Shkarkoni këtu

Transkript

Shkarkoni këtu

Përkrahur nga:
RRJETI I GRUPEVE TË GRAVE TË KOSOVËS
Zbatuar nga:
Shoqata e femrave me aftësi të kufizuara FEMRAT PËR FEMRAT
Konsulentë:
Arben Shala
Bari Zenelaj
1
Republika e Kosovës
Republika Kosova
Kosova Cumhuriyeti
Republic of Kosovo
Komuna e Prizrenit
Opština Prizren
Prizren Belediyesi
Municipality of Prizren
Strategjia Komunale
dhe
Plani i Veprimit për Persona me Aftësi të Kufizuara
2016-2018
Prizren, 2015
2
Të nderuar qytetarë të Komunës së Prizrenit
“Strategjia komunale dhe plani i veprimit për persona me aftësi të kufizuara 2016-2018” është edhe
një kontribut i jonë i radhës, përmes së cilit dëshirojmë që ta konfirmojmë vullnetin tonë politik dhe
përkushtimin institucional të komunës së Prizrenit për të bërë ndryshime pozitive me synim sigurimin
e shërbimeve kualitative për të gjithë qytetarët e saj pa dallim përkatësie etnike, fetare, politike dhe
statusi social.
Personat me aftësi të kufizuara janë një nga grupet sociale më të prekura nga shumë probleme , por
më sfidues vazhdon të mbetet varfëria dhe pasojat e saja socio-ekonomike.
Përqasja në mes të varfërisë, pa-aftësisë dhe përjashtimit social ndikon drejtpërdrejt tek personat me
aftësi të kufizuara, sidomos në një shoqëri me tregues të ndjeshëm të varfërisë.
Andaj duke synuar vazhdimisht që të bëhen ndryshime pozitive institucionale, komuna e Prizrenit
vazhdon fuqizimin e kapaciteteve të saja vepruese përmes hartimit të këtij dokumenti strategjik për
shërbimet, situatën, dhe fushat e ndërhyrjes për periudhën tri vjeçare për Personat me Aftësi të
Kufizuara. Ky dokument strategjik do të shërbejë edhe për promovimin e të drejtave, dinjitetin dhe
mirëqenien e kësaj kategorie të qytetarëve në shoqëri. Personat me aftësi të kufizuara duhet të
integrohen në të gjitha segmentet e shoqërisë, si në atë ekonomik, politik, shoqërorë dhe kulturorë,
dhe pikërisht përmes këtij dokumenti strategjik komuna e Prizrenit përpiqet që të dizajnojë mënyra
për të ndërhyrë në zgjidhjen e qëndrueshme të sfidave të cilat hasen sot në procesin e plotë
integrues të PAK në shoqërinë kosovare.
Sigurimi i një mbështetjeje të plotë institucionale dhe pjesëmarrja aktive e personave me aftësi të
kufizuara në jetën shoqërore dhe në zhvillim, promovimi dhe avancimi i të drejtave të tyre, mbrojtja
e dinjitetit, dhe mbështetja për të pasur qasje të barabartë në punësim, arsimim, dhe shërbime janë
dhe do të mbeten prioritet i punës së komunës së Prizrenit.
Veprimet e propozuara në këtë dokument strategjik të komunës së Prizrenit, shprehin qartë se çfarë
duhet të ndërmerret me qëllim të përmbushjes së këtyre pritjeve të cilat burojnë nga ky dokument.
Me këtë rast dëshiroj që personalisht t’i inkurajoj institucionet e qeverisjes komunale të komunës së
Prizrenit, përfaqësuesit e organizatave të shoqërisë civile, të komunitetit të biznesit, komunitetet
etnike dhe komunitetin ndërkombëtar që t’i bashkëngjiten kësaj nisme të zbatimit të këtij dokumenti
strategjik dhe që të punojmë të gjithë së bashku, duke e shprehur gatishmërinë time të pa rezervë
për të arritur që të ndërtojmë një qeverisje lokale e cila është në shërbim të qytetarit.
Le të jetë kjo ftesa ime për të gjithë për t’u përfshirë në këtë ndërmarrje të rëndësishme për
qytetarët tanë dhe të gjithë së bashku të vlerësohemi mbi baza të arritjeve tona.
Sinqerisht,
Prof. Dr. Ramadan MUJA
Kryetar i Komunës së Prizrenit
3
Falënderimet
Hartimi i “Strategjia komunale dhe plani i veprimit për persona me aftësi të kufizuara 2016-2018”
ishte një përpjekje e përbashkët e institucioneve të ndryshme të Komunës së Prizrenit, Gratë për
Gratë me Aftësi të Kufizuar dhe organizatave të shoqërisë civile të komunës së Prizrenit.
Për këtë arsye Komuna e Prizrenit shpreh mirënjohjen e thellë ndaj të gjitha palëve të përfshira në
procesin e hartimit të këtij dokumenti strategjik dhe të planit të tij të veprimit, në veçanti ndaj Gratë
për Gratë me Aftësi të Kufizuar të përfaqësuar nga znj. Drita Vukshinaj dhe Rrjetit Kosovar të Gruas
për bashkëpunimin e ngushtë dhe ndihmën shumë cilësore të ofruar ,të cilat dhanë kontribut të
çmueshëm dhe mundësuan edhe realizimin e hartimit të këtij dokumenti.
Falënderim i veçantë për facilituesit z. Arben Shala dhe z. Bariu Zenelaj, si dhe përfaqësuesit e
grupeve parlamentare në asamblenë komunale të Prizrenit, dhe kryesuesin e asamblesë komunale
Ztr. Kujtim Gashi për konstruktivitetin dhe kontributin e dhënë në procesin e hartimit të strategjisë
komunale dhe të planit të veprimit për Personat me Aftësi të Kufizuar 2016-2018, pa ekspertizën dhe
përkushtimin e të cilëve hartimi i dokumentit do të ishte i vështirë.
4
Shkurtesat
AK
AMF
DKA
DA
DBF
DKRS
DShP
DSh
DUHP
FNV
GP
IAL
KK
PAK
RrKG
QMS
QKMF
OShC
SKPAK
ZBGj
ZDNj
ZL
ZIE
Asambleja Komunale
Ambulanca e Mjekësisë Familjare
Drejtoria Komunale e Arsimit
Drejtoria e Administratës
Drejtoria për Buxhet dhe Financa
Drejtoria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit
Drejtoria e Shërbimeve Publike
Drejtoria Shëndetësisë
Drejtoria e Urbanizmit dhe Planifikimit Hapësinor
Fëmijët me Nevoja të Veçanta
Grupi Punues
Institucionet e Arsimit të Lartë
Kuvendi i Komunës
Persona me Aftësi të Kufizuara
Rrjeti Kosovar i Gruas
Qendra e Mirëqenies Sociale
Qendra Komunale e Mjekësisë Familjare
Organizatat e Shoqërisë Civile
Strategjia Komunale për Persona me Aftësi të Kufizuara
Zyra për Barazi Gjinore
Zyra për Drejta të Njeriut
Zyra Ligjore
Zyra për Integrime Evropiane
5
Hyrje
Personat me aftësi të kufizuara (PAK), apo me nevoja të veçanta është një shtresë e popullsisë e cila
përbënë një numër të konsiderueshëm të qytetarëve në komunën e Prizrenit. Pavarësisht aftësive të
tyre ata kanë të drejta dhe nevoja për të cilat shoqëria, shteti dhe posaqërisht qeverisja lokale duhet
që t’i përmbushin konform konventave dhe standardeve ndërkombëtare, si dhe legjislacionit në fuqi
në Republikën e Kosovës. Vetëm duke i zbatuar në plotni të gjitha këto obligime institucionale,
personat me aftësi të kufizuara do të ndjehen të vlerësuar, të barabartë dhe jo të diskriminuar në
raport me qytetarët e tjerë.
Pikërisht strategjia komunale për personat me Aftësi të Kufizuara në komunën e Prizrenit, është
hartuar në përputhje dhe në kuadër të zbatimit të Strategjisë Nacionale për të Drejtat e Personave
me Aftësi të Kufizuar në Republikën e Kosovës 2013 - 2023 dhe të Planit të Veprimit për Zbatimin e
Strategjisë Nacionale për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuara në Republikën e Kosovës 2013
- 2015,dhe gjithsesi duke i konsultuar të gjitha dokumentet tjera vendore dhe ndërkombëtare të cilat
e rregullojnë çështjen personave me aftësi të kufizuar.
Qëllimi i SKPAK është gjithë përfshirja, eliminimi i barrierave ekzistuese dhe përmirësimi i cilësisë së
jetës së personave me aftësi të kufizuara, përmes gëzimit të të drejtave bazë në punësim-formim
profesional, arsimim, shërbime shoqërore dhe përshtatshmëri në komunën e Prizrenit.
Struktura e SKPAK është e organizuar në tri pjesë kryesore. Pjesa e parë paraqet kontekstin në të cilin
është hartuar SKPAK si edhe procesin i cili ka shoqëruar formulimin e kësaj strategjie, kuadrin ligjorë,
nocione bazë dhe të dhëna të përgjithshme.
Pjesa e dytë është një analizë cilësore në fushën e shërbimit shoqëror, arsimit, punësimit e formimit
profesional dhe përshtatshmërisë së ambienteve.
Pjesa e tretë përmban ndërhyrjet strategjike në secilën nga fushat për periudhën kohore 2016-2018
për përmirësimin e cilësisë së jetesës së personave me aftësi të kufizuara në komunën e Prizrenit.
Përcaktimi i Aftësisë së Kufizuar
Para se të vazhdohet më tej, konsiderohet të shpjegohet terminologjia e personave me aftësi të
kufizuar, në mënyrë që të gjitha palët e interesit të kuptojnë njëjtë terminologjinë e përdorur.
Në përputhje me terminologjinë e Kombeve të Bashkuara, me konceptin e mundësive të barabarta të
personave me aftësi të kufizuara si dhe në përputhje me kategorizimin ndërkombëtar të Organizatës
Botërore të Shëndetësisë (OBSH), termi “person me handikap” është zëvendësuar me termin “Person
me Aftësi të Kufizuara” (individualisht) dhe “Persona me Aftësi të Kufizuara” (në nivel shoqëror).
Që tani e tutje “Persona me Aftësi të Kufizuara” (PAK) janë ata persona tek të cilët funksionet fizike,
kapaciteti mendor ose gjendja psikologjike kanë prirje të shmangen për më shume se gjashtë muaj
nga gjendja tipike për moshën përkatëse, gjë që sjell për pasojë kufizime të pjesëmarrjes së tyre në
jetën shoqërore.
Ky përcaktim, i cili i përmbahet propozimit të OBSH, nuk bazohet në mungesa reale apo të supozuara.
Në qendër të vëmendjes vendoset pjesëmarrja e personave me aftësi të kufizuara në fusha të
ndryshme të jetës. Një ndryshim nga kushtet normale do të thotë humbje ose kufizime në lidhje me
strukturat fizike, mendore apo psikologjike, të cilat janë të pranishme në moshën përkatëse. Aftësia e
Kufizuar ekziston në rast se dëmtimi çon në një kufizim, i cili ndikon në pjesëmarrjen në një ose disa
fusha të jetës. Kriteri i zgjatjes prej gjashtë muajsh të kufizimit përjashton parregullsitë e
përkohshme, të cilat nuk konsiderohen si aftësi e kufizuar, por nuk përjashton ndërhyrjet e
menjëhershme që janë të nevojshme në rastet individuale për shmangien e saj. Kjo ka të bëjë në
veçanti me fëmijët, tek të cilët është verifikuar aftësia e kufizuar apo rreziku i mundshëm i aftësisë së
kufizuar.
6
Parimet Themelore
Ky dokument strategjik, për të gjitha palët e interesit, si ato të organizatave të shoqërisë civile ashtu
edhe nga institucionet e qeverisjes lokale dhe qendrore, duhet të udhëhiqet nga parimet e
përgjithshme të së drejtës për të qenë pjesë e shoqërisë kosovare. Janë gjithsej shtatë parime në
bazë të së cilave është hartuar dokumenti strategjik për PAK për rajonin e Prizrenit.
Parimi i së Drejtës Shoqërore, Barazisë dhe Mosdiskriminimit
Personat me aftësi të kufizuara janë anëtarë të barabartë të shoqërisë; ata mund të kërkojnë të
njëjtat të drejta dhe të përfitojnë të njëjtën ndihmë sociale dhe llojet e asistencës si gjithë qytetarët e
tjerë; ata nuk duhet të diskriminohen në asnjë fushë të jetës shoqërore. Kjo përfshin ndihmën sociale
që i lejon personat me aftësi të kufizuara të jetojnë me dinjitet.
Parimi i Vetëvendosjes
Vjen nga përqasja me të drejtën shoqërore dhe nënkupton që mjedisi ku jetojnë personat me aftësi
të kufizuara, duhet të ndërtohet në mënyrë të tillë që t’i inkurajojë ata të jetojnë një jetë të pavarur
dhe të jenë të aftë të vendosin vet. Vetëvendosja ka të bëjë gjithashtu me të drejtën për të
menaxhuar lëvizjet, kohën dhe pasurinë individuale. Ky parim gjithashtu parashikon që çdo masë në
lidhje me rehabilitimin duhet të ndërmerret në bashkëpunim me personat me aftësi të kufizuar.
Ai/ajo nuk duhet të trajtohet asnjëherë pa pëlqimin e tij/saj.
Parimi i Përfshirjes, Pjesëmarrjes dhe Mundësive të Barabarta
Personat me aftësi të kufizuara janë pjesë e shoqërisë ku ata jetojnë, prandaj nuk kanë pse të
integrohen, sepse zotërojnë të njëjtat të drejta si njerëzit e tjerë. Ata kanë përfitime që i lejojnë ata
të marrin pjesë plotësisht në të gjitha fushat e jetës shoqërore, ku përfshihet rehabilitimi mjekësor,
pjesëmarrja në jetën në komunitet dhe në punë. Jetesa pa pengesa është një kusht i rëndësishëm për
pjesëmarrje.
Parimi i Jetesës pa Barriera dhe Mjedisit të Lirë
Ndërtesat dhe shërbimet e tjera, mjetet e transportit, pajisjet teknike, sistemet e përpunimit të
informacionit, burimet akustike dhe vizuale të shërbimeve informative dhe të komunikimit dhe
mjediset e tjera të krijuara konsiderohen pa pengesa (pa barriera), nëse ato zakonisht përdoren nga
personat me aftësi të kufizuar pa vështirësi të veçanta dhe si rregull pa ndihmën e të tjerëve.
Parimet e Parandalimit, Identifikimit dhe Trajtimit të Hershëm
Ka të bëjë me një numër masash që ndërmerren për të evituar sa të jetë e mundur shfaqjen e
aftësisë së kufizuar dhe sëmundjeve kronike në të gjitha grup-moshat dhe në të gjitha fushat e jetës.
Në këtë aspekt fusha me rëndësi janë mbrojtja e shëndetit, siguria në punë, parandalimi i
aksidenteve dhe mbrojtja e mjedisit. Ky parim gjithashtu përfshin parandalimin e aftësisë së kufizuar
përgjatë fëmijërisë së hershme, nëpërmjet masave siç janë imunizimi etj. Kjo reflekton intuitën që sa
më herët të identifikohet në fëmijëri një parregullsi, aq më i mirë dhe i shpejtë do të jetë parandalimi
i aftësisë së kufizuar ose trajtimi i suksesshëm i saj. Kjo vlen për të gjitha grup-moshat.
Parimi i Rehabilitimit
Qëndron në bazë të procesit, i cili u siguron personave me aftësi të kufizuara mjetet dhe rrugët për
një jetesë të pavarur. Ai ka të bëjë me masat që merren për parandalimin, mënjanimin, lehtësimin
apo kompensimin e një aftësie të kufizuar, për parandalimin e përkeqësimit e saj, për nevojën për një
kujdes afatgjatë dhe mundësimin e jetës normale për personat me aftësi të kufizuara.
7
Parimi i Qëllimshmërisë
Parashikon ndihmën që duhet t’i ofrohet çdo personi me aftësi të kufizuar dhe personave që kanë
rrezik të bëhen të tillë, pavarësisht nga shkaku i aftësisë së tyre të kufizuar, edhe nëse përgjegjësia
për këtë ndihmë mbahet nga fondet e dhëna nga institucione të ndryshme.
Metodologjia e hartimit të dokumenteve strategjike
Hartimi i Strategjia Komunale për Persona me Aftësi të Kufizuara në Komunën e Prizrenit ka filluar në
gjysmën e dytë të vitit 2015 me përkrahjen e rrjetit kosovar të gruas (RrGK) dhe komunës së
Prizrenit. Fillimisht janë organizuar mbi 10 punëtori me pjesëmarrje të gjerë të të gjitha palëve me
interes, ku janë identifikuar fushat problemore që duhen adresuar me strategji. Çdo njërës fushë
problemore i është bërë një analizë gjithëpërfshirëse e problemeve duke e përdorur instrumenti e
analizës SËOT. Më pas fushave problemore u janë përcaktuar masat dhe veprimet konkrete të ndara
sipas përgjegjësive institucionale, si dhe mundësitë ku organizatat e shoqërisë civile mund ta japin
kontributin e tyre në zbatimin e këtyre dokumenteve strategjike komunale.
Strategjia Komunale për Persona me Aftësi të Kufizuara në Komunën e Prizrenit bazohet në
kushtetutën e Republikën e Kosovës, Ligjin për vetëqeverisje lokale, Strategjisë Nacionale për të
Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuar në Republikën e Kosovës 2013 - 2023, dhe të Planit të
Veprimit për Zbatimin e Strategjisë Nacionale për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuara në
Republikën e Kosovës 2013 - 2015,statutin e komunës së Prizrenit, si dhe konventën ndërkombëtare
për drejtat dhe lirë e njeriut.
Në këto dokumente strategjike janë përfshirë pesë fusha problemore të cilat duhen trajtuar nga
institucionet e qeverisjes lokale. Po ashtu Plani i veprimit për komunën e Prizrenit për PAK bazohet
në këto pesë fusha, të cilat veç e veç janë trajtuar në detaje ku për secilën fushë janë identifikuar
masat përkatëse, aktivitetet konkrete, treguesit, institucionet dhe personat përgjegjës për
ndërmarrjen e atyre aktiviteteve, përkrahësit si dhe është reflektuar buxheti që është i paraparë nga
përgjegjësit dhe përkrahësit, gjegjësisht nga organet lokale të qeverisjes, nga donatorët dhe
organizatat e shoqërisë civile.
Për hartimin strategjisë dhe të planit të veprimit për PAK në komunën e Prizrenit është formuar një
grup i punës, i përbërë nga përfaqësues të komunës dhe asamblistë komunalë, nga organizatat e
shoqërisë civile, organizatave jo-qeveritare dhe ekspert të të fushave përkatëse, si dhe organeve
gjegjëse komunale siç është ZBGj, ZL dhe ZIE. Përveç kësaj, janë konsultuar edhe përfaqësues të
komunave të tjera të Republikës së Kosovës për të marrë praktikat e mira ashtu që kjo strategji dhe
ky plan i veprimit të jetë i përdorshëm, i zbatueshëm dhe funksional.
Tryezat dhe punëtoritë gjatë fazës përgatitore me sukses i kanë shërbyer synimit për përfshirjen e sa
më shumë palëve nga qeverisja lokale dhe komuniteti i organizatave jo-qeveritare. Kjo qasje ofron
garanci që strategjia do të zbatohet me sukses dhe do të ketë përkrahjen e shoqërisë së gjerë.
Metodologjia e përdorur në procesin e hartimit të strategjisë dhe të planit të veprimit është përmes
planifikimit me pjesëmarrje të gjerë, gjegjësisht përmes metodologjisë së kornizës logjike dhe
veglave të saja të planifikimit, si analiza SËOT dhe PEST.
Ky grup i punës ka analizuar rezultatet e të gjitha punëtorive paraprake duke i definuar në mënyrë
eksplicite sukseset, dobësitë, mundësitë dhe rreziqet që lidhen me sfidat e informimit në kohë dhe të
pa-anshëm, komunikimit efektiv me publikun dhe pjesëmarrjen e qytetarëve në proceset vendim
marrëse dhe aktivitetet tjera të komunës me interes të përgjithshëm në komunën e Prizrenit, në
fushat e trajtuara me strategji dhe plan veprimi.
Procesi i hartimit të strategjisë dhe planit të veprimit ka ndjekur qasjen pjesëmarrëse dhe qasjen e
bazuar në të drejta, duke i ndjekur direktivat vijuese:
8
1. Strategjia është hartuar me një qasje pjesëmarrëse të gjerë, duke përfshirë përfaqësues të
organeve komunale relevante, organizatave të shoqërisë civile, dhe të mediave.
2. Organizatat e shoqërisë civile dhe të mediave janë përfshihen në zbatimin dhe
monitorimin e planit të veprimit.
3. Hartimi dhe zbatimi i strategjisë dhe planit të veprimit shihet në kontekst më të gjerë;
nismat tjera të komunës dhe të institucioneve ndërkombëtare janë pika të referimit.
4. Strategjia dhe plani i veprimit nuk synon të zëvendësojë por të plotësojë nismat e
përgjithshme. Rrjedhimisht, strategjia dhe plani i veprimit ndjek një qasje kryesore sa herë që
kjo është e mundur, e plotësuar me veprime afirmative sa herë që kjo është e nevojshme.
5. Rekomandimet të cilat burojnë nga Karta Evropiane për Vetëqeverisjen Lokale, Këshillit të
Evropës si dhe rekomandimet e Kombeve të Bashkuara dhe të Bashkimit Evropian janë
direktiva të rëndësishme për hartimin dhe zbatimin e këtij plani të veprimit.
6. Zbatimi i sinqertë dhe realist i strategjisë i bazuar në burimet e identifikuara financiare
është kyç për përmirësimin e gjendjes së personave me aftësi të kufizuara. Përfshirja e
zbatimit të strategjisë si prioritet është garanci për zbatimin e sinqertë dhe realist.
7. Komuna e Prizrenit do të themelojë një mekanizëm përgjegjës për zbatimin e strategjisë
dhe planit të veprimit për persona me aftësi të kufizuara.
Zbatimi i dokumentit nga institucionet e qeverisjes lokale
Masat dhe veprimet e përshkruara në këtë dokument strategjik duhen të zbatohen në të gjitha
politikat dhe projektet, duke vënë në plan të parë të drejtën e personave me aftësi të kufizuara.
Rritja e përfshirjes shoqërore të personave me aftësi të kufizuara do të zhvillohet paralelisht me
procesin e ndërgjegjësimit të shoqërisë, gjë që do të rezultojë në përfshirjen e saj në këtë proces.
Përmes zyrës komunale për drejta të njeriut e cila është përgjegjëse në lidhje më çështjet të cilat
kanë të bëjnë me persona me aftësi të kufizuara, vëmendje e veçantë duhet t’i kushtohet krijimit të
një strukture efektive monitorimi dhe raportimi, e cila do t’u mundësojë të gjitha palëve të përfshira
në proces, duke futur këtu edhe donatorët ndërkombëtarë, të matin progresin në zbatimin e këtij
dokumenti, por edhe ndikimin të cilin e ka pasur zbatimi i një dokumenti të tillë në përmirësimin e
gjendjes dhe të standardit jetësor të PAK në komunë e Prizrenit.
Sfidat
Analiza e politikave aktuale në fushën e aftësisë së kufizuar nxjerr në pah dy sfida kryesore:
- Përmirësimin e politikave koherente, të cilat duhet të harmonizohen me standardet dhe
praktikat ndërkombëtare
- Zbatimin e përpiktë të ligjeve dhe rregulloreve në fuqi
Është e vetëkuptueshme se realizimi i përfshirjes së plotë të personave me aftësi të kufizuara në
jetën shoqërore ka nevojë për një proces afatgjatë dhe shumë-dimensional, suksesi i të cilit varet në
masë të madhe nga përpjekjet e administratës dhe të shoqërisë civile në komunën e Prizrenit.
Institucionet komunale duhen të shprehin vullnetin dhe angazhimin e plotë për të punuar në
vazhdimësi përkundrejt dy sfidave kryesore të përmendura më lart, duke shprehur njëkohësisht
gatishmërinë për të shfrytëzuar përvojën dhe kontributin e organizatave të shoqërisë civile.
Institucionet komunale, si objektiv themelor të të gjitha politikave duhet të kenë përmirësimin e
konsiderueshëm të kushteve të jetesës së personave me aftësi të kufizuara përmes arritjes së
rezultateve afatgjata dhe të qëndrueshme në përfshirjen e tyre në shoqëri si qytetarë që ushtrojnë të
drejtën e mundësive të barabarta, dhe që gëzojnë të drejtat e plota shoqërore dhe njerëzore.
9
Vizioni dhe Misioni i strategjisë komunale për persona me aftësi të kufizuara
Vizioni i këtij dokumenti strategjik është që t’i kontribuojë institucioneve komunale për tu shndërruar
në një qeverisje komunale gjithëpërfshirëse dhe e mundësive të barabarta, e gatshme për ti
përmbushur nevojat e personave me aftësi të kufizuara, në mënyrë që ata të përshtaten sa më mirë
në të, duke e njohur të drejtën e personave me aftësi të kufizuara për të qenë të ndryshëm dhe për
të jetuar jetën e tyre në atë mënyrë që i plotëson nevojat e tyre të veçanta pa paragjykime.
Misioni i dokumentit strategjik, gjegjësisht obligimi që komuna merr përsipër për PAK është që të
përmirësohet jeta e personave me aftësi të kufizuara në komunën e Prizrenit. Komuna e Prizrenit,
përmes realizimit të këtij dokumenti strategjik, ndërmerr veprime të cilat çojnë drejt një shoqërie ku
personat me aftësi të kufizuar janë pjesë e një bote pa barriera, ku çdokush ka mundësinë për të
bërë zgjedhje për ta përmirësuar jetën e vet dhe për të çuar një jetë të pavarur dhe me dinjitet.
Objektivat e strategjisë komunale për persona me aftësi të kufizuara
Me këtë objektiv është synuar që të lehtësohen në njërën anë, dhe në anën tjetër të përmirësohen
shërbimet shëndetësore për PAK në komunën e Prizrenit. Për ta mundësuar arritjen e këtij synimi të
institucioneve komunale janë planifikuar të ndërmerren një sërë masash dhe veprimesh, të cilat
përkojnë me detyrat dhe përgjegjësitë e nivelit lokal të qeverisjes.
Ngritja e kapaciteteve të personelit shëndetësor për ofrimin e shërbimeve shëndetësore për PAK
është masë e planifikuar me kujdes e cila do të çoj në përmirësimin e shërbimeve shëndetësore për
PAK. Fillimisht do të zbatohet një analizë e gjendjes shëndetësore dhe nevojave për kujdes
shëndetësor për PAK në komunën e Prizrenit. Të gjeturat nga kjo analizë e gjendjes do ta
determinojnë nevojën për intervenim në përmirësimin e kapaciteteve të personelit shëndetësor për
ofrimin e shërbimeve shëndetësore për PAK. Do të organizohen trajnime të strukturuara për ekipet
mjekësore dhe infermierët që ofrojnë shërbime shëndetësore specifike për PAK.
Ngritja e kapaciteteve të kuadrit mjekësor për zbulimin e hershëm të shkaktarëve që rezultojnë në
aftësi të kufizuar, ngritja e mëtutjeshme profesionale e personelit mjekësor në fushën spinale dhe
rehabilituese, përfshirë infermieret janë veprime të cilat pritet që të ndikojnë pozitivisht në
identifikimin e hershëm të shkallës së aftësisë së kufizuar por edhe të trajtimit adekuat në zbutjen e
aftësisë së kufizuar. Në mënyrë që komuna Prizrenit të posedojë informata të detajuara mbi numrin
e PAK, do të ndërtohet një bazë e të dhënave për PAK. Kjo bazë e të dhënave do të shërbejë për
nevojat e institucioneve komunale dhe e njëjta do të përditësohet vazhdimisht. Sigurimi i qasjes në
gjuhën e shenjave në ofrimin e shërbimeve shëndetësore dhe përmirësimi i shërbimeve emergjente
për personat e shurdhër, po ashtu do të jetë një kontribut i rëndësishëm i komunës karshi ofrimit të
shërbimeve kualitative për PAK.
Sigurimi i mjeteve të nevojshme për PAK duke e vënë prioritet furnizimin me barna dhe materiale
shpenzuese dhe sigurimi i materialit për inkontinencë si dhe materialit për plagë dekubitare, do të
jetë një obligim institucional i cili do t’i kontribuojë përmirësimit të shërbimeve shëndetësore për
PAK.
Rol të rëndësishëm në çështjen e aftësisë së kufizuar padyshim që luanë ndërgjegjësimi i komunitetit
në fushën e PAK. Hartimi i programit për edukim shëndetësor dhe i pakos informuese për prindër në
zbulimin e hershëm të shkaktarëve që rezultojnë në aftësi të kufizuar dhe zbatimi i programit për
edukim shëndetësore për prindër për të ndikuar në zbulimin e hershëm të shkaktarëve që rezultojnë
në aftësi të kufizuar, llogariten si veprime të domosdoshme institucionale të cila ndihmojnë në
10
identifikimin e hershme të aftësisë së kufizuar dhe parandalimin e përhapjes së mëtejme të tij.
Vetëdijesimi për vaksinim me kohë të fëmijëve e ndihmon pikërisht këtë përpjekje parandalimi të
përhapjes së aftësisë së kufizuar.
Mbasi që kemi të bëjmë me një kategori të ndjeshme të shoqërisë dhe kufizimeve në mobilitetin e
tyre, planifikohen veprime të ofrimit të shërbimeve mobile të komunës, e cila paraprakisht do të
caktoj punëtorët shëndetësorë nga mjekësia familjare dhe do ti Identifikoj lagjet ndërurbane, urbane
dhe rurale për vizita. Do të hartohet një kalendar për vizita sistematike mobile për PAK, të cilat veç
tjerash do të kryejnë vaksinimin periodik dhe PAK do t’u ofrojnë librezat e imunizimit.
Ofrimi i këshillime profesionale për PAK në kuadër të këshillimores ekzistuese, ku do të delegohet
personeli mjekësor i trajnuar për PAK, do të jetë një veprim i radhës i cili do t’i kontribuojë
përmirësimit të shërbimeve të përgjithshme shëndetësore për PAK.
