazilerde, düz arazilere göre aşınma daha fazladır.
Gevşek topraklar su ile daha kolay aşınır.
Erozyona neden olan olan bir diğer etmen de rüzgârdır.Kuru topraklar
da rüzgârlarla daha kolay taşınır.
Ormanların yok edilmesi, aşırı otlatma ve eğimli alanların tarıma
açılması toprağın rüzgâr ve suyla taşınmasını kolaylaştırır.
EROZYONU ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPILMALIDIR?
Erozyonu önlemenin en önemli yolu bitki örtüsünü
artırmaktır.Bitkiler ağaç gibi büyük de olabilir, çimler gibi küçük de
olabilir. Bitkilerin hepsi toprağı örter, böylece toprak yağmurdan ve
rüzgârdan korunmuş olur. Bitkilerin kökleri toprağı tutar ve kaymasını
engeller. Ağaç ve otların yaprakları yağmur ve rüzgârın hızını keserek
toprağın aşınmasını engellemiş olur.
Ayrıca eğimli yerlerde toprağın önüne setler kurmak da erozyonu önler.
TEMA(Türkiye Erozyonla Mücadele,
Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma
vakfı) topraklarımızın akıp gitmemesi ve
yurdumuzun çöl olmaması için çalışmalar yapmaktadır.
ÇEVRE KİRLİLİĞİ
Yaşadığımız Dünya bir çok güzelliklere ve nimetlere sahiptir. Bu
güzellikler teknolojik gelişmeler sonucunda sürekli zarar görmektedir.
İnsanlar günlük yaşantısını sürdürürken sürekli çevresini kirletmektedir.
İhtiyacımızı karşıladıktan sonra atılan zararlı maddelere atık denir.
Atık maddeler doğaya bırakıldıklarında toprak, su ve hava kirliliğine
neden olmaktadır.
Kağıt, bitki kalıntıları, yemek artığı, hayvan ölüleri gibi atıklar
mikroskobik canlılar tarafından parçalanarak yeniden doğaya
kazandırılır. Ancak bu atık maddeler doğada geçici çevre kirliliğine
neden olur.Çevreye atıldıklarında mikropların üremesi için uygun bir
ortam oluşturur. Bu nedenle çevreye rastgele atılmamalıdır.
Cam şişe, teneke kutu, plastik, pet şişe, petrol pil, deterjan,
tarım ilacı gibi maddeler kalıcı kirliliğe neden olur. Bu nedenle bu
atıklar çevreye rastgele atılmamalıdır.
TOPRAK KİRLİLİĞİ
Toprak, tüm canlıların hayat kaynağıdır. Bu nedenle tüm canlılar için
önemlidir. Toprak içerisinde biriken atık maddeler, toprağı kirletir.Bu
nedenle kirlenen toprak kullanılamaz hâle gelir. Kirlenen toprağı
temizlemek mümkün değildir.Toprağı kirleten atık maddeler öncelikle
yetiştirilen bitkilere sonra da bitkileri yiyen insan ve hayvanlara geçer. Bu
atık maddeler canlıların hayatını olumsuz yönde etkiler.Günümüzde
çiftçiler daha çok ürün almak için kimyasal gübreler kullanmaktadır.
Kimyasal gübrelerle yetişen ürünler vücudumuza zarar vermektedir. Bu da
toprak kirliliğidir.
Toprağı kirleten faktörler:
Kimyasal maddelerin ve pis suların kanallarla toprağa aktarılması.
Tarım alanlarında daha verimli ürünler elde etmek için suni gübrelerin
ve ilaçların bilinçsizce kullanılması.
Toprak kirliliğini azaltmak için neler yapılmalıdır?
Kimyasal gübreler yerine doğal gübreleri tercih etmeliyiz.
Tarım ilaçları bilinçsizce kullanılmamalıdır.Fabrika ve evsel atıklar
arıtılmalıdır.
