Fide, Fide Yetiştirme ve Fide Bakımı, Ceren Ekşi

FİDE
YETİŞTİRİCİLİĞİ ve
BAKIMI
Ceren EKŞİ
Ziraat Yüksek Mühendisi
• Sebze türleri yetiştirme
şekillerine göre farklılık
gösterirler.
• Soğuk ve sıcağa karşı hassas
olmayan sebzelerin tohumları
direk olarak tarlaya ekilir.
• Bu sebze türleri;
• Havuç,maydanoz,ıspanak ve
bezelyedir.
• Diğer bir grup sebzeler ancak iklim
koşulları elverişli olduğu anda direk
tohum ekimi ile yetiştirilirler.
• Bu sebzeler soğan, fasulye, bakla,
hıyar, kavun, karpuz, turp gibi
sebzelerdir.
• Bu sebzelerin fidelerinin yetiştirilerek
tarlaya dikilmesi çoğu kez masrafı
kurtarmaz. Bu sebzelerde tarlaya direk
tohum ekimi önem kazanır.
• Vegetasyon devresi uzun sebzelerin
fidelerinin yastıklarda yetiştirilmesi ile
bitkilerin vegetasyon devreleri
kısaltılmış ve pazara bu sebzelerin
para getirdiği erken devrede ürün
çıkarılmış olur.
• Domates, biber, patlıcan, pırasa,
lahana, karnabahar, kereviz fide ile
üretimi yapılan sebzeler grubundadır.
• Sebze fideleri yastıklarda, tünellerde
ve seralarda yetiştirilebilmektedir.
• Yastıkların hazırlama zorluğu, taze
gübre bulmanın zor olması gibi
sorunlar nedeniyle kullanımı
azalmıştır.
• Bunun yerini seralar ve tüneller
almıştır. Son yıllarda hazır fide üreten
firmaların oluşması fide yetiştiriciliğini
ayrı bir sektör haline getirmiştir.
• Fide yetiştiriciliğinde son yıllarda
değişik
ortamlardan
yararlanılmaktadır.
Turbo,perlit,kum ve topraksız ortam
gibi,ancak sebze fideleri hangi ortamda
yetiştirilirse yetiştirilsin bol saçak
köklü,diri görünüşlü ,gövdesi kızarık
olanlardan seçilerek bahçeye
dikilmelidir.
• Sebze fidesi yetiştirmek için
hazırlanacak tohum yatağı sürgün
ve kök gelişmesini sağlayacak
derecede hava içeren,tohumla
toprak arasında teması sağlamaya
uygun olacak şekilde
hazırlanmasına dikkat edilmelidir.
• Fide yetiştirmede, fidenin yetiştirileceği
toprak ve iklim faktörlerinin
ayarlanması gerekir.
• Fide yetiştirme yerinde iklim faktörleri
sıcaklık, ışık, nem, havalandırma ve
hava hareketidir.
• Fide yetiştirilecek ortamda sıcaklık,
ışık ve nem dengesi iyi ayarlanmalıdır.
• Sıcaklığın, normalde yazlık sebzeler
için gündüz 21-24°C, gece 16-18°C;
kışlık sebzelerde gündüz 18-20°C,
gece 12-15°C arasında olması istenir.
• Ancak kış aylarında güneş ışıklarının
miktarı azaldığından, havalar
çoğunlukla bulutlu ve kapalı
olduğundan ışık şiddeti azdır ve bu az
ışık şiddeti ek ışıklandırma ile
arttırılmayacaksa, bu ışık şiddetine
göre, yukarıdaki sıcaklık dereceleri 35°C arasında düşürülmelidir. Sıcaklık
düşürülmezse, ışık azlığından ve
yüksek sıcaklıktan dolayı fideler boya
kaçar.
Neden fide ile üretim tercih
edilmektedir?
• Geniş alanlarda yapılan yetiştiricilikte
sağladığı yararlar nedeniyle fide ile
üretim tercih edilmektedir.
• Fide ile yetiştiricilikte tohum
sarfiyatının azalması.
• Toprak koşullarının tohumla ekime
uygun olmaması
• Uygun tohum ekim mibzerlerinin
yokluğu
• Yazlık sebzeler için erken ilkbahar
döneminde düşük sıcaklık risklerinden
korunma,
• Erkencilik sağlaması
• Düşük ve düzensiz çimlenmeyi ve
çıkışı önlenmesi
Fide Yetiştirme Yerleri
• Fideler seralarda, fide yastıklarında,
saksı veya tüp içinde yetiştirilir.
• Tüplü fide yetiştiriciliğinde hem yazlık
hem de kışlık sebzelerin tohumları
kasalara, plastik torbalara, saksılara
veya viyollere ekilmektedir.
• Viyollerin bakımı ve tarlaya taşınması
kolay olduğundan dolayı genelde
tohumlar farklı büyüklükteki fide
yetiştirme viyollerine ekilmektedir.
• Tohum ekim ortamı olarak torf, perlit,
vermikülit karışımları veya toprak, çiftlik
gübresi kullanılmaktadır.
• Viyollerde çimlenen tohumlar kışlık
sebzeler için sera altına, yazlık
sebzeler için ise gölge bir yere alınırlar.
• Tüplü fide yetiştiriciliğinde fidelerin
tarlada tutma oranı yüksek olması,
erkencilik sağlanması ve bitkilerin
düzenli gelişmesi gibi faktörler etkili
olduğundan ötürü ülkemizde tüplü fide
ile yapılan yetiştiricilik son yıllarda
artmıştır.
İyi Bir Fidenin Özellikleri
Nelerdir?
