azərbaycan aşıq şernindən seçmələr 2/2 cild

Transkript

ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ
ÀØÛÃ ØÅÐÈÍÄßÍ
ÑÅ×ÌßËßÐ
ÈÊÈ ÚÈËÄÄß
ÛÛ ÚÈËÄ
“ØßÐÃ-ÃßÐÁ”
ÁÀÊÛ-2005
Áó êèòàá “Àçÿðáàéúàí àøûãëàðû âÿ åë øàèðëÿðè. Èêè úèëääÿ. Û úèëä”
(Áàêû, Åëì, 1983) íÿøðè ÿñàñûíäà òÿêìèëëÿøäèðèëÿðÿê
òÿêðàð íÿøðÿ ùàçûðëàíìûøäûð
Òÿðòèá åäÿíëÿð:
ßùëèìàí Àõóíäîâ
Èñðàôèë Àááàñëû
Ùöñåéí Èñìàéûëîâ
894.3611 - dc 21
AZE
Àçÿðáàéúàí àøûã øåðèíäÿí ñå÷ìÿëÿð. Èêè úèëääÿ. ÛI úèëä. Áàêû, “Øÿðã-Ãÿðá”,
2005, 424 ñÿù.
Àçÿðáàéúàí àøûüû ùÿð çàìàí îëäóüó êèìè áó ýöí äÿ, ÿëèíäÿ ñàç êÿíäëÿðè
ýÿçèð, òîéëàðäà, áàéðàì øÿíëèêëÿðèíäÿ, õàëãûí ãóðäóüó ìÿúëèñëÿðäÿ ñàç ÷àëûð,
íÿüìÿ âÿ äàñòàí ãîøóð, þç èôàñû èëÿ õàëãûí ðóùóíó îõøàéàðàã îíà ýþçÿë äóéüóëàð àøûëàéûð. Áöòöí âàðëûüûéëà åëèíÿ-îáàñûíà áàüëû ùÿìèí ñÿíÿòêàðëàðûí ñþçöñþùáÿòè úàíëû õàëã äàíûøûã äèëèíèí ýþçÿëëèêëÿðèíè âÿ èíúÿëèêëÿðèíè þçöíäÿ áèðëÿøäèðèð.
Ýåíèø îõóúó êöòëÿñèíÿ òÿãäèì îëóíàí áó úèëäÿ Àøûã ßëÿñýÿð, Àøûã Ðÿúÿá,
Àøûã Ãóðáàí, Àøûã Ìåùäè, Ïàäàðëû Àáäóëëà, Ìîëëà Úóìà, Çîäëó Óñòà Àáäóëëà,
×îáàí ßôãàí, Áîçàëãàíëû Àøûã Ùöñåéí, Àøûã Ñÿìÿä, Õÿééàò Ìèðçÿ, Ýþé÷ÿëè
Àøûã Ìóñà, Àøûã Øÿìøèð, Õûíäû Ìÿììÿä, Àøûã Ùöñåéí Úàâàí, Àøûã Ùöñåéí
Ñàðàúëû, Àøûã Êàìàíäàð âÿ áàøãà íå÷ÿ-íå÷ÿ åë àøûüûíûí, åë øàèðèíèí ýÿðàéëûëàðû,
ãîøìàëàðû, òÿúíèñëÿðè, äèâàíèëÿðè, ìöõÿììÿñëÿðè, áàéàòûëàðû äàõèë åäèëìèøäèð.
ISBN 9952-418-42-3
© “ØßÐÃ-ÃßÐÁ”, 2005
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè
ÈËÙÀÌ ßËÈÉÅÂÈÍ
“Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ ëàòûí ãðàôèêàñû
èëÿ êöòëÿâè íÿøðëÿðèí ùÿéàòà
êå÷èðèëìÿñè ùàããûíäà”
12 éàíâàð 2004-úö èë òàðèõëè ñÿðÿíúàìû
èëÿ íÿøð îëóíóð âÿ þëêÿ êèòàáõàíàëàðûíà
ùÿäèééÿ åäèëèð
ÀØÛÃ ßËßÑÝßÐ
(1821-1926)
ÝßÐÀÉËÛËÀÐ
ÕÎØ ÝßËÄÈÍ
Ãÿäÿì ãîéóá àñòà-àñòà,
Ñÿí áó äèéàðà õîø ýÿëäèí!
Ñöçäöðöá àëà ýþçëÿðè,
Ãàøëàðû ãàðà, õîø ýÿëäèí!
Îüðóí äóðóá, ãûéà áàõäûí,
Ìöæýàíûí ñèíÿìÿ ÷àõäûí,
Úèñìèìè éàíäûðûá éàõäûí,
Àëûøäûì íàðà, õîø ýÿëäèí!
Ãàéíàéûá, ïåéìàíûì äîëóá,
Ñàðàëûá ýöë ðÿíýèì ñîëóá,
Ùÿñðÿòèí ÷ÿêìÿêäÿí îëóá,
Ñèíÿì ñÿäïàðà, õîø ýÿëäèí!
Äîñòóí âÿôàñûíû ýþðäöì,
Ñå÷èá, ñåâèá, êþíöë âåðäèì,
Òÿçÿëÿíäè êþùíÿ äÿðäèì,
Äÿðäèìÿ ÷àðà, õîø ýÿëäèí.
Ñèíÿìäè åøãèí äÿôòÿðè,
Ñÿíñÿí äèëèìèí ÿçáÿðè,
Éàçûã Àøûã ßëÿñýÿðè,
×ÿêìÿéÿ äàðà, õîø ýÿëäèí!
ÉÅÐÈÄÈ
Áèð ýþçÿë êå÷äè ãàðøûäàí,
Ñàëëàíäû, éàíà éåðèäè.
Êèðïèê ÷àõäû, îüðóí áàõäû,
Îä ñàëäû úàíà, éåðèäè.
4
Îâ÷ó òÿê áÿðÿäÿ äóðäó,
Ãàøëàðûíäàí êàìàí ãóðäó,
Ìöæýàíûí ñèíÿìÿ âóðäó,
Ãÿìçÿñè ãàíà éåðèäè.
Ùàíû áåëÿ ùóðè, ãûëìàí?!
Åéëÿìèð äÿðäèìÿ äÿðìàí.
×åøìèì éàøû îëóá öììàí,
Éàøûëáàø ñîíà éåðèäè.
Úàìàëûí áÿíçÿòäèì àéà,
ßùñÿí ãöäðÿò âåðÿí ïàéà.
Åíäèðèá ñàëìàäû ñàéà,
Äîñò ìåùðèáàíà, éåðèäè.
Äåäèì: ãûç, ýåòìÿ, àìàíäû,
ßëÿñýÿð îäóíà éàíäû.
Äåäè: ãîúàäû, ïèðàíäû,
Ìÿðäö-ìÿðäàíÿ éåðèäè.
ÝÞÇßË
Íÿ áàõûðñàí ïÿíúÿðÿäÿí,
Õóìàð ýþçöí ñöçÿí ýþçÿë?!
Ñåéðàãóáëà àøíà îëóá,
Áàüðûì áàøûí ÿçÿí ýþçÿë?!
Áöëëöð áóõàã, áÿéàç ýÿðäÿí,
Àüëûì àïàðûð ñÿíäÿí,
Éàõàñûíà ùÿðäÿí-ùÿðäÿí,
Èíúè, ñÿäÿô äöçÿí ýþçÿë!
Ãÿëáèìè éàíäûðäûí îäà,
Ñèðð ñþçöìö âåðìÿ éàäà,
Óéóáñàí çàëûì õîðéàäà,
Ìÿíäÿí êÿíàð ýÿçÿí ýþçÿë!
5
Ýöìöø êÿìÿð, èíúÿ áåëëè,
Àü áèëÿêëè, íàçèê ÿëëè,
Àé ãàáàãëû, ñèéàù òåëëè,
Öðÿéèìè öçÿí ýþçÿë!
Õÿéàëûì ÷àøûð ýöëÿíäÿ,
Ïöíùàí äÿðäèìè áèëÿíäÿ.
ßëÿñýÿð ñèçÿ ýÿëÿíäÿ,
Ñûüàëëàíûá áÿçÿí, ýþçÿë!
ÌÀÐÀË
Ñÿùÿð-ñÿùÿð ÷åøìÿ öñòÿ
Äóðóð áîéó áàëà Ìàðàë,
Àëà ýþçëÿð ýèðèá ãÿñäÿ,
Èñòÿð úàíûì àëà Ìàðàë!
Ñåâäèì çàëûì, áàüðû äàøû,
Àëìàç êèðïèê, ãÿëÿì ãàøû,
Òÿðëàí ýþðöá éàøûëáàøû,
Ñàüûí, ãàéíàã ÷àëà, Ìàðàë!
Àü öçäÿ õàëûí áÿíþâøÿ,
Àç ãàëûð áàüðûìû äåøÿ,
Ìÿúíóíëóãäó ìÿíÿ ïåøÿ,
Äöøìöøÿì ìàùàëà, Ìàðàë!
Þïìÿäèì àëà ýþçöíäÿí,
Äîéìàäûì øèðèí ñþçöíäÿí,
Ìÿíè àéûðûá þçöíäÿí,
Ñàëìà äàëäàí-äàëà, Ìàðàë!
Úàìàëûíäû øÿìñö-ãÿìÿð,
Âÿñôèí îëóá äèëäÿ ÿçáÿð,
Óúóíäàí éàçûã ßëÿñýÿð,
Äþíöáäö àáäàëà, Ìàðàë!
6
ÚÅÉÐÀÍ
Äóðóì äîëàíûì áàøûíà,
Ãàøû, ýþçö ãàðà, Úåéðàí!
Ùÿñðÿòèíäÿí õÿñòÿ äöøäöì,
Åéëÿ äÿðäÿ ÷àðà, Úåéðàí!
Ñþç åøèäèá, ÿðçèì ãàíñàí,
Ìÿí éàíûðàì, ñÿí äÿ éàíñàí,
Þçöí áèð òöëÿê òÿðëàíñàí,
Íèéÿ óéäóí ñàðà, Úåéðàí?!
ßëÿñýÿðÿì, àáäàë îëëàì,
Åøãèí ýèðäàáûíäà ãàëëàì,
Êöñäöðìöøÿì, êþíëöí àëëàì,
Éàëâàðà-éàëâàðà, Úåéðàí!
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÅÉËßÌÈØßÌ
Àëà ýþçëöì, ñÿíäÿí àéðû äöøÿëè,
Ùèúðàíûí ãÿìèéëÿ êåô åéëÿìèøÿì,
Àù-âàéûíàí ýöíöì êå÷èá äöíéàäà,
Äÿðä àëûá, ãÿì ñàòûá, íÿô åéëÿìèøÿì.
Ñÿíäÿí àéðû øàä îëìóðàì, ýöëìöðÿì,
Úàíûìäàí áåçìèøÿì, þëÿ áèëìèðÿì,
Íÿ ìöääÿòäè ãóëëóüóíà ýÿëìèðÿì,
Áàüûøëà òÿãñèðèì, ñÿô åéëÿìèøÿì.
Ùÿñðÿò ãîéìà ýþçö ýþçÿ, àìàíäû!
Éàíäû áàüðûì, äþíäö êþçÿ, àìàíäû!
Êå÷ÿí ñþçö ÷ÿêìÿ öçÿ, àìàíäû!
Ùÿäéàí äàíûøìûøàì, ëàô åéëÿìèøÿì.
7
Èíñàôäûìû, ýöëÿ ùÿìäÿì õàð îëà?!
Òöëÿê òÿðëàí îâëàüûíäà ñàð îëà?!
ßëÿñýÿð èñòÿéèð áèð áàçàð îëà,
Ñå÷ìèøÿì ýþâùÿðè, ñàô åéëÿìèøÿì.
ÃÎÉÌÀÄÛ
Ùå÷ êÿñ ìÿíèì êèìè êå÷èá ñÿðèíäÿí,
Ñèíÿñèí îõëàðà íèøàí ãîéìàäû.
Êþíöë ïÿðâàçëàíäû éàðû ýþðìÿéÿ,
Ãàð êÿñäè éîëëàðû, áîðàí ãîéìàäû.
Éàð ÷ûõäû ãàðøûìà éàìàí ùàëûìäà,
Ýþçöì ãàëäû î áèìöðâÿò çàëûìäà,
Ñþéíàëû áàøûíû ãîéäó éîëóìäà,
Ùöñåéí ïÿë âóðäó, Ùàñàí ãîéìàäû.
Àü ÷èò äèçëèê ýåéèá, ýþáÿñè àëà,
Ýþð íåúÿ ÷èíëÿéèá ãàáàüà, äàëà,
ßíäàìûí ãóéðóãäó, àñòà ÷àëõàëà,
Àëäû, ìÿíäÿ äèíö-èìàí ãîéìàäû.
ÉÀÐÀØÛÐ
Ñàëëàíà-ñàëëàíà ýÿëÿí Ñàëàòûí,
Î ñÿðõîø éåðèøèí éîëà éàðàøûð.
Ñàëûáñàí ýÿðäÿíÿ ùåéêÿë ùÿìàéèë,
Ãûçûë áàçóáÿíäëÿð ãîëà éàðàøûð.
Ñèíÿì äÿðä ÿëèíäÿí îëäó éàðàëû,
Ñÿíè ýþðÿíëÿðèí ÷àøûð õÿéàëû,
Áöðöéöá çöëôöíö áàøûíûí øàëû,
Ùåðàòû êÿëàüàé øàëà éàðàøûð.
Êþíëöì ìàéèë îëóá ñèéàù òåëèíÿ,
Íàçèê áàðìàüûíà, øöìøàä ÿëèíÿ.
ßúÿá ãóðøàíûáäû èíúÿ áåëèíÿ,
Ýöìöø êÿìÿð ãÿääè-äàëà éàðàøûð.
8
Îëìàç ñÿíèí êèìè áèð ãþí÷ÿ äÿùàí,
Áåùèøòäÿí ýÿëèáñÿí, àé ùóðè-ãûëìàí!
Òóòóáñàí äÿñòèíäÿ áÿíþâøÿ, ðåéùàí,
Ýöëýÿç éàíàüûíà ëàëà éàðàøûð.
Éàçûã ßëÿñýÿðÿ ÷îõäó çàâàëûí,
Àïàðûð àüëûìû ýöíÿø úàìàëûí.
Íÿ ýþé÷ÿê ýþðöíöð öçöíäÿ õàëûí,
Ýöëýÿç çÿíÿõäàíûí õàëà éàðàøûð.
ÉÀÕØÛÄÛ
Àðèô îëàí, ýÿëèí ñèçÿ ñþéëÿéèì,
Èéèä ñþçö ìÿðä-ìÿðäàíÿ éàõøûäû.
Êèøè ýÿðÿê äåäèéèíäÿí äþíìÿñèí,
Áèèëãàðäàí áèð çÿíàíà éàõøûäû.
Ãÿëáè äöç îëàíûí åâè ùàú îëó,
Ãîíøóéà êÿú áàõàí þçö àú îëó,
Èêèàðâàäëûëûã ìàðäàí1 àúû îëó,
Áåç ýåéäèðñÿí áèð úàíàíà éàõøûäû.
ßëÿñýÿð êþâñÿðäÿí áàäÿ è÷ÿíäÿ,
Ýÿøò åëÿéèá, ìÿðä-íàìÿðäè ñå÷ÿíäÿ,
Ýöçÿðàí õîø îëóá, ýöí õîø êå÷ÿíäÿ,
Àü îòàãäàí òþâëÿõàíà éàõøûäû.
ßÂßÇÄÈ
Ýþçÿëëÿð ñóëòàíû, àé Ñÿëáè õàíûì,
Ñàëëàíûøûí áèð ìàùàëà ÿâÿçäè.
Ýþçëÿðèíÿ ãèéìÿò ãîéà áèëìèðÿì,
Ãàøûí áèð òöìÿíëèê ìàëà ÿâÿçäè.
__________
1
Ìàð – èëàí
9
Ñöðàùè ýÿðäÿíëè, ãÿääè ìþòÿäèë,
Ñÿíè ýöë éàðàäûá Úàááàðè-Úÿëèë.
Ëÿáëÿðèí øèðÿñè àáè-Ñÿëñÿáèë,
Ëÿççÿòè äöíéàäà áàëà ÿâÿçäè.
ßëÿñýÿðèí àüëûí àëäûí ñÿðèíäÿí,
Ñàô ýþâùÿðñÿí, ñÿððàô ñå÷èá äÿðèíäÿí.
Ñÿí áèð ýöëñÿí øÿáíÿìëÿðèí òÿðèíäÿí,
Äåìÿê îëìàç ñÿíÿ ëàëà ÿâÿçäè.
ÇÖËÔËßÐÈÍ
Àé íàçÿíèí, õàòèðèíÿ äÿéìÿñèí,
Ýÿðäÿíäÿí àéðûëûá ãàðà çöëôëÿðèí.
Àëà ýþçëÿðèíÿ ìàéèë îëìóøàì,
Ýöíàùêàðàì, ÷ÿêèð äàðà çöëôëÿðèí.
Ýþçÿë, ñÿí äÿ ìóðàäûíà ÷àòìàäûí,
Áÿííà îëóá, ñûíûã êþíöë éàïìàäûí,
Òÿðëàí èäèí, þç òàéûíû òàïìàäûí,
Ýåòäè, ãèñìÿò îëäó ñàðà çöëôëÿðèí.