Lehtësimi i qasjes në shërbimet shëndetësore për PAK do t’i kontribuojë ndërtimi i një sistemi
elektronik i dosjeve shëndetësore, me të dhëna të përditësuara dhe i shkëmbimi i të dhënave me
qendrat tjera shëndetësore / AMF-të. Lehtësim shtesë tërë këtij veprimi institucional do të jetë lirimi
i përkohshëm nga participimi në shërbimet e mjekësisë familjare për të gjithë individët nga radhët e
PAK.
Objektiva e dytë "Krijimi i kushteve për gjithë-përfshirjen në arsim dhe për mbështetjen
profesionale të PAK"
Gjithë-përfshirja në arsim dhe mbështetja profesionale për PAK është nevojë jetike e cila
drejtpërsëdrejti e ndikon jetën e PAK dhe të ardhmen e tyre. Për të bërë ndryshime substanciale të
kësaj gjendje për PAK, strategjia parasheh që të ndërmerren një sërë masash dhe veprimesh
institucionale. Hartimi i politikave për përfshirjen e PAK në arsim sipas parimeve të gjithë përfshirjes
do të jetë një veprim i domosdoshëm të cili do ti paraprijë një hulumtim i përgjithshëm për situatën e
PAK në arsim në komunën e Prizrenit.
Marrjes së kompetencave në nivel komunal për arsimimin e fëmijëve me nevoja të veçanta arsimore
do ti paraprijë emërimi i një koordinatori të arsimit gjithëpërfshirës, profesionalist për PAK në DKA
duke e pasuar ngritja e kapaciteteve të autoriteteve komunale të arsimit për menaxhimin e arsimit të
qasjes me FNV.
Themelimi (krijimi) i një sistemi (mekanizmit) mbështetës për arsimin e fëmijëve me aftësi të
kufizuara është një masë e mirë planifikuar e cila do të pasohet nga emërimi dhe funksionalizimi i
ekipit për vlerësim në komunë, angazhimi i mësuesve udhëtues, adaptimi i programeve për ofrimin e
edukimit në shtëpi dhe gjatë trajtimit shëndetësor, angazhimi i mësimdhënësve mbështetës dhe
përgatitja e një udhëzuesi për funksionimin e ekipeve vlerësuese dhe të koordinatorit të arsimit
gjithëpërfshirës.
Ngritja e vetëdijes së shoqërisë mbi arsimin gjithëpërfshirës për FNV është njëra ndër masat më të
duhura e cila do ta instalojë një kulturë të përgjithshme të trajtimit të barabartë të FNV dhe fëmijëve
të tjerë. Zbatimin e kësaj mase do ta përcjellin veprimet institucionale sikurse që janë: Organizimi i
fushatave të vetëdijesimit, spote në radio/tv, shkrimet në gazeta, kampet verore, aktivitetet sportive,
debatet, tryezat e rrumbullakëta, aktivitetet verore, shënimi i datave ndërkombëtare për
11
promovimin e të drejtave të FNV, prodhimi dhe shpërndarja e materialeve për promovimin e arsimit
gjithë përfshirës etj.
Krijimi i mekanizmave ndër-sektoriale në nivel komunal për identifikim dhe intervenim të hershëm
është masë e radhës e planifikuar me këtë dokument strategjik e cila do të mundësohet duke u
mbështetur në veprimet institucionale sikurse që janë: zhvillimi dhe zbatimi i programeve specifike
për intervenimit të hershëm, bërja e analizës për gjendje aktuale tek FNV, krijimi i bazës së të
dhënave për identifikim dhe intervenim të hershëm përfshirë grup moshën 3-5, zhvillimi i fushatave
vetëdijesuese për identifikimin dhe intervenimin e hershëm, organizimi i trajnimeve për drejtues të
shkollave dhe stafit edukativ për identifikim dhe intervenim të hershëm, trajnimet për prindër për
identifikim dhe intervenim të hershëm, si dhe formimi i Forumit të mësuesve për arsim gjithë
përfshirës.
Me qëllim të përmirësimit të qasjes së PAK në arsim, strategjia parasheh një varg veprimesh
institucionale të domosdoshme për ti ndërmarrë sikurse që janë: organizimi i fushatave
ndërgjegjësuese për fëmijë dhe familje lidhur me rëndësinë e arsimimit, organizimi i aktiviteteve/
lojërave të vazhdueshme me fëmijë të moshës së hershme, organizimi i vizitave të fëmijëve në
institucionet parashkollore dhe shkollore, organizimi i orëve plotësuese për fëmijët me aftësi të
kufizuar, ofrimin e materialeve didaktike dhe lojëra për nxënësit nevojtarë, organizimet nga shkollat
takime të rregullta grupore dhe individuale me familjarë që kanë fëmijë/PAK, ofrimin e bursave për
nxënësit nga radhët e PAK në shkollat e mesme të larta, dhe adaptimin e programeve për integrimin
e nxënësve që nuk kanë qenë të regjistruar në shkollë apo që kanë braktisur shkollën (mësim
përshpejtues).
Gjithë-përfshirja e personave me aftësi të kufizuara është masë e cila i kontribuon dukshëm
komponentës së arsimit të PAK dhe e cila do të zbatohet përmes sigurimit të transportit në shkollë
për fëmijët me nevoja të veçanta. Në mënyrë që gjithë-përfshirja të jetë kuptuar drejtë, komuniteti
arsimor dhe ai i nxënësve do të njoftohen për konceptin e gjithë-përfshirjes, do të organizohen
aktivitete nga shkollat në komunitet që ta promovojnë barazinë dhe gjithë-përfshirjen.
Edukimi joformal për familjarët në përkrahje të PAK është identifikuar si masë e duhur në mënyrë që
të krijohet një ambient miqësor dhe përkrahës për PAK. Kjo do të arrihet fillimisht duke Identifikuar
nevojat për edukimin joformal dhe më pas organizimin e seancave të rregullta të edukimit joformal.
Arritja e një marrëveshjeje me shkollën e mesme të mjekësisë për kryerje të praktikës nga nxënësit
në shkollat fillore të ciklit të ulët ku ka FNV do të kontribuonte në krijimin e ambientit miqësor dhe
përkrahës për FNV.
Në mënyrë që të sigurohet një mbikëqyrje cilësore, monitorim dhe vlerësim i rregullt për praktikat e
gjithë përfshirjes, do të ndërtohen kapacitete institucionale përmes hartimit dhe zbatimit të një
rregulloreje për gjithë-përfshirjes. Raportimi i rregullt do të jetë instrument i duhur përmes të cilit do
të ndahen informatat me palët e interesuara mbi zbatueshmërinë e praktikave të gjithë përfshirjes
për FNV.
Objektiva e tretë "Ofrimi i mundësive të barabarta për punësimin e PAK dhe rritje të mirëqenies"
është po ashtu një rezultat i synuar dhe mirë planifikuar në këtë dokument strategjik i cili për t’u
realizuar do të tërheq mbas një grumbull masash dhe veprimesh të duhura institucionale.
12
Krijimi i kushteve të barabarta për punësimin e PAK si masë e identifikuar për përmbushjen e kësaj
objektive do të mundësohet duke organizuar fushata vetëdijesuese për punësimin e PAK në sektorin
privat; vendosjen e paneleve informuese për punësim në vendet më të dukshme të qytetit;
identifikimit e të gjitha shërbimeve profesionale që i kryejnë pjesëtarët e PAK dhe postimin e tyre.
Aftësimi dhe riaftësimi profesional për punësimin e PAK si masë e radhës e cila do ti kontribuojë
arritjes së kësaj objektive do të mundësohet duke i zgjeruar profilet për aftësim dhe riaftësim
profesional sipas kërkesave së tregut të punës si dhe hartimin e programeve për punësim të PAK. Do
të hartohen programe të reja të aftësimit profesional për PAK duke marrë parasysh potencialin
ekonomik në komunën e Prizrenit dhe do të përkrahet zbatimi i programeve për aftësim profesional
përmes alokimit të fondeve të veçanta për këtë qëllim.
Analiza e nevojave të tregut adekuat dhe të fuqisë punëtore lidhur me mundësinë e shtimit të numrit
të punësuarave nga radhët e PAK është masë e paraparë e cila do të ofrojë informata të nevojshme
në mënyrë që të krijohen mundësi punësimi për PAK në komunën e Prizrenit. Kjo masë do të nxisë
një cikël veprimesh institucionale sikurse që janë planifikuar: angazhimi i konsulencës për hulumtim
të tregut dhe të fuqisë punëtore adekuate për PAK, hartimi i një oferte të fuqisë punëtore nga radhët
e PAK, rezultatet e hulumtimit do të prezantohet në publik dhe do ti shpërndahet të gjitha
subjekteve afariste në komunën e Prizrenit.
Ofrimi i mundësive për përfshirje në punësim të PAK do të mundësohet duke ofruar lehtësime nga
komuna për nisje të bizneseve të reja nga PAK, komuna duke ofruar hapësirat e veta me qira
simbolike, duke e zbritur taksën komunale për bizneset e reja që hapen nga PAK, duke ofruar
komuna hapësira të saja për të ushtruar veprimtari artizanale, turistike dhe të trashëgimisë kulturore
për PAK.
Një masë e identifikuar në këtë dokument strategjik si mundësi që bizneset (komerciale) të
stimulohen për të shtuar numrin e punëtorëve nga radhët e PAK do të ishte që në shprehje të
interesit / tenderëve komuna të rekomandojë / inkurajojë përfshirje më të madhe të punëtorëve nga
radhët e PAK.
Shtrirja e shërbimeve në komunitet si masë e radhës së objektivës së tretë të këtij dokumenti
strategjik do të zbatohet përmes funksionalizimit më i mirë të qendrave për fëmijë dhe të rritur me
aftësi të kufizuar dhe përmes dhënies së granteve për zhvillim të shërbimeve për këtë kategori.
Ofrimi i trajnimeve për ekspertët të këtyre qendrave do të mundësoj ofrimin e shërbimeve më
kualitative dhe të bazuara në nevoja të FNV dhe PAK.
Duke dashur që PAK të jenë ndërgjegjësuar për shfrytëzimin e skemës sociale dhe të kenë
informacione të mjaftueshme për shërbimet që i ofron qendra sociale, do të ndërmerren veprimet e
vazhdueshme informuese për të drejtat e shfrytëzimit të skemës sociale.
Objektiva e katërt "Krijimi i kushteve të barabarta në qasje për PAK"
Kjo objektivë synon ti kontribuojë krijimit të kushteve dhe mundësive të barabarta në qasje të
personave me aftësi të kufizuar në komunën e Prizrenit.
Për ta mundësuar arritjen e kësaj objektive të këtij dokumenti strategjik janë planifikuar një sërë
masash të përcjella me veprime konkrete. Hulumtimi sipas nevojës për gjendjen në terren lidhur me
13
qasjen në objekte për PAK është një masë e cila do të ngritë një mori veprimesh të organizuara
institucionale. Zhvillimi i hulumtimeve në nivelin lokal për qasje për PAK, fushata vetëdijesuese për
rëndësinë e qasjes së PAK në objektet publike përfshirë sektorin privat, hulumtimi dhe përmirësimi i
qasjes në institucione shëndetësore për PAK, hulumtimi për qasjen e institucioneve shëndetësore të
përshtatshme për PAK, fushata vetëdijesuese për rëndësinë e qasjes së PAK në ofruesit e shërbimeve
shëndetësore, ndërtimi dhe funksionalizimi i rampave për qasje (me pjerrësi max 6% sipas
standardëve E.C), dhe tualeteve me standarde për PAK në objektet shëndetësore publike janë
identifikuar si veprime të nevojshme për të krijuar mundësi të duhura për rritjen e qasjes së PAK.
Sigurimi i qasjes së fëmijëve me aftësi të kufizuara në të gjitha nivelet e arsimit është masë e
planifikuar mirë realizimi i së cilës do të mundësohet duke përmirësuar dhe përshtatur
infrastrukturën shkollore për PAK, ndërtuar dhe funksionalizuar rampat për qasje (me pjerrësi max
6% sipas standardëve E.C), dhe tualeteve me standarde për PAK në objektet e arsimit të komunës së
Prizrenit.
Sigurimi i qasjes dhe informacionit në transportin publik do ta mundësojnë veprimet e planifikuara
duke e përshtatur infrastrukturën në stacionet e transportit publik, pajis mjetet e transportit publik
me pjerrina, sinjalet tonike dhe vizuale.
Krijimi i mundësive për përfshirjen e PAK në jetën kulturore do të mund të realizohet duke
mundësuar organizimin e aktiviteteve sportive dhe kulturore për personat me aftësi të kufizuara,
duke siguruar mbështetje financiare të projekteve nga aktivitetet kulturor-artistike dhe sportive për
Personat me Aftësi të Kufizuara, duke përfshirë të rinjtë nga radhët e PAK në aktivitetet rinore dhe
duke siguruar mbështetje për bashkëpunimit regjional për PAK.
Objektiva e pestë "E drejta në informim, komunikim, dhe pjesëmarrje në jetën publike dhe politike
të PAK"
Qëllimi i kësaj objektive është që të siguroj të drejtën e PAK në informim të drejtë dhe të shpejtë,
komunikim efektiv dhe mundësi për pjesëmarrje në jetën publike dhe politike. Kjo gjë do të
mundësohet me zbatimin e masave të parapara në këtë dokument strategjik si në vijim: Hartohet
lista e verifikimit për promovimin e PAK në nivel komune, është shtuar shkëmbimi i informacionit
mes organizatave të ShC, të PAK dhe organeve gjegjëse komunale përmes organizimit të takimeve të
rregullta koordinuese dhe informuese me ZDNj, OShC dhe PAK.
Duke dashur që ta sigurojë gjithë-përfshirjen, Komuna ofron mundësi për pjesëmarrje gjatë procesit
të buxhetimit përmes organizimit të takimeve publike lidhur me buxhetin në vendbanimet
ndërurbane, urbane dhe rurale, shqyrtimit të propozimeve të pranuara nga takimet publike, nga
grupet e interesit të PAK, të bëhen publike propozimet për buxhet që vijnë nga grupet e interesit të
PAK.
Masë e rëndësishme e cila siguron organizimin e aktiviteteve ndërgjegjësuese komunale për çështjet
që lidhen me AK është përkrahja e mjaftueshme financiare e siguruar nga komuna për PAK duke
identifikuar çështjet/fushat që kanë nevojë për ndërgjegjësim dhe përkrahë aktivitetet
ndërgjegjësuese për çështjet gjinore.
Rritja e pjesëmarrjes së PAK në nivel të dëshiruar në jetën publike është masë shumë e nevojshme e
cila do të mbështetet në organizimet për fushata ndërgjegjësuese për të ftuar PAK në jetën publike.
14
Grupet e këshilltarëve të asamblesë komunale do ti konsultojnë grupet joformale dhe formale të
PAK. Kjo do të zbatohet duke organizuar takime të rregullta të grupeve parlamentare me përfaqësues
të PAK nëpër vendbanime.
Prioritizimi i rezultateve të argumentuara mirë nga aktivitetet avokuese të OShC të PAK është masë e
cila do të mbështetet në veprimet e ZDNj e cila i paraqet prioritetet në takimet e rregullta të
këshilltarëve të kryetarit të komunës së Prizrenit.
Shtimi i pjesëmarrjes së individëve nga radhët e PAK në vendim-marrje siguron përkrahje të
mjaftueshme financiare për PAK dhe kjo do të mundësohet duke organizuar fushata për pjesëmarrje
të PAK në takimet e asamblesë dhe në debatet publike, duke organizuar debate publike në lagjet
ndërurbane, urbane dhe rurale, dhe duke organizuar fushata ndërgjegjësuese për rritje të
pjesëmarrjes së PAK në zgjedhje.
Shtimi i pjesëmarrjes në politikë të PAK do të realizohet duke përkrahur komuna nismat për edukimin
politik të PAK në komunën e Prizrenit.
Një masë e rëndësisë së veçantë është ndërtimi i mekanizmave funksionalë për adresimin dhe
trajtimin e rasteve të diskriminimit të PAK. Zbatimi i kësaj mase do të mbështetet në veprimet e
organizuara nga ZDNj e cila harton raportin përmbledhës të rasteve të diskriminimit të PAK në
territorin e komunës së Prizrenit, dhe në baza të rregullta periodike raporton në zyrën e kryetarit të
komunës dhe për aktivitetet e ndërmarra. ZDNj do të hartoj një rregullore kundër diskriminimit të
PAK në komunën e Prizrenit.
PAK janë të ndërgjegjësuar që t'i ushtrojnë të drejtat dhe obligimet / përgjegjësitë qytetare në rast të
diskriminimit është masa e cila do të zbatohet nga ZDNj, në bashkëpunim me Zyrën për dhënien e
shërbimeve juridike, për të organizuar fushata informuese për ekzistencën e shërbimeve falas të
konsulencës ligjore për PAK në komunën e Prizrenit.
Organizatat e shoqërisë civile
Komuna e Prizrenit shquhet për organizim të mirëfilltë të grupeve të ndryshme të interesit, të
biznesit, të komuniteteve e të ngjashme. Mjaft aktive janë edhe organizatat e shoqërisë civile
posaçërisht ato që merren me demokratizim dhe kulturë duke mos i anashkaluar as ato rinore, të
grave, të personave me aftësi të kufizuara etj. Të gjitha këto mekanizma paraqesin një potencial të
madh të cilin Komuna e Prizrenit duhet dhe do ta shfrytëzojë me qëllim të thellimit të partneritetit
me qytetarët e saj.
Organizatat e shoqërisë civile në të njëjtën kohë përcjellin nga afër zhvillimet politike, socioekonomike, kulturore në komunë. Ato njëkohësisht publikojnë raportet dhe vlerësimet e tyre të
kohëpaskohshme mbi zhvillimet përkatëse në komunë. Këto raporte dhe publikime në vazhdimësi
kanë shërbyer si burim i informatës për udhëheqësit e komunës me qëllim të përmirësimit të
efikasitetit të tyre dhe të komunës në përgjithësi. Puna e këtyre organizatave në shumë raste ka
ndikuar në përmirësimin e kualitetit të punës së kryetarit, kuvendit apo edhe të drejtorive të
komunës dhe në rritjen e kualitetit të shërbimeve të cilat ofrohen nga Komuna e Prizrenit.
Komuna e Prizrenit ka raporte bashkëpunimi me pjesën më të madhe të këtyre organizatave dhe
mekanizmave të cilat marrin përkrahje të drejtpërdrejtë apo të tërthortë nga komuna, ofrojnë
përkrahje në sektorë të ndryshëm në kompetencë të komunës apo edhe japin vlerësimet e tyre për
punën e organeve të ndryshme të komunës. Megjithatë, mungon një qasje e gjithanshme dhe e
15
strukturuar e Komunës së Prizrenit ndaj të gjitha këtyre organizatave. Në periudhën e ardhshme do
të tentohet institucionalizimi i bashkëpunimit të komunës me këto organizata dhe mekanizma të
shoqërisë me përmes themelimit të mekanizmave konsultativ. Qëllim i një veprimi të tillë do të jetë
rritja e nivelit të informimit të qytetarëve me aktivitetet e komunës, rritja e nivelit të komunikimit të
ndërsjellë të komunës me qytetarët dhe në instancë të fundit, rritja e pjesëmarrjes së qytetarëve në
aktivitetet dhe proceset e vendimmarrjes në komunë, duke e potencuar në vazhdimësi nevojën për
mbështetje institucionale dhe substanciale për personat me aftësi të kufizuar në komunën e
Prizrenit.
Format e përfshirjes së OShC-ve në procesin e rritjes së pjesëmarrjes qytetare në vendim marrje
dhe aktivitetet e qeverisjes lokale
Organizatat e shoqërisë civile të organizuara mirë dhe të përfshira në të gjitha proceset vendim
marrëse në nivel lokal, si dhe të përfshira në aktivitetet e pushtetit lokal mund të ndikojnë
drejtpërdrejtë në nxjerrjen e vendimeve lokale më të mira për qytetarin pa dallime, në shpërndarjen
efikase dhe proporcionale të buxhetit komunal, në mënyrën e shpenzimit të parasë publike, në
zbatimin më të përgjegjshëm të legjislacionit komunal, dhe në përmirësimin e cilësisë së jetës së
qytetarit në përgjithësi si dhe të PAK në veçanti.
Ky dokument strategjik do të mund tu shërbej organizatave të shoqërisë civile, të cilat zhvillojnë ose
zbatojnë projekte në fushën e përmirësimit të shërbimeve për PAK, monitorimit të punës së
institucioneve komunale në ofrimin e shërbimeve kualitative për PAK, në vendime për prioritizimin e
nevojave dhe projekte konkrete për PAK në veçanti.
16
Buxheti
Kostoja e përgjithshme e strategjisë dhe planit komunal për persona me aftësi të kufizuar, për
periudhë tri vjeçare, është vlerësuar në € 429500,- Euro. Periudha e zbatimit përfshin vitin 2016, vitin
2017, dhe vitin 2018 .
Për vitin 2016 janë planifikuar € 160700,- gjersa për vitin 2017 janë planifikuar € 135300,- nevojat për
buxhetim për viti 2018 janë € 133500,Buxheti i planifikuar për realizimin e secilës nga pesë objektivat e dokumentit strategjik është si vijon:
për realizimin e objektives së parë “Përmirësimi i ofrimit të shërbimeve shëndetësore për PAK “janë
planifikuar gjithsej € 100900,- ; për realizimin e objektives së dytë “Krijimi i kushteve për gjithë
përfshirjen në arsim dhe për mbështetjen profesionale të PAK” janë planifikuar gjithsej € 146200,- ;
për realizimin e objektives së tretë “Ofrimi i mundësive të barabarta për punësimin e PA” janë
planifikuar gjithsej € 50600,- ; për objektiven e katërt “Krijimi i kushteve të barabarta në qasje për
PAK” janë planifikuar € 113800,- ; dhe objektiven e pestë “E drejta në informim, komunikim, dhe
pjesëmarrje në jetën publike dhe politike të PAK” janë planifikuar € 18000,Meqenëse aktivitetet e planifikuara në këtë dokument strategjik synojnë të përfshijnë organizatat e
shoqërisë civile ,donatorët dhe sektorin e biznesit, ekzistojnë mundësitë që një pjesë e kostos së këtij
dokumenti strategjik të reduktohet, varësisht prej programeve dhe projekteve që i realizojnë
organizatat e shoqërisë civile, donatorët dhe bizneset. Gjithashtu, nuk përjashtohen mundësitë e
përkrahjes nga agjencionet zhvillimore / donatorët e huaj për ti zbatuar masat e ndryshme të këtij
dokumenti strategjik.
#
O
1
O
2
O
3
O
4
O
5
Objektivat
Përmirësimi i ofrimit të shërbimeve
shëndetësore për PAK
Krijimi i kushteve për gjithë përfshirjen në
arsim dhe për mbështetjen profesionale të PAK
Ofrimi i mundësive të barabarta për punësimin
e PAK
2016
2017
2018
Total
39300
30800
30800
100900
56000
46000
44200
146200
21200
14700
14700
50600
Krijimi i kushteve të barabarta në qasje për PAK
38200
37800
37800
113800
6000
6000
6000
18000
E drejta në informim, komunikim, dhe
pjesëmarrje në jetën publike dhe politike të
PAK
2016 160700,2017
135300,2018
133500,Gjithsej buxheti i strategjisë për PAK në Komunë e Prizrenit €
429500,-
17
Struktura për zbatim
Struktura organizative e mekanizmit koordinues, monitorues dhe zbatues të ‘Strategjisë dhe Planit
Komunal të Veprimit për Persona me Aftësi të Kufizuar” në Komunën e Prizrenit
Koordinatori
për zbatimin
e Strategjisë
Sekretariati
1.__________
2.__________
3.__________
Grupi për
çështje të qasje
të barabarta
Grupi për
çështje të
Arsmimit
Trupi këshillëdhënës
për zbatimin e
Strategjisë
Grupi për
çështje të
Punësimit
Grupi për
çështje të
Shëndetësisë
Grupi për
çështje të
informim,
komunikim,
dhe
pjesëmarrje
në jetën
publike dhe
politike të PAK
Përgjegjësitë
Koordinatori: Koordinimi, bashkërendimi, monitorimi dhe raportimi mbi implementimin e strategjisë
dhe të PV për Persona me Aftësi të Kufizuar, si dhe kryeson takimet me grupet punuese.
Sekretariati (Grupi Teknik i Punës për Planin e Veprimit): Grumbullon materialet e GP, sistemon,
analizon si dhe përcjellë vendimet eventuale të koordinatorit ndaj GP. Përgatitë material të
nevojshëm për Koordinatorin.
Grupi punues (Gp): Në këto GP janë përfaqësuesit e KK Prizren, mandatet e të cilëve janë të
koordinojnë zbatimin e PV, të monitorojnë dhe raportojnë mbi të arriturat.
Trupi këshillues: OShC-të vendore dhe mekanizmat ndërkombëtarë.
18
Plani i veprimit
Objektiva 1
Masat
1. Ngritja e
kapaciteteve të
personelit
shëndetësor
për ofrimin e
shërbimeve
shëndetësore
Përmirësimi i ofrimit të shërbimeve shëndetësore për PAK
Veprimet
1.1 Analiza e gjendjes
shëndetësore dhe
nevojat për kujdes
shëndetësor për PAK
1.2 Trajnimet e ekipeve
mjekësore dhe
infermierëve që ofrojnë
shërbime shëndetësore
specifike për PAK
1.3 Ngritja e kapaciteteve
të kuadrit mjekësor për
zbulimin e hershëm të
shkaktarëve që rezultojnë
në aftësi të kufizuar
Institucioni
përgjegjës
Treguesit
2016
2017
2018
Kostoja vjetore
2016
2017
2018
DSh
1.1.1 Kategorizimi i
prioriteteve bazuar në analizë
1.1.2 Numri i trajnimeve të
realizuara
5000
1000
1000
QKMF
1.2 Numri i specialisteve të
trajnuar që punojnë në
sektorin shëndetësor
1500
1500
1500
DSh
1.3.1 Numri i trajnimeve
1.3.2 Numri i trajnerëve të
trajnuar
1.3.3 Numri i stafit të trajnuar
2000
2000
2000
1.4 Ngritja e
mëtutjeshme
profesionale e personelit
mjekësor në fushën
spinale dhe rehabilituese,
përfshirë infermieret
QKMF
1.4.1 Numri i personelit të
trajnuar për këtë shërbim
1.4.2 Numri i pacientëve që
kanë marrë shërbime
kirurgjikale
1.4.3 Numri i pacientëve që
kanë marrë shërbime
rehabilituese
3000
3000
3000
1.5 Ndërtimi i bazës së të
dhënave për PAK për
komunën e Prizrenit
DSh
1.5 Të dhënat e përpunuara
të PAK
4000
1000
1000
19
1.6 Sigurimi i qasjes në
gjuhën e shenjave në
ofrimin e shërbimeve
shëndetësore dhe
përmirësimi i shërbimeve
emergjente për personat
e shurdhër
2.1 Prioritizimi i furnizimit
me barna dhe materiale
shpenzuese për PAK
2. Sigurimi i
mjeteve të
nevojshme për
PAK
3.
Ndërgjejësimi i
komunitetit në
fushën e PAK
2.2 Sigurimi i materialit
për inkontinencë si dhe
materialit për plagë
dekubitare
3.1 Hartimi i programit
për edukim shëndetësor
dhe i pakos informuese
për prindër në zbulimin e
hershëm të shkaktarëve
që rezultojnë në aftësi të
kufizuar
DSh
1.6 Numri i interpretëve të
angazhuar në institucionet
shëndetësore
1.7 Numri i pacienteve që
kanë pranuar shërbime nga
interpretët
1.8 Numri i trajnerëve të
certifikuar në këtë fushë
2000
2000
2000
DSh
2.1 .1 % e furnizimit me
barna për PAK
2.1.2 Numri i PAK që kanë
pranuar barna dhe material
shpenzues
8000
8000
8000
DSh
2.2.1 Numri i personave që
kanë nevojë për këto
materiale
kanë pranuar material për
inkontinencë
kanë pranuar material për
plagë dekubitare
4000
4000
4000
DSh
3.1.1 Programi i hartuar dhe
plani i punës
3.1.2 Pakoja me materialin
informues
2500
1000
1000
20
3.2 Zbatimi i programit
për edukim shëndetësore
për prindër për të ndikuar
në zbulimin e hershëm të
shkaktarëve që rezultojnë
në aftësi të kufizuar
3.3 Vetëdijesimi i
popullatës për vaksinim
të fëmijëve
3.4 Mirë informimi i
personave me aftësi të
kufizuara dhe i
familjareve të tyre për
kujdesin shëndetësor
përmes trajnimeve.