HAVA KİRLİLİĞİ
Hava canlılar için çok önemlidir. Çünkü tüm canlılar soluk alıp verirken
havayı kullanır.
Havanın yapısında oluşacak bozulmalar canlıların
yaşamını doğrudan etkiler. Havayı kirleten gazlar
bir çok rahatsızlığa neden olmaktadır. Solup alıp
vermede zorlanma, gözlerin sulanması, burnun
akması, başın ağrıması bu rahatsızlıklardan
bazılarıdır.
Hava kirliliğine sebep olan faktörler şu şekilde
sıralanabilir:
SU KİRLİLİĞİ:
Canlıların hayatlarını devam ettirebilmek için suya ihtiyaçları vardır. Bu
yüzden su tüm canlılar için çok
önemlidir.Suların kirlenmesi denizlerde ve
göllerde yaşayan balıkların ve diğer
canlıların ölmesine neden olur.Bu durumda
balıklarla beslenen kuşlar yaşam alanlarını
terk etmek zorunda kalırlar.Dolayısıyla
doğanın dengesi bozulmuş olur.
Kirli suların insanlara ulaşması bir çok hastalığa neden olur.
Su kirliliğine sebep olan faktörler:
Fabrika ve binaların bacalarından çıkan gazlar,
Sanayi atıkları
Araba egzozlarından çıkan gazlar,
Tarımda kullanılan gübre ve ilaçlar
Fuel-oil, kömür gibi yakıtlar yandığında çıkan gazlar,
Deodorantlarda kullanılan bazı kimyasal maddeler,
Çöplerin yakılması,
Orman yangınları.
Hava kirliliğini azaltmak için:
Fabrika bacalarına zehirli gazları süzen filtreler
takılmalıdır.
Havayı kirleten yakıtlar kullanılmalıdır.
Metro, otobüs gibi toplu taşıtlar tercih
edilmelidir.
Deodorantların kullanımı azaltılmalıdır.
Mümkün olduğu kadar güneş ve rüzgâr enerjisi
kullanılmalıdır.
Hayvansal ve evsel atıklar(deterjan, sabun vb.)
Su kirliliğini önlemek için:
Fabrika ve ev atıkları, arıtma tesislerinde temizlenmelidir.
Tarım ilaçları ve gübreler bilinçsizce kullanılmamalıdır.
Deterjan ve sabun gibi temizlik maddeleri az miktarda
kullanılmamalıdır.
Çocuklar Dünya’mızın
katmanlarını alttaki
k t l
bili
DÜNYA’MIZIN
KATMANLARI
1
2
3
Dünya’mızın
katmanları ile
özelliklerini
eşleştiriniz
4
5
Aşağıdaki görselde Dünya’mızın katmanları verilmiştir.Bu katmanların adlarını uygun yerlere yazınız.
Dünyamızın katmanlarından bir kısmı görülebilir katmanlardır. Aşağıdaki katmanlardan hangileri görülebilir katmanlardır? İşaretleyiniz.
Ağır küre
Ateş küre
Taş küre
Su küre
Hava küre
Aşağıda verilen katmanlardan hangileri Dünya’mızın iç katmanlarıdır?
Ağır küre
Ateş küre
Taş küre
Su küre
Hava küre
Dünyamızın hangi katmanları, canlıların yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için uygundur? Uygun olanlarını işaretleyiniz.
Ağır küre
Ateş küre
Taş küre
Su küre
Hava küre
Hangi meslek gruplarında çalışanlar Dünya’mızın yapısıyla uğraşırlar? İşaretleyiniz.
Avukatlar
jeologlar
Aşağıdakilerden hangileri
Meteoroliji
mühendisleri
dünyamızın
şekline yaklaşık
Maden
benziyor?mühendisleri
İşaretleyiniz.
Sigortacı
olarak
Dünyamızın şeklinin küreye benzediğinin kanıtları nelerdir? Yazınız.