ßëÿñýÿð äÿ åøãÿ äöøöá îõóéóð,
Ìöæýàíëàðûí ñèíÿì öñòÿ òîõóéóð,
ßíäàìûíäàí ãûçûë ýöëëÿð ãîõóéóð,
Ãîéìà äàüûëìàüà, äàðà çöëôëÿðèí.
ÉÀÂÀØ ÝÅÒ
Ýåéèíèá, ãóðøàíûá ñåéðÿ ÷ûõàí éàð,
Àëàýþçëö Ñÿùíÿáàíûì, éàâàø ýåò!
Áèð ãûéà áàõàíäà åâëÿð éûõàí éàð,
Úÿëëàä îëóá òþêìÿ ãàíûì, éàâàø ýåò!
Ìÿí ñÿíÿ àøèãÿì, ñÿí ìÿíÿ õàòà,
Äÿùàíûí áÿíçÿéèð ãÿíäÿ, íàáàòà,
Ëÿáèí òÿíÿ âóðóð àáè-ùÿéàòà,
Ãîéíó úÿííÿòè-ðèçâàíûì, éàâàø ýåò!
10
ßëÿñýÿðÿì, îëäóì äÿëè, äèâàíà,
Àò ìöæýàíûí, ñèíÿì ãîéäóì íèøàíà,
Ñàëëàíûøûí áÿíçÿð ùóðè-ãûëìàíà,
Êÿáÿì, ãèáëÿì, äèí-èìàíûì, éàâàø ýåò!
ÂÀÐÛÉÌÛØ
Íÿëÿð ýþðäöì, ýÿøò åëÿäèì äöíéàíû;
Ùÿð áèð èøèí ãèëö-ãàëû âàðûéìûø.
Éàõøû ýöíöí îëóðìóøñà éàìàíû,
Éàìàí ýöíöí éàõøû ùàëû âàðûéìûø.
Ùàãã ñþçÿ ýÿðÿêäè äöç ãèéìÿò îëñóí,
Ãèéìÿòè âåðìÿéÿ ìÿðèôÿò îëñóí,
Èíñàíäà èíñàíëûã, ñÿõàâÿò îëñóí,
Íåéëÿðÿì êè, úàù-úÿëàëû âàðûéìûø.
Ãàéûì àüà, íèéÿ ôèêðÿ äàëûðñàí?
Éîõñà êè, þçöíäÿí ùåñàá àëûðñàí,
Ñàéûëìàç ìåùìàíà êå÷ÿ ñàëûðñàí,
Ñàéäûüûí ãîíàüà õàëû âàðûéìûø.
×îõ ýÿçìèøÿì, àç ýþðìöøÿì äàíÿíäÿ,
Äåìÿëèéÿì ñþçöí éåðè ýÿëÿíäÿ,
Èíñàí öçöí ýþðìÿéÿñÿí äþíÿíäÿ,
À÷ûëàíäà õîø úàìàëû âàðûéìûø.
Àòàø àëûá ÷îõ äà éàíìà, ßëÿñýÿð,
Ñÿíÿòèíäÿí ùå÷ óñàíìà, ßëÿñýÿð,
Þç-þçöíÿ ãóáàðëàíìà, ßëÿñýÿð,
Äöíéàíûí Óðóñòàì-Çàëû âàðûéìûø.
ÄßÉÌßÌÈØ
Äàä ñÿíèí ÿëèíäÿí, à ãàíëû ôÿëÿê!
Êþíöë ùÿñðÿò ãàëäû éàðà äÿéìÿìèø!
Êþùíÿ éàðàì ãþâð åéëÿäè òÿçÿäÿí,
Òÿáèá íåøòÿð âóðäó éàðà äÿéìÿìèø!
11
Ýþçöì ãàëäû ÿëèô, áåéäÿ, éàñèíäÿ,
Éàðàäàíûì, êþìÿê åéëÿ éà ñèíäÿ.
Ãàëäûì ñÿìÿíäÿð òÿê ãÿì äÿðéàñûíäà,
Éàíäû áàëö-ïÿðèì íàðà äÿéìÿìèø!
ßëÿñýÿð, öñéàíûí ÷ûõûáäû ñàíäàí,
Þëäöðñÿí çÿíáóðó, ÿë ÷ÿêìÿç øàíäàí,
Ùÿðúàéûäàí, ìöõÿííÿñäÿí, íàäàíäàí,
Íÿ ñþç ãàëäû ñÿíÿòêàðà äÿéìÿìèø?!
ÉÀÌÀÍ ÀÒ
Áó äöíéàäà ö÷ øåé áàøà áÿëàäû:
Éàìàí îüóë, éàìàí àðâàä, éàìàí àò.
Èñòÿéèðñÿí ãóðòàðàñàí ÿëèíäÿí,
Áèðíè áîøëà, áèðíè áîøà, áèðíè ñàò.
Îâ êå÷äè áÿðÿäÿí, àòà áèëìÿçñÿí,
Ó÷äó ýåòäè ÿëäÿí, òóòà áèëìÿçñÿí,
Éåðèñÿí, éöéöðñÿí, ÷àòà áèëìÿçñÿí,
Ýþðöðñÿí êè, áàõòûí éàòäû, ñÿí äÿ éàò.
Ãûëìà ßëÿñýÿðè ìÿùðóìè-äèäàð,
Òÿðÿùùöì åò ìÿíÿ áèð áóñÿ, åé éàð!
Èñìèí ö÷ ùÿðôèëÿ åéëÿðÿì àøêàð:
Áèðè “êàô”äû, áèðè “ëàì”äû, áèðè “ñàò”.
ÉÅÒÌßÄÈ
Þìðöì àù-âàéíàí êå÷äè äöíéàäà,
Ùÿñðÿò ãàëäûì, ÿëèì éàðà éåòìÿäè.
Íå÷ÿ íàìÿ éàçäûì úàíàí ÿëèíÿ,
Ùå÷ áèðèñè î äèéàðà éåòìÿäè.
Íÿ äîéóíúà íàçëû éàðû ýþðìÿäèì,
Íÿ äèëèìëÿ ÿùâàëûíû ñîðìàäûì,
Áàü áÿñëÿäèì, ãþí÷ÿ ýöëöí äÿðìÿäèì,
Õÿçàí îëäó, áàü÷àì áàðà éåòìÿäè.
12
Äàüëàðûí êþéñöíäÿ ãàð íèøàíàñû,
Ýöë öñòÿ ýþðöíöð õàð íèøàíàñû,
Þëöðÿì, ãÿëáèìäÿ éàð íèøàíàñû,
Ýþçö éîëäà, èíòèçàðà éåòìÿäè.
Ýþçö éàøëû, åé ôöãÿðà ßëÿñýÿð,
Èøè ÿéñèê, áàõòû ãàðà ßëÿñýÿð,
Îëìàäû äÿðäèíÿ ÷àðà, ßëÿñýÿð,
Ùÿñðÿò ÿëèí î äèëäàðà éåòìÿäè.
ÄÀÜËÀÐ
Áàùàð ôÿñëè, éàç àéëàðû ýÿëÿíäÿ,
Ñöñÿíëè, ñöíáöëëö, ëàëàëû äàüëàð.
Éîõñóëó, ÿðáàáû, øàùû, ýÿäàíû
Òóòìàç áèð-áèðèíäÿí àðàëû äàüëàð.
Õÿñòÿ ö÷öí òÿïÿñèíäÿ ãàð îëóð,
Ùÿð úöð ÷è÷ÿê à÷ûð, ëàëÿçàð îëóð,
×åøìÿñèíäÿí àáè-ùÿéàò úàð îëóð,
Äàüûäûð ìþùíÿòè, ìÿëàëû äàüëàð.
Éàçûí áèð àéûäû ÷îõ éàõøû ÷àüûí,
Êÿñèëìÿç ÷åøìÿíäÿí ýþçÿë éûüíàüûí,
Àõòàðìà ìîòàëûí, éàüûí, ãàéìàüûí...
Çÿíáóð ÷è÷ÿéèíäÿí áàë àëû, äàüëàð,
Éàéûí ÿââÿëèíäÿ äþíöðñÿí õàíà,
Ñîí àéäà áÿíçÿðñÿí éåòêèí áîñòàíà,
Ïàéûçûí çÿùìÿðè ãîéóð âèðàíà,
Äàüûäûð öñòöíäÿí úÿëàëû, äàüëàð.
Ýàùäàí ÷èñêèí òþêÿð, ýàù äóìàí åéëÿð,
Ýàù ýÿëèá-ýåäÿíè ïåøèìàí åéëÿð,
Ýàùäàí ãåéçÿ ýÿëÿð, íàùàã ãàí åéëÿð,
Äèíøÿìÿç ùàðàìû, ùàëàëû äàüëàð.
13
Àü õàëàò áöðöíÿð, çÿðíèøàí ýåéìÿç,
Ùå÷ êÿñè äèíäèðèá êåéôèíÿ äÿéìÿç,
Ñÿðäàðà ñþç äåìÿç, øàùà áàø ÿéìÿç,
Ãöäðÿòäÿí ñÿíýÿðëè, ãàëàëû äàüëàð.
Êþ÷ÿð åëëÿð, äöøÿð ñÿíäÿí àðàëû,
Ôèðãÿòèíäÿí ýöë-íÿðýèçèí ñàðàëû,
ßëÿñýÿð Ìÿúíóí òÿê éàðäàí éàðàëû,
Ýÿçÿð ñÿíäÿ äÿðäëè-íàëàëû, äàüëàð.
ÄÖØßÐÑßÍ
Ìÿüðóðëóã åéëÿéèá, óñòàäàì äåìÿ,
Âàõò îëàð, áèð éåðäÿ äàðà äöøÿðñÿí
Áàø òöëÿê äåéèëñÿí, ÷îëïà áàëàñàí,
Ñÿðýÿðäàí ãàëàðñàí, òîðà äöøÿðñÿí.
Àë÷àãäà äàéàí êè, ÷ûõàñàí áàøà,
Òöëêöñÿí, àñëàíëà ýèðìÿ ñàâàøà,
Ýÿë éàïûøìà ýöúöí ÷àòìàéàí äàøà,
Ýþòöðÿ áèëìÿçñÿí, çîðà äöøÿðñÿí.
Áèçÿ ñàòìàýûíàí èøâÿ-íàçûíû,
Çèìèñòàíà äþíäÿðÿðÿì éàçûíû,
Ñîéàðàì ëèáàñûí, àëëàì ñàçûíû,
Éàë-ãóéðóüó éîëóã, éîëà äöøÿðñÿí.
Ñàõëà äèëèí, þçöí ö÷öí éàüûäû,
Àøûã ßëÿñýÿðèí îäëó ÷àüûäû,
×àëàð ãàéíàüûíà, ñÿíè äàüûäû,
Ýþéäÿí éåðÿ ïàðà-ïàðà äöøÿðñÿí.
ÄÖØÌÖØßÌ
Ùÿðúàéûíûí, äèëáèëìÿçèí óúóíäàí
Äþíÿ-äþíÿ íÿ çèéàíà äöøìöøÿì!
Äîéìàã îëìàç ýþçÿëëÿðèí áîéóíäàí,
Ïÿðâàíÿ òÿê éàíà-éàíà äöøìöøÿì.
14
Äþâëÿòèì ÷îõ îëäó, ãûéìàäûì ïóëà,
Êîð îëäó ýþçëÿðèì, éàïûøäûì äóëà,
Íÿ þëöð, íÿ èòèð, úàíûì ãóðòóëà,
Ìÿúíóí êèìè áèéàáàíà äöøìöøÿì.
ßëÿñýÿð êå÷èáäè íàìóñ-àðûíäàí,
Àëÿì éàòìàç ìÿíèì àùû-çàðûìäàí,
Áîøàñàì ãîðõóðàì îüëàíëàðûìäàí,
Áîøàéà áèëìèðÿì, ãàíà äöøìöøÿì.
ÝßÐßÊÄÈ
Àøûã îëóá äèéàð-äèéàð ýÿçÿíèí,
ßçÿë áàøäà ïöðêàìàëû ýÿðÿêäè.
Îòóðóá-äóðìàãäà ÿäÿáèí áèëÿ,
Ìÿðèôÿò åëìèíäÿ äîëó ýÿðÿêäè.
Õàëãà ùÿãèãÿòäÿí ìÿòëÿá ãàíäûðà,
Øåéòàíû þëäöðÿ, íÿôñèí éàíäûðà,
Åë è÷èíäÿ ïàê îòóðà, ïàê äóðà,
Äàëûñûíúà õîø ñÿäàëû ýÿðÿêäè.
Äàíûøäûüû ñþçöí ãèéìÿòèí áèëÿ,
Êÿëìÿñèíäÿí ëÿëö ýþâùÿð ñöçöëÿ,
Ìÿúàçû äàíûøà, ìÿúàçû ýöëÿ,
Òàìàì ñþçö ìöÿììàëû ýÿðÿêäè.
Àðèô îëà, åéùàì èëÿ ñþç ãàíà,
Íàìÿùðÿìäÿí øÿðì åéëÿéÿ, óòàíà,
Ñààò êèìè ìåéëè ùàããà äîëàíà,
Äîüðó ãÿëáè, äîüðó éîëó ýÿðÿêäè.
ßëÿñýÿð, ùàãã ñþçöí èñáàòûí âåðÿ,
ßìÿëèí ìÿëÿêëÿð éàçà äÿôòÿðÿ,
Ùÿð éàíû èñòÿñÿ, áàõàíäà ýþðÿ,
Òÿðèãÿòäÿ áó ñåâäàëû ýÿðÿêäè.
15
ÝÞÐÌßÄÈÌ
Áèâÿôàíûí, ìöõÿííÿñèí, íàêÿñèí,
Äîüðó ñþçöí, äöç èëãàðûí ýþðìÿäèì.
Íàìÿðäèí äöíéàäà ÷îõ ÷ÿêäèì áÿùñèí,
Íàìóñóí, ãåéðÿòèí, àðûí ýþðìÿäèì.
Íàìÿðäè þçöìÿ ìÿí äîñò åéëÿäèì,
Éîëóíäà úàíûìà ÷îõ ãÿñä åéëÿäèì,
Ñþéöääÿí áàü ñàëäûì, ïåéâÿñò åéëÿäèì,
Àëìàñûí, ùåéâàñûí, íàðûí ýþðìÿäèì.
Íÿôñ àëäàòäû ùÿð éåòÿíÿ õàí äåäèì,
Áèùóäà êîëëàðà ýöëöñòàí äåäèì,
ßáÿñ éåðÿ áèâÿôàéà úàí äåäèì,
Çÿùìÿòèí ÷îõ ÷ÿêäèì, êàðûí ýþðìÿäèì.
Ùóøóì ÷àøäû, äöøäöì îëìàç îéóíà,
Éåòìÿäèì ýþçÿëèí ÿñëè-ñîéóíà,
Àøèã îëäóì ñèìàñûíà, áîéóíà,
Ùàéûô êè, êàìàëäà äÿðèí ýþðìÿäèì.
ßëÿñýÿð, åëìèíäÿ îëìà íàáÿëÿä,
Äîüðó ñþéëÿ, ñþçöí ÷ûõìàñûí ãÿëÿò,
Øàùèääÿ èìàí éîõ, áÿéäÿ ÿäàëÿò,
Àëèìëÿðèí äöç áàçàðûí ýþðìÿäèì.
ÙÀÉÛÔÑÀÍ
Äàíûøäûã, áàðûøäûã ìÿðùÿìÿò èëÿ,
Èíúèêëèê àðàéà ãàòìà, ùàéûôñàí!
Ñÿí òàúèð îëìàçñàí áèð ìàíàò èëÿ,
Íàìóñó, ãåéðÿòè àòìà, ùàéûôñàí!
Ìþâëàì ìÿíè íÿçÿðèíäÿí ñàëìàéûá,
Ùóøóì úÿìäè, àüëûì ùå÷ àçàëìàéûá,
Ôàíè äöíéà Ñöëåéìàíà ãàëìàéûá,
Îéàí áó ãÿôëÿòäÿí, éàòìà, ùàéûôñàí!
16
Ñèç òÿëàø åéëÿðñèç èéíÿ-áèç èëÿ,
Áèçèìêè äÿ ýÿëèá-ýåäÿð ñþç èëÿ.
ßéðè îë ÿéðèéëÿ, äöç îë äöç èëÿ,
Ùÿð éåòÿíè ñÿí àëäàòìà, ùàéûôñàí!
Äöøÿíäÿ ìÿúëèñÿ, àüûð éûüíàüà,
Ìÿíÿ ùþðìÿò ãîéóð èðÿíúáÿð, àüà.
Ñþç óçàíñà, ùÿúèâ ÷ûõàð ãóðøàüà,
Ñþçöí äàëûí ÷îõ óçàòìà, ùàéûôñàí!
Ãÿñÿì îëñóí õóäêåøëÿðèí ñÿðèíÿ,
Éàëàí ñþç èéèäè ñàëàð äÿðèíÿ.
Êþùíÿ äàüàðúûüû òóìàø éåðèíÿ
Àøûã ßëÿñýÿðÿ ñàòìà, ùàéûôñàí!