4. Ofrimi i
shërbimit mobil
i komunës
QKMF
realizuara
3.2.2 Numri i prindërve që
kanë qenë pjesë e trajnimit
3.2.3 Numri i rasteve të
zbuluara
2000
2000
2000
DSh
3.3.1 Numri i fushatave
sensibilizuse për vaksinimin e
fëmijëve
3.3.2 Numri i fletushkave dhe
broshurave të shpërndara
DVD dhe brail
1000
1000
1000
QKMF
3.4.1 Numri i personave me
aftësi të kufizuara të trajnuar
3.4.2 Numri i familjeve të PAK
të trajnuar
3.4.3 Numri i materialeve
edukative të shpërndara,
(numri i fletushkave,
broshurave në brajl dhe DVD
për personat e shurdhër)
1500
1500
1500
0
0
0
4.1 Caktohen punëtorët
shëndetësorë nga
mjekësia familjare
4.2 Identifikohen lagjet
ndërurbane, urbane dhe
rurale për vizita
4.1 Janë caktuar të paktën 15
punëtorë shëndetësorë
QKMF
4.2 Janë organizuar të paktën
4 takime koordinatave,
konsultative dhe informuese
në vit nga DSh, ZDNj dhe
OJQ-të
21
4 takime koordinatave,
konsultative dhe informuese
në vit nga DSh, ZDNj dhe
OJQ-të
4.4 Të paktën 4 vizita
sistematike në vit në vend
banimet e identifikuara
4.3 Hartohet kalendari i
vizitave
4.4 Organizohen vizita
sistematike mobile
5. Ofrohen
këshillime
profesionale
për PAK
6. Është
lehtësuar qasja
në shërbimet
shëndetësore
për PAK
4.5 Kryhet vaksinimi
periodik dhe institucionet
i posedojnë librezat e
imunizimit
5.1 Në kuadër të
këshillimores ekzistuese,
delegohet personeli
mjekësor i trajnuar për
PAK
6.1 Ndërtohet sistemi
elektronik i dosjeve
shëndetësore, i azhurimit
të mirëfilltë dhe i
shkëmbimit të të
dhënave me qendrat
tjera shëndetësore /
AMF-të
6.2 Lirohen përkohësisht
nga participimi në
shërbimet e MF të gjithë
individët nga radhët e
PAK
QKMF
0
0
0
1000
1000
1000
4.5 Organizohen të paktën 4
aktivitete të vaksinimit
0
0
0
5.1 Në kuadër të QKMF-së
ekziston shërimi adekuat
këshillimor për PAK
0
0
0
1800
1800
1800
0
0
0
6.1 Sistemi i ndërtuar i bazës
së të dhënave dhe i arkivës
QKMF
6.2 Numri i individëve që janë
liruar nga participimi
22
7. Ndarja e
informacionit
shëndetësor me
shkollat
7.1 QKMF dhe AMF-të
ndajnë me shkollat
kartelat shëndetësore të
FNV
Objektiva 2
Krijimi i kushteve për gjithë përfshirjen në arsim dhe për mbështetjen profesionale të PAK
Institucioni
Veprimet
Treguesit
përgjegjës
2016 2017 2018
1.1. Hulumtim i
përgjithshëm për situatën
1.1 Hulumtimi i realizuar dhe
e PAK në arsim në
i përditësuar
komunë
DKA
1.2. Adaptimi i
1.2 Programet e modifikuara
programeve për ofrimin e
për ofrimin e edukimit në
edukimit në shtëpi dhe
shtëpi, dhe numri i personave
gjatë trajtimit
që kanë përfituar nga
shëndetësor
programi
2.1. Emërimi i
koordinatorit të arsimit
Ekzekutivi i
2.1.1 Vendimi mbi emërimin
gjithëpërfshirës,
komunës
2.1.2 Koordinatori i punësuar
profesionalist për PAK, në
DKA
2.2. Ngritja e kapacitetit
të autoriteteve komunale
2. Numri i zyrtarëve
të arsimit për
DKA
komunalë të trajnuar
menaxhimin e arsimit të
qasjes me FNV
3.1 Emërimi dhe
funksionalizimi i ekipit
3.1 Ekipi vlerësues i emëruar
për vlerësim në komunë
DKA
3.2 Angazhimi i mësuesve
3.2 Numri i mësuesve
udhëtues
udhëtues të angazhuar
Masat
1. Hartimi i
politikave për
përfshirjen e
PAK në arsim
sipas parimeve
të gjithë
përfshirjes
2. Marrja e
kompetencave
në nivel
komunal për
arsimimin e
fëmijëve me
nevoja të
veçanta
arsimore
3. Themelimi
(krijimi) i
sistemit
(mekanizmit)
mbështetës për
QKMF
7.1 Shkollat posedojnë me
kopjet e kartelave
shëndetësore të FNV
0
0
0
Kostoja vjetore
2016
2017
2018
2500
1000
1000
2500
2500
2500
6000
6000
6000
3000
1000
1000
2500
2500
2500
1200
1200
1200
23
arsimin e
fëmijëve me
aftësi të
kufizuara
4. Ngritja e
vetëdijes së
shoqërisë mbi
arsimin
gjithëpërfshirës
për FNV
5. Krijimi i
mekanizmave
ndër-sektoriale
3.3 Angazhimi i
mësimdhënësve
mbështetës
3.4 Përgatitja e
udhëzuesit për
funksionimin e ekipeve
vlerësuese dhe
koordinatorit
3.5 Trajnimi i mësuesve
udhëtues dhe i
asistentëve
4.1 Organizimi i fushatave
të vetëdijesimit: Spote në
TV, shkrimet në gazeta,
kampet verore,
aktivitetet sportive,
debatet, tryezat e
rrumbullakëta, aktivitetet
verore
4.2 Shënimi i datave
DKA
ndërkombëtare për
promovimin e të drejtave
të FNV
4.3 Prodhimi dhe
shpërndarja e
materialeve për
promovimin e arsimit
gjithëpërfshirës
5.1. Zhvillimi dhe zbatimi i
DKA
programeve specifike për
DSh
intervenimit të hershëm
3.2 Numri i mësimdhënësve
mbështetës të angazhuar,
dhe numri i FNV që kanë
përfituar nga mësimdhënësit
mbështetës
2400
2400
2400
800
0
0
3.5 Numri i mësuesve dhe
asistentëve të trajnuar
1600
800
800
1. Numri i fushatave të
realizuara
2500
2500
2500
2. Numri i manifestimeve të
mbajtura
2000
2000
200
500
500
500
2500
0
0
3.4 Udhëzesi i hartuar
3. Numri i materialeve
promovuese të prodhuara
5.1 Programet për intervenim
të hershëm të hartuara
24
në nivel
komunal për
identifikim dhe
intervenim të
hershëm
5.2. Bërja e analizës për
gjendje aktuale te FNV
5.3.Krijimi i bazës se të
dhënave për identifikim
dhe intervenim të
hershëm, përfshirë
grupmoshën 3-5
5.4.Zhvillimi i fushatave
vetëdijesuese për
identifikimin dhe
intervenimin e hershëm
5.2 Raporti mbi analizën e
gjendjes aktuale për FNV
5.5 Organizohen trajnime
për drejtues të shkollave
dhe stafit edukativ për
identifikim dhe
intervenim të hershëm
5.7 Formimi i Forumit të
mësuesve për arsim
gjithë pëfshirës
6. Përmirësimi i
qasjea së PAK
në arsim
1000
1000
5.3. Baza e të dhënave për
identifikim dhe intervenim të
hershëm e krijuar
500
100
100
4 fushata në vit për
identifikim dhe intervenimin
e hershëm
1600
1600
1600
5.5 Numri i trajnimeve të
mbajtura me drejtues të
shkollave dhe stafin edukativ,
si dhe numri i trajnimeve të
mbajtura me
2500
2500
2500
2500
2500
2500
600
600
600
2 fushata në vit
500
500
500
6.2 Numri i aktiviteteve nëpër
shkolla
800
800
800
5.6 Numri i trajnimet të
mbajtura me prindërit për
identifikim dhe intervenim të
hershëm
5.7 Janë shkëmbyer përvojat,
materialet mësimore të
prodhuara, dhe
bashkëpunimi profesional në
bazë ekspertize
5.6 Trajnime për prindër
për identifikim dhe
intervenim të hershëm
6.1 Organizohen fushata
ndërgjegjësuese për
fëmijë dhe familje lidhur
me rëndësinë e arsimimit
6.2 Organizohen
aktivitete/lojëra të
vazhdueshme me fëmijë
3000
DKA
25
të moshës së hershme
6.3 Organizohen vizita të
fëmijëve në institucionet
parashkollore dhe
shkollore
6.4 Organizohen orët
plotësuese për fëmijët
me aftësi të kufizuar
6.5 Ofrohen materiale
didaktike dhe lojëra për
nxënësit nevojtarë
6.6 Organizohen nga
shkollat takime të
rregullta grupore dhe
individuale me familjarë
që kanë fëmijë/PAK
6.7 Ofrohen bursa për
nxënësit nga radhët e
PAK në shkollat e mesme
të larta
6.8 Adaptimi i
programeve për
integrimin e nxënësve që
nuk kanë qenë të
regjistruar në shkollë apo
që kanë braktisur
shkollën (mësim
përshpejtues)
2 vizita në vit
0
0
0
6.4 Janë mbajtur orët
plotësuese për të paktën dy
grupe fëmijësh në vit
1200
1200
1200
6.5 Të paktën 30 nxënës në
vit janë përfitues të
materialeve didaktike
3000
3000
3000
600
600
600
5000
5000
5000
0
0
0
6.6 Secila shkollë ku janë PAK
ka organizuar të paktën 4
takime në vit
6.7 Janë siguruar dhe
shpërndarë të paktën 10
bursa
6.8 Është nisur së paku një
program i integrimit të
nxënësve
26
7. Komuna
siguron gjithë
përfshirjen e
personave me
aftësi të
kufizuara
8. Komuniteti
arsimor dhe ai i
nxënësve janë
të njoftuar për
konceptin e
gjithë
përfshirjes
9. Edukimi
joformal për
familjarët në
përkrahje të
PAK
10. Arritja e
marrëveshjes
me shkollën e
mesme të
mjekësisë për
kryerje të
praktikës
11. Ekzistojnë
kapacitetet për
mbikëqyrje,
monitorim dhe
vlerësim të
rregullt të
praktikave të
gjithë
përfshirjes
7.1 Organizohet
transporti në shkollë për
fëmijët me nevoja të
veçanta
8.1 Organizohen
aktivitete nga shkollat në
komunitet që
promovojnë barazinë dhe
gjithë përfshirjen
9.1 Identifikohen nevojat
për edukimin joformal
9.2 Organizohen seanca
të rregullta të arsimit
joformal
DKA
7.1 DKA angazhon
transportin shtëpi-shkollë për
nxënësit me nevoja të
veçanta
1500
1500
1500
DKA
8.1 Organizohet të paktën një
ngjarje teatrale në vit, dhe të
paktën katër ngjarje sportive
në vit me pjesëmarrës të PAK
1200
1200
1200
DKA
9.1 Janë identifikuar nevojat
për edukimin joformal
500
500
500
DKA
4 seanca në vit
1000
1000
1000
10.1 Organizimi i
praktikës së nxënësve në
shkollat fillore të ciklit të
ulët ku ka FNV
10.1 Numri i orëve të
praktikës
0
0
0
11.1 Hartimi i rregullores
për gjithë përfshirje
DKA
11.1 Rregullorja është
shpërndarë në të gjitha
institucionet arsimore
0
0
0
DKA
11.2 Shkollat raportojnë
rregullisht lidhur me zbatimin
e rregullores
0
0
0
11.2 Zbatimi i rregullores
për gjithë përfshirje dhe
për raportim të rregullt
27
Objektiva 3
Masat
1. Krijimi i
kushteve të
barabarta për
punësimin e
PAK
2. Aftësimi dhe
riaftësimi
profesional për
punësimin e
PAK
Ofrimi i mundësive të barabarta për punësimin e PAK dhe rritje të mirëqenies
Institucioni
Veprimet
Treguesit
përgjegjës
2016 2017 2018
vetëdijesuese për
1.1 Numri i fushatave të
punësimin e PAK në
organizuara
sektorin privat
1.2 Vendosja e paneleve
informuese për punësim
1.2 Numri i paneleve
në vendet më të
informuese
DMS
dukshme të qytetit
1.3. Identifikohen të
gjitha shërbimet
profesionale që i kryejnë
1.3 Listat e shërbimeve
pjesëtarët e
komuniteteve dhe
postohen
2.1 Zgjerimi i profileve
për aftësim dhe riaftësim
profesional sipas
kërkesave së tregut të
punës si dhe hartimi i
programeve për punësim
të PAK
2.2. Hartohen programe
të reja të aftësimit
profesional për PAK duke
marrë parasysh
potencialin ekonomik
DMS
Kostoja vjetore
2016
2017
2018
500
500
500
300
300
300
0
0
0
2.1.1 Numri i profileve të
përshtatshme për personat
me aftësi të kufizuar.
2.1.2 Numri i PAK që janë
aftësuar
2.1.3 Numri i PAK që janë
certifikuar
2.1.4 Programet e hartuara
3000
3000
3000
2.2 Është hartuar
planprogrami për aftësim
profesional
1500
0
0
28
3. Ekziston
analiza e
nevojave të
tregut adekuat
dhe të fuqisë
punëtore lidhur
me mundësinë
e shtimit të
numrit të
punësuarave
nga radhët e
PAK
4. Ofrohen
mundësitë për
përfshirje në
punësim të PAK
2.3 Përkrahet zbatimi i
programeve për aftësim
profesional përmes
alokimit të fondeve
3.1 Angazhohet
konsulencë për hulumtim
të tregut dhe të fuqisë
punëtore adekuate për
PAK
3.2 Hartohet oferta e
fuqisë punëtore
DMS
3.3 Hulumtimi
prezantohet në publik
dhe i shpërndahet të
gjitha subjekteve afariste
4.1 Komuna ofron
lehtësime për nisje të
bizneseve të reja nga PAK
duke ofruar hapësirat e
veta me qira simbolike
4.2 Komuna zbret taksën
komunale për bizneset e
reja që hapen nga PAK
4.3 Komuna ofron
hapësira për të ushtruar
veprimtari artizanale,
turistike dhe të
trashëgimisë kulturore
për PAK
2.3 Të paktën 30 individë nga
radhët e PAK përfundojnë
programet për aftësim
profesional
3000
0
0
3.1 Konsulenca e kontraktuar
2000
0
0
0
0
0
400
400
400
3.2 Është hartuar oferta e
fuqisë punëtore
3.3 Takimi publik i organizuar
dhe prezantimi i hulumtimit
DUPH
4.1 Marrja e konkluzionit në
bordin e këshilltarëve
0
0
0
Ekzekutivi i
komunës
0
0
0
Ekzekutivi i
komunës
4.3 Numri i hapësirave të
destinuara për PAK
0
0
0
29
5. Bizneset
(komerciale)
stimulohen për
të shtuar
numrin e
punëtorëve nga
radhët e PAK
6. Shtrirja e
shërbimeve në
komunitet
7. PAK janë të
ndërgjegjësuar
për
shfrytëzimin e
skemës sociale
dhe kanë
informacione të
mjaftueshme
për shërbimet
që i ofron
qendra sociale
5.1 Në shprehje të
interesit / tenderë
komuna rekomandon /
inkurajon përfshirje më të
madhe të punëtorëve nga
radhët e PAK
Ekzekutivi i
komunës
6.1. Funksionalizimi më i
mirë i qendrave për
fëmijë dhe të rritur me
aftësi të kufizuar përmes
dhënies së granteve për
zhvillim të shërbimeve
DSh
DMS
6.2. Ofrimi i trajnimeve
për ekspetët të këtyre
qendrave
DMS
7.1 Ndërmerren fushata
të vazhdueshme
informuese për
shfrytëzimin e skemës
sociale
DMS
6.1.1 Numri i fëmijëve dhe i
të rriturve që kanë përfituar
nga shërbimet në këto
qendra
6.1.2 Numri i qendrave të
përkrahura
mbajtura
6.2.2 Numri i ekspertëve të
trajnuar
7.2 Janë ndërmarrë të paktën
2 fushata në vit
0
0
0
8000
8000
8000
1500
1500
1500
1000
1000
1000
30
Objektiva 4
Masat
1. Hulumtimi
sipas nevojës
në gjendjen në
terren lidhur
me qasjen në
objekte për PAK
2. Hulumtimi
dhe
përmirësimi i
qasjes në
institucione
shëndetësore
për PAK
Krijimi i kushteve të barabarta në qasje për PAK
Institucioni
Veprimet
përgjegjës
2016
1.1 Zhvillimi i
hulumtimeve në nivelin
ZDNj
lokal për qasje për PAK
1.2 Fushata vetëdijesuese
për rëndësinë e qasjes së
ZDNj
PAK në objektet publike
përfshirë sektorin privat
2.1 Hulumtimi për qasjen
e institucioneve
shëndetësore të
përshtatshme për PAK
2.2.Fushata vetëdijesuese
për rëndësinë e qasjes së
PAK në ofruesit e
shërbimeve shëndetësore
DSh
DI
DUPH
2017
2018
Treguesit
Kostoja vjetore
2016
2017
2018
1.1 Grupet e formuara
1200
800
800
1.2 Numri i fushatave
1600
1600
1600
1.1 Numri i objekteve
shëndetësore që iu janë
përshtatur nevojave të PAK
shëndetësore publike të
qasshme për PAK
shëndetësore private të
qasshme për PAK
1.4 Rregullorja e brendshme
për personelin mjekësor
zbatohet lidhur me qsjen
ndaj PAK
600
600
600
2.2 Fushatat e zhvilluara
800
800
800
31
3. Sigurimi i
qasjes së
fëmijëve me
aftësi të
kufizuara në të
gjitha nivelet e
arsimit
4. Sigurimi i
qasjes dhe
informacionit
në transportin
publik
2.3.Ndërtimi dhe
funksionalizimi i rampave
për qasje (me pjerrësi
max 6% sipas
standardëve E.C),
tualeteve me standarde
për PAK në objektet
shëndetësore publike.
2.3.1 Institucionet e
identifikuara që duhet të
intervenohet në to
2.3.2 Numri i institucioneve
që kanë funksionalizuar
rampat
të pajisura me tualete për
nevojat e PAK
6000
6000
6000
3.1.Përmirësimi dhe
përshtatja e
infrastrukturës shkollore
për PAK
3.1 Numri i shkollave të
përshtatura dhe që kanë
qasje për fëmijët me NV
6000
6000
6000
3.2 Ndërtimi dhe
funksionalizimi i rampave
për qasje (me pjerrësi
max 6% sipas
standardëve E.C),
tualeteve me standarde
për PAK në objektet e
arsimit
3.2.1 Institucionet arsimore
të identifikuara që duhet të
intervenohet në to
3.2.2. Numri i institucioneve
arsimore që kanë
funksionalizuar rampat
arsimore të pajisura me
tualete për nevojat e PAK
6000
6000
6000
4.1.1 Numri i stacioneve të
transportit pulik përfshirë
vend-ndaljet
5000
5000
5000
4.2.1 Numri i mjeteve të
transportit publik të pajisura
me pjerrina, sinjale tonike
dhe vizuale
2500
2500
2500
4.1.Përshtatshmëria e
infrastrukturës në
stacionet e transportit
publik
4.2.Pajisja e mjeteve të
transportit publik me
pjerrina, sinjalet tonike
dhe vizuale
DKA
DShP
32
5.1.Realizimi i
aktiviteteve sportive dhe
kulturore për personat
me aftësi të kufizuara
5. Krijimi i
mundësive për
përfshirjen e
PAK në jetën
kulturore
Objektiva 5
Masat
1. Ekziston lista
e verifikimit për
promovimin e
PAK në nivel
komune
2. Është shtuar
dhe shkëmbimi
i informacionit
mes
organizatave të
ShC të PAK dhe
5.2.Mbështetja financiare
e Projekteve nga
aktivitetet kulturorartistike dhe sportive për
Personat me Aftësi të
Kufizuara
5.3.Përfshirja e të rinjve
nga radhët e PAK në
aktivitetet rinore
5.4.Mbështetja e
bashkëpunimit regjional
për PAK
DKRS
Ekzekutivi i
komunës
5.1 Numri i Politikave të
hartuara duke ju referuar
Konventës Ndërkombëtare
për Personat me Aftësi të
Kufizuara
3000
3000
3000
5.2 Numri i projekteve të cilat
janë përkrah nga
departamentet e MKRS- së
në kulturë, rini dhe sport
3000
3000
3000
1000
1000
1000
1500
1500
1500
5.3 Numri të rinjve (PAK) në
aktivitetet si kampe verore,
mini olimpiadat etj
5.4 Rezultatet dhe
pjesëmarrja në aktivitetet
regjionale
E drejta në informim, komunikim, dhe pjesëmarrje në jetën publike dhe politike të PAK
Institucioni
Veprimet
Treguesit
përgjegjës
2016 2017 2018
1.1 Hartohet lista e
verifikimit për promovim
të PAK
2.1 Mbahen takime të
rregullta
koordinuese/informuese
mes ZDNj dhe
organizatave të ShC të
PAK
ZDNj
dy takime mes stafit të ZDNj
dhe organizatave të ShC të
PAK
ZDNj
2.1. Të paktën katër takime
informative në vit ndërmjet
zyrës për barazi gjinore dhe
organizatave të ShC të PAK
Kostoja vjetore
2016
2017
2018
0
0
0
300
300
300
33
organeve
gjegjëse
komunale
3. Komuna
ofron gjithë
përfshirje gjatë
procesit të
buxhetimit
4. Komuna jep
përkrahja të
mjaftueshme
financiare për
aktivitetet
ndërgjegjësuese
komunale për
çështjet që
lidhen me PAK
5. Rritet
pjesëmarrja e
PAK në nivel të
dëshiruar në
jetën publike
3.1 Organizohen takime
publike lidhur me
buxhetin në vendbanimet
rurale
3.2 Shqyrtohen
propozimet e pranuara
nga takimet publike, nga
grupet e interesit të PAK
3.3 Bëhen publike
propozimet për buxhet
që vijnë nga grupet e
interesit të PAK
4.1 Identifikohen
çështjet/fushat që kanë
nevojë për ndërgjegjësim
4.2 Përkrahen aktivitetet
ndërgjegjësuese për
çështjet gjinore
ndërgjegjësuese për të
ftuar PAK në jetën
publike
ZDNj
3.1 Të paktën dy takime
publike në vit
ZDNj
200
200
200
3.2 Janë veçuar propozimet e
nevojshme dhe të
argumentuara mirë
0
0
0
ZDNj
3.3 Propozimet publikohen
në ueb faqen e komunës
0
0
0
ZDNj
4.1 Të paktën katër takime në
vit ndërmjet ZDNj dhe
organizatave të ShC të PAK
400
400
400
ZDNj
4.2 Të paktën dy aktivitete
ndërgjegjësuese të
përkrahura financiarisht nga
ZDNj
1000
1000
1000
ZDNj
2 fushata ndërgjegjësuese në
vit
500
500
500
34
6. Grupet e
këshilltarëve të
asamblesë
komunale i
konsultojnë
grupet
joformale dhe
formale të PAK
7. Prioritizohen
rezultatet e
argumentuara
mirë nga
aktivitetet
avokuese të
OShC të PAK
8. Shtohet
pjesëmarrja e
individëve nga
radhët e PAK në
vendim-marrje
9. Shtohet
pjesëmarrja në
politikë e PAK
6.1 Grupet parlamentare
organizojnë takime të
Këshilltarët
rregullta me përfaqësues e komunës
të PAK nëpër vendbanime
6.1 Numri i takimeve të
mbajtura dhe numri i
çështjeve të ngritura
0
0
0
7.1 ZDNj paraqet
prioritetet në takimet e
rregullta të këshilltarëve
të kryetarit
të komunës
7.1 Pjesëmarrja e ZDNj në
takimet e këshilltarëve të
kryetarit të komunës
0
0
0
8.1 Të paktën dy fushata të
organizuara në vit
800
800
800
8.2 Të paktën dy debate në
vit
0
0
0
800
800
800
1500
1500
1500
për pjesëmarrje të PAK
në takimet e asamblesë
dhe në debatet publike
8.2 Organizohen debate
publike në lagjet
rurale
ZDNj
ndërgjegjësuese për rritje
të pjesëmarrjes në
zgjedhje
8.3 Të paktën nga një fushatë
para zgjedhjeve
9.1 Komuna përkrahë
nismat për edukimin
politik të PAK
9.1 Të paktën dy kurse
trajnuese me nga 30
pjesëmarrëse për edukimin
politik të PAK
35
10. Janë
ndërtuar
mekanizmat
funksionalë për
adresimin dhe
trajtimin e
rasteve të
diskriminimit të
PAK
11. PAK janë të
ndërgjegjësuar
që t'i ushtrojnë
të drejtat dhe
obligimet /
përgjegjësitë
qytetare në rast
të diskriminimit
10.1 ZDNj harton raportin
përmbledhës të rasteve
të diskriminimit të PAK në
territorin e komunës
10.2 Raportimi i rregullt
tremujor në zyrën e
kryetarit të komunës dhe
për aktivitetet e
ndërmarra
10.3 ZDNj harton
rregullore kundër
diskriminimit të PAK
11.1 ZDNj, në
bashkëpunim me Zyrën
për dhënien e
shërbimeve juridike,
organizon fushata
informuese për
ekzistencën e shërbimeve
falas të konsulencës
ligjore
ZDNj
ZDNj
10.1 Të paktën katër raporte
të hartuara në vit
0
0
0
10.2 Të paktën katër
raportime në vit
0
0
0
10.3 Janë përfshirë të gjitha
palët relevante në hartim të
rregullores
0
0
0
11.1 Të paktën dy fushata
ndërgjegjësuese brenda një
viti
500
500
500
36
37
Republika Kosova
Kosova Cumhuriyeti
Republic of Kosovo
Komuna e Prizrenit
Opština Prizren
Prizren Belediyesi
Opštinska Strategija i Akcioni plan za osobe sa posebnim
potrebama
2016-2018
Prizren, 2015
38
Poštovani građani prizrenske opštine
“Opštinska Strategija i Akcioni plan za osobe sa invaliditetom 2016-2018 pedstavljaju naš uobičajeni
doprins putem kojeg želimo da izrazimo političku volju i posvećenost institucija opštine Prizren da se
učine pozitivne promene s ciljem obezbeđivanja kvalitetnih usluga za sve njene građane bez razlike
na etnički, verski, politički i socijalni status.
Osobe sa posebnim potrebama su jedna od društvenih grupa koju pogađaju mnogobrojni problemi,
ali i dalje kao najveći izazov ostaje siromaštvo i njegove društveno-ekonomske posledice.
Suočavanje između siromaštva, nesposobnosti i socijalne isključivosti direktno utiču na osobe sa
invaliditetom posebno u društvu sa osetljivim pokazateljima (indikatorima) siromaštva.
S toga, imajući u vidu neprekidne pozitivne institucionalne promene, opština Prizren nastavlja sa
jačanjem svojih operativnih kapaciteta kroz izradu ovog strateškog dokumenta za usluge, situacije i
interventne oblasti za trogodišnji period za osobe sa posebnim potrebama. Ovaj strateški dokument
će takođe, poslužiti i za promovisanje prava, dostojanstva i blagostanja ove kategorije građana u
društvu. Osobe sa posebnim potrebama treba da se integrišu u sve segmente društva, ekonomske,
društveno-političke i kulturne. I, upravo preko ovog strateškog dokumenta opština Prizren nastoji da
osmisli načine kako da interveniše u odabiru održivog rešenja za izazove sa kojima se danas
suočavamo u procesu potpune integracije osoba sa invaliditetom u kosovsko društvo.
Obezbeđivanje pune institucionalne podrške i aktivno učešće osoba sa posebnim potrebama u
društvenom životu i razvoju, promociji i unapaređenju njihovih prava, odbrani dostojanstva i podrške
podjednakom pristupu zapošljavanja, obrazovanja i uslugama su, i ostaće prioriteti rada opštine
Prizen.
Predložene aktivnosti u ovom strateškom dokumentu prizrenske opštine jasno izražavaju šta treba
preduzeti u cilju ispunjavanja ovih očekivanja koja proističu iz tog dokumenta.
Ovom prilikom, želim lično da podstaknem lokalne vladajuće institucije opštine Prizren, pedstavnike
Organizacija civilnog društva, poslovne zajednice, etničkih zajednica i međunarodne zajednice da se
pridruže inicijativi i sprovođenju ovog strateškog dokumenta, i da zajedno radimo, izrazivši svoju
bezrezervnu spremnost za izgradnju lokalne vlasti koja će biti na usluzi građanima.
Neka ovo bude moj poziv svima da se uključe u ovaj značajan poduhvat za naše građane i da svi
zajedno budu procenjeni na osnovu naših dostignuća
Iskreno,
Pedsednik opštine Prizren
39
Hvala
IzradaOpštinske Strategije i Akciomog plana za osobe sa posebnim potrebama 2016-2018”
pedstavlja zajednički napor različitih institucija opštine Prizren, Žene za žene sa ograničenim
sposobnostima i Organizacija civilmog društva prizrenske opštine.
Iz tog razloga opština Prizren izražava duboku zahvalnost svim stranama koje su bile uključene u
procesu izrade ovog strateškog dokumenta i njegovog akcionog plana, posebno organizaciji Žene za
žene sa osobama sa posebnim potrebama koju predvodi gosp. Drita Vukšinaj i Kosovskoj ženskoj
mreži na tesnoj saradnji i pružanju kvalitetne pomoci kojom su dati neprocenjiv doprinos i mogućnost
u realizaciji izrade ovog dokumenta.
Posebna zahvalnost pripada fascilatorima gospodinu Arbenu Šalja i gospodinu Bariju Zeneljaj, kao i
predstavnicima odborničkih grupa u opštinskoj Skupštini Prizrena i predsedavajućem opštinskoj
Skupštini, gospodinu Kujtimu Gaši na konstruktivnosti i doprinosu procesu izrade opštinske Strategije
i Akcionog plana za osobe sa invaliditetom 2016-2018, bez čije stručnosti i posvećenosti bi bilo teško
izraditi ovaj dokument.
40
Skraćenice
SO
APM
ODO
DA
DBF
DKOS
DJU
DZ
DUPP
DSPP
RG
IVO
O
OSPP
KŽM
CSR
OCPM
OCD
OSOSPP
KRR
KLJP
PK
KEI
Skupština opštine
Ambulanta porodične medicine
Opštinski direktorijat obrazovanja
Direktorijat administracija
Direktorijat za budžet i finansije
Direktorijat za kulturu, omladinu imspor
Direktorijat javnih usluga
Direktorijat zdravstva
Direktorijat urbanizma i prostornog planitanja
Deca sa posebnim potrebama
Radne grupe
Institucije visokog obrazovanja
Opština
Osobe sa posebnim potrebama
Kosovska ženska mreža
Centar za socijalni rad
Opštinski Centar porodične medicine
Organizacije civilnog društva
Opštinska Strategija za osobe sa posebnim potrebama
Kancelarija za rodnu ravnopravnost
Kancelarija za ljudska prava
Pravna kancelarija
Kancelarija za Evropske integracije
41
Uvod
Osobe sa posebnim potrebama (OSPP), odnosno osobe sa invaliditetom čine sloj stanovništva koji
predstavlja značajan broj građana opštine Prizren. Uprkos njihovim ograničenjima oni imaju prava i
potrebe koje društvo, država, a posebno lokalna vlast moraju da ispunjavaju u skladu sa
međunarodnim Konvencijama i standardima, kao i zakonodavstva Republike Kosova koje je na snazi.
Osobe sa posebnim potrebama će se osećati ne ucenjenim, jednakim i nediskriminisanim u odnosu
na druge građane jedino ako se u potpunosti ispune sve te institucionalne obaveze.