•
•
•
•
•
Sağlıklı ve yüksek verim elde
edebilmek için fidelerde aşağıdaki
özellikler olmalıdır:
Fide diri olmalı
Kuru maddece zengin olmalı
Fazla genç veya fazla yaşlı olmamalı
Fideler çok fazla boylanmamalı
Kalın ve kuvvetli olmalı
• Bazı türlerde kendine özgü mumsu
tabaka ve renkler oluşmalı
• Kök sistemi sağlam ve tam olmalı,
mümkünse üzerinde bir miktar toprak
bulunmalı
• Fidelerin tümü aynı büyüklükte ve
gelişme döneminde olmalı
Sebze Fidesinde Dikim Öncesi
Dikkat Edilmesi Gerekenler
• Toprak tavında ve iyi şekilde işlenmiş
olmalıdır.
• Toprak organik maddece zengin
olmalı değilse takviye edilmelidir.
• Seranın veya tarlanın toprak ve su
analizleri yaptırılmalıdır.
• Toprak hastalık ve zararlı
etmenlerine karşı steril edilmelidir.
• Yabancı ot problemi var ise kontrolü
için kültürel ve gerekiyorsa bitki
türüne uygun kimyasal önlemlerin
alınması gerekmektedir.
• Çift sıralı dikimler tercih edilmelidir.
• Fideleri dikim esnasında ana
gövdenin hemen üstünden
yapraklarından tutarak dikim
gerçekleştirilir.
.
• Dikim sırasında kesinlikle boğaz
doldurma işlemi yapılmamalıdır.
• Dikim sonrası mutlaka can suyu
verilmelidir.
Sebze Fidesi Tohum Atımının
Aşamaları
• Mikserde torf karşımının hazırlanması
ve tohum atma makinasına
aktarılması
• Viyollerin viyol şarjörine yerleştirilmesi
• Makinanın viyolleri alması ve torf
doldurup sıkıştırması
• İz vurucunun viyol gözlerine iz vurarak
tohum atım yataklarını açması
• Tohum atım başlığının tohumları
alması ve viyol gözlerine
yerleştirilmesi
•
Tohum atılan viyollerin vermikulitle
kapanması
• Viyollerin sulanması
• Viyollerin otomatik istiflenmesi
• Viyollerin paletlere yerleştirilmesi
Sebze Fidelerinin Teslim
Edilmesi
• Fide viyollerini straforlardan çıkarttıktan
sonra nakliyeye mukavemetli karton
kutulara yerleştirilerek kargoya verilir.
Fideliklerde Bakım İşlemleri
• Sebze türlerine göre tohumlar 7-15
gün içinde çimlenirler. Fidelerin iyi bir
gelişme gösterebilmeleri için tohum
ekiminden itibaren bakımlarına çok
dikkat ve özen gösterilmesi
gerekmektedir.
• Fidelikte yapılacak bakım işleri
arasında zamanında ve yeteri kadar,
hava koşullarına bağlı olarak
• sulama,
• yabani otların ayıklanması,
havalandırma
• hastalık ve zararlılara karşı 10-15
günde bir fungusit ve insektisitlerle
ilaçlama gerekmektedir.
• Ülkemizde fide üretimi yapılan her yerde
fide çökerten hastalığı görülmektedir.
• Çökerten hastalığı bitki üzerinde fide
döneminde etkili olmaktadır. Çıkıştan
önce zarar meydana gelebilir. Bitki, fide
dönemindeyken toprakla temas eden kök
boğazından itibaren yatmaya başlar.
Fidelerde, çıkış dönemi öncesinde ve
sonrasında görülebileceği gibi toplu
ölümlere neden olmaktadır.
• Çökerten hastalığının etkili olabilmesi
için fideliğin, hastalık için uygun
koşullarda bulunması yeterli olacaktır.
Kültürel Mücadele
Yöntemleri
1)
Hastalık belirtisi gösteren ya da
zarar gören fidelerin harç toprağı
boşaltılmalı ve içerisi temizlenmelidir. Bu
işlem sonrasında yeniden fidelik toprağı
hazırlanabilir.
2)
Hastalıklı fideler, diğer fidelerden
ayrılmalı ve tohum ekimi sık
olmamalıdır.
3)
Fideler fazla sulanmamalı ve sık
sık havalandırılmalıdır.
4) Aşırı azotlu gübre kullanımından
kaçınılmalıdır.
5) Fidelik kurulacak alan doğru olarak
seçilmeli ve güneş alımı
engellenmemelidir. Ayrıca fidelik soğuk
rüzgarlardan korunmalıdır.
Kullanılabilecek Bazı ilaç
çeşitleri
a)
Bordo bulamacı- Bakır
Sülfat
b)
Bakır oksiklorid %50
c)
Captan %50
d)
Hymexazol 360g/l
e)
Propineb %70
f)
Mancozeb %80
g)
Maneb %80
• Sağlıklı fide elde edebilmek için bitkiyi
fide döneminde beyaz sineğe karşı
korumak için önlem alınmalıdır.
• Bunun için;
Havalandırma açıklıkları mutlaka
tül( 462 mm) ile kapatılmalıdır.
Sera çevresinde ve içindeki
yabancı otlar yok edilmelidir.
• Sera içindeki nemi aşırı yükseltmemek
için gereksiz sulamalardan kaçınmalı
ve havalandırma yeterli düzeyde
yapılmalıdır.
• Gereğinden fazla azotlu gübre
uygulamasından kaçınılmalıdır, bitki
bünyesindeki azot beyaz sinek için
uygun bir besin ortamıdır.
• Seralardaki giriş-çıkış ve
havalandırma açıklıkları, erginlerin
girmesini önlemek amacıyla tül ile
kapatılmalıdır.