ÑÀÐÛÊÞÉÍßÊ
Úèëâÿëÿíèá íÿ ãàðøûìäà äóðóáñàí,
Àíàì ñÿíÿ ãóðáàí, àé ñàðûêþéíÿê!
Ìÿëÿêñÿí, ÷ûõûáñàí úÿííÿò áàüûíäàí,
Ùå÷ êèì îëìàç ñÿíÿ òàé, ñàðûêþéíÿê!
Äîéìàã îëìóð èøâÿñèíäÿí, íàçûíäàí,
Ôÿðÿ êÿêëèê êèìè õîø àâàçûíäàí,
Éåë âóðäó, öðáÿíäè àòäû öçöíäÿí,
Åëÿ áèëäèì äîüäó Àé, ñàðûêþéíÿê!
Ýþçÿëñÿí, òÿðèôèí äöøöá ìàùàëà,
Çÿð êÿìÿð éàðàøûð ãàìÿòè-äàëà,
Ëÿá ãþí÷ÿ, äèø èíúè, éàíàüûí ëàëà,
×ÿêèëèá ãàøëàðûí éàé, ñàðûêþéíÿê!
Ýÿðäÿíÿ éàðàøûð ãûçûë ùàìàéûë,
Ýþðÿíèí àüëûíû åéëÿéèð çàéûë,
Ùÿñðÿòèí ÷ÿêÿíëÿð îëóáäó ñàéûë,
Éûüûð ãàïûëàðäàí ïàé, ñàðûêþéíÿê!
17
Òóòè äèëëè, ñÿðâ áîéëó Ñàëàòûí!
Éîõäó ìÿðùÿìÿòè áó ñÿëòÿíÿòèí.
Ýþíäÿð ýÿëñèí ßëÿñýÿðèí õÿëÿòèí,
Åéëÿìÿ ÿìÿéèí çàé, ñàðûêþéíÿê!
ÈÒÈÁÄÈ
Ìöõÿííÿò çàìàíà, àé êÿú èðàôòàð,
Ñèòÿìèíäÿí íåúÿ úàíëàð èòèáäè!?
Çöëìöíö íöìàéàí åéëÿäèí àøêàð,
Ãóðüóëàð ïîçóëóá, ñàíëàð èòèáäè,
Øÿð èøäÿí íÿ òàïäûí, ñþéëÿñÿí ãàíàì,
Íåúîëäó áöñàòûì, äÿìèì, äÿìõàíàì?!
Òöëêö ùàâàëàíûá äåéèð àñëàíàì,
Òöô äàüûíäàí àú àñëàíëàð èòèáäè.
Ìöõÿííÿò ìåéäàíäà “ìÿíÿì” äåéèáäè,
Áó äÿðä ßëÿñýÿðèí ãÿääèí ÿéèáäè,
Êîð éàïàëàã êÿêëèê àëûá éåéèáäè,
Ëà÷ûí þëöá, î òÿðëàíëàð èòèáäè.
ÌßÍÈÌ
Áèëìèðÿì êè, íÿ áÿëàëû ãóë îëäóì,
ßçÿë ãàðà ýÿëäè èãáàëûì ìÿíèì.
Íÿ çàìàí êè íÿçÿðèìÿ ñàòàøûð,
Èòèð àüëûì, ùóøóì, êàìàëûì ìÿíèì.
Àòÿø òóòóá þç-þçöìÿ éàíàðàì,
Ìÿúíóíóéàì, Ëåéëè ýöíöí ñàíàðàì,
Þëÿíÿäÿê ñåâäèéèìè àíàðàì,
Äþíìÿç úàíàíûìäàí õÿéàëûì ìÿíèì.
ßñëè-Êÿðÿì êèìè ìÿí îäà éàíäûì,
Åøãÿ äöøäöì, þç úàíûìäàí óñàíäûì.
18
Áèìöðâÿòèí àòÿøèíÿ ãàëàíäûì,
Áèð ñîðóøàí éîõäó ÿùâàëûì ìÿíèì.
Ñèéàù çöëôöí äàë ýÿðäÿíäÿ ùþðÿñÿí,
ßë óçàäûá ãþí÷ÿ ýöëöí äÿðÿñÿí,
Èñòÿñÿí êè, ßëÿñýÿðè ýþðÿñÿí,
Ýþé÷ÿ ìàùàëûäû ìàùàëûì ìÿíèì.
ÎËÀÚÀÃÄÛ
Äåäèì: êþíöë, è÷ìÿ åøãèí úàìûíû,
È÷ñÿí, äöíéà ñÿíÿ äàð îëàúàãäû.
Éà äîñò îëìà, éà çÿùìÿòäÿí èíúèìÿ,
Äîñò éîëóíäà áîðàí-ãàð îëàúàãäû.
Àëäàíìà äþâëÿòÿ, óéìà äöíéàéà,
Ùàëàëäàí êÿñá åéëÿ þçöíÿ ìàéà,
Çèíàêàð, ùàðàìõîð éåòèøìÿç áàéà,
Äîñòà õàèí áàõàí êîð îëàúàãäû.
Ñÿðýÿðäàí ãàëìûøàì ìÿí áó ùåñàáà,
Ôÿëÿê ãóðüóñóíà ÿùñÿí, ìÿðùÿáà!
Íþâðÿñòÿ ýþçÿëëÿð òàïìàñûí ùàâà,
Ãþí÷ÿíèí ùÿìäÿìè õàð îëàúàãäû.
Ùåñàáäàðëàð ýÿëÿð ÷ÿêÿð ùåñàáû,
Ýöíàùêàðëàð íåúÿ ýÿòèðÿð òàáû,
Ìèçàí, ñèðàò, ñóàë, ãÿáèð ÿçàáû,
Áó èøëÿð ãàáàãäà âàð, îëàúàãäû.
ßëÿñýÿð, áèëèðñÿí ãöäðÿòèí ñèððèí,
Çöëìÿòÿ èøûã âàð, àúûéà-øèðèí.
Çèêð åéëÿ äèëèíäÿ ìÿðäëÿðèí ïèðèí
Ãîðõìà, äàð ýöíöíäÿ éàð îëàúàãäû.
19
ÒßÚÍÈÑËßÐ
ÀÉ ÑÈÍß, ÑÈÍß
Èáòèäà “ÿëèô”äÿí äÿðñèìè àëäûì,
Îõóäóì éåòèøäèì àé “ñèí”ÿ, “ñèí”ÿ1.
Íÿêðåéèí ñóàëûí éàäûìà ñàëäûì,
Íÿ äåéèì ýåäÿíäÿ àé ñèíÿ, ñèíÿ?2
Îâñóí÷óëàð ÿëëÿðèíÿ ìàð3 àëû,
Çÿíáóð ôÿìÿ øàãàéûãäàí ìàð àëû4,
Êàìèë îâ÷ó éÿãèí ýþðöá ìàðàëû,
Ýåäèð áÿðÿñèíÿ àé ñèíÿ-ñèíÿ.
ßëÿñýÿðÿì, ñÿíÿ ÿðçèì áóäó, àüà,
Éóéàð ãÿññàë, ãÿääèì áöêÿð áóäó, àüà.
Ìÿúíóí êþíëöì ìÿñêÿí ñàëûá áó äàüà,
Ìöøòàãäû Ëåéëèíèí àé ñèíÿñèíÿ.
À ÉÀÐÀ ÌßÍÄßÍ
Ìöõÿííÿò, ñåéðàãóá, õàèíè-õÿáèñ,
Íÿ éàìàí ãàíäûðûá, à éàðà ìÿíäÿí.
Ëÿíÿòóëëàù, ëÿèí, øåéòàíè-èáëèñ,
Íÿ äåäè, äîñò êÿñäè àé àðà ìÿíäÿí.
Ìÿúíóí “Ëåéëè” äåéèá, áó äàüû áèëÿð,
È÷ÿí çÿùðèí äàäûí áóäàüû áèëÿð,
Ýÿçÿí öðÿéèìäÿ áó äàüû áèëÿð,
Àðàéûá àõòàðñàí, àé àðà ìÿíäÿí.
ßëÿñýÿð, òÿãñèðèí îëäó íÿ, àéÿ5
Êèì èíàíñûí, ãÿñÿì åäèì íÿ àéÿ?
Áó àùûí ãàëìàñûí èëÿ, íÿ àéÿ,
Ñàüàëìàç áó äöéöí, à éàðà ìÿíäÿí.
__________
1
“Ñ” ùÿðôèíèí àäû.
2
Ãÿáèð
3
Èëàí
4
Ìèñðàíûí ìÿíàñû: áàë àðûñû õîðóçýöëöíäÿí àüçûíà øèðÿ àëàð.
5
ßéÿ
20
À ÉßÌßÍÄßÄÈ
Àùÿíýÿð äåéèëÿì, íàøû áÿçèðýàí,
Ýþçöì äöðäàíÿäÿ, à éÿìÿíäÿäè.
Ñèíÿìäÿäè åøãèí øèðèí ÷åøìÿñè,
Ëÿççÿòè ìåéë åäèá àé ÿìÿíäÿäè.
Éîõ ñàçûìûí íÿ ïÿðäÿñè, íÿ ñèìè,
Îíó ÷àëûá, êèì òÿðïÿäÿð íÿ ñèìè?1
Ôèðäþâñè, Ôöçóëè, Ùàôèç, Íÿñèìè –
Îíëàð äà éàçäûüû, àéÿ, ìÿíäÿäè.
Êèøè ýÿðÿê çÿùìÿò ÷ÿêñèí äÿð ñàëñûí2,
Ñöôðÿ à÷ñûí, àä ãàçàíñûí, äÿð ñàëñûí.
Äÿðñè àçëàð ßëÿñýÿðäÿí äÿðñ àëñûí,
Àëòû ìèí àëòû éöç àéÿ ìÿíäÿäè.
ÑÀÉÛËÀÌ ÌßÍÈ
Áàøûíà äþíäöéöì, àé òåëëè ñÿíÿì!
Ãîâìà äÿðýàùûíäàí ñàéûëàì ìÿíè.
Þëëÿì áó äÿðä èëÿ, ìÿí äèðèëìÿðÿì,
×àëûá çöëôöí êèìè ñàé èëàí ìÿíè.
Òèôëèí ôÿüàí åéëÿð øèðèí éîëóíäà,
Ðóáàù äóðà áèëìÿç øèðèí éîëóíäà.
Þëñÿì Ôÿðùàä êèìè Øèðèí éîëóíäà,
Àäàì ñàéàð àäàì ñàéûëàí ìÿíè.
ßëÿñýÿð, ñÿï, äèë ìöðüöíÿ ñàüÿð, äÿí,
Ìþâëàì ìÿùÿááÿòèí êÿñìÿç ñàü ÿðäÿí.
Èíøàëëàù, ãóðòàðàð íàðè-ñÿãÿðäÿí
Ìÿùÿììÿäè-àéèí-ñàéè-ëàì ìÿíè.
__________
1
Ùàíñû ñèìè.
2
Òÿð ñàëñûí, òÿð òþêñöí
21
ÑÈÍÈ-ÑÈÍ
Ùèúðàí òöúúàðûéàì, ãÿì øèêÿñòÿñè.
Àõòàðûðàì áó äöíéàíû ñèíè-ñèí.
Ìöðüè-ðóùóì ýåòìÿç ñÿíäÿí èðàüà,
Ãîíøóí îëëàì, ãÿáóë åòñÿ ñèíè, ñèí1.
Äîñò áàüûíäà áöëáöë ãîíìóø à äàëà2
Íàçëû äèëáÿð çöëôöí òþêöá à äàëà,
Ìÿðä èñòÿð êè, ÷þðÿê âåðÿ, àä àëà,
Íàìÿðä ýþçëÿð ìÿðä èéèäèí ñèíèñèí.
ßëÿñýÿðÿì, ìÿí äÿ è÷äèì áàäÿ ùåé,
ßáúÿä ùåñàáûéíàí ñå÷äèì áàäÿ ùåé,
Õÿñòÿ úèñìèì òàá åéëÿìèð áàäà3 ùåé,
Ùå÷ äåìèðñÿí, ýèð ãîéíóìäà ñèí, èñèí.
ÙÀ ÁÓËÀÐ, ÁÓËÀÐ
Ñÿáà äîñò çöëôöíÿ øàíÿ ÷ÿêÿíäÿ,
Éàéûëàð ýÿðäÿíÿ ùà áóëàð, áóëàð4.
Ùÿð êÿñ êè ñèäã èëÿ äèëÿê äèëÿñÿ,
ßëáÿòòÿ, ìÿòëÿáèí ùà áóëàð, áóëàð5.
Ñÿððàôûí äÿñòèíäÿ íÿ äàíÿ6 – äåäèì,
Êþíöë, úàí ãóøóíà íÿ äàíÿ7 – äåäèì,
Äÿðäèìè äÿðäáèëìÿç íàäàíÿ äåäèì,
Àíëàìàç, áàøûíû ùà áóëàð, áóëàð.
ßëÿñýÿðÿì, ìÿñêÿíèìäè î äèéàð,
Àë õÿíúÿðè, áàüðûì áàøûí îäó, éàð!
Åâäÿí ÷ûõäû éàëûí ãûëûíú, îäó éàð,
Áèëèðÿì, ãàíûìà ùà áóëàð, áóëàð.
__________
1
Ãÿáèð
2
Áóäàã
3
Êöëÿê
4
Áóëàð
5
Òàïàð
6
Äÿíÿ, ãèéìÿòëè äàø äÿíÿñè
7
Äÿí
22
ÙÀ ËÀËÀ ×ÛÕÀÐ
Àääàäû çèìèñòàí, ýÿëäè íîáàùàð,
Èíøàëëàù, äàüëàðäà ùà ëàëà ÷ûõàð.
Íå÷ÿ øåé ùàëàëäàí äþíÿð ùàðàìà,
Íå÷ÿ øåé ùàðàìäàí ùàëàëà ÷ûõàð.
Éàð õÿòòèéíÿí éàçûëûáäû à òàðûõ,
Ìåùòÿð áèâåú, ÿñòÿð1 êþêäö, àò àðûõ,
Ýþçÿëëÿð ôþâúöíÿ ãöðÿ àòàðûõ,
Áàõòûì êîðà, øèëÿ, ùà ëàëà ÷ûõàð.
Äåð ßëÿñýÿð, áàüëàéûáäû õàëà ÷àð,
Äÿð áàüëûäû, èíäè ýÿëÿð õàëà÷àð.
ßñèë áÿäþé ìÿíçèë êÿñÿð, õàë à÷àð,
Áåéýèðèí äöìáöíäÿí ùàë àëà ÷ûõàð.
À ÉÖÇß ÒßÊ-ÒßÊ
Î ñÿðõîø éåðèøèí, áó ñàëëàíûøûí
Éåòèðäè äÿðäèìè à éöçÿ òÿê-òÿê.
Úàìàëûí øîõóíäàí àüëûì äàüûëäû,
ßôøàí åéëÿ çöëôöí àé öçÿ òÿê-òÿê.
Ìÿñêÿí ñàëäûì àñòàíàíäà, äÿðèíäÿ2,
Äîñò áàüûíû áåúÿðèí äÿ, äÿðèí äÿ.
Ýþâùÿð îëàð äÿðéàëàðäà, äÿðèíäÿ,
Îíó ãÿââàñ ÷ÿêÿð àé öçÿ òÿê-òÿê.
ßëÿñýÿðèí àç þìðöíö öç, Ýèëÿ!
Ñîíà ñÿíñÿí, äÿðéàëàðäà öçýèëÿ3,
Áèð ñàëõûìäà ïåéâÿñò îëóá öç4 ýèëÿ,
Êàìèë áàüáàí ýÿðÿê àé öçÿ òÿê-òÿê.
__________
1
Ãàòûð
2
Ãàïû
3
Öçýöíÿí
4
Éöç
23
ÁÈÐÈ “ÑÈÍ”
Èñìèí ö÷ ùÿðôäè, àé ÷åøìè-õóìàð,
Áèðè “ìèì”äè, áèðè “íóí”äó, áèðè “ñèí”.
Ùÿñðÿòèíäÿí éöç ìèí ýèçëèí äÿðäèì âàð,
Êèìñÿì éîõäó, à÷àì äåéÿì áèðèñèí.
Ñàëäûí ìÿíè àòÿøÿ ùåé, íàðà1 ùåé,
Ýþçöì àüëàð, äèëèì ÷ÿêÿð íàðà2 ùåé,
Ìöøòÿðèéÿì äîñò ãîéíóíäà íàðà ùåé,
Áèìöðâÿò, ñàòìûðñàí, àëàì áèðèñèí.
Ñèéàù çöëôöí íÿ òþêöáñÿí éàíà ñÿí?!
Éà ùöðöñÿí, éà ïÿðèñÿí, éà íÿñÿí?
Äåìÿäèì êè, åøã îäóíà éàíàñàí,
Ìÿí äåäèì êè, äóð ãûðàãäàí áèð èñèí.
ßëÿñýÿðèí éàç ñþçëÿðèí âàðàüà,
Éóéàð ãÿññàë, áöêÿð ãÿääèí âàð àüà.
Áó ñÿôÿðäÿ ö÷ åùòèéàò âàð, àüà,
Áèðè ìèçàí, áèðè ñèðàò, áèðè ñèí.
ÁÓ ÄÀËÀ ÁÀÕ, ÁÀÕ!