Tačnije, Strategija za osobe sa invaliditetom u opštini Prizren je izrađena u skladu i okvirima
sprovođenja Nacionalne Strategije o pravima osoba sa posebnim potrebama Republike Kosova 2013 2023 i Akcionog plana za primenu Nacionalne Strategije o pravima osoba sa invaliditetom Republike
Kosova 2013 - 2015, uglavnom pozivajući se na sve ostale domaće i međunarodne dokumente koji
regulišu pitanja osoba sa posebnim potrebama. Svrha OSOSPP je sveobuhvatnost, prevazilaženje
postojećih barijera i poboljšanje kvaliteta života osobama sa posebnim potrebama, tako da uživaju
osnovna prava za radno-stručno osposobljavanje, obrazovanje, socijlne usluge i pristupačnosti u
opštini Prizren.
Struktura OSOSPP je organizovana na tri glavna delova. Prvi deo pedstavlja kontekst izrade OSOSPP,
kao i proces koji je pratio formulisanje ove Strategije, pravni okvir, osnovni pojmovi i opšte
informacije. Drugi deo predstavlja kvalitetnu analizu u oblastima socijalnih usluga, obrazovanja,
zapošljavanja, stručnog osposobljavanje i prilagođavanja ambijenta. Treći deo sadrži strateške
intervencije u svakoj oblasti za period 2016 - 2018 za poboljšanje kvaliteta života osobama sa
posebnim potrebama u opštini Prizren.
Definicija invaliditeta
Pe nego što krenemo dalje, potrebno je da se objasni terminologija osoba sa posebnim potrebama,
tako da sve zainteresovane strane na isti način razumeju terminologiju koja se koristi.
U skladu sa terminologijom Ujedinjenih nacija, koncept jednakih mogućnosti za osobe sa posebnim
potrebama, kao i u skladu međunarodne kategorizacije Svetske zdravstvene organizacije (SZO)
termin "hendikepirana osoba" je zamenjena terminom "osoba sa posebnim potrebama
"(pojedinačno) i "osobe sa posebnim potrebama"(društveni nivo).
Od sada pa nadalje "osobe sa posebnim potrebama"(OSPP) su one osobe kojima su fizičke funkcije,
mentalna sposobnost, odnosno psihičko stanje otežani nešto više od šest meseci u odnosu na
normalno stanje odgovarajuće starosti što kao posledica ograničava njihovo učešće u društvenom
životu.
Ova definicija, koja sadrži predloge SZO ne oslanja se na realne, odnosno pretpostavljene
mogućnosti. U centru pažnje postavlja se učešće osoba sa posebnim potrebama u različitim
oblastima života. Jedna promena od normalnih uslova znači gubitak, odnosno ograničenje fizičke,
mentalne ili psihičke sposobnostii koje su prisutne kod odgovarajućih uzrasta. Invalidnost nastaje u
slučajevima kada povrede dovode do ograničenja sposobnosti, što utiče na učešće u jednoj ili više
oblasti života. Kriterijum proširenja od šest meseci ograničenja ne isključuje privremene nepravilnosti
koje se ne smatraju kao ograničene sposobnosti, ali ne sprečava neposredne intervencije u pojedinim
slučajevima da se to izbegne. Ovo se posebno odnosi na decu kod kojih je uočena ograničena
sposobnost ili mogući rizik za ograničenu sposobnost.
42
Osnovna načela
Ovaj strateški dokument koji je za sve zainteresovane strane, kako za organizacije civilnog društva,
tako i za institucije lokalnih i centralnih vlasti treba da se rukovodi opštim načelima prava da bi bio
deo kosovskog društva. Strateški dokument za OSPP za prizrenski region oslanja se na 7 osnovna
načela.
Načelo socijalnog prava, jednakosti i nediskriminacije
Osobe sa posebnim potrebama su jednaki članovi društva; oni mogu da traže ista prava i dobiju istu
socijalnu pomoć i vrste pomoći kao i svi ostali građani; oni ne smeju biti diskriminisani u nijednoj
oblasti društvenog života. Tu je uključena i socijalna pomoć koja osobama sa posebnim potrebama
omogućuje dostojanstven život.
Načelo samoopredelenja
Dolazi od pristupa društvenom pravu i podrazumeva da sredina u kojoj žive osobe sa posebnim
potrebama mora da bude uređena na način da ih ohrabri da žive nezavisan život i budu u stanju da
sami odlučuju. Samoopredelenje, takođe ima veze sa pravom slobode kretanja, raspolaganja
vremenom i individualnim bogastvom. Ovaj princip, takođe predviđa da svaka mera za rehabilitaciju
mora biti preduzeta u saradnji sa osobama sa posebnim potrebama. On/ona ne smeju da se ni u kom
slučaju tretiraju bez njegove/njene saglasnosti.
Načelo uključenosti, učešća i jednakih mogućnosti
Osobe sa invaliditetom su deo društva u kojem žive, tako da moraju da se integrišu jer uživaju ista
prava kao i drugi ljudi. One imaju beneficije koje im omogućavaju da u potpunosti učestvuju u svim
oblastima društvenog života, uključujući medicinsku rehabilitaciju, učešće u radu i životu zajednice.
Neometani način života je važan uslov za učešće.
Načelo življenja bez prepreka i slobodne životne sredine
Stanovanje i ostale usluge, prevoz, tehničko opremanje, sistem obrade informacija, akustični i
vizuelni izvori informativnih usluga i komunikacija i druge okolnosti za koje se smatra da su stvorene
bez prepreka (bez barijera) ako ih često koriste osobe sa posebnim potrebama bez posebnih teškoća,
po pravilu bez pomoći drugih.
Načelo prevencije, identifikacije i ranog otkrivanja
Odnosi se na odeđeni broj mera koje se preduzimaju da bi se izbegle moguće pojave invaliditeta i
hroničnih bolesti za sve starosne grupe i u svim oblastima života. U tom smislu, najznačajnije oblasti
su zaštita zdravlja, zaštita na radu, sprečavanje nezgoda i zaštita životne sredine. Ovaj princip, takođe
uključuje i sprečavanje invalidnosti u ranom detinjstvu kroz mere kao što su vakcinacja, itd. Ovo
odražava intuiciju da će se, ako se ranije otkriju nepravilnosti kod dece, bolje i brže spreči invalidnost,
odnosno njihovo uspešnije lečenje. Ovo se odnosi na sve starosne grupe.
Načelo rehabilitacije
Leži u procesu koji osobama sa posebnim potrebama omogućuje sredstva i puteve za samostalan
život. To ima veze sa preduzetim merama za sprečavanje, eliminisanje, ublažavanje, odnosno
kompenzaciju za invalidnost, da bi se sprečilo njegovo propadanje, potrebu za dugoročnu negu i
omogućavanja normalnog života osobama sa posebnim potrebama.
43
Princip internacionalnosti
Predviđa pružanje pomoći svakoj osobi sa invaliditetom i osobama za koje postoji opasnost da mogu
postati takve, bez obzira na uzrok njihovog ograničenog kapaciteta, čak iako odgovornost za dodelu
te pomoći ostaje na dodeljivanje fondova od strane različitih institucija.
Metodologija izrade strateških dokumenata
Izrada Opštinske Strategije za osobe sa posebnim potrebama u Prizrenu počela je u drugoj polovini
2015. godine uz podršku Kosovske ženske mreže (KŽM) i opštine Prizren. Na početku su održane oko
10 radionice uz široko učešće zainteresovanih strana na kojima su identifikovane problematične
oblasti koje će se baviti ovom Strategijom. Svaka pojedinačna problematična oblast je sačinila
sveobuhvatnu analizu problema koristeći se instrumentima SWOT analize. Kasnije, problematične
oblasti su definisale određene mere i konkretne aktivnosti podeljene prema institucionalnim
odgovornostima, kao i mogućnostima koje organizacije civilnog društva mogu doprineti u
sprovođenjutih opštinskih strateških dokumenata.
Opštinska Strategija za osobe sa posebnim potrebama u Prizrenu bazira se na Ustav Republike
Kosova, Zakon o lokalnoj samoupravi, Nacionalnoj Strategiji o pravima osoba sa posebnim potrebama
Republike Kosova 2013 - 2023 i Akcionog plana za primenu Nacionalne Strategije o pravima osoba sa
posebnim potrebama Republike Kosova 2013 - 2015, Statuta opštine Prizren, kao i Međunarodne
Konvencije o ljudskim pravima i slobodi čoveka.
U ovom strateškom dokumentu su obuhvaćene pet problematične oblasti kojima treba da se bave
istitucije lokalne vlasti. Takođe, Akcioni plan opštine Prizren za OSPP se oslanja na tih pet oblasti koje
se tretiraju odvojeno u detalje gde su za svaku oblast identifikovane odgovarajuće mere, konkretne
aktivnosti, pokazatelji, institucije i odgovorne osobe za preduzimanje tih aktivnosti, podržavaoci, kao i
odražavajući budžet koji je predviđen od strane odgovornih i podržavaoca, tačnije od organa lokalne
vlasti, donatora i organizacija civilnog društva.
Za izradu Strategije i Akcionog plana za OSPP u opštini Prizren formirana je radna grupa sastavljena
od predstavnika opštine i opštinske Skupštine, organizacija civilnog društva, nevladinih organizacija i
stručnjaka određenih oblasti, kao i odgovarajućih opštinskih organa kao što su KRR, PK i KEI. Pored
toga, konsultovani su i predstavnici drugih opština kako bi se primenile dobre prakse da ova
Strategija i Akcioni plan budu korisni, sprovodljivi i funkcionalni.
Okrugli stolovi i radionice u pripremnoj fazi uspešno su poslužili nastojanju da se uključi što više
aktera iz lokalne samouprave i zajednica i nevladinih organizacija. Ovakav pristup garantuje da će
Strategija biti uspešno sprovedena i imati podršku društva u celini.
U procesu izrade Strategije i Akcionog plana koriščena je metodologija za parcipativno planiranje,
naime metodologija logičkog okvira i njenih alata za planiranje kao što su SWOT i PEST analiza.
Ova radna grupa je analizirala rezultate svih prethodnih radionica i eksplicitno definisala uspehe,
slabosti, mogućnosti i rizike koji se povezuju sa izazovima nepristrasnog i blagovremenog
informisanja, efikasne komunikacije sa javnošću i učešće građana u procesima donošenja odluka i
ostalim opštinskim aktivnostima od opšteg interesa za opštinu Prizren, u oblastima koje pokrivaju
Strategija i Akcioni plan.
Proces izrade Strategije i Akcionog plana pratio je parcipativni pristup i pristup zasnovan na pravima,
sledeći smernice u nastavku:
1. Strategija je izrađena uz širi pristup učesnika, uključujući predstavnike relevantnih
opštinskih organa, organizacija civilnog društva i medija.
2. Organizacije civilnog društva i mediji su uključeni u sprovođenju i nadgledanju Akcionog
plana.
44
3. Izrada i implementacija Strategije i Akcionog plana posmatra se u širem kontekstu; ostale
inicijative opštine i međunarodnih institucija su referentne tačke.
4. Strategija i Akcioni plan ne predviđaju da zamene ili dopune opšte inicinjative. S hodno
tome, Strategija i Akcioni plan slede glavni pristup kad god je to moguće, i dopunjuju se
afirmativnim aktivnostima kada je potrebno.
5. Preporuke koje proizilaze iz Evropske povelje o lokalnoj samoupravi, Saveta Evrope, kao i
preporuke Ujedinjenih nacija i Evropske unije su značajna direktiva za izradu i sprovođenje
ovog Akcionog plana.
6. Iskreno i realno sprovođenje Strategije, bazirano na identifikovane finansijske izvore, jeste
ključ za poboljšanje položaja osoba sa posebnim potrebama. Uključivanje implementaciju
Strategije u prioritete je garancija za iskreno i realno sprovođenje.
7. Opština Prizren će uspostaviti mehanizam odgovornosti za sprovođenje Strategije i
Akcionog plana za osobe sa posebnim potrebama.
Implementacija dokumenta od strane institucija lokalne samouprave
Mere i aktivnosti koje su opisane u ovom strateškom dokumentu teba da se primene u svim
politikama i projektima, stavljajući u prvi plan pravo osoba sa posebnim potrebama.
Povećanje socijalne uključenosti osoba sa posebnim potrebama razvijaće se paralelno sa svešću
društva, što će rezultirati njihovoj uključenosti u ovaj proces.
Kroz opštinsku Kancelariju za ljudska prava, koja je odgovorna u vezi pitanja koja se odnose na osobe
sa invaliditetom, posebnu pažnju treba posvetiti stvaranju efikasne strukture za praćenje i
izveštavanje, koja će omogućiti svim stranama uključenim u proces, uključujući tu i međunarodne
donatore za merenje napretka u sprovođenju ovog dokumenta, ali i uticaja koji je imao za
sprovođenje jednog takvog dokumenta za poboljšanje položaja i životnog standarda OSPP u opštini
Prizen.
Izazovi
Analiza trenutnih politika u oblast invalidnosti naglašava dva glavna izazova:
- Unapređenje koherentnih politika koje treba da se usklade sa međunarodnim standardima i
praksama
- Striktno sprovođenje zakona i propisa koji su na snazi.
Podrazumeva se da realizacija potpunog uključivanja osoba sa posebnim potrebama u društvenom
životu ima potrebu za dugoročnim i više dimenzionalnim procesom, čiji uspesi u velikoj meri zavise
od napora opštinske administracije i civilnog društva u opštini Prizren.
Opštinske institucije teba da izraze potpunu spremnost i posvećenost, da neprekidno rade na dva
ranije navedena ključna izazova, izražavajući istovremeno spremnost za iskorišćavanje iskustva i
doprinosa organizacija civilnog društva.
Kao ključni cilj svih politika opštinskih institucija treba da bude značajno poboljšanje uslova života
osobama sa posebnim potrebama uz postizanje dugoročnih i održivih rezultata i njihove uključenosti
u društvo kao građani koji ostvaruju pravo jednakih mogućnosti i uživaju sva društvena i ljudska
prava.
Vizija i misija Opštinske Strategije za osobe sa posebnim potrebama
Vizija ovog strateškog dokumenta treba da doprinese da se opštinske institucije pretvore u
sveobuhvatnu lokalnu samoupravu i jednakih mogućnosti, spremna da zadovolji potrebe osoba sa
posebnim potrebama na način da se bolje prilagode njima, priznajući pravo osobama sa posebnim
45
potrebama da budu drugačije i da žive svoje živote na način koji ispunjava njihove posebne potrebe
bez predrasuda.
Misija strateškog dokumenta, odnosno obaveze koje opština dodatno preduzima za OSPP je da
poboljša život osobama sa invaliditetom u opštini Prizren. Opština Prizren kroz realizaciju ovog
strateškog dokumenta, preduzima aktivnosti koje vode direktno u društvu u kojem su osobe sa
posebnim potrebama deo jednog sveta bez barijera, gde svako ima mogućnosti za izbor rešenja kojim
će poboljšati svoj život, da vodi nezavisan život i živi dostojanstveno.
Objektive opštinske Strategije za osobe sa posebnim potrebama
Ovim objektivama se nastoji da se, s jedne strane olakšaju i, s druge strane poboljšaju zdravstvene
usluge OSPP u opštini Prizren. Da bi se olakšalo postizanje ovog cilja opštinske institucije planiraju
preduzimanje niz mera i aktivnosti koje se poklapaju sa obavezama i odgovornostima lokalne
samouprave.
Podizanje kapaciteta medicinskog osoblju za pružanje zdravstvenih usluga OSPP
je pažljivo planiranje mera koje će dovesti do poboljšanja zdravstvenih usluga za OSPP. U početku će
biti sprovedena analiza zdravstvenog stanja i potreba za zdravstvenu negu OSPP u opštini Prizren.
Nalazi ove analize stanja odrediće potrebu za intervenisanje da se poboljša sposobnost medicinskog
osoblja u pružanju zdravstvenih usluga OSPP. Organigovaće se strukturalni treninzi za timove lekara i
medicinskih sestara koji pružaju posebne zdravstvene usluge OSPP.
Izgradnja kapaciteta medicinskog osoblja za rano otkrivanje uzroka koji dovode do invaliditeta, dalje
stručno usavršavanje medicinskog osoblja za bolesti kičme i rehabilitacije, uključujući i medicinske
sestre od čijih aktivnosti se očekuje da pozitivno utiču na ranu identifikaciju uzroka stepena
invalidnosti ali i odgovarajući tretman za ublažavanje invalidnosti. Sa ciljem da poseduje detaljnije
informacije o broju OSPP, opština Prizren će sačiniti bazu podataka za osobe sa posebnim
potrebama. Ova baza podataka služiće potrebama opštinskih institucija i istovremeno će se
neprekidno usavršavati.
Obezbeđivanje pristupa znakovnom jeziku u pružanju zdravstvenih usluga i poboljšanje hitnih usluga
gluvima, takođe će biti značajan doprinos opštine ka pružanju kvalitetnih usluga OSPP.
Obezbeđivanje neophodnih sredstava OSPP, dajući prednost snabdevanju lekovima i potrošnim
materijalom i obezbeđivanje materijala za inkontienciju i materijala za otvorene rane, biće jedna od
institucionalnih obaveza koja će doprineti poboljšanju medicinskih usluga osobama sa posebnim
potrebama. Značajnu ulogu za pitanja osoba sa posebnim potrebama nesumnjivo igra svesnost
zajednica o oblasti OSPP. Izrada programa za zdravstveno obrazovanje i informativni paket za
roditelje za rano otkrivanje uzroka koji dovode do invalidnosti i realizacija programa za zdravstveno
obrazovanje roditelja da utiču na rano otkrivanje uzroka koji dovode do ograničene sposobnosti
računaju se kao neophodne institucionalne aktivnosti koje pomažu u ranom otkrivanju invalidnosti i
sprečavanju njene dalje širenje. Svest o blagovremenom vakcinisanju dece upravo pomaže tim
naporima u sprečavanju širenja stepena invalidnosti.
Kada se radi o osetljivim društvenim kategorijama i njihovim ograničenim kretanjem, planiraju se
aktivnosti pružanja mobilnih opštinskih usluga koje će prethodno odrediti medicinske radnike
porodične medicine i identifikovani prigradska, gradska i ruralna naselja za posete. Biće sačinjen
kalendar za sistematske mobilne posete osobama sa posebnim potrebama, kada će, između ostalog,
biti obavljena i periodična vakcinacija i za te osobe obezbediti knjižice za imunizaciju.
46
Pružanje stručnih saveta OSPP u okviru postojećeg savetovališta u kojem će biti delegirano
medicinsko osoblje koje je obučeno za OSPP biće jedna od sledećih aktivnosti koja će doprineti
ukupnom poboljšanju zdravstvenih usluga osobama sa posebnim potrebama.
Olakšavanje pristupa zdravstvenim uslugama OSPP doprineće izgradnji elektronskog sistema
zdravstvenih kartona sa ažuriranim informacijama i razmenu podataka sa ostalim medicinskim
centrima/ AFM. Dodatno olakšanje za sve ove institucionalne aktivnosti biće privremeno oslobađanje
od participacije za usluge porodične medicine za sve individue iz redova OSPP.
Druga objektiva "Stvaranje uslova za sveobuhvatnost u obrazovanju i stručne podrške OSPP"
Sveobuhvatnost u obrazovanju i stručna podrška OSPP je vitalna potreba koja direktno utiče na život
osoba sa invaliditetom i njihovu budućnost. Da bi se napravile značajne promene ovakvog položaja
OSPP Strategija predviđa preduzimanje niz mera i institucionalnih aktivnosti. Izrada politika za
uključivanje OSPP u obrazovanju u skladu principima sveobuhvatnosti biće jedna od važnih aktivnosti
kojoj će prethoditi opšti pregled situacije OSPP u obrazovanju u opštini Prizren.
Dobijanje ovlašćenja na opštinskom nivou za obrazovanje dece sa posebnim potrebama prethodiće
imenovanje koordinatora za inkluzivno obrazovanje, profesionalca za OSPP u ODO, zatim izgradnju
kapacitete opštinskih obrazovnih vlasti za rukovođenje pristupanja obrazovanju DSPP.
Osnivanje (kreiranje) sistema (mehanizma) podrške za obrazovanje dece ometene u razvoju je dobro
isplaniran potez koji će uslediti imenovanje i funkcionalisanje tima za procenu u opštini, angažovanje
nastavnika koji putuju, prilagođavajući programe da se obezbedi školovanje kod kuće i tokom lečenja,
angažovanje podrške nastavnicima i priprema vodiča za rad timova za procenu i koordinatora za
sveobuhvatno obrazovanja.
Podizanje svesti u društvu za sveobuhvatno obrazovanje DSPP je jedna od neophodnih mera koja će
instalirati sveopštu kulturu jednakog tretmana dece sa posebnim potrebama i dece u celini.
Sprovođenje ove mere pratiće institucionalne aktivnosti kao što su: Organizovanje kampanja o
podizanju svesti, spotove na radio/TV, članke u novinama, letnje kampove, sportske aktivnosti, javne
debate, okrugle stolove, letnje aktivnosti, obeležavanje međunarodnjh datuma za promovisanje
prava DSPP, proizvodnja i raspodela promotivnih materijala za sveobuhvatno obrazovanje, itd.
Stvaranje međusektorskih mehanizama na opštinskom nivou za identifikaciju i ranu intervenciju je
sledeći planirani korak u ovom strateškom dokumentu koji će biti omogućen oslanjajući se na
institucionalne aktivnosti, kao što su: razvoj i primena specifičnih programa za ranu intervenciju,
izrada analize o trenutnom položaju dece sa posebnim potrebama, stvaranje baze podataka za
identifikaciju i ranu intervenciju uključujući i starosnu grupu 3-5 godina, razvoj kampanje o podizanju
svesti za identifikaciju i ranu intervenciju, organizovanje treninga za direktore škola i obrazovnog
osoblja za identifikaciju i ranu intervenciju, treninzi za roditelje za identifikaciju i ranu intervenciju,
kao i osnivanje Foruma nastavnika za inkluzivno obrazovanje.
Sa ciljem poboljšanja pristupa obrazovanju OSPP Strategija predviđa niz neophodnih institucionalnih
aktivnosti koje će biti preduzete, kao što su: organizovanje kampanja o podizanju svesti za decu i
porodice o značaju obrazovanja, organizovanje aktivnosti/neprekidne igre sa decom ranog uzrasta,
organizovanje poseta deci u predškolskim i školskim ustanovama, organizovanje dopunske nastave za
decu sa smetnjama u razvoju, obezbeđivanje didaktičkih materijala ugroženim učenicima,
47
organizovanje redovnih grupnih i pojedinačnih sastanaka u školama sa porodicama koje imaju decu
sa posebnim potrebama, obezbeđivanje stipendija za učenike srednjih i viših škola iz redova OSPP i
prilagođavanje programa za integraciju učenika koji nisu bili upisani u školu ili koji su napustili
školovanje (ubrzano učenje).
Sveobuhvatnost osoba sa posebnim potrebama je mera koja značajno doprinosi obrazovnoj
komponenti OSPP koja će biti sprovedena obezbeđivanjem prevoza do škole deci sa posebnim
potrebama. Da bi se sveobuhvatnost shvatila ispravno potrebno je da se obrazovna zajednica i
učenici upoznaju sa konceptom sveobuhvatnosti, da se organizuju aktivnosti za promovisanje
jednakosti i sveobuhvatnosti u školama i zajednicama.
Neformalno obrazovanje za porodice u znak podrške osobama sa invaliditetom je identivikovano kao
neophodna mera sa ciljem stvaranja prijateljskog okruženja i pružanja podrške osobama sa posebnim
potrebama. Ovo će u početku biti postignuto uz identifikaciju potreba za neformalno obrazovanje, a
zatim organizovanjem rasprave o neformalnom obrazovanju.
Postizanje sporazuma sa srednjom medicinskom školom za obavljanje prakse u osnovnim školama
nižih ciklusa u kojima ima DSPP doprineće se stvaranju prijateljskog okruženja i podrške deci sa
posebnim potrebama.
Da bi se osigurao kvalitetan nadzor, praćenje i redovna procena prakse sveobuhvatnosti biće
izgrađeni institucionalni kapaciteti kroz razvoj i implementaciju propisa o sveobuhvatnosti. Redovno
izveštavanje predstavljaće potreban instrument preko kojeg će se deliti informacije zainteresovanim
stranama o implementaciji praksi o sveobuhvatnosti dece sa posebnim potrebama.
Treća objektiva "Obezbeđivanje jednakih mogućnosti zapošljavanja OSPP i povećanje blagostanja"
je, takođe rezultat usmerenosti i boljeg planiranja u ovom strateškom dokumentu koji će se
realizovati nakon serije mera i odgovarajućih institucionalnih aktivnosti.
Stvaranje jednakih uslova za zapošljavanje OSPP kao identifikovana mera za ispunjenje ovog cilja biće
omogućeno organizovanjem kampanja o podizanju svesti za zapošljavanje osoba sa posebnim
potrebama u privatnom sektoru; postavljanje oglasnih tabli za zapošljavanje na najvidnijim mestima
u gradu; identifikacija svih stručnih službi koje obavljaju pripadnici OSPP i njihovo objavljivanje.
Osposobljavanje i stručna prekvalifikacija OSPP za zapošljavanje kao sledeći korak koji će doprineti
postizanje ovog cilja omogućiće proširenje profila za osposobljavanje i stručnu prekvalifikaciju prema
zahtevima tržišta rada, kao i izrada programa za zapošljavanje OSPP. Razvijaće se novi programi za
stručno osposobljavanje OSPP imajući u vidu ekonomske potencijale u opštini Prizren i podržati
realizaciju programa za stručno osposobljavanje kroz izdvajanje posebnih fondova za te ciljeve.
Analiza potreba tržišta i adekvatne radne snage i zapošljavanje radnika uz mogućnost povećanje
broja zaposlenih iz redova OSPP je predviđena mera koja će obezbediti neophodne informacije sa
ciljem stvaranja mogućnosti zapošljavanja osoba sa posebnim potrebama u opštini Prizren. Ova mera
će podstaći niz planiranih institucionalnih aktivnosti, kao što su: angažovanje konsultanata za
istraživanje tržišta i adekvatne radne snage za OSPP, izrada ponude radne snage iz redova osoba sa
posebnim potrebama, rezultati istraživanja biće javno predstavljeni i distribuirani svim poslovnim
subjektima u opštini Prizren.
48
Pružanje mogućnosti zapošljavanja OSPP biće omogućeno uz olaakšice koje nudi opština za nove
poslove za osobe sa invaliditetom. Opština nudi iznajmljivanje svojih prostora uz simboličnu kiriju i
umanjenje opštinske takse za nove poslove koje otvaraju OSPP. Opština nudi svoje prostore
osobama sa posebnim potrebama za uspostavljanje zanatskih delatnosti, turizma i kulturnog nasleđa.
Jedna idetifikovana mera u ovom strateškom dokumentu kao mogućnost da (komercionalni) poslovi
stimulišu povećanje broja radnika iz redova OSPP bilo bi izražavanje interesa/opština će preporučiti
tendere/ za podsticanje da se uključi veći broj radnika iz redova osoba sa posebnim potrebama.
Proširenje usluga u zajednici kao sledeća mera treće objektive ovog strateškog dokumenta
realizovaće se kroz bolje funkcionisanje centara za decu i odrasle ometene u razvoju i kroz dodelu
grantova za razvoj usluga za ove kategorije. Pružanje obuke stručnjacima ovih centara omogući će
pružanje kvalitetnih usluga na osnovu potreba DSPP i OSPP.
Želeći da osobe sa posebnim potrebama budu svesne o korišćenju socijalne šeme i da imaju dovoljno
informacija o uslugama koje pružaju centri za socijalni rad, preduzimaju se aktivnosti za neprekidno
informisanje o pravima korišćenja socijalne šeme.
Četvrta objektiva "Stvaranje jednakih uslova pristupa OSPP"
Ova objektiva ima za cilj da doprinese stvaranju jednakih uslova i mogućnosti pristupa osobama sa
posebnim potrebama u opštini Prizren. Da bi se omogućilo postizanje ovog cilja strateškog
dokumenta planirane su niz mere praćene konkretnim aktivnostima. Istraživanje prema potrebama
situacije na terenu u vezi pristupa objektima od strane osoba sa posebnim potrebama je mera koja će
podići mnoštvo instutucionalno organizovanjh aktivnosti. Razvoj istraživanja na lokalnom nivou o
pristupu OSPP, podizanje svesti o važnosfi pristupa osoba sa invaliditetom javnim objektima,
uključujući i privatni sektor, istraživanje i poboljšanje pristupa osoba sa posebnim potrebama
određenim zdravstvenim institucijama, kampanja o podizanju svesti o važnosti pristupa osoba sa
invaliditetom ponuđenim zdravstvenim uslugama, izgradnja i funkcionisanje pristupnih rampi
(maksimlan nagib 6% prema standardima E.C) i toaleta sa standardima za osobe sa posebnim
potrebama u javnim zdravstvenim ustanovama identifikovane su kao neoohodne aktivnosti za
stvaranje neophodnih mogućnosti za pristup osoba sa invaliditetom.
Obezbeđivanje pristupa deci ometenim u razvoju svim nivoima obrazovanja je dobro planirana mera,
čijom će realizacijom biti omogućeno poboljšanje i prilagođavanja školske infrastrukture osobama sa
posebnim potrebama, izgradnja i funkcionisanje pristupnih rampi ( sa maksimalnim nagibom od 6%
prema standardima E.C.) i toaleta sa standardima za osobe sa invaliditetom u školskim ustanovama u
opštini Prizren.
Obezbeđivanje pristupa i informacije o javnom prevozu omogući će planiranje aktivnosti za
prilagođavanje infrastrukture u stanicama javnog prevoza, opremanje vozila javnog prevoza sa
rampama i tonskim i vizuelnim signalima.
Stvararanje mogućnosti za uključivanje osoba sa posebnim potrebama u kulturni život može se
realizovati uz organizovanje kulturnih i sportskih aktivnosti za osobe sa invaliditetom, obezbedivši
finansijsku podršku za projekte sa kulturno-umetničkim i sportskim aktivnostima za osobe sa
posebnim potrebama, uključujući i mlade iz redova OSPP u omladinskim aktivnostima, istovremeno,
obezbedivši regionalnu saradnju u tim osobama.