Dünya’nın şekli küreye benzer çünkü kıyıya yaklaşan bir geminin önce dumanını görürüz..
Dünya’nın şekli küreye benzer çünkü ……………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………..
Dünya’nın şekli küreye benzer çünkü ……………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………..
Dünya’nın şekli küreye benzer çünkü ……………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………..
Dünyanın şekli hakkında neler düşünüyorlardı?
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………….
Aşağıda verilen cümlelerden doğru olanların başındaki kutucuğa “D” yanlış olanların başındaki kutucuğa “Y” yazınız.
Dünya’nın küreye biçiminde kutuplardan biraz basık, ekvator çevresi biraz şişkincedir.
Dünya’nın şekli tepsiye benzemektedir.
Dünya’nın 1 sularla kaplıdır.
4
Dünya’nın büyük bir olasılıkla yuvarlak olduğunu söyleyen ilk bilim adamı Pisagor’dur.
İstanbul’dan kalkan bir uçak hep batıya giderse Dünya’nın çevresini tamamladığında
tekrar İstanbul’a döner.
Ufuk çizgisinin üzerinde kıyıya doğru gelen bir geminin ilk önce tamamını görürüz.
Macellan Dünya’mızın yuvarlak olduğunu kanıtlayan ilk insandır.
Taş Küre
Ağır Küre
Ateş Küre
Hava Küre
1. Dünyamızın şekli aşağıdakilerden hangisine
benzer?
A)
C)
2.
4. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Dünya’nın
gözlemlenemeyen katmanlarıdır?
B)
ve
B)
C)
ve
D)
ve
,
ve
D)
Havayı çeşitli etkenler kirletir. Bu etkenlerin arasında
aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
A)Araçlardan çıkan gazlar
B)Filtre takılmayan bacalardan çıkan gazlar
C) Deodorantlarda kullanılan bazı kimyasal maddeler,
D) Tarım ilaçları ve gübreler bilinçsizce kullanılması
Kıyıya yaklaşan bir geminin önce
direklerinin sonra gövdesinin gözükmesi
I
Okyanusun derinliklerine inildikçe yer
kabuğunun incelmesi.
II
Dünya’nın uzaydan çekilmiş fotoğrafları
III
Sabit bir noktadan kalkan bir uçağın hep
aynı yönde doğru giderse yine aynı
noktaya ulaşması
IV
3. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri Dünya’nın yuvarlak
olduğunun kanıtıdır?
A) Yalnız III
C) I, II ve IV
A)
B) I ve III
D) I, III ve IV
☺ Kar ve yağmur suları
Rüzgâr
Mineraller
Bitki kökleri
Dalgalar
☺ Isı değişimi
Madenler
5. Yukarıdakilerden kaç tanesinin toprağın oluşumunda etkisi
vardır?
A) 3
B) 4
C) 5
D) 6
6. Toprağın su ve rüzgârın etkisiyle aşınıp taşınmasına erozyon
denir.Buna göre, aşağıdakilerden hangisi erozyonu hızlandıran
etmenlerden birisi değildir?
A) Ormanların yok edilmesi
B) Bitki örtüsünün yetersiz olması.
C) Aşırı otlatma ve eğimli alanların tarıma açılması
D) Cam şişe, teneke kutu, plastik gibi atıkların çevreye rastgele
atılması.
7. Aşağıda kayaç ve mineraller hakkında bilgi verilmiştir. Verilen
bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Mineraller canlı varlıklar için zararlı maddelerdir.
B) Mineraller kayaçların içindeki doğal maddelerdir.
C) Taşların rengini yapısındaki mineraller belirler.
D) Kayaçlar, ateş küredeki magmanın yer kabuğunun arasında katılaşması
ya da yeryüzüne çıkıp soğumasıyla oluşur.
8. Ekonomik değeri olan minerallere ne ad verilir?
A)kayaç
B) maden
C) mücevher
D) mağma
9.