Ñàü äÿñòèíäÿ ãûçûë øàíÿ, ñåâäèéèì,
Äàðàð çöëôöí òþêÿð áó äàëà áàõ, áàõ!
Áöëáöë ìöøòàã îëóá ýöë ãþí÷ÿñèíÿ,
Îâ÷ó ìÿñêÿí ñàëûá áó äàëà áàõ, áàõ!
ßéëÿí, ìÿúëèñèíäÿ, ýÿëìÿñèíè3 ýþð,
Ñàüðû áàøìàã ýåéèá, ýÿë ìÿñèíè ýþð.
Áèìöðâÿò ýþçÿëèí ýÿëìÿñèíè ýþð,
Ãÿñä åëÿð úàíûìû áó äà àëà áàõ, áàõ!
__________
1
Îäà
2
Íÿðÿ
3
Ýÿëìÿ àäàìûíû
24
ßëÿñýÿð ñÿìÿíäèí éàéèíäÿ1 ìèíÿ,
Ñàãûí ñåéðàãóáäàí, éàéûí äÿ, Ìèíÿ!
Ìÿðä âåðÿð ñèíÿñèí éàéûí äÿìèíÿ,
Ìöõÿííÿñ ýèçëÿíÿð áó äàëà áàõ, áàõ!
ÄÅ ÁÈÐ ÖÇ, ÁÈÐ ÖÇ
Ñÿíäÿí þòðö þìðöì áàðûí áåúÿðäèì,
Ìöáàðÿê äÿñòèíëÿ äå áèð öç, áèð öç.
Þëöá, áó äöíéàäàí ùÿñðÿò ýåäèðÿì,
Ãîéñàí öçöì öñòÿ, äå áèð öç, áèð öç.
Èïÿê íàçáàëûøà Ìèíà äàéàíäû,
Ùÿúÿð íàëÿ ÷ÿêäè, Ìèíàäà éàíäû.
Ùÿñðÿòèíäÿí äÿðäèì ìèíÿ äàéàíäû,
Ñÿí ýÿëñÿí, ÿéñèëÿð äå áèð öç, áèð öç.
Áàéãó ùÿñðÿò ÷ÿêäè, éàðà éåòìÿäè,
Òÿáèá íåøòÿð âóðäó, éàðà éåòìÿäè.
Éàçûã ßëÿñýÿð äÿ éàðà éåòìÿäè,
×àëõàí ãÿì áÿùðèíäÿ, äå áèð öç, áèð öç.
ÍßÑ ÀÜÛ ÁÅËß
Çÿð-çèáà õÿëÿòè ïöíùàí åéëÿäèí,
Áè÷äèðäèí ãÿääèìÿ íÿñ àüû áåëÿ.
Àë äèëëÿ ýÿòèðäèí, ìåùìàí åéëÿäèí,
Ãàòäûí øÿðáÿòèìÿ íÿñ àüû áåëÿ.
Ãÿââàñ äÿðéàëàðäà áàüëàð ñàë èíäè,
Êå÷ÿí ýöíö, äîñò, éàäûíà ñàë èíäè.
Øàùìàð çöëôöí ýÿðäÿíèíäÿí ñàë èíäè,
Àò áîéíóìà, åëÿ íàñàüû áåëÿ.
__________
1
Ýÿíúëèéèíäÿ
25
Î Õîéóí ñÿùðàñû, î äà Ñàëìàñûí,
Ðÿãèá äîñò êóéèíäÿ îäà ñàëìàñûí.
Ôÿëÿê ßëÿñýÿð òÿê îäà ñàëìàñûí,
Íÿ íàõîøó áåëÿ, íÿ ñàüû áåëÿ.
ÀÉÀÜÀ ÃÀÐÃÀÐ
Âàð îëñóí Ãàðàáàü, ÿúÿá ñÿôàäû,
Áàøà õà÷ûí àõàð, àéàüà Ãàðãàð.
Ýþé÷ÿ ãàð ÿëèíäÿí çàðà ýÿëèáäè,
Ìóüàí ùÿñðÿò ÷ÿêÿð, à éàüà ãàð, ãàð...
Àùÿí ýÿçÿð, ñÿíýÿ âåðÿð ìÿð äàíà,
Ìÿðä îüóëóí ãÿùðèí ÷ÿêÿð ìÿðä àíà.
Ìÿðä èéèä ìåéäàíäà äóðàð ìÿðäàíà,
Ìöõÿííÿò éàïûøàð, àéàüà, ãàðãàð.
ßëÿñýÿðè ÷ÿêìÿéèíÿí àëà1 ñÿí,
Ýåéèíèáñÿí, éàð, ãÿääèíÿ àëà ñÿí.
Ëàçûìäû êè, ãÿðèá êþíëöí àëàñàí,
Èíúèäÿðñÿí, ñÿíÿ, àé àüà, ãàðãàð.
ÀÉ ÀÍÀ, ÀÍÀ!
Ãàðëû äàüëàð ýÿëäè äöøäö àðàéà,
Ãàëìûøàì ãöðáÿòäÿ, àé àíà, àíà!
Òÿáèá éîõäó äÿðìàí åäÿ éàðàéà,
Ñûçûëäàøûð éàðàì, à éàíà-éàíà.
Ìÿí ãóðáàí åéëÿðÿì éàðà úàíûìû,
Ýþòöðöá äîüðàéà, éàðà úàíûìû.
Àëûá òÿïÿ-äûðíàã éàðà úàíûìû,
Áèëìèðÿì äÿðìàíû, àé àíà, àíà2.
__________
1
Ùèéëÿéÿ ñàëìà
2
Îíà ìÿíàñûíäà
26
Ýåéèáäè ãÿääèíÿ éàð àëàúàíû1,
Àò ìöæýàí îõóíó, éàðàëà úàíû.
Èñòÿð ßëÿñýÿðäÿí éàð àëà úàíû,
Òþêÿíäÿ çöëôëÿðèí, à éàíà, éàíà!
ÀÉ ÖÇß, ÖÇß
Àé íàçÿíèí, äÿðäèí ìÿíèì úàíûìû
Àç ãàëûá èíúÿëäÿ, àé öçÿ, öçÿ,
Àëûáñàí àëèìäÿí äèí-èìàíûìû,
Ìöøòàã åéëÿéèáñÿí àé öçÿ, öçÿ.
Éàð, ìÿñêÿíèì àñòàíàìû, äÿðäèìè?2
Êàìèë áàüáàí ýöëö áàüäàí äÿðäèìè?
À áèìöðâÿò, äÿðäèí ìÿíèì äÿðäèìè
Àðòûðûá, éåòèðèá à éöçÿ, éöçÿ.
Éàçûã ßëÿñýÿðè îäà ñàëûáäû,
Ôÿëÿê ýþçäÿí ñàëûá, î äà ñàëûáäû.
×åøìÿ êÿíàðûíäà îäà ñàëûáäû,
Úóìóá ñîíà êèìè àé öçÿ-öçÿ.
ÉÀÐÀ ÉÅÒÈÐßÐ
Åëÿ ãÿôèë àòäûí ýþçöí ìöæýàíûí,
Äåìÿäèíìè ìÿíÿ éàðà éåòèðÿð.
Ýþçÿë ñåâÿí ãîéàð éîëóíäà úàíûí,
Éà þëÿð, éà ÿëèí éàðà éåòèðÿð.
Áÿñäè ìÿíÿ íàìóñ, ãåéðÿò, àç àðûì,
Áàõòûì ãàëõûá, ÷îõ øàí ÷ÿêèá àç àðûì.
Öçöí ýþðñÿì, ãàëìàç äÿðäèì, àçàðûì,
Òÿáèá ãàðøû ýÿëÿð, éàðà éåòèðÿð.
__________
1
Ïàð÷à íþâöäöð.
2
Ãàïûäûðìû?
27
Ùàãã íÿçÿðèí ßëÿñýÿðäÿí êÿñìÿäè,
Éàð ãÿääèíÿ éàðàøàíëàð êÿñìÿäè1.
Ìÿðäèí ãàéäàñûäû, áàñäû, êÿñìÿäè,
Íàìÿðä òÿïÿ-äóðíàã éàðà éåòèðÿð.
ÍÀÐÛÍ ÖÇ
Êþíöë, ñÿí êè äöøäöí åøãèí áÿùðèíÿ,
Íàðûí ÷àëõàí, íàðûí ñèëêèí, íàðûí öç!
Äîñò ñÿíè áàüûíà ìåùìàí åéëÿñÿ,
Àëìàñûí äÿð, ýöëöí èéëÿ, íàðûí öç!
Òèêäèðèáñÿí ãÿñð, åéâàí, îäà ñÿí,
Áó íþêÿðèí, î ñåâäèéèí, î äà ñÿí.
Ãûéà áàõäûí, ìÿíè ñàëäûí îäà ñÿí,
Èíñàô åéëÿ, ýÿë êþíëöìöí íàðûí öç!
Àøûã îëàí ñþçöí äåìÿç òÿðñèíÿ,
Òÿð ýÿçÿí äöíéàäà ýåäÿð òÿð ñèíÿ.
Òÿð ñèíÿéÿ ãèñìÿò îëñóí òÿð ñèíÿ,
Íàðûí öçÿ ãîé ñþéëÿñèí íàðûí öç!
Öðöñõÿò âåð, ñþçöì äåéèì, Ãàéûì àüà!
Éóéàð ãÿññàë ãÿääèì, áöêÿð ãàéûì àüà.
Ëÿççÿò âåðÿð áàë ãàòàíäà ãàéìàüà,
Îíëàðäàí äà øèðèí îëàð íàðûí öç.
Òÿðëàíñàí, îâëàòìà ñàðû, äóð ýåäÿê,
Áó ñûíûã êþíëöìö ñàðû, äóð ýåäÿê!
ßëÿñýÿðÿì, áèçÿ ñàðû äóð ýåäÿê!
Áèð äÿðäèìè åéëÿéèáñÿí, Íàðûí, öç!2
__________
1
Ãûçûë ïÿðÿê
2
Éöç
28
ÙßÌÀÉÈË ÅÉËß
Øàùìàð çöëôöí áÿäíÿçÿðäÿí äàëäàëà,
×èíëÿ, ýÿðäÿíèíäÿ, ùàìàéèë åéëÿ!
À÷ íèãàá àëòûíäàí ìàù úàìàëûíû,
Àëÿìè ùöñíöíÿ ùà ìàéèë åéëÿ!
Ôÿðùàä Øèðèí ñåâäè, Àøûã Éàõøû éàð,
Òÿáèá ñÿíñÿí, ýÿë éàðàìû éàõøû éàð!
Éàõøû éàðà ãèñìÿò îëìóð éàõøû éàð,
Ùÿì ñþçäÿí ìÿòëÿá ãàí, ùÿì àéûë åéëÿ!
ßëÿñýÿð, äÿð áàüäàí éàõøûúà íàíà,
Ìÿðä èéèä êÿú áàõìàç éàõøûúà íàíà.
Éàõøû úàí éåòèøñÿ éàõøû úàíàíà,
Ùÿìè ýöíö õîø êå÷ÿð, ùÿì àé-èë åéëÿ.
ÄÈÂÀÍÈËßÐ
ÉÖÊÖÌ
ßëÿñòèäÿí áÿëè äåäèì, íÿ õîø êàìàëäû éöêöì,
Áèð ýþçÿëèí àøèãèéÿì, âÿñôè-úàìàëäû éöêöì.
Ùÿì äÿðèíäè, ùÿì äàéàçäû, ùÿì àúûäû, ùÿì øèðèí,
Ùÿìè äöðäö, ùÿìè ýþâùÿð, ùÿì øÿùäè-áàëäû éöêöì.
Íöòôÿñèíäÿí ÿéðè îëàí òåç ýþñòÿðÿð èñáàòûí,
Ùÿð àüàú êþêöíäÿ áèòÿð, ùÿð ìåéâÿ ýþçëÿð çàòûí.
Ùÿðúàéû ùÿäéàíà ñàéàð, íàøû áèëìÿç ãûéìàòûí,
ßùëè-óðôàí ìÿúëèñèíäÿ ýþâùÿð ìèñàëäû éöêöì.
Ýÿë åé áè÷àðÿ ßëÿñýÿð, ñûüûí øàùè-Ùåéäàðà,
Îíóí äàìÿíèíäÿí òóòàí éÿãèí êè, éàíìàç íàðà.
Ïèðèì þçö íöñðÿò âåðäè, áó ýöí ÷ûõäûì áàçàðà,
Ñÿððàôûñàí, à÷ áàõýûíàí, ýþð íÿ úÿëàëäû éöêöì.
29
ÝÞÇËß ÑßÍ
Ñÿééàä èñÿí, òîð ãóðóáñàí, äàüû ýþçëÿ, ýþçëÿ ñÿí!
Áÿçèðýàíñàí, éîëóí êÿñÿð éàüû, ýþçëÿ, ýþçëÿ ñÿí!
Ùÿðúàéèëÿ àøíà îëìà, íàìÿðäÿ áåë áàüëàìà,
Ìöõÿííÿò ãàòàð àøûíà àüû, ýþçëÿ, ýþçëÿ ñÿí!
Ýûü ñàòàí, ÷àøûð ñàòàí äåéèð ãàõäàüàí áèçÿ,
×àé è÷èá, ïèëîâ éåéÿí ùå÷ ýþñòÿðìèð íàí áèçÿ,
Îëñà ôöðñÿò, âåðñÿ íöñðÿò ãàäèðè-ñöáùàí áèçÿ,
×îõëàðûíû åéëÿðÿì ìÿí, ñàãè, ýþçëÿ, ýþçëÿ ñÿí!..
Ùàíû Ùåéäÿð, ùàíû Ùÿñÿí, ùàíû Ñÿðäàð, Ìóñòàôà?
Ñàéåéè-ìÿðùÿìÿòèëÿ áèð çàìàí ñöðäöê ñÿôà.
Àõûðûí çàé åéëÿäèí ñÿí, àé áèìöðâÿò, áèâÿôà!
À÷ ñèíÿìäÿ äöéöíÿ áàõ, äàüû ýþçëÿ, ýþçëÿ ñÿí!
Åäèð òöüéàí, âåðìèð àìàí, òàëàí åäèð åëëÿðè,
Áàøëàð êÿñèð, äàðäàí àñûð, ãûðûð àòà áåëëÿðè,
Äàüëàð àëûð, íÿðÿ ñàëûð, íàùàã êÿñèð äèëëÿðè,
Äÿôè äþíÿí, ÷ÿðõè ÷þíÿí ÷àüû ýþçëÿ, ýþçëÿ ñÿí!
ßëÿñýÿðëÿ áÿä áàøëàäûí úàâàí âàõòûíäàí, ôÿëÿê!
Äöøêöí âàõòäà ÿëèí öçäöí õàá-ðÿõòèíäÿí, ôÿëÿê!
Íå÷ÿ-íå÷ÿ Ñöëåéìàíëàð ñàëäûí òàõòûíäàí, ôÿëÿê!
Îëàð îëäó äÿðäö ãÿì äóñòàüû, ýþçëÿ, ýþçëÿ ñÿí!
ÂÅÐÈÐ
Ãûôûëáÿíä
Ýÿëÿíäÿ óñòàä êàëàìû êþùíÿ éàðàì ãàí âåðèð,
Ìîúÿ ýÿëèð áÿùðè-÷åøìèì, ãÿòðåéè-áàðàí âåðèð,
Äàíÿíè òîðïàã è÷èíäÿ ýþéÿðäèð êàíè-êÿðÿì,
Áèð úöò ìÿëÿê ìöãÿððÿðäè, áèçëÿðÿ ÿðçàí âåðèð.
Øèðäàíäàí äÿí ýÿëìÿéÿíäÿ äöøÿð áèð ãåéðè ùàëà,
Äÿùàíûíäàí àòÿø ãàëõàð, àù ÷ÿêÿð åéëÿð íàëà,
Ãÿçÿáèíäÿí ëÿíýÿð âåðÿð, ýàù ãàáàüà, ýàù äàëà,
Ùàé âåðäèêúÿ àëîâ ñÿïèð, äóä ãàëõûð, äóìàí âåðèð.
30
Ùàéäå êîëà, õûíçûð îüëó, èíäè äóðìà ãàðøûäà,
Ïàøîë ê ÷îðò, èäè äóðàê, ñÿíè âåððÿì ïàäñóäà.
Îõóðàì èííà-ôÿòÿùíà, ìÿòëÿá àëëàì éóõóäà,
Øàùè-ìÿðäàí íþêÿðèéÿì, äÿðñèìè ïöíùàí âåðèð.
Àííàìàç íàäàí åøèòñÿ, äåéÿð ùÿäéàíäû áó ñþç,
ßùëè-öðôàí ìÿúëèñèíäÿ ëÿëö ìÿðúàíäû áó ñþç,
Ìöõòÿñÿðè, òöðêè-çÿáàí, áèë, äÿéèðìàíäû áó ñþç,
Àá øÿúàðÿ, àùÿí ñÿíýÿ, ýþð íåúÿ úþâëàí âåðèð.
Ñîðóøóð Àøûã ßëÿñýÿð: äÿðñè êèìäÿí àëìûñàí?
Íàùàã éåðäÿí ñþç ýþòöðöá õàëãà ãîâüà ñàëìûñàí.