49
Peta objektiva "Pravo na informisanje, komunikaciju i učešće u javnom i političkom životu"
Svrha ovog cilja je da se osobama sa posebnim potrebama obezbedi pravo na efikasno i brzo
informisanje, efektivnu komunikaciju i mogućnost da učestvuju u javnom i političkom životu. Ovo će
biti omogućeno primenom mera predviđenih u ovom strateškom dokumentu na sledeći način: izrada
verifikacione liste za promovisanje OSPP na opštinskom nivou, povećana je razmena informacija
između Organizacija civilnog društva i osoba sa posebnim potrebama i relevantnih opštinskih organa
kroz organizovanje redovnih koordinirajućih i informativnih sastanaka sa Kancelarijom za ljudska
prava, OCD i OSPP.
U želji da se obezbedi sveobuhvatnost, opština pruža mogućnost za učešće u procesu izrade budžeta
organizujući otvorene sastanke u prigradskim, gradskim i seoskim naseljima, razmatra dobijene
preporuke sa javnih sastanaka od interesnih grupa osoba sa posebnim potrebama, javno objavljuje
predloge interesnih grupa OSPP za budžet.
Značajna mera koja predviđa organizovanje opštinskih aktivnosti o podizanju svesti za pitanja koja se
odnose na osobe sa invaliditetom je zadovoljavajuća finansijska podrška koju obezbeđuje opština za
OSPP, identifikujući pitanja/oblasti za koje je potrebno podizanje svesti i podrška podizanju svesti o
rodnim pitanjima.
Povećanje učešća osoba sa invaliditetom na željenom nivou u javni život je veoma potrebna mera
koja će podržati organizovanje kampanje za podizanje svesti da se osobe sa posebnim potrebama
pozivaju da učestvuju u javni život.
Odborničke grupe opštinske Skupštine konsultovaće neformalne i formalne grupe OSPP. Ovo će biti
realizovano organizovanjem redovnih sastanaka parlamentarnih grupa sa predstavnicima OSPP u
naseljima.
Davanje prioriteta dobro argumentovanim rezultatima aktivnosti zagovaranja OCD i OSPP je mera
koja će biti podržana aktivnostima KLJP koja iznosi i predstavlja prioritete na redovnim sastancima
savetnika predsednika opštine Prizren.
Povećano učešće pojedinaca iz redova OSPP u donošenju odluke obezbeđuje se zadovoljavajućom
finansijskom podrškom za osobe sa invaliditetom. Ovo će biti omogućeno organizovanjem kampanje
za učestvovanje OSPP na sastancima opštinske Skupštine i javnim debatama, organizovanjem javnih
debata u prigradskim, gradskim i ruralnim naseljima i organizovanje kampanje za podizanje svesti o
učešću pripadnika OSPP na izborima.
Povećana politička participacija osoba sa invaliditetom će se postići kroz podršku opštine
inicijativama za političko obrazovanje OSPP u opštini Prizren.
Mera od posebnog značaja je izgradnja funkcionalnih mehanizama za rešavanje i tretiranje slučajeva
diskriminacije OSPP. Sprovođene ove mere biće zasnovano na aktivnostima koje organizuje KLJP, koja
sastavlja izveštaj o prikupljenim slučajevima diskriminacije OSPP na teritoriji opštine Prizren i na bazi
redovnih periodičnih izveštaja Kancelarije predsednika opštine i aktivnostima koje se preduzimaju.
KLJP će izraditi nacrt uredbe protiv diskriminacije OSPP u opštini Prizren.
50
OSPP su svesne da je ostvarivanje prava i obaveza/odgovornosti mera koju sprovodi KLJP u saradnji
sa Kancelarijom za pružanje pravnih usluga, organizuje informativne kampanje o postojanju
besplatnih pravnih usluga za OSPP u opštini Prizren.
Organizacije civilnog društva
Opština Prizren je poznata po dobrom organizovanju raznih inteesnih grupa, zajednici poslodavaca i
sličnih zajednica. Veoma su aktivne Organizacije civilnog društva, posebno one koje se bave
demokratizacijom i kulturom, ne zanemarujući mlade, žene, osobe sa posebnim potrebama, itd. Svi ti
mehanizmi predstavljaju veliki potencijal kojeg opština Prizren treba da iskoristi sa ciljem
uspostavljanja partnerstva sa svojim građanima.
Organizacije civilnog društva istovremeno prate izbliza politički, društveno-ekonomski i kulturni
razvoj opštine. One istovremeno objavljuju izveštaje i svremena na vreme svoje procene o
određenom razvoju opštine. Ovi izveštaji i publikacije uvek mogu poslužiti kao izvor informacija
opštinskim zvaničnicima sa ciljem da poboljšaju svoju efikasnost i efikasnost opštine u celini. Rad ovih
organizacija je u mnogim slučajevima uticao na poboljšanje kvaliteta rada predsednika opštine,
odnosno opštinskih direktorijata i na poboljšanje kvaliteta usluga koje pruža opština Prizren.
Opština Prizren ima dobru saradnju sa većinom ovih organizacija i mehanizama koji dobijaju direktnu
ili indirektnu podršku od opštine, pružaju podršku različitim sektorima koji su u nadležnosti opštine,
odnosno procenjuju rad različitih opstinskih organa. Međutim, nedostaje sveobuvatan i strukturalan
pristup opštine Prizren prema svim tim organizacijama. U narednom periodu će se pokušati da se ta
saradnja opštine sa organizacijama i društvenim mehanizama institucionalizuje kroz osnivanje
konsultativnih mehanizama. Cilj ovakvih aktivnosti je da se poveća nivo informisanja građana o
aktivnostima opštine, povećanje nivoa međusobne komunikacije opštine sa građanima i krajnim
instancama, povećanje učešća građana u aktivnostima i procesima odlučivanja u opštini,
naglašavajući neprekidnu potrebu za institucionalnu i materijalnu podršku osobama sa posebnim
potrebama u opštini Prizren.
Oblici uključivanja OCD u procese učešća građana u donošenju odluka i aktivnostima lokalne
samouprave
Organizacije civilnog društva su dobro organizovane i uključene u sve procese donošenja odluka na
lokalnom nivou. Uključenost u akrivnostima lokalne samouprave može direktno uticati na donošenje
odluka na lokalnom nivou za dobrobit građana bez njihove različitosti, na efikasnu i proporcionalnu
raspodelu opštinskog budžeta, na način trošenja javnog novca, na odgovorno sprovođenje opštinskog
zakonodavstva i poboljšanje kvaliteta života građana u celini, posebno osoba sa posebnim
potrebama.
Ovaj strateški dokument može poslužiti organizacijama civilnog društva, koje razvijaju i sprovode
projekte u oblastima poboljšanja usluga osobama sa posebnim potrebama, nadgledanju poslove u
pružanju kvalitetnih usluga OSPP, odluke da konkretni i posebni projekti osoba sa posebnim
potrebama budu svsrtani u prioritete.
51
Budžet
Ukupni troškovi opštinske Strategije i Akcionog plana za osobe sa posebnim potrebama za trogodišnji
period procenjeni su na € 429500,- eura. Period implmentacije obuhvata 2016, 2017, i 2018.
godinu.
Za 2016. je planirana suma od € 160700,- dok je za 2017. planirano € 135300,- potrebe za budžet za
2018 su € 133500,Planirani budžet za realizaciju svake od pet objektiva strateškog dokumenta je sledeći: za realizaciju
prve objektive "Poboljšanje pružanja zdravstvenih usluga OSPP" planirano je ukupno € 100900,- ; za
realizaciju druge objektive "Stvaranje uslova za sveobuhvatnu uključenost u obrazovanju i stručna
podrška OSPP" planirano je ukupno € 146200,- ; za realizaciju treće objektive "Pružanje jednakih
mogućnosti za zapošljavanje OSPP" planirano je € 50600,- ; za realizaciju četvrte objektive "Stvaranje
jednakih uslova za pristup OSPP" planirano je € 113800,- ; i za realizaciju pete objektive "Pravo na
informisanje, komunikaciju i učešće u javnom i političkom životu OSPP" planirano je € 18000,Pošto planirane aktivnosti u ovom strateškom dokumentu nameravaju da uključe organizacije
civilnog društva, donatore, poslovne sektore postoji mogućnost da se jedan deo troškova ovog
strateškog dokumenta smanji u zavisnosti od programa i projekata kojih realizuju organizacije
civilnog društva, donatori i poslovne zajednjce. Takođe, nije isključena mogućnost podrške razvojnih
agencija/stranih donatora u sprovođenju različitih mera ovog strateškog dokumenta.
#
Objektive
2016
2017
2018
1
Poboljšanje ponuđenih usluga za OSPP
39300
30800
30800
100900
56000
46000
44200
146200
21200
14700
14700
50600
38200
37800
37800
113800
6000
6000
6000
18000
2
3
Stvaranje uslova za sveobuhvatno obrazovanje i
stručna podrška OSPP
Pružanje jednakih mogućnosti za zapošljavanje OSP
4
Stvaranje jednakih uslova za pristup OSPP
5
Pravo na informisanje, komunikaciju i učešće u javni
i politički život OSPP
2016
2017
2018
Ukupan budžet Strategije za OSPP u opštini Prizren €
Total
160700,
135300,
133500,
-
429500,
-
52
Struktura implementacije
Koordinator
za
implementac
iju Strategije
Savetodavno telo za
implementaciju
Strategije
Sekretarijat
1.__________
2.__________
3.__________
Grupa za
pitanja
jednakog
pristupa
Grupa za
pitanja
obrazovanja
Grupa za
pitanja
zapošljavanja
Grupa za
pitanja
zdavstva
Grupi za
pitanja
informisanja,k
omunikacije i
učešća u
javnom životu
i politika OSPP
Struktura implementacije
Organizaciona struktura mehanizma za koordinaciju, praćenje i implementaciju "Strategije i
Akcionog plana za osobe sa posebnim potrebama" u opštini Prizren.
Odgovornosti
Koordinator: Koordinacija, praćenje i izveštavanje o implementaciji Strategije i AP za osobe sa
posebnim potrebama i predsedava sastanxima radnih grupa.
Sekretarijat (Tehnička radna grupa za Akcioni plan): Prikuplja materijale RG, sistematizuje ih,
analizira, kao i prati eventualne odluke koordinarora o RG. Priprema neoohosne mateeinale
koordinaroru.
Radne grupe (RG): U tim RG su predstavnici opštinske Skupštine Prizrena, čiji su mandati za
koordinaciju implementaxije AP, prate i izveštavaju o dostignućima.
Savetodavno telou: domaće OCD i međunaeodni mehanizmi.
53
Akcioni plan
Objektiva 1
Poboljšanje ponuda usluga za OSPP
Mere
Aktivnosti
1.1 Analiza zdravstvenog
stanja i potreba za
medicinsku negu za OSPP
1. Podizanje
kapaciteta kod
zdravstvenog
osoblja za pružanje
medicinskih usluga
1.2 Treninzi za lekarske i
medicinske ekipe koje
pružaju specifične
zdravstvene usluge OOSP
1.3 Podizanje kapaciteta
medicinskog osoblja za
ranije otkrivanje uzroka
koji dovode do ograničene
sposobnosti
Odgovorna
institucija
Pokazatelji
2016
2017
2018
Godišnji troškovi
2016
2017
2018
DZ
1.1.1 Kategorizacija
prioriteta na bazi analiza
1.1.2 Broj realizovanih
treninga
5000
1000
1000
OCPM
1.2 Broj obučenih
specijalista koji rade u
sektoru zdravstva
1500
1500
1500
2000
2000
2000
3000
3000
3000
4000
1000
1000
DZ
1.4 Dodatno profesionalno
osposobljavanje
medicinskog osoblja za
oblast liečenja kičme i
rehabilitaciju, uključujući i
medicinske sestre
OCPM
1.5 Izrada baze podataka
za OOS za opštinu Prizen
DZ
1.3. Broj treninga
1.3.2 Broj obučenih
trenera
1.3.3 Broj obučenog
osoblja
1.4.1 Broj obučenog
osoblja za te usluge
1.4.2 Broj pacijenata
kojima su pružene
hirurške usluge
1.4.3 Broj pacijenata koji
su išli na rehabilitaciju
1.5 Obrađeni podaci za
OSPP
54
1.6 Obezbeđivanje
pristupa znakovnom jeziku
u pružanju zdravstvenih
usluga i poboljšanje hitnih
usluga gluvima
DZ
2.1 Dati prioritet
snabdevanju sa lekovima i
potrošnim materijalom
OSPP
DZ
2.2 Obezbediti materijal za
inkontienciju, kao i
specifične materijale za
otvorene rane
DZ
2.Obezbeđivanje
potrebnih
sredstava za OSPP
3. Podizanje svesti
kod zajednica iz
oblasti OSPP
3.1 Izrada programa za
zdravstveno obrazovanje i
informativnog paketa za
roditelje radi ranog
otkrivanja uzroka koji
dovode do ograničene
sposobnosti
DZ
1.6 Broj angažovanih
prevodioca u
zdravstvenim
institucijama
1.7 Broj pacijenata koji su
koristili prevodilačke
usluge
1.8 Broj trenera koji imaju
sertifikat za tu oblast
2.1 .1 Postotak (% )
snabdevenosti sa
lekovima za OSPP
2.1.2 Broj OSPP koje su
dobile lekove i potrošne
materijale
2.2.1 Broj osoba koje
imaju potrebe za takve
materijale
2.2.2 Broj osoba koje su
dobile materijale za
inkontienciju
2.2.3 Broj osoba koje su
dobile materijale za
otvorene rane
3.1.1 Sačinjeni program i
plan rada
3.1.2 Paket sa
informativnim
materijalom
2000
2000
2000
8000
8000
8000
4000
4000
4000
2500
1000
1000
55
3.2 Primena programa
zdravstvenog obrazovanja
za roditelje radi uticaja na
ranije otkrivanje uzroka
koji dovode do ograničene
sposobnosti
3.3 Podizanje svesti kod
stanovništva o
vakcinisanju dece
3.4 Dobro informisanje
osoba sa ograničenim
sposobnostima i njihovih
porodica o zdravstvenoj
nezi putem treninga
4. Pružanje
mobilnih usluga od
strane opštine
OCPM
3.2.1 Broj održanih
treninga
3.2.2 Broj roditelja koji su
učestvovali na treninzima
3.2.3 Broj otkrivenih
slučajeva
2000
2000
2000
DZ
3.3.1 Broj kampanja preko
kojih se senzibilizira
vakcinacija dece
3.3.2 Broj podeljenih
letaka, brošura, DVD-a i
Brajevih pisama
1000
1000
1000
OCPM
3.4.1 Broj obučenih osoba
sa ograničenim
sposobnostima
3.4.2 Broj obučenih
porodica OSPP
3.4.3 Broj distribuiranih
obrazovnih materijala
(broj letaka, brošura,
Brajevih pisama i DVD-ija
za gluvoneme)
1500
1500
1500
0
0
0
4.1 Određivanje
medicinskih radnika
porodične medicine
4.1 Određeno je najmanje
15 zdravstvenih radionica
OCPM
4.2 Identifikovati
prigradska, gradska i
ruralna naselja za posete
4.2 Godišnje su
organizovana najmanje 4
koordinirajuća,
konsultativna i
informativna sastanka od
strane DZ, KRR i NVO-a
56
4.3 Godišnje su
organizovana najmanje 4
koordinacijska,
konsultativna i
informativna sastanka od
strane DZ, KRR i NVO-a
4.4 Godišnje se obavi
najmanje 4 sistematskih
poseta u indentifikovanim
naseljima
4.3 Izrada kalendara
poseta
4.4 Organizovanje
mobilnih sistematskih
poseta
5. Pružanje
stručnih saveta
OSPP
6. Olakšan pristup
zdravstvenim
uslugama OSPP
4.5 Periodično sprovesti
vakcinaciju i obezbediti da
institucije imaju knjižice za
imunizaciju
5.1 U okviru postojećih
savetovališta delegirati
medicinsko osoblje koje je
osposobljeno za OCPM i
OSPP
6.1 Izrada sistema
elektronskih zdravstvenih
kartona, blagovremeno
ažuriranje i razmena
podataka sa ostalim
zdravstvenim centrima/
APM
6.2 Sve osobe sa
ograničenim
sposobnostima
povremeno osloboditi od
participacije za pružene
usluge iz oblast porodične
medicine
OCPM
0
0
0
1000
1000
1000
4.5 Organizuju se
najmanje 4 vakcinacije
0
0
0
5.1 U okviru OCPM postoji
adekvatno lečenje uz
savetovanje za OSPP
0
0
0
1800
1800
1800
0
0
0
6.1 Sačinjen sistem baze
podataka i arhive
OCPM
6.2 Broj osoba koje su
oslobođene od
participacije
57
7. Deljenje
zdravstvenih
informacija sa
školama
Objektiva 2
7.1 Da OCPM i APM
podele medicinsku
dokumentaciju sa školama
o deci sa posebnim
potrebama
Aktivnosti
1. Izrada politika za
uključivanje osoba
sa posebnim
potrebama u
obrazovanje prema
principima
sveobuhvatnosti
1.1. Opšte istraživanje
situacije OSPP u
obrazovanju u opštini
3. Osnivanje
(kreiranje) sistema
(mehanizma)
0
0
0
Stvaranje uslova za sveobuhvatno uključivanje u obrazovanju i stručna podrška OSPP
Mere
2. Preuzimanje
ovlašćenja na
opštinskom nivou
za obrazovanje
dece sa posebnim
obrazovnim
potrebama
OCPM
1.2. Prilagođavanje
programa da se obezbedi
školovanje kod kuće i
tokom lečenja
2.1. Imenovanje
koordinatora za
sveobuhvatno i stručno
obrazovanje za OSPP u
ODO
2.2. Podizanje kapaciteta
kod opštinskih obrazovnih
vlasti za upravljanje
pristupa obrazovanju deci
sa posebnim potrebama
3.1 Imenovanje i
funkciinisanje tima za
procenu u opštini
Odgovorne
institucije
2016
2017
2018
Pokazatelji
Godišnji troškovi
2016
2017
2018
1.1 Sprovedeno i
ažurirano istraživanje
2500
1000
1000
1.2 Modifikovani
programi za pružanje
obrazovanja u kući i broj
osoba koje su imale koristi
od tog programa
2500
2500
2500
Opštinska
izvršna
vlast
2.1.1 Odluka o
imenovanju
2.1.2 Zaposlen
koordinator
6000
6000
6000
ODO
2. Broj obučenih
opštinskih zvaničnika
3000
1000
ODO
3.1 Imenovan je tim za
procenu
2500
2500
ODO
1000
2500
58
podrške
obrazovanju dece
ometene u razvoju
3.2 Angažovanje
nastavnika koji putuju
3.2 Broj angažovanih
nastavnika koji putuju
3.3. Broj angažovanih
nastavnika za podršku i
broj dece sa posebnim
potrebama koja su imala
koristi od nastavnika
podržavalaca
3.3 Angažovanje dodatnih
nastavnika
3.4 Priprema smernica za
funkcionisanje tima za
procenu i koordinatora
4. Podizanje svesti
u društvu o
sveobuhvatnom
obrazovanju dece
ometene u razvoju
5. Kreiranje
međusektorskog
mehanizama na
opštinskom nivou
3.5 Trening za nastavnike
koji putuju i asistente
4.1 Organizovanje
kampanja za podizanje
svesti: TV spotovi, članci u
novinama, letnji kampovi,
sportske aktivnosti,
debate, okrugli stolovi,
letnje aktivnosti
4.2 Obeležavanje
međunarodnih praznika za
promovisanje prava dece
sa posebnim potrebama
4.3 Proizvodnja i
distribucija materijala za
sveobuhvatnu promociju
obrazovanja
5.1. Razvoj i
implementacija specifičnih
programa za ranu
intervenciju
1200
1200
1200
2400
2400
2400
800
0
0
3.5 Broj obučenih
nastavnika i asistenata
1600
800
800
4. 1. Broj realizovanih
kampanja
2500
2500
2500
4.2. Broj održanih
manifestacija
2000
2000
200
500
500
500
2500
0
0
3.4 Izrađen je vodič
ODO
4.3. Količina proizvedenog
promotivnog materijala
ODO
DZ
5.1 Izrađeni programi za
ranu intervenciju
59
za identifikaciju i
rano intervenisanje
5.2. Izrada analize o
trenutnom stanju dece sa
potrebnim potrebama
5.3.Stvaranje baze
podataka za identifikaciju i
ranu intervenciju,
uključujući i starosnu
grupu 3 - 5 godina
3000
1000
1000
5.3. Stvorena je baza
podataka za identifikaciju
i ranu intervenciju
500
100
100
5.4. Razvijanje kampanje
za podizanje svesti za
identifikaciju i ranu
intervenciju
5.4 Organizovane
najmanje 4 kampanje u
jednij godini za
intervenciju
1600
1600
1600
5.5 Organizuju se treninzi
za direktore škola i
obrazovno osoblje za
idenrifikaciju i ranu
intervenciju
5.5 Broj održanih treninga
sa direktorima škola i
obrazovnim osobljem, kao
i broj održanih treninga sa
2500
2500
2500
2500
2500
2500
600
600
600
500
500
500
5.6 Broj održanih treninga
sa roditeljima za
idenrifikaciju i ranu
intervenciju
5.7 Razmenjena su
iskustva, proizvedeni
obrazovni materijal i
stručna saradnja na bazi
ekspertiza
5.6 Treninzi za roditelje za
intervenciju
5.7 Formiranje Foruma
nastavnika za
sveobuhvarno
obrazovanje
6. Poboljšanje
pristupa OSPP
obrazovanju
5.2 Izveštaj o analizi
trenutnog stanja dece sa
potrebnim potrebama
6.1 Organizovati
informativne kampanje za
decu i porodice o značaju
obrazovanja
ODO
6.1 Godišnje se organizuju
najmanje 2 kampanje
60
6.2 Neprekidno
organizovati
aktivnosti/igre za decu
ranih uzrasta
6.4 Organizovati dodatne
časove za decu ometenu u
razvoju
6.2 Broj aktivnosti po
školama
6.4 Organizovati dodatne
časove za decu ometenu u
razvoju
6.5 Ponuditi didaktički
materijal i igračke
učenicima koji za to imaju
potrebe
6.6 Škole organizuju
redovne grupne i
pojedinačne sastanke sa
porodicama koje imaju
decu ometenu u razvoju
6.7 Nude se stipendije
učenicima srednjih i viših
škola iz redova OSPP
6.8 Prilagođavanje
programa za integraciju
učenika koji nisu bili
upisani u školu ili su
napustili školu (ubrzano
učenje)
7. Opština
obezbeđuje
sveobuhvatno
uključivanje dece
ometene u razvoju
7.1 Organizuje se prevoz
do škole za učenike sa
posebnim potrebama
800
800
800
6.3 Godišnje se organizuju
najmanje 2 posete
0
0
0
6.4 Godišnje se održavaju
dopunski časovi najmanje
za dve grupe dece
1200
1200
1200
6.5 Najmanje 30 učenika
godišnje ima koristi od
didaktičkih materijala
3000
3000
3000
600
600
600
5000
5000
5000
0
0
0
1500
1500
1500
6.6 Svaka škola u kojoj su
OSPP organizuje najmanje
4 sastanka godišnje
6.7 Obezbeđene su i
podeljene najmanje 10
stipendije
6.8 Lansiran je najmanje
jedan program za
integraciju učenika
ODO
7.1 ODO angažuje prevoz
kuća-škola za učenike sa
posebnim potrebama
61
8. Obrazovna
zajednica i njeni
učenici su upoznati
sa konceptom
sveobuhvatnosti
9. Neformalno
obrazovanje
članova porodice
za pružanje
podrške OSPP
10. Postizanje
sporazima sa
srednjim
medicinskim
školama za
obavljanje prakse
11. Postoje
kapaciteti za
nadzor, praćenje i
redovnu procenu
sveobuhvatne
prakse
8.1 Škole u zajednicama
organizuju aktivnosti koje
promovišu jednakost i
ravnopravnost
9.1 Identifikovati potrebe
za neformalno
obrazovanje
9.2 Organizovati redovne
sednice za neformalno
obrazovanje
ODO
ODO
ODO
8.1 Organizuju se
najmanje jedna pozorišna
predstava godišnje i
najmanje 4 sportske
aktivnosti u kojima
učestvuju OSPP
9.1 Identifikovane su
potrebe za neformalno
obrazovanje
9.2 Organizuju se
najmanje 4 sednice
godišnje
1200
1200
1200
500
500
500
1000
1000
1000
10.1 Organizovati praksu
učenicima u osnovnim
školama za niže razrede u
kojima su deca sa
posebnim potrebama
10.1 Broj sati realizovane
prakse
0
0
0
11.1 Izrada propisa za
sveuključivanje
ODO
11.1 Uredba je
distdibuirana u svim
obrazovnim institucijama
0
0
0
ODO
11.2 Škole redovno
izveštavaju o primeni
uredbe
0
0
0
11.2 Implementacija
propisa za sve uključene i
redovno izveštavanje
62
Objektiva 3
Mere
1. Stvoriti
podjednake uslove
za zapošljavanje
OSPP
2. Stručno
usavršavanje i
prekvalifikacija
radnika OSPP
Pružanje djednakih mogućnosti za zapošljavanje OOS i povećanje blagostanja
Aktivnosti
1.1 Organizovati kampanje
o podizanju svesti OSPP
zaposlenih u privatnom
sektoru
1.2 Postavljanje oglasnih
tabli za radnike na
najvidljivija mesta u gradu
1.3. Identifikovati sve
stručne usluge koje vrše
pripadnici zajednica i
objaviti ih
2.1 Proširiti profile za
obuku i stručnu
prekvalifikaciju prema
kriterijima tržišta rada, kao
i izrada programa za
zapošljavanje OSPP
2.2. Izrada novih programa
za stručno osposobljavanje
OSPP imajući u vidu
ekonomske potencijale
Odgovorna
institucija
CSR
Godišnji troškovi
Pokazatelji
2016
2017
2018
2016
2018
1.1 Broj organizovanih
kampanja
500
500
500
1.2 Broj informativnih
panela
300
300
300
0
0
0
2.1.1 Broj prilagođenih
profila za osobe sa
ograničenim
sposobnostima.