Volkanlardan
çıkan lavlar bu
tabakadan gelir.
Resimde anlatılmak istenen katman aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ateş küre
B) Ağır Küre
C) Taş küre
D) Su Küre
Çeşitli yapı ve büyüklüktedir.
Mineral maddeler içerir.
Çeşitli etkenlerle ufalanarak taş ve toprağı oluşturur.
10. Yukarıdaki bilgilerle aşağıdakilerden hangisi açıklanmıştır?
A) Maden
B) Kayaç
C) Toprak
D) Mineral
1
2
3
11. Yukarıdaki resimde numaralandırılmış yerlere hangisi gelmelidir?
1
2
3
A)
B)
C)
D)
Atmosfer
Atmosfer
Su Küre
Atmosfer
Taş Küre
Taş Küre
Çekirdek
Su Küre
Su Küre
Ateş Küre
Ateş küre
Taş Küre
12. 4/A sınıfı erozyonla mücadele için bir kampanya başlatma istese
aşağıdaki kampanyalardan hangisini başlatmalıdırlar?
A) Bilinçli Tüketici Kampanyası
B) Çevremizi Temiz Tutalım Kampanyası
C) Fidan Dikme Kampanyası
D) Atık Pil Toplama Kampanyası
Dünya’nın merkezinde bulunur.
En ağır ve en kalın katmadır.
En sıcak katmandır.
İçindeki bütün maddeler erimiş hâldedir.
13. Yukarıdaki bilgilerden hangisi yada hangileri ağır küre ile
ilgilidir?
A)1, 2,3,4
B) Yalnız 1
C) 2 ve 3
D) 1, 3 ve 4
14. Aşağıdakilerden hangisi Dünya’mızın
derinliklerine inildikçe sıcaklığının arttığını gösterir?
A) Kayaçların ufalanması
B) Depremler
C) Kaplıcalar
D) Madenler
I
Göller
II
Denizler
III
Buzullar
IV
Akarsular
15. Yukarıdakilerden hangisi su küreyi oluşturur?
A) I ve II
B) I ve III
C) I, II ve IV
D) I, II, III ve IV
16. Su kirliliği nedeni ile aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmez?
A) Su kaynaklarımız azalır.
B) Suda yaşayan canlıların yaşamı tehlikeye girer.
C) Kayaçların parçalanmasını engelleyerek toprağın oluşumunu
azaltır.
D) İnsanlarda çeşitli hastalıklar görülür.
.....
~
0)
0)
C:'
i~ler
Maden_l
'-...
ekonomik
degeri
olanlan
ekonomik
degeri
olanlan
::J
.. I
" Teknolojl
J ________
........
sebep olabilir
r­
1
::J
( Cevre )
(mineral)
olu~turur
§'
kaya parr;asl
________
olumsuz etkiler
~(
ta~
}Ornekleridir
Kirlilik
,
\ kayaQ
I
olumsuz etkiler
(Ka~alar)
"
Yapl
olu~turur
i
/
,
(Gozlemlenemeyen
l
Yap I
o\\..I~t\..l{\..Ir
-----_
_
-
- O\\..I~t\..lr\..l{
olumsuz etkiler
katmanl
vardlr
Su kOre )
katmanl\
vardlr
---~
temsil -.f H'"
k:.·· ..",l
eder ~va ~
Hava )
I
temsil eder
\
D
Ö
~
Bilimsel
[ __
M-:-o_del
SUI~
m
I
temsil eder
{Ta~ kOre )
temsil -1
eder
"
er
rGOZlemlenebilenJ ~Iu~turur
ER
I
ol,u~turur
l
temsil
eder
EŞ
İR
olu~turur
(Ate~ kOre)
- (Aglr kOre
olumsuz etkiler
katmanl
vardlr
katmanl
vardlr
~ekline
katmanl
vardlr
benzer
1
J
(
KOre
J
s·
~
'"
iii
:3
~
~.
tii
~