Ö÷ êÿëìÿ ñþçäÿí þòÿðè ñÿí êè, ìÿòÿë ãàëìûñàí,
Íàùàãäû, Èðàí òàòëàðû Ìèêàéûëà äþâðàí âåðèð.
ÉÅÒßÐ
Ãûôûëáÿíä
Áó ýöí áèð ÿúàéèá ýþðäöì – òÿøáåùè ùåéâàíà éåòÿð,
Íöòôÿñè ãöäðÿòäÿíäè, ÿìÿëè èíñàíà éåòÿð,
Àðèôëÿð, óçàõ äöøìÿéèí, íèñáÿòè èëàíà éåòÿð,
Ùÿðäÿí áèð íàëÿ ÷ÿêÿíäÿ ñÿäàñû ùÿð éàíà éåòÿð.
Îíóí õþðÿéèí ìÿí äåéèì, òÿøáåùè ãóø éóìóðòàñû,
Ãàðíûíäà çèêð åëÿéèð èíñàíà éåòÿíäÿ ñÿñè:
Äèëèíè îíà âóðàíäà ÷ûõàð áèð öðéàí áàëàñû,
Ãàíàäû éîõ, ãóéðóüó éîõ, ó÷àð, áèéàáàíà éåòÿð.
Éåääèúÿ áàüûðñàüû âàð, ãàðíûíäà àøêàð äîëàíûð,
Îíó éàëíûç ìÿí äåìèðÿì, áöòöí ýþðÿí ùàìû ãàíûð,
ßæäàùëàð, ïÿëÿíýëÿð ýþðÿíäÿ úàíäàí óñàíûð,
Ùÿð áèðè áèð éàíà ãà÷àð, ÷þëö áèéàáàíà éåòÿð.
Îíóí äöíáöí ÷ÿêèáäèëÿð, úÿñÿäèíäÿí ìèí çèéàäà,
Àäëàíûá, èñáàòà êå÷èá, ùÿð òÿðÿôÿ ñàëûá ñàäà,
Áÿéëÿðè ìèíÿð ýÿçÿð, ùå÷ éàíà ýåòìÿç ïèéàäà,
Íÿ àéàüû éåðÿ äÿéÿð, íÿ áàøû àñìàíà éåòÿð.
31
Ìÿãÿäèíäÿí òÿàì éåéèð, ãÿéé åëÿéÿð äàùàíûíäàí,
Î âàõòûíäà ãàðøû äóðàí ýÿðÿê êè, êå÷ñèí úàíûíäàí,
Öç ýþðìÿç ãàðäàøûíà, õîô åëÿìÿç äóøìàíûíäàí,
Ùÿð êÿñÿ õûøìûíàí áàõñà, þëìÿñÿ äÿ úàíà éåòÿð.
Ùÿð êÿñÿ äÿéñÿ íÿôÿñè þëìÿñÿ äÿ ýåäÿð ùóøäàí,
Ö÷ éåðèíäÿí êÿìÿðè âàð, ãóðøàéûá çÿðäÿí, ýöìöøäÿí,
Àøûã ßëÿñýÿð, äåéÿðÿì, ùÿð êÿñ áàø òàïñà áó èøäÿí,
Îíà áèð òÿðèô éàçàðàì, ýåäÿð Àë Îñìàíà éåòÿð.
ÄÖÍÉÀÄÀ
Ñèðàò, ñóàë ãàáàãäàäû, íÿ äàìàõäû äöíéàäà,
Êÿëìåéè-øÿùàäÿò ëàçûìäû þëÿí âàõòû äöíéàäà,
Òóò îðóúóí, ãûë íàìàçûí, øöêöð åéëÿ Àëëàùà,
Ýöë îëìà äöíéà ìàëûíà, ãàëàúàõäû äöíéàäà.
Éàëàí äåéèá ãåéáÿò åòìÿ, ðÿùìèí ýÿëñèí úàíûíà,
Þç-þçöíÿ ôÿõðëÿíèá áàõìà øþâêÿò-øàíûíà,
ßçðàèë ÿëèíäÿ ÷ÿíýÿë ýÿëÿúÿêäè éàíûíà,
Ãÿçÿáèíäÿí ýöë èðÿíýèí ñîëàúàãäû äöíéàäà.
Øÿéèðäëèêäÿ úàí ÷öðöòäöì, ùÿðýèç óñòàä îëìàäûì,
Íÿôñ þëäöðäöì, äöç äîëàíäûì, äîñòóìäàí éàä îëìàäûì,
ßëÿñýÿðÿì, ãàí àüëàäûì, þëöíúÿ øàä îëìàäûì,
Äîñòëàðûìëà ôÿëÿê ìÿíÿ ãàðà áàõäû äöíéàäà.
ÌÖÕßÌÌßÑËßÐ
ÁÀÕÛÍ
Àðèôëÿð, ôÿùì åëÿéèí, ñöçöá ýåäÿí éàðà áàõûí!
Åéëÿéèá ìöæýàíëàðû ñèíÿìè ñÿä ïàðà, áàõûí!
Àøûüà ðÿùì åëÿìèð, çàëûì ñèòÿìêàðà áàõûí!
×ÿêèðÿì ùÿñðÿòèíè, ìÿí éàçûã áèìàðà áàõûí!
Àõûð ìÿíè ÷þëÿ ñàëûá, åëÿéèá àâàðà, áàõûí!
32
Éàðàøûð ÿíäàìûíà éàøûëû, àëû ýþçÿëèí;
Àéàãäà ñàüðû áàøìàã, áàøûíäà øàëû ýþçÿëèí;
Òÿðèôè, ñÿñ-ñîðàüû òóòóá ìàùàëû ýþçÿëèí;
Ùÿð éàíà øþëÿ ñàëûð ýöíÿø úàìàëû ýþçÿëèí;
À÷ûëûá éàõà áÿíäè, àü ñèíÿñè ãàðà, áàõûí!
Àëûáäû ãàíà-ãàíà éàðàäàíäû ïàé áó ñÿíÿì;
Áåùèøòèí ïÿðèñèíÿ äåéÿ äèëìÿì òàé áó ñÿíÿì;
Õóáëóãäà, ýþçÿëëèêäÿ áÿäèðëÿíìèø àé áó ñÿíÿì;
Ýàù ìÿíäÿí öç äþíäÿðèá, åéëÿð þìðöì çàé áó ñÿíÿì;
Òÿðëàíäàí íÿ àéðûëûá, óéóð éàñàð ñàðà, áàõûí!
Ýåéèíèá ÷ûõûð éåíÿ, ãÿñä åäèð úàíà, ñàëëàíûð;
Áàø ÿéìèð î, ñÿðäàðà, ñóëòàíà, õàíà ñàëëàíûð;
Áöðöìöð ýöë úàìàëûí, ìÿðäè-ìÿðäàíà ñàëëàíûð,
Éöñèôè äàìÿ ñàëàí çöëåéõàéàíà ñàëëàíûð;
Ýþðÿíè åøãÿ ñàëàí ýþçëÿðè õóìàðà áàõûí!
Áó ýþçÿë àü ýÿðäÿíÿ ùÿìàéûëûí òàõäû, êå÷äè;
Áèíÿâà, éàçûã úàíûìû åøã îäóíà éàõäû êå÷äè;
Äàëäàäàí ìÿíÿ ñàðû îüðóí-îüðóí áàõäû êå÷äè;
Íàãàôûë ìöæýàíëàðûí áó áàüðûìà ÷àõäû, êå÷äè;
Äîñòóíà åíäèðìÿéÿí çàëûì âÿôàäàðà áàõûí!
Äàíûøûð, ýÿëèð õîøà áó äèëáÿðèí øÿêÿð ñþçö;
Éàðàøûãäû, áîé-áóõóíäà áóäó ýþçÿëëÿðèí ýþçö
Ýöí êèìè øþëÿ âåðèð, úàìàëû, ýþé÷ÿê öçö,
Áàñûáäû ñèíÿì öñòÿ áèìöðöââÿò éàíàð ýþçö,
Éàíäûðûð áó ñèíÿìè, îë àòÿøÿ, íàðà áàõûí!
Òþêöëöð ùàëãà-ùàëãà Ýþçÿëèí äÿñòÿ òåëëÿðè;
Åéëÿéèá ßëÿñýÿðè, áèëëàù êè, õÿñòÿ òåëëÿðè;
Ãûéìûð, áèìöðâÿò ýþçÿë, âÿôàëû äîñòà òåëëÿðè;
Ãûâðûëàð ãûâðûì-ãûâðûì, ýÿðäÿíèí öñòÿ òåëëÿðè;
Àç ãàëûð àäàì ÷àëà, î çöëôö øàùìàðà áàõûí!
33
ÝÞÇßËß
Úàíûìû ãóðáàí åëÿðÿì, áèð áåëÿ òÿðëàí ýþçÿëÿ;
Ùàë áèëÿí, øèðèí ýöëÿí, äîñòà ìåùðèáàí ýþçÿëÿ;
Áîé óúà, ýÿðäÿí ìèíà, çöëôö ïÿðèøàí ýþçÿëÿ;
Äîëàíûð ìöðüè-ðóùóì, îëóáäó ìåùìàí ýþçÿëÿ;
Õÿñòÿéÿì, éàëâàðûðàì ùÿêèìè-Ëîüìàí ýþçÿëÿ.
Ýþçÿë õàíûì úèëâÿëÿíèá ýþçÿëëÿðèí õàñû êèìè;
Ñèëêèíèð, ýÿðäÿí ÷ÿêèð, ýþëëÿðèí ñîíàñû êèìè;
Ýþðÿíè Ìÿúíóí åéëÿð Ëåéëèíèí ñåâäàñû êèìè;
Àëà ýþç øþëÿ âåðèð ýþéëÿð ñöðÿééàñû êèìè;
×ÿïêÿíè ùÿð ðÿíý ÷àëûð òîâóçóí ÷ûüàñû êèìè,
Áåùèøòäÿí áàðàò ýÿëèá, ýåéäèðèá ãûëìàí ýþçÿëÿ.
Ýþçÿë êÿùëèê àë áÿçÿíèá, ýþçÿëëÿð õàñûíäàí ýþçÿë;
Ñèëêèíèá ýÿðäÿí ÷ÿêèð ýþéëÿð ñîíàñûíäàí ýþçÿë;
Ãàáëèééÿò, ìÿðèôÿò òàïûá, àòà-àíàñûíäàí ýþçÿë;
Ëèáàñû ÿíäàìûíäàí, ÿíäàì ëèáàñûíäàí ýþçÿë;
Ýþçÿëëèéè úÿì âåðèáäè õàëèãè-ñöáùàí ýþçÿëÿ.
Ýþð íåúÿ õÿëÿò âåðèá, ìÿëóë êþíëöì à÷äû ýþçÿë:
Àðèôñÿí, ÿùëè-ðóùñàí, úàí ñàíà ïåøêÿøäè, ýþçÿë!
Ýþçöíäÿ éîõäó åéèá, ãàøûí ýþé÷ÿê ãàøäû, ýþçÿë!
Íÿ êè ýþçÿë ýþðìöøÿì ìÿí, ùàìûñûíäàí áàøäû ýþçÿë.
Úàâàíøèð ýþçÿëëÿðèíèí ùàìûñû ãóðáàí ýþçÿëÿ!
Ôÿëÿêäÿí ýèëåéëèéÿì, ìàíà ýöíö ãàðà âåðèá;
Ìþìèíè çÿëèë åäèá, ñóðè ýöíàùêàðà âåðèá,
Òÿðëàíû ñàðà éàçûá, òÿð ãþí÷ÿíè õàðà âåðèá,
ßëÿñýÿðè Ìÿúíóí åäèá, ìåéëèíè äàüëàðà âåðèá;
Òÿðê åäèá èáàäÿòè, áàüëàéûð äàñòàí ýþçÿëÿ.
ÝßËÈÍ
Ýåéèíèáñÿí òÿð ÿíäàìà òÿð-òÿçÿ ëèáàñû, ýÿëèí!
Áèë, ìÿíè âàëåù åäèá ãàøëàðûí ãàðàñû, ýÿëèí!
Ýþðúÿéèí öçöí, àðòäû ñÿðèìèí ñåâäàñû, ýÿëèí!
34
Éàõøûëàðûí éàõøûñûñàí, ýþçÿëëÿðèí õàñû ýÿëèí!
Àøûüû øþâãÿ ñàëûð ùöñíöí òÿìÿííàñû, ýÿëèí!
Áÿëÿíèá àé íàçÿíèí, çÿíàõäàíûí õàëà ñÿíèí;
Ìöíàñèáäè ãÿääè-äàëûí, áîéóí ñÿðâè-áàëà ñÿíèí;
Ãÿíä ÿçèëèá äÿùàíà, ëÿáëÿðèí ïèéàëà ñÿíèí;
Ýþé÷ÿêäè ýöë úàìàëûí, éàíàãëàðûí ëàëà ñÿíèí;
Ýþçëÿðèí åëÿéèáäè áèëëàù, ìÿíè àñû, ýÿëèí!
Ùå÷ éåðèíäÿ åéáèí éîõäó, ùÿð áîéóí, áóñàòûí ýþçÿë;
ßë èøèí, ýöë íàõûøûí, õîéóí, õàñèééÿòèí ýþçÿë;
Õóáëóüóí, éàðàøûüûí, àëäûüûí áàðàòûí ýþçÿë;
Úàìàëûí, àüëûí, ùóøóí, î øàíó øþâêÿòèí ýþçÿë;
Öçöíäÿí ùÿéà åëÿð, ýþéöí Ñöðÿééàñû, ýÿëèí!
×ÿòèíäè êàìàëûíà ùÿêèìè-Ëîüìàí éåòèøÿ;
Òÿáèáñÿí, ÿëàú åëÿ, õÿñòÿéÿ äÿðìàí éåòèøÿ;
Ìÿðèôÿòäÿ, äÿððàêÿäÿ ùàíû ñàíà úàí éåòèøÿ?!
Êÿíàð ýÿç ñÿðéàüûáäàí, ãîéìà êè, áþùòàí éåòèøÿ:
Àìàíäû, óéìà ñàðà, òÿðëàíûí ñîíàñû, ýÿëèí!
Ýÿëìÿñèí ìÿúëèñèìÿ, ìÿúëèñèìäÿ äþâðàí îëìàç;
Åëÿ êè ôÿðìàí âåðäèí, øàù äà áåëÿ ôÿðìàí îëìàç;
ßäàëÿòäÿ áÿðàáÿðèí î Øàùè-Ñöëåéìàí îëìàç;
Áåùèøòäÿ òàéûí éîõäó, ùóðè, ìÿëÿê, ãûëìàí îëìàç;
Áèð ñÿíñÿí éåð öçöíöí õóá ìÿëÿêçàäàñû, ýÿëèí!
Ôÿðùàä Øèðèí óúóíäàí éàíäû-éàõûëäû, àé ýþçÿë!
Âåðèðñÿí ìàíà úÿôà, áó íÿ àüûëäû, àé ýþçÿë?!
Êÿðÿì ßñëèäÿí þòðö îäà éàõûëäû, àé ýþçÿë!
Íå÷ÿ àøûã éàðà úàíûí, áèë, ôÿäà ãûëäû, àé ýþçÿë!
Ñÿí ìÿíè Ñÿíàí åòäèí, òÿðñàëàð òÿðñàñû ýÿëèí!
×àëõàíûðñàí áèçèì ýþëäÿ éàøûëáàøëû ñîíà êèìè;
Ñöçäöðöá àëà ýþçöíö, áàõûðñàí áèýàíÿ êèìè;
Éàíäûðûðñàí ùåé îäóíà, øàìûíà ïÿðâàíà êèìè;
Äîëàíäûì ñÿùðàëàðû ìÿí äÿëè-äèâàíà êèìè;
ßëÿñýÿðè Ìÿúíóí åòäè åøãèíèí ñåâäàñû, ýÿëèí!
35
ÀØÛÃ ÌÓÑÀ
(1830-1912)
ÁÈÐ ÝÖÍ
Êþíöë, ñÿíäÿí ýèëåéëèéÿì,
Éàõøû-éàõøû éàçàð áèð ýöí.
Èêè ìèðãÿççÿá ÿéëÿøèá,
×ÿê ÿëèíäÿí ùàçàð áó ýöí.
Åé éöêö òóíú îëàí êèìñÿ,
Íàüäûñû âåú îëàí êèìñÿ,
Íöòôÿäÿí êÿú îëàí êèìñÿ,
Äîüðó éîëäàí àçàð áèð ýöí.
Éàçûã Ìóñà åéëÿð äèëÿê,
Áó ãÿì ãîéìàç áèçè ýöëÿê,
Äåìÿäèììè ÷ÿðõè-ôÿëÿê,
Áó äþâðàíûí ïîçàð áèð ýöí.
ÊßÊËÈÊ
Áàùàðûí ýöëøÿí ÷àüûíäà,
Íÿ îõóðñàí, ñîíà êÿêëèê.
Îõóäóí ýÿëäèí õîøóìà,
Éàøàéàñàí ñÿí, à êÿêëèê.
Êÿêëèê ìÿñêÿí ñàëûá äàøà,
Ñöðìÿ ÷ÿêèá ýþçÿ, ãàøà,
Áó äþâðàíûí ýåòìÿç áàøà,
Îâ÷ó ýÿëäè, ñèí, à êÿêëèê.