2.1.2 Broj OSPP koji su
osposobljeni
2.1.3 Broj OSPP koji su
sertifikovani
2.1.4 Izrađeni programi
3000
3000
3000
2.2 Izrađen je planprogram za stručno
usavršavanje
1500
0
0
1.3 Liste usluga
CSR
2017
63
3. Postoji
adekvatna analiza
tržišta o potrebi
radne snage uz
mogućnost
povećanja broja
zaposlenih iz
redova OSPP
4. Pružena
mogućnost za
zapošljavanje OSPP
2.3 Podržati sprovođenje
programa za stručno
osposobljavanje preko
dodeljivanje sredstava
3.1 Angažovanje
konsultanata za
istraživanje tržišta i
adekvatne radne snage za
OSPP
3.2 Izrada nacrta o ponudi
radne snage
3.3 Istraživanje predstaviti
javno i distribuirati ga svim
poslovnim subjektima
4.1 Opština nudi olakšice
za pokretanje novih
poslova OSPP, nudeći
poslovne prostore uz
simboličnu kiriju
4.2 Opština smanjuje
komunalne takse za nove
poslove koje otvaraju
OSPP
4.3 Opština nudi prostor
za uspostavljanje domaće
radinosti, turizma i
kulturne baštine za OSPP
2.3 Najmanje 30
pojedinaca iz redova OOS
je završilo program za
stručno osposobljavanje
3000
0
0
3.1 Ugovoren je
konsultant
2000
0
0
3.2 Sačinjena je ponuda
radne snage
0
0
0
3.3 Organizovan je javni
sastanak i pedstavljeno
istraživanje
400
400
400
CSR
DUPP
4.1 Bord savetnika je
izradio zaključke
0
0
0
Izvršna
opštinska
vlast
4.2 Usvojeni zaključci na
bordu savetnika
0
0
0
Izvršna
opštinska
vlast
4.3 Broj prostorija
određen za OSPP
0
0
0
64
5. Stimulisana su
preduzeća
(komercionalna) za
povećanje broja
zaposlenih iz
redova OSPP
6. Proširenje usluga
u zajednici
5.1 Za izražavanje
interesa/ tendera, opština
preporučuje/ ohrabruje
što veće uključivanje
radnika iz redova OSPP
6.1. Što bolje
funkcionisanje Centara za
decu i odrasle sa
ograničenim
sposobnostima kroz
pružanje bespovratne
pomoći za razvijanje
usluga
6.2. Obezbediti treninge za
stručnjake tih centara
7. OSPP su svesne
korišćenja solijalne
šeme i dovoljno
informisane o
uslugama koje
pružaju Centri za
socijalni rad
7.1 Neprekidno
preduzimanje
informativnih kampanja za
iskorišćavanje socijalne
šeme
Izvršna
opštinska
vlast
DZ
CSR
CSR
CSR
5.1 Usvojeni zaključci na
bordu savetnika
0
0
0
6.1.1 Broj dece i odraslih
koji su imali koristi od
usluga u tim centrima
6.1.2 Broj podržanih
centara
8000
8000
8000
6.2.1 Broj održanih
treninga
6.2.2 Broj treniranih
stručnjaka
1500
1500
1500
7.2 Održane su najmanje
2 kampanje u godini
1000
1000
1000
65
Objektiva 4
Mere
1. Istraživanje
prema potrebama
koje nalaže
situacija na terenu
u vezi pristupa
objektima OSPP
2. Istraživanje i
poboljšanje
pristupa
zdravstvenim
institucijama OSPP
Stvaranje uslova za pojednak pristup OSPP
Odgovorne
Aktivnosti
institucije
2016
1.1 Razvoj istraživanja na
lokalnom nivou pristupa
KRR
OSPP
1.2 Kampanja o podizanju
svesti o značaju pristupa
KRR
OSPP javnim objektima
uključujući i privatni sektor
2.1 Istraživanje pristupa
zdravstvenim institucijama
prilagođenim za OSPP
2.2.Kampanja o podizanju
svesti o značaju pristupa
OSPP ponuđenim
zdravstvenim uslugama
DZ
DI
DUPP
2017
2018
Pokazatelji
Godišnji troškovi
2016
2017
2018
1.1 Formirane grupe
1200
800
800
1.2 Broj kampanja
1600
1600
1600
1.1 Broj zdravstvenih
objekata koji su
prilagođeni potrebama
OSPP
1.2 Broj pristupačnih
javnih zdravstvenih
objekata za OSPP
1.3 Broj pristupačnih
privatnih zdravstvenih
objekata za OSPP
1.4 Interna uredba za
medicinsko osoblje u vezi
pristupa OSPPprimenjuje
se
600
600
600
2.2 Razvijene kampanje
800
800
800
66
2.3.Izgradnja i
funkcionisanje pristupnih
rampi (maksimalan nagib
6% u skladu sa evropskim
standardima E.C),
standardni toaleti za OSPP
u javnim zdravstvenim
objektima
2.3.1 Identifikovane
institucije koje trebaju da
intervenišu u njima
2.3.2 Broj institucija u
kojima funkcionišu rampe
2.3.3 Broj institucija koje
imaju toalete prilagođene
OSPP
3.1.Poboljšanje i
prilagođavanje školske
infrastrukture za OSPP
3.Obezbeđivanje
pristupa deci
ometenim u
razvoju na svim
nivoima
obrazovanja
4.Obezbeđivanje
pristupa i
informacije o
javnom prevozu
3.2 izgradnja i
funkcionisanje pristupnih
rampi (maksimalan nagib
6% u skladu sa evropskim
standardima E.C.) i toaleti
prema standardima za
OSPP u objektima za
obrazovanje
ODO
4.1.Prilagođavanje
infrastrukture u stanicama
javnog prevoza
4.2.Opremanje vozila
javnog prevoza sa
rampama i tonskim i
vizuelnim signalima
DJS
3.1 Broj škola koje su
prilagođene i imaju
pristup za decu sa
posebnim potrebama
3.2.1 Identifikovane
obrazovne institucije koje
treba da intervenišu u
njima
3.2.2. Broj obrazovnih
institucija u kojima
funkcionišu rampe
3.2.3 Broj obrazovnih
institucija koje su
opremljene sa toaletima
za potrebe OSPP
4.1.1 Broj stanica javnog
prevoza, uključujući
autobuska stajališta
4.2.1 Broj vozila javnog
prevoza opremljenih
rampama, tonskim i
vizuelnim signalima
6000
6000
6000
6000
6000
6000
6000
6000
6000
5000
5000
5000
2500
2500
2500
67
5.1.Realizacija sportskih i
kulturnih aktivnosti za
osobe sa ograničenim
sposobnostima
5. Stvaranje
mogućnosti za
uključivanje OSPP
u kulturnom životu
5.2.Finansijska podrška
projektima sa kulturnoumjetničkim i sportskim
aktivnostima za osobe sa
posebnim potrebama
DKOS
5.3. Uključivanje mladih iz
redova OSPP u
omladinskim aktivnostima
5.4. Podrška regionalnoj
saradnji za OSPP
Objektiva 5
Mere
Opštinska
izvršna
vlast
3000
3000 300000
5.2 Broj projekata koji su
podržani od departmana
Ministarstva za kulturu,
omladinu i sport
3000
3000
3000
5.3 Broj mladih (OSPP) u
aktivnostima kao što su
letnji kampovi, mini
Olimpijade itd
1000
1000
1000
5.4 Rezultati i učešće u
regionalnim aktivnostima
1500
1500
1500
Pravo na informisanje, komunikaciju i učešće u javnom i političkom životu OSPP
Aktivnosti
Odgovorne
institucije
Pokazatelji
2016
1. Postoji
verifikaciona lista
za promovisanje
OSPP na
opštinskom nivou
5.1 Broj formulisanih
politika koje se pozivaju
na Međunarodnu
Konvenciju za osobe sa
posebnim potrebama
1.1 Izrada verifikacione
liste za promovisanje OSPP
KLJP
2017
2018
Godišnji troškovi
2016
1.1 Organizovana su
najmanje dva sastanka
između osoblja KLJP
Organizacija civilnog
društva OSPP
2017
0
0
2018
0
68
2. Povećane su i
razmenjene
informacije između
organizacija
civilnog društva i
nadležnih
opštinskih organa
3. Opština
obezbeđuje sve
učešće u procesu
izrade budžeta
4. Opština pruža
dovoljnu
finansijsku podršku
opštinskim
aktivnostima o
podizanja svesti o
pitanjima koja se
odnose na OSPP
5. Povećanje
učešća OSPP na
željenom nivou u
javnom životu
2.1. Najmanje četiri
informativnih sastanka
godišnje između
Kancelarije za rodnu
ravnopravnost i
Organizacija civilnog
društva OSPP
300
300
300
KLJP
3.1 Najmanje dva javna
sastanka godišnje
200
200
200
KLJP
3.2 Izdvojeni su
neophodni i dobro
argumentovani predlozi
0
0
0
KLJP
3.3 Predloge objaviti na
veb stranici opštine
0
0
0
400
400
400
1000
1000
1000
500
500
500
2.1 Održavaju se redovni
koordinirajući/informativni
KLJP
sastanci između KLJP i
OCD-a
3.1 Organizuju se javni
sastanci o budžetu u
prigradskim, gradskim i
seoskim naseljima
3.2 Razmatraju se predlozi
dobijeni na javnim
sastancima i od interesnih
grupa OSPP
3.3 Javno se objavljuju
predlozi za budžet koje
daju interesne grupe OSPP
4.1 Identifikuju se
pitanja/oblasti za koje je
potrebno podizanje svesti
KLJP
4.2 Podržati aktivnosti
podizanja svesti o rodnim
pitanjima
KLJP
5.1 Organizovanje
kampanje podizanja svesti
za pozivanje OSPP da
učestvuju u javnom životu
KLJP
4.1 Najmanje četiri
sastanka godišnje između
KLJP i OCD osoba sa
ograničenim
sposobnostima
4.2 Najmanje dve
aktivnosti o podizanju
svesti koje su finansijski
podržane od KLJP
5.1 Organizovane su
najmanje 2 kampanje o
podizanju svesti u jednoj
godini
69
6. Odborničke
grupe u opštinskoj
Skupštini
konsultuju
neformalne i
formalne grupe
OSPP
7. Daje se prioritet
dobroj
argumentaciji
rezultata
aktivnostima
zagovaranja
Organizacija
civilnog društva za
OSPP
8. Povećava se
učešće pojedinaca
iz redova OSPP u
odlučivanju
6.1 Parlamentarne grupe
organizuju redovne
sastanke sa
predstavnicima OSPP u
naseljima
7.1 KLJP pedstavlja
prioritete na redovnim
sastancima savetnika
predsednika opštine
8.1 Organizuju se
kampanje za učešće OSPP
na sednicama opštinske
Skupštine i javnim
debatama
8.2 Organizuju se javne
debate u prigradskim,
gradskim i seoskim
naseljima
8.3 Organizuju se
kampanje o podizanju
svesti za povećanje učešća
na izborima
Opštinski
savetnici
6.1 Broj održanih
sastanaka i broj
pokrenutih pitanja
0
0
0
KLJP
7.1 Učešće KLJP na
sastancima savetnika
predsednika opštine
0
0
0
800
800
800
0
0
0
800
800
800
8.1 Godišnje organizovane
najmanje dve kampanje
8.2 Najmanje dve javne
debate godišnje
8.3 Najmanje jedna
kampanja prije izbora
70
9. Povećava se
učešće u
politikama OSPP
9.1 Opština podržava
inicijative za političko
obrazovanje OSPP
10. Izrađeni su
funkcionalni
mehanizmi za
rešavanje i
tretiranje slučajeva
diskriminacije
OSPP
10.1 KLJP sačinjava rezime
izveštaja o slučajevima
diskriminacije OSPP u
opštini
10.2 Redovno tromesečno
izveštavanje u Kancelariji
predsednika opštine o
preduzetim aktivnostima
11. OSPP su svesne
da je ostvarivanje
prava i
obaveza/građanska
odgovornost u
slučaju
diskriminacije
9.1 Najmanje dva treninga
sa 30 učesnika o
političkom obrazovanju
OSPP
1500
1500
1500
izveštaja sastavljena
godišnje
0
0
0
izveštaja godišnje
0
0
0
10.3 KLJP izrađuje uredbu
protiv diskriminacije OSPP
10.3 Uključene su sve
relevantne strane u izradi
uredbe
0
0
0
11.1 KLJP u saradnji sa
Kancelarijom za pružanje
javnih usluga organizuje
informativne kampanje o
postojanju besplatne
pravne pomoći
11.1 Najmanje dve
kampanje o podizanju
svesti u jednoj godini
500
500
500
KLJP
KLJP
71
Republika Kosova
Kosova Cumhuriyeti
Republic of Kosovo
Komuna e Prizrenit
Opština Prizren
Prizren Belediyesi
Engelli Kişilere
Yönelik
Belediye Stratejisi ve Eylem Planı
2016-2018
Prizren, 2015
Saygıdeğer Prizren Belediyesi halkı
“Engelli kişilere yönelik belediye stratejisi ve eylem planı 2016–2018” etnik, dinsel, siyasi ve sosyal
statü açısından hiçbir fark gözetmeden, olumlu değişiklikler yapmak gayesiyle, tüm vatandaşları için
kaliteli hizmetler sağlamak doğrultusundaki siyasi irademiz ve Prizren Belediyesi’nin kurumsal
kararlılığını teyit etmek üzere, sıradaki katkılarımızdan bir diğerdir.
Engelli kişiler birçok sorundan en yoğun bir şekilde etkilenen toplumsal gruplardan biridir, ancak
bunların en zorlusu yoksulluk ve onun yarattığı sosyo-ekonomik sonuçlar olmaya devam etmektedir.
Yoksulluk, engellilik ve sosyal dışlanma arasındaki bağlantı doğrudan engelli kişileri etkilemektedir,
özellikle de yoksulluğun önemli bir gösterge olduğu toplum içerisinde.
Bu nedenle, her zaman olumlu kurumsal değişimleri hedefleyerek, Prizren Belediyesi Engelli Kişiler
için üç yıllık bir süreyle hizmetler, konum ve müdahale alanlarına yönelik bu stratejik belge aracılığıyla
hareket kapasitelerini güçlendirmeye devam etmektedir. Bu stratejik belge ayrıca söz konusu
kategoriye mensup vatandaşların hakları, haysiyeti ve refahının arttırılmasına da hizmet edecektir.
Engelli kişiler toplumun tüm kademeleri yanı sıra ekonomik, politik, sosyal ve kültürel hayata entegre
edilmelidir ve işte bu stratejik belge aracılığıyla Prizren Belediyesi engelli kişilerin Kosova toplumuna
tam entegrasyonu sürecinde sürdürülebilir bir çözüm için müdahale yollarını tasarlamaya
çalışmaktadır.
Engelli kişilere yönelik tam bir kurumsal destek sağlamak ve onların aktif bir şeklide sosyal hayat ile
kalkınmaya katılımı, hak ve özgürlüklerinin tanıtımı ve geliştirilmesi, haysiyetinin korunması ve
istihdam, eğitim ile hizmetlere eşit bir şekilde erişimini teşvik etmek Prizren Belediyesi çalışmalarında
öncelik teşkil etmektedir ve olmaya devam edecektir.
Prizren Belediyesi’nin bu stratejik belgesinde önerilen eylemler, söz konusu belgeden türeyen bu
beklentilerin karşılanması için yapılması gerekenleri açıkça belirtmektedir.
Bu vesileyle şahsım adına Prizren Belediyesi yerel kuruluşları, sivil toplum örgütleri, iş dünyası, etnik
topluluklar ve uluslararası topluluk temsilcilerini bu stratejik belgenin uygulanması girişimine
katılımını teşvik ederek, vatandaşların hizmetinde olan bir yerel yönetimin oluşturulması
doğrultusunda çekincesiz olarak tüm istekliliğimi ifade ederek, hep birlikte çalışmayı teşvik etmek
istiyorum.
Bu vatandaşlarımız açısından büyük önem taşıyan bu girişime dahil olmak ve başarılarımız
doğrultusunda hep birlikte değerlendirilmek üzere herkese yönelik bir davetiyem olsun.
Saygılarımla,
Prizren Belediyesi Başkanı
1
Teşekkür
“Engelli kişilere yönelik belediye stratejisi ve eylem planı 2016–2018” tasarlanması Prizren Belediyesi
bünyesindeki çeşitli kuruluşlar, Engelli Kadınlar için Kadınlar ve Prizren Belediyesi sivil toplum
kuruluşlarının ortak girişimiydi.
Bu nedenle Prizren Belediyesi söz konusu stratejik belge ve eylem planının hazırlanması sürecine
katılan tüm taraflara, özellikle Sn. Drita Vukshinaj tarafından temsil edilen Engelli Kadınlar için
Kadınlar ve Kosova Kadınları Ağı’na yakın işbirliği ve çok değerli katkıları ve söz konusu belgenin
hazırlanmasını mümkün kılması nedeniyle şükranlarını ifade etmektedir.
Özel teşekkürlerimizi de toplantı yöneticileri Sn. Arben Shala ve Sn. Bariu Zenelaj, Prizren Belediye
Meclisi parlamenter grupları temsilcileri ve Belediye Meclis Başkanı Sn. Kujtim Gashi’ye engelli
kişilere yönelik belediye stratejisi ve eylem planı 2016–2018 hazırlanması sürecindeki yapıcı katkıları
nedeniyle iletiyoruz, ki onların uzmanlığı ve değerli katkıları olmaksızın söz konusu belgenin
tasarlanması zor olacaktı.
2
Kıslatmalar
BK
AHA
BEM
İM
BMM
KGSM
KHM
SM
ŞUPM
ÖİÇ
ÇG
YEK
BM
EK
KKA
SYM
BAHM
STK
EKBS
CEO
İHO
HO
AEO
Belediye Kurulu
Aile Hekimliği Ambulansı
Belediye Eğitim Müdürlüğü
İdare Müdürlüğü
Bütçe ve Maliye Müdürlüğü
Kültür, Gençlik ve Spor Müdürlüğü
Kamu Hizmetleri Müdürlüğü
Sağlık Müdürlüğü
Şehirleşme ve Uzamsal Planlama Müdürlüğü
Özel İhtiyacı olan Çocuklar
Çalışma Grubu
Yüksek Eğitim Kuruluşları
Belediye Meclisi
Engelli Kişiler
Kosova Kadınları Ağı
Sosyal Yardımlaşma Merkezi
Belediye Aile Hekimliği Merkezi
Sivil Toplum Kuruluşları
Engelli Kişilere yönelik Belediye Stratejisi
Cinsiyet Eşitliği Ofisi
İnsan Hakları Ofisi
Hukuk Ofisi
Avrupa Entegrasyonu Ofisi
3
Giriş
Engelli kişiler (EK) veya özel ihtiyacı olanlar Prizren Belediyesi vatandaşlarının önemli bir bölümünü
oluşturan bir nüfus tabakasıdır. Kabiliyet durumlarından bağımsız olarak onların toplum, devlet ve
bilhassa yerel yönetimler tarafından uluslararası düzenlemeler ve standartlar yanı sıra Kosova
Cumhuriyeti’nde yürürlükteki mevzuata uygun olarak yerine getirilmesi gereken hak ve ihtiyaçları
vardır. Bu kurumsal yükümlülüklerin tam bir şekilde uygulanması bile engelli kişilerin diğer
vatandaşlara nazaran değerli, eşit ve ayrımcılıksız hissetmesini sağlayacaktır.
Prizren Belediyesi’ndeki Engelli Kişilere yönelik belediye stratejisi Kosova Cumhuriyeti Engelli Kişilerin
Haklarına yönelik Ulusal Strateji 2013–2023 ve Kosova Cumhuriyeti Engelli Kişilerin Haklarına yönelik
Ulusal Stratejinin uygulanmasına dair Eylem Planı 2013–2015 ile tam bir uygunluk içerisinde ve
engelli kişiler konusunu düzenleyen diğer tüm ulusal ve uluslararası belgelere danışarak
tasarlanmıştır.
Engelli Kişilere yönelik Belediye Stratejisi (EKBS)’nin amacı, Prizren Belediyesi’nde istihdam-mesleki
eğitim, eğitim, sosyal hizmetler ve erişilebilirlik gibi temel haklardan yararlanarak, kapsayıcılık,
mevcut engellerin kaldırılması ve engelli kişilerin yaşam kalitesini arttırmaktır.
EKBS yapısı üç ana bölümden oluşturulmuştur. Birinci bölüm EKBS tasarlandığı ortam yanı sıra mevcut
strateji, yasal çerçeve, temel kavramlar ve genel bilgilerin oluşturulmasına eşlik eden sürece hitap
etmektedir.
İkinci bölüm sosyal hizmetler, eğitim, istihdam-mesleki eğitim ve yapıların uygunluğu alanında nitel
bir analiz sunmaktadır.
Üçüncü bölüm Prizren Belediyesi’nde engelli kişilerin yaşam kalitesini arttırmak üzere 2016–2018
süresi içerisinde her alandaki stratejik müdahaleleri içermektedir.
Engelliliğin Tanımlanması
Konuya devam etmeden önce, tüm paydaşların kullanılan terminolojiyi aynı bir şekilde anlayabilmesi
için, engelli kişiler terminolojisinin açıklanması öngörülmüştür.
Birleşmiş Milletler terminolojisine uygun olarak, engelli kişilere yönelik fırsat eşitliği kavramı ve Dünya
Sağlık Örgütü (DSÖ) uluslararası sınıflandırması çerçevesinde, “özürlü kişi” terimi “Engelli Kişi”
(bireysel olarak) ve “Engelli Kişiler” (toplumsal düzeyde) terimi ile değiştirilmiştir.
Bundan böyle “Engelli Kişiler” (EK) fiziksel fonksiyonları, zihinsel kapasitesi veya psikolojik durumunun
bağlı olduğu yaş ile ilgili olarak gerçek durumdan altı ay süreyle önleme eğiliminde olan kişilerdir, ki
bu onların sosyal hayata katılımı ile ilgili kısıtlamalar getirmektedir.
DSÖ önerisini izleyen bu tanım, gerçek veya tahmini eksikliklere dayalı değildir. İlgi odağına engelli
kişilerin hayatın çeşitli alanlarına katılımı yerleştirilmektedir. Normal şartlardan farklı olarak bu ilgili
yaşta mevcut fiziksel, zihinsel veya ruhsal yapılar ile ilgili kayıp veya sınırlamalar anlamına
gelmektedir.
Engellilik hasarın hayatın bir veya birkaç alanına katılımı etkileyen bir kısıtlamaya yol açması durumda
mevcuttur. Sınırlılığın altı aya kadar devam etmesi kriteri geçici düzensizlikleri dışlamaktadır ve bu
engellilik olarak kabul edilmemektedir, ancak bu bireysel durumlarda bunu engellemek üzere anında
müdahalelerin yapılmasına engel değildir. Bu özellikle engellilik veya olası engellilik riski bulunan
çocuklar için geçerlidir.
Temel İlkeler
Bu stratejik belge, sivil toplum kuruluşları yanı sıra merkezi ve yerel yönetim kuruluşları olduğu gibi,
tüm çıkar grupları için, Kosova toplumunun bir parçasını oluşturma hakkının genel ilkelerince
4
yönlendirilmelidir. Prizren bölgesine yönelik hazırlanan EK stratejisi toplam yedi ilkeye
dayanmaktadır.
Sosyal Haklar, Eşitlik ve Ayrımsızlık İlkesi
Engelli kişiler toplumun eşit üyeleridir; onlar diğer vatandaşlar gibi aynı hakları iddia edebilir ve aynı
sosyal yardım ve desteklerden faydalanmayı isteyebilir; onlar toplumsal yaşamın herhangi bir
alanında ayrımcılığa maruz kalmamalıdır. Bu engelli kişilerin onurlu bir yaşam sürdürmesine olanak
sağlayan sosyal yardımları içermektedir.
Kendi Kaderini Belirleme İlkesi
Sosyal hak yaklaşımından gelmektedir ve engelli kişilerin yaşadığı ortamın onların bağımsız bir hayat
yaşamasını teşvik eden ve kendi kararlarını verecek durumda olması gerektiği anlamına gelmektedir.
Kendi kaderini belirleme ayrıca hareketler, zaman ve bireysel servetin yönetimi hakkı ile de ilgilidir.
Bu ilke aynı zamanda rehabilitasyon ile ilgili herhangi bir önlemin engelli kişiler ile birlikte yapılması
gerektiğini öngörmektedir. O hiçbir zaman rızası olmadığı şekilde tedavi edilmemelidir.
Dahil Olmak, Katılım ve Fırsat Eşitliği İlkesi
Engelli kişiler yaşadığı toplumun bir parçasıdır, bu nedenle entegre olması gerekmemektedir, çünkü
diğer insanlarla aynı haklara sahiptir. Onların toplumsal hayatın tüm alanlarına katılmasını izin veren
yararları vardır, tıbbi rehabilitasyon, toplumsal ve çalışma hayatı dahil. Engelsiz bir yaşam katılım için
en önemli şartlardan biridir.
Engelsiz Yaşam ve Serbest Çevre İlkesi
Engelli kişiler tarafından herhangi bir zorluk yaşamadan ve kural olarak başkalarının yardımı olmadan
kullanılan binalar ve diğer hizmetler, ulaştırma araçları, teknik donanım, bilgi işlem sistemleri, sesli ve
görsel bilgi ve iletişim hizmetleri kaynakları ve tasarlanan diğer ortamlar engelsiz (bariyersiz) olarak
kabul edilmektedir.
Önleme, Erken Teşhis İlkesi
Tüm yaş grupları arasında ve hayatın her aşamasında engellilik ve kronik hastalıkların ortaya çıkmasını
önlemek amacıyla alınan bir dizi önlemler ile ilgilidir. Bu bağlamda en önemli alanlar arasında sağlığın
korunması, iş güvencesi, kazaların önlenmesi ve çevre koruması yer almaktadır. Bu ilke aynı zamanda
aşılama vb. gibi önlemler aracılığıyla erken çocukluk döneminden itibaren engelliliğin önlemesini
içermektedir. Bu herhangi bir düzensizliğin ne kadar erken çocukluk döneminde teşhis edilirse
engelliliğin o kadar başarılı ve hızlı tedavi olacağı önsezisini yansıtmaktadır. Bu tüm yaş grupları için
geçerlidir.
Rehabilitasyon İlkesi
Bu bağımsız bir yaşam için engelli kişilere yönelik araçlar ve caddeler sağlayan sürecin temelinde yer
almaktadır. Bu bir engelliliğin önlenmesi, ortadan kaldırılması, hafifleştirilmesi veya telafi edilmesi,
onun daha kötüye gitmesinin engellenmesi, daha uzun süreli bakım ihtiyacının önüne geçilmesi ve
engelli kişiler için normal bir hayatın sağlanması ile ilgilidir.
5
Yönelimsellik İlkesi
Bu yardım sorumluluğu farklı kuruluşlar tarafından sağlanan fonlar tarafından karşılansa da, engellilik
sebebi ne olursa olsun, bir engeli olan veya böyle bir riski taşıyan tüm kişilere sağlanması gereken
desteği öngörmektedir.
Stratejik belgelerin hazırlanma metodolojisi
Prizren Belediyesi Engelli Kişilere yönelik Belediye Stratejisi Kosova Kadınları Ağı (KKA) ve Prizren
Belediyesi’nin desteğiyle 2015 yılının ikinci yarısından itibaren başlamıştır. İlkönce, strateji tarafından
ele alınması gereken sorunlu alanların belirlenmesi amacıyla, tüm çıkar gruplarının geniş katılımıyla
10 üzerinde çalışma atölyesi düzenlenmiştir. Belirlenen her sorun alanı üzerine SWOT Analizi
enstrümanlarından yararlanarak kapsamlı bir sorun analizi yapılmıştır. Ardından sorun alanlarına
karşılık alınacak önlemler ve kurumsal sorumluluklarına göre ayrıştırılan somut eylemler yanı sıra bu
stratejik belgenin uygulanmasında sivil toplum kuruluşlarının katkıda bulunabileceği alanlar
belirlenmiştir.
Prizren Belediyesi Engelli Kişilere yönelik Belediye Stratejisi Kosova Cumhuriyeti Anayasası, Yerel
Özyönetim Yasası, Engelli Kişilerin Haklarına yönelik Kosova Cumhuriyeti Ulusal Stratejisi 2013 – 2023
ve Engelli Kişilerin Haklarına yönelik Kosova Cumhuriyeti Ulusal Stratejisi’nin uygulanmasına yönelik
Eylem Planı 2013 – 2015, Prizren Belediyesi Tüzüğü ve Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmesine
dayanmaktadır.
Bu stratejik belgelerde yerel yönetim kuruluşları tarafından ele alınması gereken beş sorun alanı yer
almaktadır. Ayrıca Prizren Belediyesi EK yönelik Eylem Planı bu beş alana dayanmaktadır ve bu
alanların her biri ayrıntılı bir şekilde ele alınarak her biri için uygun önlemler, somut faaliyetler,
göstergeler, bu faaliyetlerin yürütülmesinden sorumlu kişiler, kuruluşlar ve destekçiler belirlenmiştir
ve yerel yönetim organları, donörler ve sivil toplum kuruluşları gibi sorumlular ile destekleyiciler
tarafından öngörülen bütçe yansıtılmıştır.
EK yönelik strateji ve eylem planının hazırlanması için Prizren Belediyesi’nde belediye ve Meclis
temsilcileri, sivil toplum örgütleri, devlet dışı kuruluşlar ve ilgili konu uzmanları yanı sıra CEO, HO ve
AEO gibi belediye daireleri temsilcilerinden oluşan bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Buna ilaveten,
söz konusu strateji ve eylem planının kullanılabilir, uygulanabilir ve işlevsel olması için, en iyi
uygulamalardan yararlanmak üzere Kosova Cumhuriyeti’nin diğer belediyelerinden temsilciler ile de
istişare yapılmıştır.
Hazırlık aşamasında düzenlenen yuvarlak masa toplantıları ve atölye çalışmaları yerel yönetim ve sivil
toplum kuruluşları topluluğundan çok sayıda paydaşın yüksek katılımını sağlayabilme hedefini başarılı
bir şekilde yerine getirmiştir. Bu yaklaşım stratejinin başarıyla uygulanacağına ve geniş toplum
desteğine sahip olacağına garanti sunmaktadır.
Strateji ve eylem planının hazırlanmasında kullanılan metodoloji geniş katılım aracılığıyla sağlanmıştır,
yani mantıksal çerçeve metodolojisi ve onun planlama araçları aracılığıyla, SWOT ile PEST analizleri
olduğu gibi.
Bu çalışma grubu tüm önceki atölye sonuçlarını analiz ederek zamanında ve tarafsız iletişim ile ilgili
başarılar, zaaflar, fırsatlar ve riskler, vatandaşlarla etkin iletişim ve halkın karar alma süreçlerine
katılımı ile strateji ve eylem planı gereğince ele alınan, Prizren Belediyesi’nde ortak çıkara hitap eden
diğer belediye faaliyetlerini açıkça belirlemiştir.
Strateji ve eylem planının hazırlanması, aşağıda belirtilen yönergeleri takip ederek, katılımcı ve
haklara dayalı yaklaşımı izlemiştir:
1. Strateji ilgili belediye organları, sivil toplum örgütleri ve medya temsilcilileri dahil olmak
üzere, geniş bir katılımcı yaklaşımıyla tasarlanmıştır.
6
2. Sivil toplum kuruluşları ve medya eylem planının uygulanması ve denetimine dahil
edilmektedir.
3. Strateji ve eylem planının geliştirilmesi ve uygulanması daha geniş bağlamda
görülmektedir; diğer belediye ve ilgili uluslararası kuruluşları girişimleri referans noktalarıdır.
4. Strateji ve eylem planı genel girişimleri değiştirmeyi değil, onları tamamlamayı
amaçlamaktadır. Dolayısıyla, strateji ve eylem planı gerekli görüldüğü kadar olumlu ayrımcılık
girişimleri ile tamamlanmış, mümkün olduğunca temel bir yaklaşımı izlemektedir.
5. Avrupa Yerel Özyönetim Şartı, Avrupa Konseyi ve Birleşmiş Milletler ile Avrupa Birliği
önerileri söz konusu strateji ve eylem planının tasarlanması ve uygulanması için önemli
yönergeleri oluşturmaktadır.
6. Belirlenen finansi kaynaklara dayalı olarak stratejinin doğru ve gerçekçi bir şekilde
uygulanması engelli kişilerin durumunun iyileştirilmesi için kilit öneme sahiptir. Stratejinin
uygulanmasının bir öncelik oluşturması doğru ve gerçekçi bir uygulamayı garantilemektedir.
7. Prizren Belediyesi engelli kişilere yönelik strateji ve eylem planının uygulanması konusunda
bir sorumlu mekanizma oluşturacaktır.
Belgenin yerel yönetim kuruluşları tarafından uygulanması
Bu stratejik belgede gereğince belirtilen önlemler ve eylemler, engelli kişilerin hakları ön plana
konarak, tüm politika ve projelerde uygulanmalıdır.
Engelli kişilerin toplumsal katılımının arttırılması toplumun bilinçlendirilmesi süreci ile paralel
yürütülecektir, ki bu onların da bu sürece dahil edilmesine yol açacaktır.
Engelli kişiler ile ilgili konulardan sorumlu Belediye İnsan Hakları Ofisi aracılığıyla etkin bir denetleme
ve raporlama yapısının oluşturulmasına özel bir önem verilmelidir, ki bu sürece dahil olan tüm
taraflara, uluslararası donörler dahil, söz konusu belgenin uygulanmasında kaydedilen ilerlemeyi
ölçmesi ve böyle bir belgenin uygulanmasının etkisini değerlendirmesi imkanını sağlayacaktır.
Zorluklar
Engellilik alanında yürütülen mevcut politikaların analizi iki temel zorluğa dikkati çekmektedir:
-
Uluslararası standartlar ve uygulamalar ile uyumlu olması gereken tutarlı politikaların
geliştirilmesi
Uygulamadaki yasa ve yönetmeliklerin özenle uygulanması
Engelli kişilerin toplumsal hayata tam katılımının gerçekleşmesinin uzun vadeli ve çok boyutlu bir
süreç olduğu aşikârdır ve bunun başarısı büyük ölçüde Prizren Belediyesi yönetimi ve sivil toplumun
çabalarına bağlıdır.
Belediye kurumları yukarıda belirtilen iki temel zorlukla sürekli bir şekilde çalışmak için tam bir
isteklilik ve bağlılık göstermelidir, aynı zamanda da bu doğrultuda sivil toplum kuruluşlarının tecrübesi
ve katkısından yararlanmak için adanmışlığını ifade etmelidir.
Belediye kurumları, tüm politikaların temel hedefi olarak, engelli kişilerin eşit fırsatlardan yararlanma
hakkına sahip birer vatandaş olarak topluma katılımı doğrultusunda uzun vadeli ve istikrarlı sonuçlar
aracılığıyla engelli kişilerin yaşam koşulları konusunda önemli gelişme kaydetmelidir.
7
Engelli kişilere yönelik belediye stratejisi Vizyonu ve Misyonu
Bu stratejik belgenin Vizyonu kapsamlı ve fırsat eşitliliğine dayalı, topluma en iyi bir şekilde uyum
sağlayabilecağı şekilde, engelli kişilerin ihtiyaçlarını karşılamaya hazır, onların farklı olma ve kendi özel
ihtiyaçlarını önyargısızca karşılayarak kendi hayatını yaşama hakkını tanıyarak, birer belediye
yönetimine dönüşmesi konusunda belediye kuruluşlarını desteklemektir.
Stratejik belgenin Misyonu ise, EK konusunda belediyenin üstlendiği sorumluluklar bağlamında,
Prizren Belediyesi’ndeki engelli kişilerin yaşamlarının iyileştirilmesidir. Prizren Belediyesi, söz konusu
stratejik belgenin gerçekleştirilmesi aracılığıyla, herkesin kendi hayatını iyileştirmek ve bağımsız ile
onurlu bir hayat sürdürmek konusunda seçim yapma imkânının bulunduğu, engelli kişilerin engelsiz
bir dünyanın bir parçası olduğu bir tpolumun oluşturulması doğrultusunda girişimlerde
bulunmaktadır.
Engelli kişilere yönelik belediye stratejisinin hedefleri
Bu hedef sayesinde bir yandan Prizren Belediyesi’nde EK yönelik sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi ve
diğer yandan onların kolaylaştırılması hedeflenmektedir. Belediye kuruluşlarının bu hedefinin
gerçekleşmesini sağlamak üzere yerel yönetim düzeyindeki görev ve sorumluluklarla örtüşen bir dizi
önlem ve eylemlerin yürütülmesi planlaştırılmıştır.
EK yönelik sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi için sağlık personeli kapasitelerinin arttırılması EK
yönelik sağlık hizmetlerinin geliştirilmesine yol açacak özenle planlaştırılan önlemlerden biridir. İlk
başta Prizren Belediyesi’ndeki EK sağlık durumu ve sağlık ihtiyaçları üzerine bir analiz uygulanacaktır.
Bu durum analizinden çıkan bulgular EK yönelik sağlık hizmetlerinin sağlanması konusunda sağlık
personeli kapasitelerinin geliştirilmesi gereken alanları belirleyecektir. EK özel sağlık hizmetleri
sağlayan sağlık ekipleri ve himşirelere yönelik yapılandırılmış eğitimler düzenlenecektir.
Engelliliğe yol açan sebeplerin erken teşhisine yönelik tıbbi personel kapasitesinin geliştirilmesi,
spinal ve rehabilitasyon alanında, hemşireler dahil, tıbbi personelin profesyonel gelişimin
sürdürülmesi engellilik aşamasının erken teşhisi ve engelliliğin hafifletilmesine yönelik uygun
tedavinin belirlenmesi konusunda olumlu etkilere yol açması beklenen eylemlerdir. Prizren
Belediyesi’nin EK sayısı hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olması için EK yönelik bir veritabanı
oluşturulacaktır. Bu veritabanı belediye kuruluşlarının ihtiyaçlarına hizmet edecek ve sürekli bir
şekilde güncelleştirilecektir. Sağlık hizmetlerinin sağlanması sırasında işaret dilinin kullanılması ve
işitme engellilerine yönelik acil hizmetlerin iyileştirilmesi de ayrıca Prizren Belediyesi’nin EK kaliteli
hizmetlerin sağlanması konusunda sunulan önemli katkılardan biri olacaktır.
İlaç ve tüketim malzemeleri yanı sıra inkontinans ile dekubitar yara malzemeleri tedarikine öncelik
tanıyarak EK için gerekli malzemelerin sağlanması EK sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesine katkıda
bulunacak bir kurumsal zorunluluk olacaktır.
EK alanında toplumun bilinçlendirilmesi hiç şüphesiz ki engellilik konusunda önemli bir role sahiptir.
Engelliliğe yol açan etkenlerin erken teşhisine yönelik sağlık eğitimi programları ve ebeveynler için
bilgi paketlerinin hazırlanması ve engelliliğe yol açan etkenlerin erken teşhisine yönelik sağlık eğitim
programlarının uygulanması engelliliğin erken teşhisi ve onun daha fazla yayılmasının önlenmesine
8
yardımcı olan zorunlu kurumsal eylemler olarak kabul edilmektedir. Çocukların zamanında
aşılanmasına yönelik farkındalık engelliliğin yayılmasının önlenmesi doğrultusundaki bu çabalara
yardımcı olmaktadır.
Duyarlı ve hareket etme sınırlılığı bulunan bir toplum kategorisinin söz konusu olması nedeniyle, aile
hekimliği tarafından görevlendirilecek sağlık görevlileri ve ziyaret edilecek yöresel, şehirsel ve kırsal
mahalleler önceden belirlenerek, mobil (gezici) belediye hizmetlerinin sağlanması
planlaştırılmaktadır. Bu doğrultuda, EK yönelik sistematik mobil ziyaretler takvimi geliştirilecektir, ki
bunlar diğerleri yanı sıra EK periyodik aşılamasını gerçekleştirecek ve aşılama karneleri sağlayacaktır.
EK üzerine eğitilmiş sağlık personelinin devredileceği EK yönelik mevcut danışmanlık çerçevesinde
profesyonel danışmanlık hizmetlerinin sağlanması, EK yönelik genel sağlık hizmetlerinin
geliştirilmesine katkıda bulunacakt bir sonraki faaliyet olacaktır.
EK sağlık hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması, güncelleştirilmiş veriler ve diğer sağlık merkezleri /
AHA ile veri alışverişi sağlanarak, elektronik sağlık dosyaları sisteminin oluşturulmasına katkıda
bulunacaktır. Tüm bu kurumsal kolaylıklara ilaveten EK yönelik sağlanacak bir diğer kolaylık da onların
geçici bir süreyle sağlık hizmetlerine katılım payından muaf tutulması olacaktır.
İkinci hedef “Eğitimde kapsayıcılık ve EK yönelik profesyonel destek için şartların oluşturulması”
EK eğitime katılımı ve profesyonel destek EK hayatını ve onların geleceğini doğrudan etkileyen hayati
bir ihtiyaçtır. EK bu durumunda önemli değişiklikler kaydetmek üzere strateji bir dizi kurumsal önlem
ve faaliyet öngörmektedir. Kapsayıcılık ilkelerine dayanarak Prizren Belediyesi’ndeki EK eğitime
katılım politikalarının geliştirilmesi, Prizren Belediyesi EK eğitimdeki durumu ile ilgili yapılacak genel
bir araştırma için önemli olacaktır.
Özel eğitim ihtiyacı olan çocukların eğitimine yönelik belediye düzeyinde yetkilendirmenin
sağlanması, ÖİÇ eğitime erişimi hakkında eğitimin yönetimi için belediye eğitim otoriteleri
kapasitelerinin arttırılması sağlanarak, BEM bünyesinde EK uzman bir kapsayıcı eğitim
koordinatörünün atamasıyla gerçekleşecektir.
Engelli çocukların eğitimine yönelik destekleyici bir sistemin (mekanizma) oluşturulması (kurulması)
belediye değerlendirme ekibinin adlandırılması ve işlevselliği, gezici öğretmenlerin görevlendirilmesi,
tedavi sırasında eğitimin evde sağlanması için programların adapte edilmesi, yardımcı eğitimcilerin
görevlendirilmesi ve değerlendirme ekipleri ile kapsayıcı eğitim koordinatörün işlevselliği hakkında bir
kılavuzun hazırlanması iyi planlaştırılmış bir hamledir.
ÖİÇ kapsayıcı eğitimi hakkında toplumun bilinçlendirilmesi ÖİÇ ile diğer çocuklar arasında eşit
muamele üzerine genel bir kültürün oluşturulmasını sağlayacak en uygun önlemlerden biridir. Bu
önlemin uygulanmasını sıradaki belediye faaliyetleri takip edecektir: Bilinçlendirme kampanyalarının
düzenlenmesi, radyo/TV spotları, gazete makaleleri, yaz kampları, spor aktiviteleri, tartışmalar,
yuvarlak masa toplantıları, yaz etkinlikleri, ÖİÇ haklarının geliştirilmesine yönelik uluslararası
tarihlerin kutlanması, kapsayıcı eğitimi teşvik edici materyallerin geliştirilmesi ve dağıtımı, vb.
Söz konusu strateji gereğince planlaştırılan önlemlerden bir diğeri de erken müdahale için belediye
düzeyinde sektörler-arası bir mekanizmanın oluşturulmasıdır, ki bu şu gibi kurumsal eylemlerin
gerçekleşmesiyle sağlanacaktır: erken teşhis ve müdahaleye yönelik özel programların geliştirilmesi
9
ve uygulanması, ÖİÇ mevcut durumu hakkında analizlerin yapılması, 3-5 yaş grubu dahil olmak üzere,
erken müdahalenin teşhisi ve uygulanması konusunda bir veritabanın oluşturulması, erken teşhis ve
müdahale konusunda bilinçlendirme kampanyalarının geliştirilmesi, erken teşhis ve müdahale
konusunda okul yönetimi ve eğitim personeline yönelik eğitimlerin düzenlenmesi, erken teşhis ve
müdahale konusunda ebeveynlere yönelik eğitimlerin düzenlenmesi ve kapsayıcı eğitim konusunda
bir öğretmenler forumunun oluşturulması.
EK eğitime erişiminin geliştirilmesi amacıyla, strateji aşağıda belirtilen bir dizi zorunlu kurumsal
etkinliğin gerçekleşmesini öngörmektedir: eğitimin önemi hakkında çocuklar ve ailelere yönelik
bilinçlendirme kampanyalarının düzenlenmesi, erken yaştaki çocuklara yönelik sürekli
faaliyetler/oyunların düzenlenmesi, okul öncesi ve eğitim kuruluşlarındaki çocuklara yönelik
ziyaretlerin düzenlenmesi, engelli çocuklar için ek derslerin organize edilmesi, ihtiyacı olan çocuklara
öğretim materyalleri ve oyunların sunulması, okulların çocuğu/EK olan ailelere grup veya bireysel
olarak düzenli toplantılar düzenlemesi, orta ve yüksek eğitim kurumlarına devam EK saflarındaki
öğrencilere bursların sağlanması ve okula kayıtlı olmayan veya eğitimi bırakan öğrencilerin
entegrasyonu için programların adapte edilmesi (hızlandırıcı eğitim).
Engelli kişilerin kapsayıcılığı EK eğitimine önemli katkılar sağlayan bir önlemdir ve bu özel ihtiyacı olan
çocukların okul ulaşımın sağlanmasını öngörmektedir. Kapsayıcılığın doğru anlaşılabilmesi için, eğitim
ve öğrenci toplulukları kapsayıcılık kavramı hakkında bilgilendirilecek ve okullar tarafından eşitlik ile
kapsayıcılığı teşvik edici faaliyetler düzenlenecektir.
EK destek amacıyla ailelere yönelik yaygın eğitim EK dostça ve destekleyici bir ortamın oluşturulması
için uygun bir önlem olarak tespit edilmiştir. Bu öncelikle yaygın eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve
ardından düzenli olarak yaygın eğitim oturumlarının düzenlenmesiyle sağlanacaktır.
ÖİÇ yönelik dostça ve destekleyici bir ortamın yaratılmasına katkıda bulunmak için, ÖİÇ devam ettiği
ilköğretim okullarında öğrencilerin pratik yapabilmesi için orta tıp okulu ile anlaşmaya varılması.
Kaliteli bir denetimin sağlanması amacıyla kapsayıcılık uygulamalarının düzenli gözetimi ve
değerlendirmesi için kapsayıcılık üzerine bir düzenlemenin oluşturulması ve uygulanması aracılığıyla
kurumsal kapasiteler geliştirilecektir. Düzenli raporlama ÖİÇ yönelik kapsayıcılık uygulamalarının
uygulanması konusunda ilgili taraflarla bilgilerin paylaşımı için en uygun bir enstrüman olacaktır.
Üçüncü hedef “EK istihdamı eşit imkanların sağlanması ve refah artışı” söz konusu stratejik belge
gereğince doğruca hedeflenmiş ve iyi planlanmış bir sonuçtur. Bunun gerçekleşmesi ise bir dizi gerekli
kurumsal önlem ve faaliyetleri gerektirmektedir.
Belirlenen bir önlem olarak EK istihdamı için eşit imkanların oluşturulması hedefinin gerçekleşmesi EK
özel sektörde istihdamına yönelik bilinçlendirme kampanyalarının düzenlenmesi; şehrin daha görünür
alanlarına istihdam bilgi panolarının yerleştirilmesi; ve EK üyeleri tarafından gerçekleşen tüm
profesyonel hizmetlerin belirlenmesi ve onların ilan edilmesi aracılığıyla sağlanacaktır.
Sıradaki önlem olarak EK istihdamı için profesyonel gelişim ve mesleki rehabilitasyon hedefinin
gerçekleştirilmesi işgücü piyasası talepleri doğrultusunda gelişim ve mesleki rehabilitasyon
profillerinin genişletilmesi ve EK yönelik istihdam programlarının geliştirilmesiyle mümkün olacaktır.
Prizren Belediyesi’ndeki ekonomik potansiyel dikkate alınarak EK yönelik yeni profesyonel gelişim
10
programları hazırlanacak ve söz konusu programların uygulanması bu amaca yönelik sağlanacak özel
fonlarla desteklenecektir.
EK saflarından çalışanlar sayısının arttırılması ile ilgili olarak mevcut piyasa ihtiyaçları ve işgücü
analizinin gerçekleştirilmesi Prizren Belediyesi’nde EK için istihdam olanaklarının oluşturulmasına
yönelik gerekli bilgileri sağlaması açısından öngörülen bir önlemdir. Bu önlem şu gibi kurumsal
eylemleri teşvik edecektir: EK uygun pazar ve işgücü araştırması için danışmanlığın görevlendirilmesi,
EK saflarından işgücü arzına yönelik bir teklifin geliştirilmesi, aştırma bulgularının kamuoyuna
sunulması ve Prizren Belediyesi’ndeki tüm işletmelere dağıtılması.
EK istihdama katılımı için fırsatların sağlanması EK tarafından yeni işletmelerin açılması doğrultusunda
belediye tarafından sağlanan kolaylıklarla gerçekleşecektir. Belediyelerin kendilerine ait tesisleri EK
sembolik bir kira karşılığında tahsis etmesi, EK tarafından açılan yeni işletmelere yönelik vergileri
indirmesi, zanaatçılık, turizm ve kültürel miras faaliyetlerini yürütmek üzere belediyenin kendi
alanlarını EK sunmasıyla teşvik edilecektir.
Söz konusu stratejik belge gereğince işletmelerin (ticari) EK saflarından çalışanları sayısını arttırması
imkanı bağlamında belirtilen bir diğer önlem de belediyelerin ihaleler sırasında EK saflarından daha
fazla işçinin katılımını önermesi/teşvik etmesidir.
Söz konusu stratejik belgenin üçüncü hedefi gereğince hizmetlerin topluluğa dağılımı önlemi engelli
çocuklar ve yetişkinlere yönelik merkezlerin daha iyi çalışması ve bu kategoriye yönelik hizmetlerin
sağlanması için hibelerin verilmesiyle uygulanacaktır. Bu merkezlerdeki uzmanlara yönelik eğitimlerin
sağlanmasıyla ÖİÇ ve EK ihtiyaçlarına dayalı daha iyi hizmetlerin sağlanmasını mümkün kılacaktır.
EK sosyal programların kullanımı hakkında bilinçlendirmesi ve sosyal merkezler tarafından sunulan
hizmetler hakkında yeterli bilgi sahibi olması için, sosyal programların kullanımı hakkında sürekli
bilgilendirme faaliyetleri gerçekleştirilecektir.
Dördüncü hedef “EK için eşit erişim imkanlarının oluşturulması”
Bu hedef engelli kişilerin Prizren Belediyesi’ne erişimi konusunda eşit şartlar ve imkanların
yaratılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.
Söz konusu stratejik belgenin bu hedefine ulaşmasını kolaylaştırmak için somut eylemlerle
desteklenen bir dizi önlem planlaştırılmıştır. EK tesislere erişimi ile ilgili sahadaki durum araştırması
gereğince bir dizi kurumsal eylemi gerektiren bir önlemdir. EK erişimi hakkında yerel düzeyde
araştırmaların geliştirilmesi, EK özel sektör dahil olmak üzere, kamu kuruluşlarına erişiminin önemi
hakkında bilinçlendirme kampanyalarının düzenlenmesi, EK uygun sağlık kuruluşlarına erişiminin
incelenmesi, EK sağlık hizmetleri sağlayıcılarına erişiminin önemi hakkında biliçlendirme
kampanyalarının düzenlenmesi, erişim rampalarının inşaatı ve işlevselliştirilmesi (EC standartlarına
uygun maksimum % 6 eğimli) ve kamu sağlık kuruluşlarında EK standartlarına uygun tuvaletlerin
oluşturulması EK erişimin artması için gerekli eylemler olarak belirlenmiştir.
Engelli çocukların tüm eğitim düzeylerine erişiminin sağlanması önlemi okul altyapısının EK
ihtiyaçlarına göre geliştirilmesi ve adapte edilmesi, erişim rampalarının inşaası ve işlevselliştirilmesi
(EC standartlarına uygun maksimum % 6 eğimli) ve Prizren Belediyesi eğitim kuruluşlarında EK
startlarına uygun tuvaletlerin yapılması ile gerçekleşecektir.
11
Toplu taşıma araçlarına erişim ve bilgilendirme eylemi toplu taşıma istasyonları altyapısının
uyarlanması, toplu taşıma araçlarının rampalar, tonik ve görsel sinyallerle donanımı ile sağlanacaktır.
EK kültürel hayata katılımı için imkanların yaratılması engelli kişilere yönelik sportif ve kültürel
faaliyetlerin düzenlenmesi, engelli kişilere yönelik düzenlenen kültürel-artistik ve sportif nitelikli
projelerin gerçekleşmesi için maddi desteğin sağlanması, EK saflarından gençlerin gençlik
faaliyetlerine katılımı ve EK bölgesel işbirliği için desteğin sağlanmasıyla gerçekleşebilecektir.
Beşinci hedef “EK bilgi, iletişim ve kamu hayatına katılım hakkı”
Bu hedefin amacı EK doğru ve hızlı bilgi sağlamak, etkin iletişim ve onların kamu ile siyasi hayata
katılmasına fırsat tanımaktır. Bu söz konusu stratejik belge gereğince öngörülen aşağıdaki önlemlerin
uygulanması ile sağlanacaktır: Belediye düzeyinde EK yönelik denetim listesinin oluşturulması ve İHO,
STK ve EK düzenli koordinasyon toplantılarının düzenlenmesi aracılığıyla sivil toplum, EK ve sorumlu
belediye kuruluşları arasındaki bilgi alışverişinin artması.
Kapsamcılığı sağlamak amacıyla Belediye yöresel, şehirsel ve kırsal alanlarda bütçe ile ilgili halka açık
toplantılar düzenleyerek bütçeleme sürecine katılımı teşvik etmek ve kamusal toplantılardan alınan
önerilerin EK çıkar grupları tarafından incelenmesi ve EK çıkar grupları tarafından sunulan bütçe
önerilerinin yayınlanması fırsatını sunmaktadır.
BK ile ilgili konularda bilinçlendirici belediye faaliyetlerinin düzenlenmesini sağlayan önemli
önlemlerden biri, bilinçlendirme gerektiren olaylar/alanların belirlenmesi ve gençlik konuları üzerine
bilinçlendirici faaliyetlerin desteklenmesi aracılığıyla, EK için belediye tarafından yeterli mali desteğin
sağlanmasıdır.
EK kamusal hayata katılımının istenen düzeye ulaşması için EK kamusal hayata dahil edilmesine
yönelik bilinçlendirme kampanyalarının düzenlenmesi çok gerekli bir önlemdir.
Belediye Meclisi danışmanları EK resmi ve gayrı resmi grupları ile danışacaktır. Bu yerleşim
alanlarındaki EK temsilcileri ile parlamento grupları temsilcileri ile düzenli toplantıların düzenlenmesi
ile hayata geçirilecektir.
EK STK faaliyetleri sırasında savunulan haklı sonuçların önceliklendirilmesi, Prizren Belediye Başkanı
danışmanları ile gerçekleşen düzenli toplantılarda öncelikleri tanıtacak olan İHO faaliyetleriyle
desteklenecektir.
EK saflarından bireylerin karar-alma sürecine katılımının artması EK için yeterli mali destek
sağlamaktadır ve bu yöresel, şehirsel ve kırsal alanlarda kamu toplantıları ve EK seçimlere katılımının
arttırılmasına yönelik bilinçlendirici kampanyalar düzenlenerek, EK Meclis toplantıları ve kamu
görüşmelerine katılımına yönelik bilinçlendirici kampanyalarının düzenlenmesiyle sağlanacaktır.
EK siyasete katılımının arttırılması Prizren Belediyesi'ndeki EK siyasi eğitim girişimlerinin belediye
tarafından desteklenmesiyle gerçekleşecektir.
Özel bir öneme sahip önlemlerden biri de EK yönelik ayrımcılık vakalarını savunacak ve ele alacak
işlevsel mekanizmaların oluşturulmasıdır. Bu önlemin uygulanması Prizren Belediyesi bünyesinde EK
yönelik ayrımcılık vakaları hakkında özetlenmiş raporu hazırlayan İHO tarafından yürütülen
faaliyetlerle desteklenecektir ve periyodik düzeyde gerçekleşen faaliyetler hakkında Belediye Başkanı
12
Ofisine düzenli rapor sunacaktır. İHO Prizren Belediyesi’nde EK yönelik ayrımcılığa karşı bir
yönetmelik hazırlayacaktır.
EK ayrımcılık durumunda kendi hakları ve görevleri / vatandaşlık sorumlulukları hakkında, hukuki
hizmetler sağlama ofisi işbirliği ile, İHO tarafından alınacak önlemler ve Prizren Belediyesi EK yönelik
ücretsiz hukuki hizmetlerin varlığı hakkında bilinçlendirilmiştir.
Sivil toplum örgütleri
Prizren Belediyesi, iş dünyası, topluluklar vb. gibi, çeşitli çıkar gruplarının birlikte organizasyonu ile
tanınmaktadır. Özellikle demokratikleşme ve kültür yanı sıra gençlik, kadın, engelli kişiler, vb. ile
alınan sivil toplum kuruluşları da gayet aktifdir. Tüm bu mekanizmalar Prizren Belediyesi’nin kendi
vatandaşları ile ortaklığını derinleştirmek amacıyla kullanması gereken ve kullanacağı büyük bir
potansiyel oluşturmaktadır.
Sivil toplum kuruluşları aynı zamanda belediyedeki siyasi, sosyo-ekonomik ve kültürel gelişmeleri
yakından takip etmektedir. Onlar ayrıca belediyedeki belirli gelişmeler hakkında periyodik olarak
kendi rapor ve değerlendirmelerini yayınlamaktadır. Bu rapor ve yayınlar kendileri ve genel olarak
belediye verimliliğini arttırmak amacıyla sürekli olarak belediye yöneticileri için bir bilgi kaynağı
niteliğinde hizmet etmiştir. Birçok durumda bu kuruluşların çalışmaları Belediye Başkanı, Meclis veya
belediye müdürlükleri çalışmalarının kalitesinin iyileşmesine ve Prizren Belediyesi tarafından sağlanan
hizmetlerin kalitesinin artmasına yol açmıştır.
Prizren Belediyesi’nin belediye tarafından doğrudan veya dolaylı olarak destek alan, belediye yetkisi
altındaki çeşitli sektörlere destek sağlayan veya belediyenin çeşitli organlarının çalışmaları hakkında
değerlendirmeler yapan bu kuruluşlar ve mekanizmaların büyük bir çoğunluğuyla işbirliği ilişkisi
bulunmaktadır. Bununla birlikte, Prizren Belediyesi’nin tüm bu kuruluşlara yönelik çok yönlü ve
yapılandırılımış bir yaklaşımı mevcut değildir. Önümüzdeki dönemde danışma mekanizmalarının
oluşturulması aracılığıyla belediyenin bu kuruluş ve toplum mekanizmaları ile işbirliğinin
kurumsallaşmasına gidilecektir. Böyle bir girişimin amacı vatandaşların belediye faaliyetleri hakkında
bilgilendirilmesinin artması, belediye ile vatandaşları arasındaki karşılıklı iletişim düzeyinin artması ve
son olarak, Prizren Belediyesi’nde engelli kişilere yönelik kurumsal ve özlü bir destek ihtiyacını sürekli
bir şekilde vurgularak, vatandaşların belediyedeki karar alma faaliyetleri ve süreçlerine katılımının
arttırılmasıdır.
Karar alma ve yerel yönetim faaliyetleri sürecine STK-ları katılımının artmasının çeşitleri
İyi bir şekilde organize edilmiş ve yerel düzeydeki tüm karar alma süreçlerine müdahil ve yerel
yönetim faaliyetlerine dahil bulunan sivil toplum örgütleri ayrım yapılmaksızın yerel düzeyde
vatandaşlara yönelik daha iyi kararların alınması, belediye bütçesinin etkin ve proporsiyonel olarak
dağılımı, kamu parasının harcanma şekli, belediye mevzuatının daha sorumlu bir şekilde uygulanması
ve genel olarak vatandaşların ve özellikle EK yaşam kalitesinin iyileştirilmesini doğrudan etkileyebilir.
Bu stratejik belge EK yönelik hizmetlerin iyileştirilmesi, EK yönelik kaliteli hizmetlerin sağlanması ve
ihtiyaçların önceliklendirilmesi ile EK yönelik somut projelerin kararlaştırılması konusunda belediye
çalışmlarının denetimi alanında projeler geliştiren veya uygulayan sivil toplum örgütlerine yarayabilir.
13
Bütçe
Engelli kişilere yönelik belediye stratejisi ve eylem planının toplam maliyeti, üç yıllık bir süre için,
€429500,- Euro olarak değerlendirilmiştir. Uygulama süresi 2016, 2017 ve 2018 yıllarını içermektedir.
2016 yılı için €160700,- planlanırken, 2017 yılı için €135300,- ve 2018 yılı bütçe ihtiyaçları için
€133500,- planlanmıştır.
Bu stratejik belgenin her beş hedefinin gerçekleştirilmesi için planlanan bütçe aşağıdaki gibidir: “EK
yönelik sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi” başlığı altında birinci hedefin gerçekleştirilmesi için
€100900,- ; “Eğitimde kapsayıcılık ve EK yönelik profesyonel destek için gerekli koşulların
oluşturulması” başlıklı ikinci hedefe ulaşmak için toplam planlanan bütçe €146200,- ; üçüncü
hedefinin gerçekleşmesi için “EK istihdamı ve refah artışı için eşit fırsatların sağlanması” toplam
planlanan €50600,- ; dördüncü hedef için “EK için eşit erişim imkanlarının oluşturulması” planlanan
€113800,- ; ve beşinci hedef için “EK enformasyon, iletişim ve kamu ile siyasi hayata katılım hakkı”
planlanan bütçe €18000,Bu stratejik belge gereğince planlanan faaliyetler sivil toplum örgütleri, donörler ve iş dünyasını içine
almayı hedeflemesi nedeniyle, sivil toplum kuruluşları, donörler ve iş dünyasının gerçekleştirdiği
program ve projelere bağlı olarak, bu stratejik belge maliyetinin bir bölümünün düşürülmesi ihtimali
bulunmaktadır. Bununla birlikte, söz konusu stratejik belgenin öngördüğü çeşitli önlemlerin
uygulanması için kalkınma ajansları / donörlerden gelecek destek olanakları da dışlanmamaktadır.
#
O
1
O
2
O
3
O
4
O
5
Hedefler
2016
2017
2018
EK yönelik sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi
39300
30800
30800
100900
56000
46000
44200
146200
21200
14700
14700
50600
38200
37800
37800
113800
6000
6000
6000
18000
Eğitimde kapsayıcılık ve EK yönelik profesyonel
destek için gerekli koşulların oluşturulması
EK istihdamı ve refah artışı için eşit fırsatların
sağlanması
EK için eşit erişim imkanlarının oluşturulması
EK enformasyon, iletişim ve kamu ile siyasi
hayata katılım hakkı
Toplam
2016 160700,2017
135300,2018
133500,Prizren Belediyesi’nde EK için planlanan toplam strateji bütçesi
429500,-
14
Uygulama yapısı
Prizren Belediyesi’nde “Engelli Kişilere yönelik Belediye Stratejisi ve Eylem Planı” koordinasyon,
denetim ve uygulama mekanizmalarının organizasyon yapısı.
Sekretarya
1.__________
2.__________
3.__________
Eşit erişim
konuları grubu
Eğitim konuları
grubu
Stratejinin
uygulama
koordinatörü
i për
zbatimin e
Strategjisë
İstihdam
konuları grubu
Stratejinin
uygulanmasına yönelik
danışma organı
Sağlık konuları
grubu
EK
enformasyon,
iletişim ve
kamu ile siyasi
hayata katılımı
ile ilgili
konular grubu
Sorumluluklar
Koordinatör: Engelli kişilere yönelik strateji ve eylem planı uygulanmasının koordinasyonu, denetimi,
gözetimi ve rapor edilmesi yanı sıra çalışma gruplarının toplantılarına başkanlık eder.
Sekreterya (Eylem Planı Teknik Çalışma Grubu): ÇG malzemelerini biriktirir, derler, analiz eder ve
nihai kararları ÇG koordinatörüne aktarır. Koordinatör için gerekli malzemeleri hazırlar.
Çalışma Grubu (ÇG) Bu ÇG’da Prizren BM temsilcileri yer almaktadır ve görevi eylem planı
uygulamasını koordine etmek, denetlemek ve kaydedilen başar hakkında rapor vermektir.
Danışma organı: Yerel STK’ları ve uluslararası mekanizmalar.