Ìóñà ñþç äåéÿð äÿñèëÿ,
Êÿêëèê þòöð ùÿâÿñèëÿ,
Åëÿ îõóäóí ñÿñ èëÿ,
Úóøà ýÿëäè ñèíÿ, êÿêëèê.
36
ÒÅËËÈ ÑÀÇÛÍ
Ìÿúëèñëÿðè àáàä åéëÿð,
Íÿ ýöíàùû òåëëè ñàçûí?
Ìÿëóë êþíöëëÿð øàä åéëÿð,
Éåêè øÿúÿð, éåêè äÿìèð,
Àðà âóðìóð, éàëàí äåìèð,
Àíä è÷ìÿéèð, ðöøâÿò éåìèð,
Ôèêðèíè âåðìèð ãÿëÿìÿ,
Çöëöì åéëÿìèð àëÿìÿ,
Ïóëóíó âåðìèð ñÿëÿìÿ,
Éîëäàí ÷ûõûá, éîëóí àçìûð,
Èáëèñ êèìè àðà ïîçìóð,
Ìîëëà êèìè úàäó éàçìûð,
Ìóñà âÿñôèí ñþéëÿð ñàçà,
Ðóù âåðèð ýÿëèíÿ, ãûçà,
Îõøàìûð î øåéèäáàçà,
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÝÖËß-ÝÖËß
Õóäàì ñÿíè íÿ õîø ýöíäÿ éàðàäûá,
Ñàëûáäû úàùàíà, àé ýöëÿ-ýöëÿ.
Ýþçÿëëèêäÿ Éóñèô ñÿíÿ òàé îëìàç,
Àëûáñàí ãöäðÿòäÿí ïàé, ýöëÿ-ýöëÿ.
37
Èíàíìûðàì ìöøêöë èøëÿð äöçÿëÿ,
Òÿáèá ñÿíñÿí, ýÿë éàðàìû òÿçÿëÿ,
Ìÿí íÿ äåéèì ñÿíèí êèìè ýþçÿëÿ,
Åëÿäèí þìðöìö çàé, ýöëÿ-ýöëÿ.
Óúà áîéëó, òóòè äèëëè áÿõòÿâÿð,
Ñÿíÿ ãóðáàí åâèì, ìàëûì, ùÿð íÿ âàð,
Àøûã Ìóñà äåéÿð: ýöë éàíàõëû éàð,
Ñÿí ýÿòèð, ìÿí è÷èì ÷àé, ýöëÿ-ýöëÿ.
ÊÞÉÍßÊÚßÊ
Ñÿùÿð âàõòû çÿùìÿò âåðìÿ þçöíÿ,
Àé ãàáàãëû, ãÿëÿì ãàøëû êþéíÿêúÿê.
Ãîéìà ñàáàù éåëè äÿéÿ öçöíÿ,
Óçóí áîéëó, ãàðà ñà÷ëû êþéíÿêúÿê.
Ãàøëàðûíûí òàüû áÿíçÿð ìåðàúà,
Àü ÷èò òóìàí ýþâäÿñèíäÿ àëàúà,
Ñèíÿí áÿéàç, ìÿìÿëÿðèí áàëàúà,
Ñÿðõîø äóðóð õîø áàõûøëû êþéíÿêúÿê.
Ìóñà äåéÿð: öðÿéèìè ÿçÿðñÿí,
Åøãÿ äöøöá, þìöð áàüûí öçÿðñÿí,
Âàõò éåòèøÿð, ýöë äèáèíäÿ ýÿçÿðñÿí,
Áàùàð äåéèë, ùÿëÿ ãûøäû, êþéíÿêúÿê.
ÈÍÄÈ
Àé áèìöðâÿò, ìÿí êè ñÿíäÿí þòÿðè,
Äöøìöøÿì ÷þëëÿðÿ, ñàéûëàì èíäè.
Úàí ÷ûõäû úÿñÿääÿí, ñÿí àøêàðà ýÿç,
Î ìàù úàìàëûíà ìàéûëàì èíäè.
Ëåéëè, Ìÿúíóí êèìè áÿëàéÿ òóøàì,
Ìÿí ñÿíèí äÿðäèíäÿí âàëëàù áèùóøàì.
Ìÿí êè è÷ìÿìèøÿì, íÿäÿí ñÿðõîøàì,
ßìÿì äîäàüûíäàí àéûëàì èíäè.
38
Ýþðäöì úàìàëûíû, áó íÿ ùÿâÿñäè,
Ðóù ýåäèá áÿäÿíäÿí, ãóðó ãÿôÿñäè,
Áó äÿðäö ìþùíÿòèí Ìóñàéà áÿñäè,
Þëäöðöðñÿí þëäöð, ãàéûëàì èíäè.
ÄÈËÁßÐ
Ãûç, áåëÿ ýÿçìÿéèí àøèã þëäöðöð,
Ñà÷ûíäàí òåë àéûð, ñàò ìÿíÿ, Äèëáÿð!
Ñèíÿì íèøàíÿäè, àüðûìàç áÿäÿí,
Äîéóíúà éàé-îõóí àò ìÿíÿ, Äèëáÿð!
Áàð-èëàùè1, áåëÿ ýþçÿë ñàü îëñóí,
Úèëâÿëÿíèá òÿðëàí ãóøäàí ÷àü îëñóí,
Ùÿñðÿò þëñÿì, ãîé ñèíÿìäÿ äàü îëñóí,
Áåëÿ òÿíáåùëÿðè òóò ìÿíÿ, Äèëáÿð!
Ìóñà äåéÿð: áó ñþçëÿð îäó, îíà,
Ìÿí ìöøòàãàì î úàíàíà, î äîíà,
Äàüûëñûí îéìàüûí, äöøñöí îä îíà,
ßéÿð êè, ñÿí äåñÿí ýåò ìÿíÿ, Äèëáÿð!
ÁÈÐÈ ÉÀÇ
Äÿëè êþíëöì, ñÿíäÿ íÿëÿð äîëàíûð,
Áèðè ïàéûç, áèðè áàùàð, áèðè éàç,
Ö÷ ÿëàìÿò ýþçÿëëÿðèí íèøàíû,
Áèðè øèâÿ, áèðè ãÿìçÿ, áèðè íàç.
Úîøãóí ÷àéëàð êèìè ãàéíàäûì äîëäóì,
Ùåéâà òÿê ñàðàëäûì, ýöë òÿêè ñîëäóì.
Ýåäÿð èêÿí ö÷ ýþçÿëÿ òóø îëäóì,
Áèðè ãàðû, áèðè ýÿëèí, áèðè ãûç.
__________
1
Àëëàù, õàëèã
39
Ãöðáÿò åëäÿ êèìäè ùàëûì ñîðóøàí,
Àü öçöíäÿ ãîøà õàëû âåð íèøàí.
Ö÷ øåéäè êè, áèð îòàüà éàðàøàí,
Áèðè Ìóñà, áèðè ñþùáÿò, áèðè ñàç.
ÂÀÐ
Åé ìÿëÿê ñèìàëûì, ãÿääè-ìèíàëûì,
Áó ñÿðõîø áàõûøäà ÿëàìÿòèí âàð.
Èñêÿíäÿð úÿëàëëûì, Ùàìÿò ñÿõàëûì,
Åøãèíäÿí áàøûìäà äÿéàíÿòèí âàð.
Äèëèíèí êÿëìÿñè ýþçÿë áèð ëèñàí,
Òåëèíÿ ñàäàüà âàðûìäû áèð úàí.
Éàðàøûð øÿíèíÿ ýöëëö áèð úàùàí,
Éóñèôè-Êÿíàíÿ øÿáàùÿòèí1 âàð.
Ñÿíè õÿëã åéëÿéèá èëàùè, èíàí,
Úÿìäè ýþçÿëëèéèí íèøàíáàíèøàí.
Ïÿðòîâè2-úàìàëûí, øþâêÿòè-ðèçâàí,
Ìóñà òÿê ãóëóíà ùèäàéÿòèí âàð.
ÄÈËÈÌ
Äèëèì, áó þéöäö ñÿíÿ äåéèðÿì,
×îõ äöíéà ìàëûíà ñàðûøìà, äèëèì!
×àëûø, ñÿí ùÿìèøÿ þç ÿìÿéèí éå,
Ùàðàì ìàë éåìÿéÿ àëûøìà, äèëèì!
Áèð ìÿúëèñÿ âàðäûí, íèòãèí îëñóí ëàë,
ßéëÿøÿíëÿð ñÿíäÿí äÿðê åòñèí êàìàë,
Äèíäèðñÿëÿð äèëëÿí, äèíìÿñÿí ëàë ãàë,
Ùÿðúàéû äàíûøûá, ýöëöøìÿ, äèëèì!
__________
1
Îõøàðëûüûí, áÿíçÿðëèéèí
2
Èøûãëû, íóðëó, øöàëû, ïàðëàã
40
Ìÿíèì ñþçëÿðèìè ñàõëà àìàíàò,
Ñèäãèíÿí äîñò îëàí òåç òàïàð ìóðàä,
Èñòÿñÿí êè, áàøûí îëà ñàëàìàò,
Àüçûíà ýÿëÿíè äàíûøìà, äèëèì!
Ìóñà îäà àëûøìàéûá, íÿ ëàçûì?
Áèâÿôàéëà áàðûøìàéûá, íÿ ëàçûì?
Ùàããûí þçö ñèðð à÷ìàéûá, íÿ ëàçûì?
Ýÿë ýþðäöéöí ñèððè ñÿí à÷ìà, äèëèì!
ÎËÌÀÇ
Áèð ýþçÿë ýþðìöøÿì Ýþé÷ÿ åëèíäÿ,
Éöç ìèí ýþçÿë îíà áÿðàáÿð îëìàç.
Éöç ìèí ÿáðó êàìàí ýÿëñÿ áåùèøòäÿí,
Áóíúà ÿáðó êàìàí ìþòÿáÿð îëìàç.
Ýþðìÿìèøÿì áåëÿ áèð ãÿääè ÷èíàð,
Ñþéëÿñÿì âÿñôèíè åë ìÿíè ãûíàð,
Ùÿðúàéû àøûãëàð äàëûíúà éàíàð,
Î ýåäÿíäÿí áèçÿ áèð ìàäàð îëìàç.
Ýþç áàõäûãúà äîéìàç áåëÿ úåéðàíäàí,
Ýþðñÿ èõòèéàðëàð ÷ûõàð èìàíäàí,
Éàíàãëàðû øþëÿ âåðèð ùÿð éàíäàí,
ßðø öçöíäÿ áåëÿ áèð ãÿìÿð îëìàç.
Ìóñà ýÿëäè êÿíäèíèçäÿ ãàëìàäû,
Øèðèí úàíûí åøã îäóíà ñàëìàäû,
Ùå÷ éàøûíûá áèçäÿí éàøìàã àëìàäû,
Áèð áåëÿ åâéûõàí áÿõòÿâÿð îëìàç.
ÀÜ ÎËÀ
Ýþçÿëè ñåâÿñÿí úàâàí ÷àüûíäà,
Àëìà éàíàã, ýöë áóõàüû, àü îëà.
Äîéóíúà ÿìÿñÿí äèëèí, äîäàüûí,
Çöëôö äàë ýÿðäÿíäÿ áèð ãóúàã îëà.
41
Îòóðóá-äóðàíäà áèëÿ ìÿðôÿòè,
ßëèíäÿ ñàõëàéà ìÿçÿ øÿðáÿòè,
Éàòàñàí, ÷ÿêÿñÿí äöíéà ëÿççÿòè,
Óçàíà ýåúÿëÿð, ýåú ñàáàù îëà.
Äÿðäèíè àíëàéà, ãÿäðèíè áèëÿ,
ßëèíäÿ ìÿùðÿáà ñòÿêàí ñèëÿ,
Àë÷àãäàí äàíûøà, óúàäàí ýöëÿ,
Ýåéèíÿ, ñàëëàíà, äàìàã ÷àü îëà.
Øåéäà áöëáöëëÿðèí þòöøÿí ÷àüû,
Ãîëóíäàí òóòàñàí, ýÿçÿñÿí áàüû,
Àüçûíà ñàëàñàí ãàéìàã äîäàüû,
Þïÿñÿí, ãóúàñàí, ýåí ãàáàã îëà.
Ìóñà äåéÿð: ëÿáëÿðè ãÿíä éàõøûäû,
Áîéó óúà, çöëôö êÿìÿíä éàõøûäû,
Áó ñþçëÿðèí éåðè õÿëâÿò éàõøûäû,
Àëò-öñò ëÿìïÿëè áèð îòàã îëà.
ÒßÚÍÈÑËßÐ
ÀÜËÀÐ
Êÿìÿíä ÿëäÿ, ñÿééàä îâ áÿðÿñèíäÿ,
Îâ÷óñó äà àüëàð, ìàðàë äà àüëàð.
Îõóí ñÿäàñûíäàí, ýöëëÿ ñÿñèíäÿí,
Öðêöäöá ÿéëÿìÿç ìàðàëû äàüëàð.
Ìÿíèì äÿðäèì áóäó þç áàëàñûíà,
Ýþçÿë ìÿíè ñàëäû þç áàëàñûíà,
Éàðàäàí ãûéàðìû þç áàëàñûíà,
Îõ äÿéñÿ òèôëèíÿ ìàð àëû äàüëàð.
Ìóñà, íÿ äÿðäèí âàð éàðà ìÿí äåäè,
Ëÿççÿòè ýþçÿëèí éàð ÿìÿíäÿäè,
Òÿçÿ, êþùíÿ íÿ âàð, éàðà ìÿíäÿäè,
Çÿíáöð1 òÿê ñèíÿìäÿ ìàð àëû äàüëàð.
__________
1
Àðû
42
ÌßÍÍßÍ
Âàõò äîëàíäû, ýÿëäè êå÷äè çàìàíà,
Íèéÿ ÿë ÷ÿêìÿäèí, à éàðà ìÿííÿí?!
Íÿ ÿúÿë ýÿëìÿäè, éåòìèøÿì úàíà,
Íÿ õÿáÿð ýåòìÿäè, à éàðà ìÿííÿí.
Úàí äåéÿí Ôÿðùàääû Øèðèí äÿ ùàíà,
Ëÿáëÿðèì äÿ ñþéëÿð øèðèí äÿùàíà,
Ýÿëèáäè ëÿáëÿðèí øèðèí äÿùàíà,
Ýþðìöøÿì ëÿççÿòèí, à éàð, ÿìÿííÿí.
Ìóñà ãÿëÿì ÷àëûð, íÿ õîø ñÿô àäû,
Íÿ íèçàì éîõóìäó, íÿ õîø ñÿô àäû.
Ïÿðèøàí õÿéàëûì íÿ õîø ñÿôàäû,
Õàèí áÿä ãàíäûðàð à éàðà ìÿííÿí.
ÀÉ ÖÇß-ÖÇß
Äÿíèç ýþðäöì ýþçöì éàøû ñåë îëäó,
×àëõàíûð ñîíàëàð àé öçÿ-öçÿ.
Ìÿðä äåéÿð ñþçöíö ìÿðäÿ ìÿðäàíà,
Íàìÿðä äÿ ñàõëàéàð àé öçÿ-öçÿ.
Íàçëû äèëáÿð ÿëäÿ òóòóá íÿ ñàçû,
Äÿðä ÷ÿêÿíèí íÿ õÿñòÿñè, íÿ ñàçû,
Àëà ýþçëÿð ìÿíè åéëÿð íàñàçû,
Êÿú áàõàð þìðöìö àé öçÿ-öçÿ.
Àøûã Ìóñà äåéÿð: éåòèáäè äÿðäèì,
Ìÿíè áó ãöðáÿòÿ àòûáäû äÿðäèì,
Ñÿêñÿííÿí, äîõñàííàí þòöáäö äÿðäèì,
Èíäè äÿ éåòèøèá à éöçÿ-éöçÿ.
43
ßÉßÐ-ßÉßÐ
Äîäàãäÿéìÿç ÷ûüàëû òÿúíèñ
×ÿí ýÿëñÿ äàüëàðà éåëëÿð ÿñäèðÿð,
Ãûø äà ÷ÿòèí ýÿëñÿ äàë ÿéÿð-ÿéÿð.
Àøûã äåéÿð ßéÿðäÿí,
Íÿ ýÿòèðäèí ßéÿðäÿí,
Ëà÷ûí ýåòäè øèêàðà,
Ýÿòèðÿðñÿ ÿéÿð äÿí.
Åëèí ñÿñèí ãàéàëàðäàí êÿñäèëÿð,
Åøèòñÿ ãÿääèíè äàë ÿéÿð-ÿéÿð.
Éÿãèí êÿñÿð çÿùðè çÿùðèí ñàëñàëû,
Ãÿçà úàíà çÿùðèí çÿùðè ñàë ñàëû.
Àøûã ýÿçÿð ñàë ñàëû,
Éàð ãÿääèíÿ ñàë ñàëû,
Úàíàí úàíû íÿçÿðäÿí,
ßéÿð éàõøû ñàëñàëû.
È÷èíäÿ ãàðäàøû çÿùðèí ñàëñàëû,
Ñÿñëÿðäè äèëèíäÿ äàë ÿéÿð-ÿéÿð.
Éàçûã úàíà úàíàí ýÿòäèí ÿéàíÿ,
Äàíûøñàí äÿðäèíè ñàëñàí ÿéàíÿ,
Àøûã ýÿçÿð ÿéàíÿ,
Äèëèí åøãÿ ÿéàíÿ,
Õàèí íÿäÿí ãàðàëû,
Ýÿçèð åëäÿí ÿéàíÿ.
Ìóñà èñòÿð úàùàí ýÿçÿ ÿéàíÿ,
Éàðàëû ñèíÿñèí äàë ÿéÿð-ÿéÿð.
ÀÉ ÔßËßÊ
Àé ôÿëÿê, ñÿíèí úþâðöíäÿí êþ÷äö èíñàí ãàëìàäû,
Íå÷ÿëÿðè íàêàì þëäö ýåòäè, úàâàí ãàëìàäû,
44
Éàð éàðûíäàí àéðû äöøäö, ÿùäö ïåéìàí ãàëìàäû,
Êÿëìÿíÿ áÿëè ñþéëÿéèá, ìÿòëÿá ãàíàí ãàëìàäû,
Íÿ õÿñòÿëÿð øÿôà áóëäó, íÿ äÿ ëîüìàí ãàëìàäû.
Áåø ýöí ñÿíäÿ ìÿí äåéÿíèí àõðûí áèìàð åéëÿäèí,
Íå÷ÿ-íå÷ÿ Ñöëåéìàíûí òàõòûí òàðìàð åéëÿäèí,
Áàèñëèêäÿ öëôÿò ãûëäûí, áåëÿ áàçàð åéëÿäèí,
Ùÿð êÿñÿ êè, øÿðáÿò âåðäèí, òåç çÿùðèìàð åéëÿäèí,
Ïîçóëäó áàü÷àëàð, áàüëàð, ñîëäó ýöëøÿí ãàëìàäû.
Ìÿí çÿùìèíäÿí õîô åëÿäèì, äèäÿì âåðäè ãàíëû éàø,
Ñöìöéöìÿ ëÿðçÿ äöøäö, úèñìèìäÿ éàíäû àòàø,
Êèì èëÿ äîñòëóã åëÿäèí, ñþéëÿ ýþðöì áàøàáàø,
Çÿùìÿòèíè ìÿí ÷ÿêìÿêäÿí ãàðà áàüðûì îëäó äàø,
Ãÿùðèíÿ áàøûí ÿéìÿêäÿí Ìóñàäà úàí ãàëìàäû.
ÑÀÌÀÂÀÐ
Ìÿí ñÿíè ÷îõ ñåâèðÿì, áèëèðñÿí ùàëûì, ñàìàâàð!
Áèð ÿéëÿø ìÿúëèñèìäÿ úàùö-úàëàëàì, ñàìàâàð!
Ùÿì òàõòûì, ùÿì áàõòûì, ùÿìè èãáàëûì ñàìàâàð!
Øèêÿòèìäÿ àáö àòÿø, ùàìû äóðóá òàìàøàíà,
×îõëàðûíà ìåùðèáàíñàí, îäó ýÿëèðñÿí õîøóìà,
Áèð ñòÿêàí ÷àé âåðìÿñÿí, àüëûì ýÿëìÿç áàøûìà,
Ìèí òöìÿí äþâðàíûì îëñà, ÷àøûð õÿéàëûì, ñàìàâàð!
Áàøûíäà âàðäû ÷àéíèêèí, ÿòðàôûíäà éàð ñòÿêàí,
Þçö õàñäû, áþëìÿñè õàñ, âàð íèøàíû çÿð ñòÿêàí,
Ñàç ÷àëûá ìÿúëèñèíäÿ äîëàíñûí äèëáÿð, ñòÿêàí,
Áÿëêÿ áèð àç øÿôà òàïà, áó õÿñòÿ úàíûì, ñàìàâàð!
Ñàìàâàðûì, ñÿí úîøàíäà ÿòðàôûíäà éàð äîëàíûð,
Þçö çÿð, ëèáàñû çÿð, ãÿääè ãÿëÿìêàð äîëàíûð,
×îõ ÷ÿêèð î çÿùìÿòèíè, áóõàüûíäà òÿð äîëàíûð,
Áóíäàí àðòûã ñþç äåìÿéÿ éîõäó êàìàëûí, ñàìàâàð!
45
Áèë êè, ñÿíñèç ýöí êå÷èðìÿç ùÿð êÿñèí êè, ÿëàúû âàð,
Ïàäøàùäàí áÿéÿ êèìè ùàìûíûí åùòèéàúû âàð,
Ñàìàâàð, äþâðàíûí à÷ûá ýþðöì íåúÿ õÿðàúû âàð,
Ìÿí ñÿíÿ ïåøêàí åëÿðÿì äþâëÿòö ìàëûì, ñàìàâàð!
Ìóñà áèð òÿðèô äåéèáäè, åøèäÿí ýÿëñèí áÿùñèíÿ,
Ãóìðó êèìè çèêð åëÿðñÿí, ìÿí âàëåù îëäóì ñÿñèíÿ,
×èðêèíëÿð õÿúàëÿò ÷ÿêñèí, ýÿëìÿñèíëÿð ìÿúëèñèíÿ,
Ãîé ñÿíÿ ãóëëóã åëÿñèí áèð ýþçÿë õàíûì, ñàìàâàð!
ÌÀÐÀË!
Ìÿí ñÿíè ýþðÿíäÿí áÿðè ùàëûì ïÿðèøàíäû, Ìàðàë!
Ëÿáëÿðèíäè øÿùäö øÿêÿð, õÿñòÿéÿ äÿðìàíäû, Ìàðàë!
À÷ûëûá ãîéíóíóí è÷è, áàüè-Ýöëöñòàíäû, Ìàðàë!
Äÿðäáèëìÿç íàãèñ äåäè: äÿðä áèëÿí èíàíäû, Ìàðàë!
Úàìàëûí ýþðÿíäÿí áÿðè îëìóøàì ùåéðàí ñÿíÿ ìÿí,
Ýÿë ÿéëÿø ìÿúëèñèìäÿ, åéëÿéèì äþâðàí ñÿíÿ ìÿí,
Áèð ýåúÿëèê îòàüûíäà îëìóøàì ìåùìàí ñÿíÿ ìÿí,
Ãûéìàéûðàì ìàë äåìÿéÿ, úàí äåéèì ãóðáàí ñÿíÿ ìÿí,
Áó ýþçÿëëèê ñÿíÿ ãàëìàç áó ÷ÿðõè-äþâðàíäû, Ìàðàë!
Ëÿíÿòëÿð ýÿëñèí êåøèøÿ, àëÿìäÿ áèð ñÿñ åëÿäè,
Ãûçû ýåòäè, î âåðìÿäè, þâëàä èëÿ áÿùñ åëÿäè,
Èêè êþíëö áèð-áèðèíäÿí àéûðäû, ÿáÿñ åëÿäè,
×ÿêäè î äèí òÿÿññöáö, Êÿðÿìÿ ãèñàñ åëÿäè,
Ùàãã þçö äÿ ãèñàñ àëàð, ÿäàëÿò äèâàíäû, Ìàðàë!
Ñÿí áèð òÿðñà ãûçûñàí, ÿéäèí ãÿääèì, äàë åéëÿäèí,
Éûõäûí êþíëöìöí åâèíè, ýþð íåúÿ õÿéàë åéëÿäèí,
Ìÿíèìëÿ éàìàí áàøëàäûí áåëÿ ãåéëö ãàë åéëÿäèí,
Ýþé÷ÿëè Àøûã Ìóñàíû äÿðäèíäÿí àáäàë åéëÿäèí,
Áó ÿë ìÿíèì, ÿòÿê ñÿíèí, þëöðÿì àìàíäû, Ìàðàë!
46
ÏßÐÈ!
Ãàøëàðûíûí òàüûíû áÿíçÿòäèì êàìàíà, Ïÿðè!
Áÿíçÿðëèéíÿ òÿÿúúöáÿì, äöøìöøÿì ýöìàíà, Ïÿðè!
Ìîëëà, ñåéèä ýþðñÿ öçöí öç âåðÿð èìàíà, Ïÿðè!
Áèð ýþðöøÿí, àéðû äöøÿí, ÷ÿêÿð ÿëàìàí, à Ïÿðè!
Áèð ýþçÿë ïåéäà îëóá áó Àçÿðáàéúàíäà òàçà,
Àôÿðèí çÿíáóðóíà áàë áÿñëÿéèá øàíäà òàçà,
Çèìèñòàíäà ãûçûë ýöëö ñàõëàéûáäû úàìäà òàçà,
Ýÿçèíìèøÿì, ýþðìÿìèøÿì ìèñëèí Äàüûñòàíäà òàçà,
Ãàçàõ, Ãûðüûç, ×å÷åí, ×ÿðêÿç òåëèíÿ ùåéðàí, à Ïÿðè!
Ìÿí ùå÷ ñÿíèí áÿðàáÿðèí Èðàí, Òóðàíäà ýþðìÿäèì,
Éûõäûí êþíëöìöí åâèíè, òàéûí ãûëìàíäà ýþðìÿäèì,
Õîéäà, Ñàëìàñäà, Ìàðàüà, Òÿáðèç, Òåùðàíäà ýþðìÿäèì,
Íÿ ßðÿáäÿ, íÿ ßúÿìäÿ, íÿ àë-Îñìàíäà ýþðìÿäèì,
Ãàðøûéà ýþçÿë ñöðÿ áÿëêÿ Ýöðúöñòàí, à Ïÿðè!
Ñàëëàøûá ñûüàë âåðèð àé ãàáàüà, ìàù úàìàëà,
Àë éàðàøûð, øàë éàðàøûð ýÿðäÿíèíÿ, ãÿääè-äàëà,
Ñÿí êè ãàðäàøûì ãûçûñàí, åë äöøìÿñèí êÿú õÿéàëà,
Ìóñàíû ãîúàëäûáäû áó ÷ÿðõè-çàìàí, à Ïÿðè!
47
ÁÀÜÁÀÍ ÌßÙßÌÌßÄ
(1835-1914)
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÎÉÍÀÑÛÍ
Áàøûíà äþíäöéöì éûüûëàí úàíëàð,
Ìèííÿò åäèí ãÿääè ÷èíàð îéíàñûí.
Äöøöì àéàüûíà, äþíöì áàøûíà,
Áåëè íàçèê, ýöìöø êÿìÿð îéíàñûí.
Î äÿñòÿ äèëáÿðèì ñþçäÿí êöñìÿñèí,
Ðÿùìèí, øÿôàùÿòèí áèçäÿí êÿñìÿñèí,
Þçýÿëÿð êþøêöíÿ ãÿäÿì áàñìàñûí,
Ãÿëÿì ãàøëû, ýþçö õóìàð îéíàñûí.
Àøèã ìèííÿò ÷ÿêÿð éàðûí åøãèíÿ,
Ïÿðâàíÿëÿð éàíàð íàðûí åøãèíÿ,
Áàüáàí äåéÿð: áèð íèýàðûí åøãèíÿ,
Íÿ îëàð êè, î áÿõòÿâÿð îéíàñûí.
ÍßÄÈ
Áèð úàâàíûí ñåâýè îëñà ñÿðèíäÿ,
Îíóí ö÷öí ñþùáÿò íÿäè, äÿì íÿäè?
Þëäöðÿð þçöíö éàðûí éîëóíäà,
Õàíà íÿäè, äþâëÿò íÿäè, úÿì íÿäè?
Ñÿí ãÿìäÿ äöíéàéà ýÿëÿí îëìàñûí,
Õÿíúÿðëÿ áàüðûíû äÿëÿí îëìàñûí,
Ñöçöðñÿí ÷åøìèíè, áèëÿí îëìàñûí,
Àüëàìûñàí, êèðïèéèíäÿ íÿì íÿäè?
Äàíûøàñàí, ìàçàãëàøûá ýöëÿñÿí,
Áèð-áèðèíèí öðÿê äÿðäèí áèëÿñÿí,
Áèðúÿ ýåúÿ ñÿôà ñöðöá þëÿñÿí,
Ùå÷ êèì äåìÿç, áåëÿ þìðö êÿì íÿäè?
48
Áàüáàí, èíñàôìûäû éàðûí íàç ñàòà,
Éàëãûç ãàëûá, òÿíùà ýÿçèá, òÿê éàòà,
Áèð éàðû êè, êþíöë ýþðÿ, ýþç òóòà,
Ëàìïà íÿäè, ôàíóñ íÿäè, øàì íÿäè?
ÝÞÇßË
Àé ãûç, èíñàô åëÿ áàðû éàõûí ýÿë,
Ýöë à÷ûá õàð èëÿ ñàðûøàí, ýþçÿë.
Àøèãèí ÿëèíäÿí äöøöáäö õÿñòÿ,
Ðóùóíó åéëÿäèí ïÿðèøàí, ýþçÿë.
Âÿñìÿ íÿ ëàçûìäû åëÿ áèð ãàøà,
Êÿìÿð ýÿðÿê èíúÿ áåëÿ éàðàøà,
Ïÿðâàíÿ òÿê þçöí àòäû àòàøà,
Ëàìïà êèìè ýþçö àëûøàí ýþçÿë.
Ùå÷ ãàòàðäà éîõäó áèð áåëÿ ìàéà,
Ýþçö ýöíÿ òèìñàë, ãàøëàðû àéà,
Èíàíìàðàì, éàðàíûáìû õóäàéà,
Ìÿíèì éàðûì êèìè çÿðÿôøàí ýþçÿë?
Ãåéç åéëÿìÿ, ñàðàëàðñàí, ñîëàðñàí,
Óøàã êèìè èíäè ùÿääÿ äîëàðñàí,
Äåéèðëÿð úÿëëàäñàí, ÷îõ úàí àëàðñàí,
Åéëÿéèðñÿí ýöíäÿ íå÷ÿ ãàí ýþçÿë.
Ñÿðõîøëàíûá ñöçýöí-ñöçýöí áàõìûñàí,
Úèéÿðëÿð äîüðàéûá øèøÿ òàõìûñàí,
Ùàêèìñÿí, þëêÿäÿ àüà ÷ûõìûñàí,
ßäàëÿò åéëÿðñÿí õóá äèâàí, ýþçÿë.
Ãÿìëèñÿí, öðÿéèí äþíöáäö ãûøà,
Ñóðÿòèí áöëëóðäö, ÿíäàìûí øèøÿ,
Ñà÷û áóõàüûíäà òÿçÿ áÿíþâøÿ,
Ùàíû ñÿí ÿòèðäÿ áèð ðåéùàí, ýþçÿë.
49
Ýþðÿñÿí äàüëàðäà ÿëâàí ÷è÷ÿéè,
Þðòÿñÿí áàøûíà èïÿê ëÿ÷ÿéè,
Èêè èëäÿ àüàðäàðñàí áèð÷ÿéè,
Î ãÿì êè ñÿíäÿäè, íàòÿâàí ýþçÿë.
Äîñò ãàïûñûí ÿéðè à÷ûá ýèðìÿäèì,
Ñèð ñþçöìö ùå÷ éàäëàðà âåðìÿäèì,
Áàüáàí äåéÿð: áó ÷àüûìäà ýþðìÿäèì,
Áåëÿ ñÿíèí êèìè ìåùðèáàí ýþçÿë.
ÑßÄßÔ
Ùàíñû áÿäíÿçÿðèí ýþçöíÿ ýÿëäèí,
Äöøìöñÿí åëèíäÿí àðàëû, Ñÿäÿô!
Îâ÷ó ìàðûüûíäà, ÷àõìàã ÿëèíäÿ,
Ñÿíìèñÿí Ãóçóãàí ìàðàëû, Ñÿäÿô!
Ñàëëàíûá øÿêëèíè ñàëýèíÿí ñóéà,
Øàíà ÷ÿê äÿñòèíëÿ çöëôè-õîøáóéà,
Ýöëëÿ äÿéñèí ñÿíè âóðàí îâ÷óéà,
Îëìóñàí êþêñöíäöí éàðàëû, Ñÿäÿô!
Ñÿíñÿí áó äÿðÿíèí àíúàã ýþé÷ÿéè,
Öçöíÿ ãîéìóñàí ùàëãà áèð÷ÿéè,
Ãûçûëýöëäö ñÿêêèç úÿííÿò ÷è÷ÿéè,
Îíóí äà öñòöíö õàð àëû, Ñÿäÿô!
Çèìèñòàíäà äàüëàð ëàëà áîéàíìàç,
Ðóùóì àïàðìûñàí úèñìèì îéàíìàç,
Ñÿíè ýþðÿí ýþçëÿð ñÿíñèç äàéàíìàç,
Ýåí äöíéà áàøûíà äàðàëû, Ñÿäÿô!
Ýóéà ìöíòÿçèðñÿí ÷îõäóí ÿéàëà,
Àðàñáàð ýöëöñÿí, äàüëàðäà ëàëà,
Ãöññÿéëÿ þçöíö âåðìÿ õÿéàëà,
Ýöëýÿç éàíàãëàðûí ñàðàëû, Ñÿäÿô!
50
Þçöíÿ ìöíàñèá îëñàéäû éàðû,
Àòëû ãàáàüûíäà ãîøóí ñÿðêàðû,
Ö÷ ýåúÿëèê àéà áÿíçÿð ãàøëàðû,
Ñöðìÿëè ýþçëÿðè ãàðàëû, Ñÿäÿô!