15
Eylem Planı
Hedef 1
Önlemler
EK yönelik sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi
Eylemler
1.1 EK sağlık durumunun
ve sağlık ihtiyaçlarının
incelenmesi
1. Sağlık
hizmetlerinin
sağlanması için
sağlık personeli
kapasitesinin
arttırılması
1.2 EK özel sağlık hizmeti
sağlayan sağlık ekipleri ve
hemşirelerin eğitimi
1.3 Engelliliğe yol açan
nedenlerin erken teşhisi
için tıbbi personel
kapasitesinin
geliştirilmesi
Sorumlu
kuruluş
Yıllık maliyet
Göstergeler
2016
2017
2018
2016
2017
2018
SM
1.1.1 Analize dayalı olarak
önceliklerin sınıflandırılması
1.1.2 Gerçekleştirilen
eğitimlerin sayısı
5000
1000
1000
BAHM
1.2 Sağlık sektöründe çalışan
eğitilmiş uzmanların sayısı
1500
1500
1500
2000
2000
2000
3000
3000
3000
4000
1000
1000
SM
1.4 Hemşireler dahil
olmak üzere, sağlık
personelinin omurilik ve
rehatbilitasyon alanında
profesyonel gelişiminin
arttırılması
BAHM
1.5 Prizren Belediyesi EK
yönelik bir veritabanının
oluşturulması
SM
1.3.1 Eğitimlerin sayısı
1.3.2 Eğitilmiş eğitmenlerin
sayısı
1.3.3 Eğitilmiş personel
sayısı
1.4.1 Bu tür hizmetler için
eğitilmiş personel sayısı
1.4.2 Cerrahi hizmetlerden
yararlanan hasta sayısı
1.4.3 Rehabilitasyon
hizmetlerinden yararlanan
hasta sayısı
1.5 EK yönelik işlenmiş
veriler
16
2. EK için gerekli
araçların
sağlanması
3. EK alanında
toplumun
bilinçlendirilmesi
1.6 İşitme engelli kişiler
için işaret dilini kullanarak
sağlık hizmetlerine
SM
erişimin sağlanması ve
acil hizmetlerin
iyileştirilmesi
1.6 Sağlık kuruluşlarında
istihdam edilen tercüman
sayısı
1.7 Tercümanlardan hizmet
alan hasta sayısı
1.8 Bu alanda sertifikalı
eğitimciler sayısı
2000
2000
2000
2.1 EK yönelik ilaçlar ve
tüketim malzemelerinin
tedarikinin
önceliklendirilmesi
SM
2.1 .1 EK yönelik ilaç
tedarikinin % oranı
2.1.2 İlaç ve tüketim
malzemesi alan EK sayısı
8000
8000
8000
SM
2.2.1 Bu malzemelere
ihtiyacı olan kişi sayısı
2.2.2 İnkontinans
malzemeleri alan kişi sayısı
2.2.3 Dekubitar yara
malzemeleri alan kişi sayısı
4000
4000
4000
SM
3.1.1 Tasarlanmış program
ve eylem planı
3.1.2 Enformasyon
materyalleri paketi
2500
1000
1000
2.2 İnkontinans
malzemeleri yanı sıra
dekubitar yara
malzemelerinin
sağlanması
etkenlerin erken teşhisi
için ebeveynlere yönelik
sağlık eğitimi programı ve
enformasyon paketinin
tasarlanması
17
etkenlerin erken teşhisini
etkilemek üzere
ebeveynlere yönelik
sağlık eğitimi programının
uygulanması
3.3 Çocukların aşılanması
hakkında halkın
bilinçlendirilmesi
3.4 Eğitimler aracılığıyla
engelli kişiler ve onların
ailelerinin iyi
bilgilendirilmesi.
4. Mobil (gezici)
belediye
hizmetlerinin
sağlanması
BAHM
3.2.1 Gerçekleşen eğitimler
sayısı
3.2.2 Eğitime katılan
ebeveynler sayısı
3.2.3 Tespit edilen vakalar
sayısı
2000
2000
2000
SM
3.3.1 Çocukların aşılanması
üzerine duyarlılık
kampanyaları sayısı
3.3.2 Dağıtılan bildiri,
broşür, DVD ve brail alfabesi
sayısı
1000
1000
1000
BAHM
3.4.1 Eğitilmiş engelli kişiler
sayısı
3.4.2 Eğitilmiş EK aileleri
sayısı
3.4.3 Dağıtılan eğitici
malzemelerin sayısı (brail
alfabesi ile yazılı bildiri ve
bröşürler ile işitme
engellilerine yönelik DVD
sayısı)
1500
1500
1500
0
0
0
4.1 Aile hekimliği
bünyesinde sağlık
çalışanlarının belirlenmesi
4.2 Ziyaret için periferik,
kentsel ve kırsal
mahallelerin belirlenmesi
4.1 En az 15 sağlık çalışanı
belirlenmiştir
BAHM
4.2 EM, CEO ve STK'ları
tarafından yılda en az 4
koordinatif, konsultatif ve
bilgilendirici görüşme
düzenlenmiştir
18
4.3 EM, CEOi ve STK'ları
tarafından yılda en az 4
koordinatif, konsultatif ve
bilgilendirici görüşme
düzenlenmiştir
4.4 Belirlenen ikamet
alanlarına yönelik yılda en az
4 sitematik ziyaretin
düzenlenmesi
4.3 Ziyaretler takviminin
tasarlanması
4.4 Sistematik mobil
ziyaretlerin düzenlenmesi
5. EK yönelik
profesyonel
danışmanlığın
sağlanması
6. EK için sağlık
hizmetlerine
erişim
kolaylaşmıştır
4.5 Periyodik aşılamanın
gerçekleşmesi ve
kurumların bağışıklık
kartına sahip olması
5.1 Mevcut danışmanlık
çerçevesinde, EK üzerine
eğitilmiş tıbbi personelin
tayin edilmesi
6.1 Diğer sağlık
merkezleri / Aile Sağlığı
Ambulansları ile verilerin
paylaşımı ve
güncelleşmesi için
elektronik sağlık
dosyalama sistemi
oluşturulmaktadır
6.2 EK saflarından tüm
kişiler AS hizmetleri için
katılım payından geçici
olarak muaf
tutulmaktadır
BAHM
0
0
0
1000
1000
1000
4.5 En az 4 aşılama
faaliyetinin düzenlenmesi
0
0
0
5.1 BAHM kapsamında EK
yönelik uygun tedavi
imkânlarının mevcut olması
0
0
0
6.1 Veritabanı ve arşivleme
sistemi oluşturulmuştur
1800
1800
1800
0
0
0
BAHM
6.2 Katılım payından muaf
tutulan kişiler sayısı
19
7. Sağlık
7.1 BAHM ve AHA'larının
bilgilerinin okullar okullar ile ÖİÇ için sağlık
ile paylaşılması
kartlarını paylaşmaktadır
Hedef 2
Önlemler
1. Eğitimde
kapsayıcılık
ilkesine
dayanarak EK
eğitime dahil
edilmesine
yönelik
politikaların
oluşturulması
2. Özel eğitim
ihtiyacı olan
çocukların eğitimi
için belediye
düzeyinde
yetkilerin
alınması
3. Engelli
çocukların eğitimi
için destekleyici
bir sistemin
BAHM
7.1 Okulların ÖİÇ yönelik
sağlık kartları bulunmaktadı
Eğitimde kapsayıcılık ve EK yönelik profesyonel destek için gerekli fırsatların oluşturulması
Sorumlu
Eylemler
Göstergeler
kuruluş
2016 2017 2018
1.1. Belediyede EK
1.1 İnceleme yapılmış ve
eğitimdeki genel
güncelleştirilmiştir
durumunun incelenmesi
1.2. Eğitimin evde ve
tedavi sırasında
sağlanmasına yönelik
programların uyarlanması
2.1. BEM bünyesinde, EK
üzerine uzman bir
kapsayıcı eğitim
koordinatörünün
adlandırılması
2.2. ÖİÇ eğitime
erişiminin yönetimi için
Belediye eğitim
otoriteleri kapasitelerinin
arttırılması
3.1 Belediye
değerlendirme ekibinin
oluşturulması ve işleve
geçirilmesi
0
2016
0
0
Yıllık maliyet
2017
2018
2500
1000
1000
1.2 Eğitimin evde
sağlanmasına yönelik
uyarlanmış programlar ve
programdan yararlanan kişi
sayısı
2500
2500
2500
Belediye
Yürütmesi
2.1.1 Adlandırma kararı
2.1.2 İstihdam edilen
koordinatör
6000
6000
6000
BEM
2. Eğitilmiş belediye
görevlileri sayısı
3000
1000
1000
BEM
3.1 Adlandırılmış
değerlendirme ekibi
2500
2500
2500
BEM
20
(mekanizmanın)
kurulması
(oluşturulması)
4. ÖİÇ kapsayıcı
eğitimi hakkında
toplum bilincinin
arttırılması
3.2 Gezici eğitmenlerin
görevlendirilmesi
3.2 İstihdam edilen gezici
eğitmen sayısı
1200
1200
1200
3.3 Destekleyici
eğitmenlerin
görevlendirilmesi
3.2 İstihdam edilen
destekleyici eğitmen sayısı
ve destekleyici eğitimden
yararlan ÖİÇ sayısı
2400
2400
2400
3.4 Tasarlanmış kılavuz
800
0
0
3.5 Eğitilmiş eğitmen ve
asistan sayısı
1600
800
800
1. Gerçekleşen kampanya
sayısı
2500
2500
2500
2. Gerçekleşen etkinlikler
sayısı
2000
2000
200
500
500
500
2500
0
0
3.4 Değerlendirme ekibi
ve koordinatörün işlevi
hakkında kılavuzun
hazırlanması
3.5 Gezici eğitmenler ve
asistanların eğitimi
4.1 Bilinçlendirici
kampanyaların
düzenlenmesi: TV
spotları, gazete yazıları,
yaz kampları, sportif
faaliyetler, tartışmalar,
yuvarlak masa
toplantıları, yaz
faaliyetleri
4.2 ÖİÇ haklarının
tanıtımı için uluslar arası
tarihlerin kaydedilmesi
4.3 Kapsayıcı eğitimin
tanıtımına yönelik
materyallerin üretimi ve
dağıtımı
5.1. Erken müdahaleye
yönelik özel programların
geliştirilmesi ve
uygulanması
BEM
3. Üretilen tanıtım
materyalleri sayısı
5.1 Geliştirilmiş erken
müdahale programları
21
5. Erken teşhis ve
erken müdahale
üzerine belediye
düzeyinde
sektörler-arası
mekanizmaların
oluşturulması
5.2. ÖİÇ mevcut durumu
hakkında incelemenin
yapılması
5.3.Erken teşhis ve erken
müdahale hakkında bir
veritabanının
oluşturulması, 3-5
yaşgrupları dahil
5.4.Erken teşhis ve
müdahale hakkında
bilinçlendirme
kampanyaların
geliştirilmesi
BEM
SM
3000
1000
1000
500
100
100
5.4 Erken teşhis ve erken
müdahale üzerine yılda en
az 4 kampanya
düzenlenmiştir
1600
1600
1600
5.5 Okul yönetimi ve eğitim
personeli ile gerçekleştirilen
eğitimler sayısı
2500
2500
2500
2500
2500
2500
600
600
600
500
500
500
5.3. Erken teşhis ve erken
müdahale üzerine veritabanı
oluşturulmuştur
5.5 Erken teşhis ve
müdahale için okul
yöneticileri ve eğitim
personeline yönelik
eğitimlerin düzenlenmesi
müdahale için
eğitimlerin düzenlenmesi
müdahale üzerine
düzenlenen eğitim sayısı
5.7 Tecrübeler, üretilen
eğitici malzemeler ve
uzmanlık esasına göre
işbirliği değişimi gerçekleşti
5.7 Kapsayıcı eğitim için
eğitmenler forumunun
oluşturulması
6.1 Eğitimin önemi
üzerine çocuklar ve
ailelere yönelik
bilinçlendirici
kampanyaların
düzenlenmesi
5.2 ÖİÇ mevcut durumu
hakkında inceleme raporu
BEM
6.1 Yılda en az 2 kampanya
düzenlenmiştir
22
6. EK eğitime
erişiminin
iyileştirilmesi
6.2 Erken yaştaki çocuklar
için düzenli
etkinlikler/oyunların
düzenlenmesi
6.3 Okul öncesi ve
ilköğretim düzeyindeki
çocuklara ziyaretlerin
düzenlenmesi
6.4 Engelli çocuklar için
tamamlayıcı derslerin
düzenlenmesi
6.5 İhtiyacı olan
öğrenciler için eğitici
matareyaller ve oyunların
sunulması
6.6 Okullar çocuk sahibi
olan/EK aile üyeleri ile
düzenli grup ve bireysel
görüşmeler
düzenlemektedir
6.7 Lise düzeyindeki
okullar tarafından EK
öğrencilere bursların
sağlanması
6.8 Okula kayıtlı olmayan
veya okulu bırakan
öğrencilerin
entegrasyonu için
programların uyarlanması
(hızlandırıcı eğitim)
6.2 Okullarda düzenlenen
etkinlikler sayısı
800
800
800
6.3 Yılda en az 2 ziyaret
düzenlenmiştir
0
0
0
6.4 Yılda en az iki çocuk
grubuna yönelik
tamamlayıcı dersler
düzenlenmiştir
1200
1200
1200
6.5 Yılda en az 30 öğrenci
eğitici materyallerden
faydalanmaktadır
3000
3000
3000
600
600
600
6.7 En az 10 burs sağlanmış
ve takdim edilmiştir
5000
5000
5000
6.8 Öğrencilerin
entegrasyonuna yönelik en
az bir program başlatılmıştır
0
0
0
6.6 EK bulunan her okul
yılda en az 4 görüşme
düzenlemiştir
23
7. Belediye
engelli kişilerin
kapsayıcılığını
sağlamalıdır
7.1 Özel ihtiyacı olan
çocuklar için okul
ulaşımının düzenlenmesi
8. Eğitici topluluk
ve öğrenciler
kapsayıcılık
kavramı hakkında
bilgilendirilmiştir
BEM
7.1 BEM özel ihtiyacı olan
çocuklar için okul-ev
ulaşımını sağlamaktadır
1500
1500
1500
8.1 Okul toplulukları
eşitlik ve kapsayıcılığı
teşvik eden faaliyetler
düzenlemektedir
BEM
8.1 EK katılımıyla yılda en az
bir tiyatro gösterisi ve en az
dört sportif faaliyet
düzenlenmektedir
1200
1200
1200
9. EK
desteklemek
üzere aile
üyelerine yönelik
yaygın eğitimin
düzenlenmesi
9.1 Yaygın eğitim
ihtiyaçlarının belirlenmesi
BEM
9.1 Yaygın eğitim ihtiyaçları
belirlenmiştir
500
500
500
9.2 Düzenli olarak yaygın
eğitim seansları
düzenlenmektedir
BEM
9.2 Yılda en az 4 seans
gerçekleştirilmiştir
1000
1000
1000
10. Tıp lisesi ile
pratik uygulaması
için anlaşmanın
sağlanması
10.1 ÖİÇ devam ettiği
okullarda öğrenci pratik
uygulamasının
düzenlenmesi
10.1 Pratik uygulama
dersleri sayısı
0
0
0
11. Kapsayıcılık
uygulamasının
gözetimi,
denetimi ve
uygulanması için
yeterli kapasiteler
mevcuttur
11.1 Kapsayıcılık
düzenlemesinin
tasarlanması
11.2 Kapsayıcılık ve
düzenli raporlama
düzenlemesinin
uygulanması
BEM
11.1 Düzenleme tüm eğitim
kurumlarına dağıtılmıştır
0
0
0
BEM
11.2 Okullar düzenli olarak
düzenlemenin uygulanması
hakkında rapor vermektedir
0
0
0
24
Hedef 3
Önlemler
1. EK istihdamı
için eşit
imkanların
oluşturulması
2. EK istihdamı
için mesleki
eğitim ve
rehabilitasyon
EK istihdamı ve refah artışı için eşit fırsatların sağlanması
Sorumlu
Eylemler
Göstergeler
kuruluş
2016 2017 2018
1.1 EK özel sektörde
istihdamı için
1.1 Düzenlenen kampanya
bilinçlendirme
sayısı
kampanyalarının
düzenlenmesi
1.2 Şehrin daha belirgin
alanlarına iş ilanları için
1.2 Bilgi panoları sayısı
bilgi panolarının
SRM
kurulması
1.3. Topluluk üyeleri
tarafından
gerçekleştirilen tüm
1.3 Hizmetler listesi
profesyonel hizmetlerin
belirlenmesi ve
yayınlanması
2.1 İşgücü piyasasının
talepleri doğrultusunda
mesleki eğitim ve
rehabilitasyon
profillerinin genişlemesi
ve EK için istihdam
programlarının
hazırlanması
2.2. Ekonomik potansiyeli
dikkate alarak EK mesleki
eğitimine yönelik yeni
programların
SRM
2016
Yıllık maliyet
2017
2018
500
500
500
300
300
300
0
0
0
2.1.1 Engelli kişilere uygun
profillerin sayısı
2.1.2 Yetiştirilmiş EK sayısı
2.1.3 Sertifikalı EK sayısı
2.1.4 Tasarlanan programlar
3000
3000
3000
2.2 Mesleki eğitim programı
tasarlanmıştır
1500
0
0
25
3. EK saflarından
çalışan kişilerin
sayısının
arttırılması ile
ilgili olarak
piyasa ve işgücü
ihtiyaçları analizi
bulunmaktadır
4. EK istihdama
dahil edilmesi için
olanakların
sağlanması
tasarlanması
2.3 Fon tahsisi aracılığıyla
mesleki eğitim
programları
uygulamasının
desteklenmesi
3.1 EK uygun piyasa ve
işgücü analizi için
danışmanlığın
yürütülmesi
3.2 İşgücü arzının
tasarlanması
3.3 Analizin kamuoyuna
tanıtımı ve tüm ticari
kuruluşlara dağıtımı
4.1 Belediyenin kendine
ait alanları sembolik bir
ödenek karşılığında EK
kiralaması ile yeni
işletmelerin açılması için
kolaylık sağlaması
4.2 Belediyenin EK
tarafından açılan yeni
işletmeler için belediye
vergilerini düşürmesi
4.3 Belediyenin EK için el
sanatları, türistik ve
kültürel miras faaliyetleri
gerçekleştirebilmesi için
alan sağlaması
SRM
2.3 EK saflarından en az 30
kişi mesleki eğitim
programlarını
tamamlamıştır
3000
0
0
3.1 Danışmanlık sözleşmesi
2000
0
0
0
0
0
400
400
400
3.2 İşgücü arzı tasarlanmıştır
3.3 Kamuoyu görüşmesi ve
analizin tanıtımı
gerçekleşmiştir
ŞUPM
4.1 Danışma kurulu
kararının alınması
0
0
0
Belediye
Yürütmesi
0
0
0
Belediye
Yürütmesi
4.3 EK için takdim edilen
alanların sayısı
0
0
0
26
5. İşletmelerin
(ticari) EK
saflarından işçi
sayısını arttırması
için teşvik
edilmesi
6. Hizmetlerin
topluluğa
uzanması
7. EK sosyal
şemanın
kullanılması
hakkında
bilinçlendirilmiştir
ve sosyal
merkezlerin
sağladığı
hizmetler
hakkında yeterli
bilgiye sahiptir
5.1 İhaleler sırasında
belediyenin EK
Belediye
saflarından daha fazla işçi
Yürütmesi
katılımını önermesi/teşvik
etmesi
6.1. Hizmetlerin
geliştirilmesi için hibe
sağlayarak engelli
çocuklar ve yetişkin
merkezlerinin daha iyi
çalışması
0
0
0
SM
SRM
6.1.1 Bu merkezlerin
sağladığı hizmetten
yararlanan çocuk ve
yetişkinler sayısı.
6.1.2 Desteklenen merkez
sayısı
8000
8000
8000
6.2. Bu merkezlerin
uzmanlarına yönelik
eğitimlerin sağlanması
SRM
6.2.1 Gerçekleşen eğitimler
sayısı
6.2.2 Eğitilmiş uzmanlar
sayısı
1500
1500
1500
7.1 Sosyal şemanın
kullanılması hakkında
sürekli bilgilendirici
kampanyaların
düzenlenmesi
SRM
7.2 Yılda en az 2 kampanya
düzenlenmiştir
1000
1000
1000
27
Hedef 4
Önlemler
1. EK kamu binalarına
erişimine ilişkin olarak
sahadaki mevcut durum
hakkında ihityaç analizi
2. EK sağlık kuruluşlarına
erişiminin incelenmesi ve
geliştirilmesi
EK için eşit erişim imkanlarının oluşturulması
Sorumlu
Eylemler
kuruluş
2016
1.1 EK erişimi hakkında
yerel düzeyde yürütülen
İHO
incelemeler
1.2 Özel sektör dahil olmak
üzere, EK kamu
kuruluşlarına erişiminin
İHO
önemi hakkında
bilinçlendirme
kampanyaları
2.1 EK için uygun sağlık
kuruluşlarına erişimi analizi
2.2.EK sağlık hizmeti
sağlayıcılarına erişiminin
önemi hakkında
bilinçlendirici kampanya
SM
IM
ŞUPM
2017
2018
Göstergeler
Yıllık maliyet
2016
2017
2018
1.1 Oluşturulan gruplar
1200
800
800
1.2 Kampanyalar sayısı
1600
1600
1600
1.1 EK ihtiyaçlarına
uyarlanmış sağlık
kuruluşları sayısı
1.2 EK için erişilebilir
kamusal sağlık kuruluşları
sayısı
1.3 EK için erişilebilir özel
sağlık kuruluşları sayısı
1.4 EK yaklaşım konusunda
sağlık personeline
uyarlanan iç düzenleme
600
600
600
2.2 Gerçekleşen
kampanyalar
800
800
800
28
2.3.1 Müdahaleyi
gerektiren kuruluşların
belirlenmesi
2.3.2 Erişim rampalarının
işleve geçirildiği
kuruluşların sayısı
2.3.3 EK ihtiyaçlarına göre
tuvaletler ile donatılmış
kuruluşların sayısı
3.1 Altyapısı uyarlanan ve
özel ihtiyacı olan çocukların
erişimi sağlanan okul sayısı
2.3.Erişim rampalarının
inşatı ve işlevselliği (EC
standartlarına göre max.
%6 eğimli), kamu sağlık
kuruluşlarında EK
standartlarına göre yapılan
tuvaletler
3.1.EK için okul altyapısının
düzenlenmesi ve
uyarlanması
3. Eğitimin her aşamasına
engelli çocukların
erişiminin sağlanması
4. Kamusal ulaşımda erişim
ve enformasyonun
sağlanması
3.2 Erişim rampalarının
inşatı ve işlevselliği (EC
standartlarına göre max.
%6 eğimli), eğitim
kuruluşlarında EK
standartlarına göre yapılan
tuvaletler
BEM
4.1.Kamusal ulaşım
istasyonlarındaki altyapı
uygunluğu
4.2.Kamusal ulaşım
araçlarının rampalar, tonik
ve görsel sinyaller ile
donatımı
KHM
6000
6000
6000
6000
6000
6000
3.2.1 Müdahaleyi
gerektiren kuruluşların
belirlenmesi
3.2.2. Erişim rampalarının
işleve geçiren eğitim
kuruluşları sayısı
3.2.3 EK ihtiyaçlarına göre
tuvaletler ile donatılmış
eğitim kuruluşları sayısı
6000
6000
6000
4.1.1 Duraklar dahil olmak
üzere, kamusal ulaşım
istasyonları sayısı
5000
5000
5000
4.2.1 Rampalar, tonik ve
görsel sinyaller ile
donatılmış kamusal ulaşım
araçları sayısı
2500
2500
2500
29
5.1 Uluslararası Engelli
Kişiler Sözleşmesi'ne atıfta
bulunarak hazırlanan
Politikalar sayısı
5.2 Kültür, gençlik ve spor
alanında Kültür, Gençlik ve
Spor Bakanlığı bölümleri
tarafından desteklenen
projeler sayısı
5.3 Yaz kampları, küçük
olimpiyatlar, vs. katılan
gençlerin (EK) sayısı
5.1.Engelli kişilere yönelik
sportif ve kültürel
etkinliklerin gerçekleşmesi
5. EK kültürel hayata
katılımını sağlayan
imkanların oluşturulması
5.2.Engelli kişilere yönelik
kültürel-artistik ve sportif
faaliyetleri içeren
projelerin finansi olarak
desteklenmesi
5.3.EK saflarından
gençlerin gençlik
faaliyetlerine dahil edilmesi
5.4.EK için bölgesel
işbirliğinin desteklenmesi
Hedef 5
Önlemler
KGSM
Belediye
Yürütmesi
EK bilgi, iletişim ve kamu ile siyasi hayata katılım hakkı
Sorumlu
Eylemler
kuruluş
2016 2017
5.4 Sonuçlar ve bölgesel
faaliyetlere katılım
2018
Göstergeler
3000
3000
3000
3000
3000
3000
1000
1000
1000
1500
1500
1500
Yıllık maliyet
2016
2017
2018
1. EK belediye düzeyinde
desteklenmesine yönelik
doğrulama listesi
mevcuttur
1.1 EK desteklenmesine
yönelik doğrulama
listesinin oluşturulması
İHO
1.1 İHO ile EK yönelik STK
personeli arasında en az iki
görüşme gerçekleşmiştir
0
0
0
2. EK yönelik STK-ları ile
sorumlu belediye organları
arasında bilgi alışverişi
artmıştır
2.1 İHO ve EK yönelik STKları arasında düzenli
koordinasyon/bilgilendirme İHO
görüşmeleri
gerçekleşmektedir
2.1. İHO ile EK yönelik STKları arasında yılda en az
dört bilgilendirme
toplantısının gerçekleşmesi
300
300
300
30
3. Belediyenin bütçeleme
sürecinde kapsayıcılığa yer
vermesi
4. Belediyenin EK ile ilgili
konular hakkında
bilinçlendirici faaliyetlere
yeterli mali destek
sağlaması
3.1 Yöresel, şehirsel ve
kırsal alanlarda bütçe ile
ilgili aleni toplantıların
düzenlenmesi
3.2 Aleni toplantılar
sırasında, EK çıkar grupları
tarafından alınan önerilerin
değerlendirilmesi
3.3 EK çıkar grupları
tarafından ileri sürülen
bütçe önerilerinin
alenileştirilmesi
4.1 Farkındalık gerektiren
konuların/alanların
belirlenmesi
İHO
3.1 Yılda en az iki
görüşmenin gerçekleşmesi
200
200
200
İHO
3.2 Gerekli görülen ve iyi
gerekçelendirilmiş
önerilerin
değerlendirilmesi
0
0
0
İHO
3.3 Önerilerin belediye
internet sayfasında
yayınlanması
0
0
0
400
400
400
1000
1000
1000
500
500
500
0
0
0
İHO
4.1 İHO ile EK yönelik STKları arasında yılda en dört
4.2 İHO tarafından mali
açıdan desteklenen en az
iki bilinçlendirici faaliyetin
desteklenmesi
4.2 Cinsiyet konuları
üzerine bilinçlendirici
faaliyetlerin desteklenmesi
İHO
5. EK kamusal hayata
katılımının istenen düzeye
çıkması
5.1 EK kamusal hayata
katılımı üzerine
bilinçlendirici
kampanyalarının
düzenlenmesi
İHO
5.1 Yılda en az 2
bilinçlendirici faaliyetin
gerçekleşmesi
6. Belediye Meclisi
danışmanlık gruplarının
resmi ve gayrı resmi EK
grupları ile danışması
6.1 Parlamenter grupların
EK temsilcileri ile düzenli
toplantılar düzenlemesi
Belediye
danışmanları
6.1 Gerçekleşen toplantı
sayısı ve ele alınan konu
sayısı
31
7. EK yönelik STK-ları
savunuculuk faaliyetleri
tarafından ileri sürülen
sonuçların
önceliklendirilmesi
7.1 İHO’nin düzenli
belediye başkanı
danışmanları toplantısında
öncelikleri tanıtması
8. EK saflarından bireylerin
karar alma faaliyetlerine
katılımının artması
8.1 EK Meclis toplantıları ve
kamu görüşmelerine
katılımına yönelik
kampanyaların
düzenlenmesi
8.2 Yöresel, şehirsel ve
kırsal alanlarda kamu
görüşmelerinin
gerçekleşmesi
8.3 Seçimlere katılımın
artması üzerine
bilinçlendirme
kampanyalarının
düzenlenmesi
9. EK siyasi katılımının
artması
9.1 Belediyenin EK siyasi
eğitim girişimini
desteklemesi
10. EK ayrımcılık
vakalarının ele alınması
konusunda işlevsel
mekanizmaların
oluşturulması
10.1 İHO belediye
düzeyinde EK yönelik
ayrımcılık vakaları üzerine
özetlenmiş raporlar
tasarlaması
10.2 Belediye Başkanı Ofisi
ne düzenli üç aylık raporu
ve gerçekleşen faaliyetler
raporunun sunulması
İHO
7.1 İHO’nin belediye
başkanı danışmanları
toplantısına katılımı
0
0
0
800
800
800
0
0
0
8.3 Seçimlerden önce en az
bir toplantının
gerçekleşmesi
800
800
800
9.1 EK siyasi eğitimi üzerine
30 kişiden oluşan en az iki
eğitim kursunun
düzenlenmesi
1500
1500
1500
10.1 Yılda en az dört
raporun tasarlanması
0
0
0
10.2 Yılda en az dört
raporun sunumu
0
0
0
kampanyanın
düzenlenmesi
İHO
32
10.3 İHO’nin EK karşı
ayrımcılık düzenlemesini
hazırlaması
11. EK ayrımcılık
durumunda kendi hakları
ve vatandaşlık görevleri /
sorumlulukları hakkında
bilinçlendirilmiştir
11.1 İHO’nin Hukuki
Hizmetler Sağlama Ofisi
işbirliği ile ücretsiz hukuki
danışmanlık hizmetleri
hakkında bilinçlendirme
kampanyaları düzenlemesi
10.3 Düzenlemenin
hazırlanmasına ilgili tüm
tarafların katılımı
İHO
11.1 Yıl içerisinde en az iki
bilinçlendirici faaliyetin
düzenlenmesi
0
0
0
500
500
500
33

Shkarkoni këtu

Transkript

Benzer belgeler

pravnı fakultet

Shkarkoni këtu

Technical Data Specification_P200C

Shkarkoni këtu

türkçe – hirvatça konuşma - Multi phrase book for travelers