Áàüáàí äåéÿð: ìÿíè ãîéìà íèøàíà,
Þëäöðÿð ýþçëÿðèí, äöøÿðñÿí ãàíà,
Áàõàí úàìàëûíà îëóð äèâàíà,
Áàúàðàí äþøöíÿ òÿð àëû, Ñÿäÿô!
ÍÅÚÎËÄÓ
Åëëÿð ýåòäè éàéëàüûíû áÿëëÿäè,
Áèëäèð î áàüëàðû ýÿçÿí íåúîëäó?
Àéðûëûã ýþëöíäÿ, ãÿì äÿðéàñûíäà,
Òÿçÿ ãÿââàñ îëóá öçÿí íåúîëäó?
Éÿãèí ãàëäû Øÿðèêàíûí åëèíäÿ,
Éîõäó ãöââÿò äÿùàíûíäà, äèëèíäÿ,
Ãîëëàðû äàð áàüëû, äèääè ÿëèí äÿ,
Åëÿ ãÿíèìëÿðÿ äþçÿí íåúîëäó?
Êþíöë, òÿëÿá åòìÿ äöíéàíûí âàðûí,
Ýÿë è÷ Ìèë ñóéóíäàí, ÷ûõñûí àçàðûí,
Ùàìàéëàô ãàéíàñûí, ×îëàí äàøëàðûí,
Ñàíàéûá òÿñáåù òÿê äöçÿí íåúîëäó?
Ùÿúÿð ñàìâàðûíûí è÷ÿí ÷àéûíäàí,
Áèíÿñè î ãàðëû äàüëàð ïàéûíäàí,
×ûíãûëëû ÷åøìÿäÿí, Ìàòãàá ñóéóíäàí,
Áèëìÿððÿ ÿëèíè öçÿí íåúîëäó?
Øûõ Ìÿùÿììÿä, åéëÿ êþíëöíö àáàä,
Éåòèì ãàëûðñà äà Ìÿùÿððÿì, Úàâàä1,
Êàüûçñûç, ãÿëÿìñèç, þçö áèñàâàä,
Äöíéàíûí èøëÿðèí éàçàí íåúîëäó?
__________
1
Ìÿùÿððÿì, Úàâàä Áàüáàíûí îüëàíëàðûäûð.
51
ÄÎËËÓ ÌÓÑÒÀÔÀ
(ÕÛÕ ÿñð)
ÑßÍßÌ ÑßÍÈ
Ýþðäöì ñÿùÿð áóëàã öñòÿ,
Ñÿíÿì ñÿíè, Ñÿíÿì ñÿíè.
Õàëã åéëÿéèá ÿúÿá íÿñòÿ,
Äîéìàã îëìàç ãÿëÿì ãàøäàí,
Ñÿíèí êèìè áàüðû äàøäàí,
Ñå÷ÿììÿäèì éàøûëáàøäàí,
Àü öçäÿ õàëû áÿíþâøÿ,
Êþíöë ùÿñðÿò éóìðó äþøÿ,
Àõòàðûð ýþçöì ùÿìèøÿ,
Ýöë úàìàëûí áÿäèðëè àé,
Ãàøëàðûíäû ãóðóëó éàé,
Åéëÿìÿðÿì äöíéàéà òàé,
ßñêèê îëìàç, ýþçÿë, õàòàí,
Äîë Ìóñòàôà ñÿíèí áóòàí,
Âåðìÿç ìÿíÿ çàëûì àòàí,
ÀÜÐÛÍ ÀËÛÌ
Íÿ äóðóáñàí, àñòàíàäà,
Ãàøû ãàéòàí, àüðûí àëûì.
Ñÿùÿð-ñÿùÿð áàü è÷èíäÿ,
Ýöëÿ áàòàí, àüðûí àëûì.
52
Áöëëóð áóõàã, áÿéàç ýÿðäÿí,
Àüëûìû àïàðûð ñÿðäÿí,
Àøèãèíÿ ùÿðäÿí-ùÿðäÿí,
Øèâÿ ñàòàí, àüðûí àëûì.
Ãîéíóíäàêû ÿúÿá íÿñòÿ,
Àëÿì ýþðñÿ îëàð õÿñòÿ,
ßëëÿðèíäÿ äÿñòÿ-äÿñòÿ,
Íÿðýèç òóòàí, àüðûì àëûì.
Úèëâÿëÿí, ñöç, íàçëû úàíàí,
Ýÿë åéëÿìÿ áàüðûìû ãàí,
Ãàøëàðûíäàí ãóðóá êàìàí,
Ìöæýàí àòàí, àüðûí àëûì.
Íÿ áàõûðñàí éàíû-éàíû,
Îëóì ýþçëÿðèí ãóðáàíû,
Äÿðäÿ ñàëìà Ìóñòàôàíû,
Àüúàãóòàí1, àüðûí àëûì.
ÝßËÈÍ
Ñÿùÿðäÿí ÷ûõäûí ãàðøûìà,
Ýöë áàü÷àäà ýÿçÿí ýÿëèí.
Äÿðèá, äÿðèá áóõàã àëòäà,
Òÿð áÿíþâøÿ äöçÿí ýÿëèí.
Áöëáöëö ýöëäÿí åéëÿðñÿí,
Ýåäÿíè éîëäàí åéëÿðñÿí,
Óëóñäàí, åëäÿí åéëÿðñÿí,
Ýþçëÿðèíè ñöçÿí ýÿëèí.
Ãàøëàðûí ãóðàð äèâàíû,
Êèðïèêëÿðèí òþêÿð ãàíû,
Þëäöðöðñÿí íå÷ÿ úàíû,
×îõëàð áàüðûí ÿçÿí ýÿëèí.
__________
1
Ãóø àäûäûð
53
Ýöìöø êÿìÿðè áåëèíäÿ,
Øèðìàéû øàíà òåëèíäÿ,
Úóìóá ÷àëõàíûá ýþëöíäÿ,
Ñîíà êèìè ñöçÿí ýÿëèí.
Áèëìèðÿì ÿñèë-ñîéóíó,
Õóáëàð àðçóëàð áîéóíó,
Ìóñòàéà òóòñóí òîéóíó,
Àë éàøûëà áÿçÿí ýÿëèí.
ÃÀÄÀÍ ÀËÛÌ
Ñåéðàüûáûí ñþçö èëÿ,
Äîñòóí àòàí, ãàäàí àëûì!
Þëöíúÿ äþíìÿðÿì ñÿíäÿí,
Ìÿíè ñàòàí, ãàäàí àëûì!
Áèð äîéìàäûì øèðèí ñþçäÿí,
Þïìÿäèì éàíàãäàí, öçäÿí,
Èøàðÿéíÿí, ãàøíàí, ýþçíÿí,
Äîñòëóã ãàòàí, ãàäàí àëûì!
Ìöðâÿò åëÿ ýÿë èíñàôà,
Ñöðÿê ñÿíëÿ çþâãö ñÿôà,
Àøèãèíÿ âåðìÿ úÿôà,
Ãàøû ãàéòàí, ãàäàí àëûì!
Ñèíÿí Ñàâàëàíûí ãàðû,
Ìÿìÿí Ýöðúöñòàíûí íàðû,
Èòêèí ñàëûá êþùíÿ éàðû,
ßüéàð òóòàí, ãàäàí àëûì!
Òÿðëàí êþíëöì ãàíàä ÷àëàð,
Ñîíà ýþðñÿ òîðà ñàëàð,
Àõûð êè, Ìóñòàôà îëàð,
Ñÿíèí áóòàí, ãàäàí àëûì!
54
ÃÀËÄÛÐÛÍ
Ùÿñÿí àòû éûõûá ÷àéà,
Ãàëäûðûí, ãûçëàð, ãàëäûðûí.
Ùÿðÿ ýþòöðöá áèð ïàéà,
Ùÿñÿí ýÿëèðäè éîõóøäàí,
Êèøè ÷ûõûá áÿðêäÿí, áîøäàí,
Àòû ùöðêöá éîëäà ãóøäàí,
Àò ñÿðïèá èïÿ äîëàøûá,
Àéàüû áàøûíäàí àøûá,
Ïàë÷ûüà, çûüà áóëàøûá,
Ùÿñÿí èòèðèá áàøûíû,
Àò óíóäóá éîëäàøûíû,
Ãûðûá éÿùÿðèí ãàøûíû,
Ãàïûäà ãîéóá ãóëóíó,
Éîëäà èòèðèá ÷óëóíó,
Âåðìÿéèá éàðû ïóëóíó,
Àò ÷ûðïûíûð, éåðÿ äÿéèð,
Áàøû ýþâäÿñèíè ÿéèð,
Êèøíÿéèá ýþçöíö äþéöð,
Ùÿñÿí éîðüóí àòû íåéëÿð,
Áó äÿðäèíè êèìÿ ñþéëÿð,
Ìóñòàôà èëòèìàñ åéëÿð,
55
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÃÀÉÛÒ ÈÍÄÈ
Ñàëëàíà-ñàëëàíà ýåäÿí Ñàëàòûí,
Ýåäèðñÿí áàü÷àéà, ãûç, ãàéûò èíäè.
Ñöñÿíäÿí, ñöíáöëäÿí, ëàëÿ, íÿðýèçäÿí,
Ãþí÷ÿäÿí äÿñòÿíè äöç, ãàéûò èíäè.
Ýþçÿëëÿðäÿ öç áöðöìÿê éàìàíäû,
Ìÿíäÿí éàíà äóðìà, þëäöì àìàíäû,
Áó ýöí àéðûëûãäû, àõûð çàìàíäû,
Þìöð áàøà äÿéäè, òåç ãàéûò èíäè.
Ãàíëû úÿëëàä êèìè ãàíûìû è÷ìÿ,
Þìðöì çÿìèñèíè áóäàéûá áè÷ìÿ,
Õÿôëÿíèá îâ÷óäàí àðàëû êå÷ìÿ,
Úåéðàíñàí, ÷þëëÿðè ýÿç, ãàéûò èíäè.
Òóòóëäóì åøãèíÿ, äöøäöì ñîðàüà,
Ýåòìÿ ýþç þíöíäÿí ïÿðèì, èðàüà,
Äàùà äþçÿ áèëìÿì äÿðäÿ, ôÿðàüà,
Ãîé ñèíÿì öñòöíÿ êþç, ãàéûò èíäè.
Ìóñòàôà èñòÿð êè, äèëáÿð éöç éàøà,
Öçöíäÿ õàëëàðûí ÿúÿá òàìàøà,
Áÿíçÿðñÿí þðäÿéÿ, î éàøûëáàøà,
×àëõàëàí ýþëëÿðäÿ, öç, ãàéûò èíäè.
ÉÀÇÛËÛ
Ýþçÿë êÿêëèê ùàâàëàíûá äþâð åëÿð,
ßðø öçöíäÿ íÿ òàìàøà éàçûëû,
Òÿáèáèì éîõ, éàðàëàðûì ãþâð åëÿð,
Äÿðä ÿëèíäÿí äèëèì ùàøà éàçûëû.
56
Áèð âàðìàäûì, óëóñóíà, åëèíÿ,
Áöëáöë îëóá ùå÷ ãîíìàäûì ýöëöíÿ,
Ãÿíä ÿçèëèá äÿùàíûíà, äèëèíÿ,
Èíúèäè, ñÿäÿôäè, äèøÿ éàçûëû.
Éàð áåëÿ áàõàðìû øèðèí éàðûíà,
Àëìàñûíà, ùåéâàñûíà, íàðûíà,
Ñèíÿí áÿíçÿð Ñàâàëàíûí ãàðûíà,
Ñÿäðèíäÿ ìÿìÿëÿð ãîøà éàçûëû.
Àõòàðàðàì, òàéûí òàïà áèëìÿðÿì,
Àüëàäûðñàí ìÿíè, ýöëÿ áèëìÿðÿì,
Ñÿíèí áÿðàáÿðèí îëà áèëìÿðÿì,
Ãöäðÿò ãÿëÿìèäèð ãîøà éàçûëû.
Ìÿí äÿ ÷îõ èøëÿðè ãûëëàì èðàäà,
×îõ ãóëëóã åëÿðÿì êàìèë óñòàäà,
Áèð ýöí îëóð êþ÷ åëÿðÿì äöíéàäà,
Ìóñòàôàéàì, àäûì äàøà éàçûëû.
ÃÛÇ ÎËÀÐ
Ö÷ éàøûíäàí äþðä éàøûíà âàðàíäà,
Ýþçÿëëÿíÿð, áó ãûç éàõøû ãûç îëàð.
Îí éàøûíäà ùÿääè-áóëóü àëàíäà,
Ãþí÷ÿ òÿê à÷ûëûá áèð íÿðýèç îëàð.
Îí áèðèíäÿ êÿòàí þðòÿð áàøûíà,
Îí èêèäÿ âÿñìÿ éàõàð ãàøûíà,
Åëÿ êè éåòèøäè îí ö÷ éàøûíà,
Ãîéìà ãîíøóëàðà, î áèð ñþç îëàð.
Îí äþðäöíäÿ ýþçÿëëÿðÿ ãàòûëàð,
Îí áåøèíäÿ åë÷èëÿðÿ ñàòûëàð,
Îí àëòûäà øèðíè òîéó òóòóëàð,
Òàïàð ùÿìäÿìèíè ñÿðÿôðàç îëàð.
57
Îí éåääèäÿ àë ýÿðäÿéè ãóðóëàð,
Îí ñÿêêèçäÿ éàëàí ñþçëÿð äóðóëàð,
Îí äîããóçäà øóõ ìÿìÿëÿð ãûðûëàð,
Öðÿéè öðÿéÿ ÿúÿá ñàç îëàð.
Èéèðìèäÿ ýÿëÿð áÿíçÿð ýÿëèíÿ,
Èéèðìè áèðäÿ ñûüàë âåðÿð òåëèíÿ,
Åëÿ êè áàø âóðäó åøãèí ýþëöíÿ,
Òÿçÿäÿí ñèëêèíèá ãóáà ãàç îëàð.
Îòóçóíäà îüóë-óøàã éåòèðÿð,
Ãûðõ éàøûíäà ùÿð áèð çöëìö ýþòöðÿð,
ßëëè éàøäà ýÿëÿð êþêñöí þòöðÿð,
Ùÿð éåòÿíäÿí ãà÷ìàç, öçáÿöç îëàð.
Àëòìûøûíäà Ìóñòàôàíûí ñþçöíÿ,
Éåòìèøèíäÿ àü òîð ýÿëÿð ýþçöíÿ,
Åëÿ êè éåòèøäè, ÷àòäû éöçöíÿ,
Îúàãëàð áàøûíäà òÿê, éàëãûç îëàð.
ÃÛÔÛËÁßÍÄ, ÑÓÀË-ÚÀÂÀÁ
ÙÅÉ!
Ñóàë
Ùàíñû äàüäû, ùå÷ ÿðèòìÿç ãàðûíû?
Ùàíñû áàüäû, éåìÿê îëìàç áàðûíû?
Î êèìäè, òàïìàäû þç õèðäàðûíû?
Î ùàíñû èíñàíäû, åòìÿç áàçàð, ùåé?
Úàâàá
Ãàô äàüûäû, ùå÷ ÿðèòìÿç ãàðûíû,
Éåìÿê îëìàç ãîéíóí è÷è íàðûíû,
Úÿáðàéûëäû, òàïìàç þç õèðäàðûíû,
ßçðàéûëäû, ùå÷ åéëÿìÿç áàçàð, ùåé!
58
Ñóàë
Î íÿäè êè, ýþéäÿí éåðÿ ñàëëàíàð?
Î íÿäè êè, ùÿð íÿ äåñÿí àëëàíàð?
Î íÿäè êè, ýþáÿéèíäÿí íàëëàíàð?
Î íÿäè êè, ãàòàðëàíìûø ýÿçÿð, ùåé!
Úàâàá
Î éàüûøäû, ýþéäÿí éåðÿ ñàëëàíàð,
Î óøàãäû, ùÿð íÿ äåñÿí àëëàíàð,
Î íåùðÿäè, ýþáÿéèíäÿí íàëëàíàð,
Ãàðûøãàäû, ãàòàðëàíìûø ýÿçÿð, ùåé!
Ñóàë
Î êèìäè êè, ýåéèíèáäèð àüëàðû?
Î êèì èäè, äîëàíûðäû äàüëàðû?
Î êèì èäè, áÿçÿéèðäè òàüëàðû?
Î êèì èäè, îíóí ýöëöí öçÿð, ùåé?
Úàâàá
Î Ëåéëèäè, ýåéèíèáäè àüëàðû,
Î Ìÿúíóíäó, äîëàíûð ùåé äàüëàðû,
Î Éóñèôäè, áÿçÿéèáäè òàüëàðû,
Çöëåéõàéäû, ùÿð áöñàòûí äöçÿð, ùåé!
Ñóàë
Î íÿéäè êè, çÿððÿñèíäÿí àé îëäó?
Î íÿéäè êè, ãÿòðÿñèíäÿí ÷àé îëäó?
Î íÿéäè êè, áó äöíéàäà ùåé îëäó?
Î êèì èäè, îíà ãÿáèð ãàçàð, ùåé?
Úàâàá
Î ýöí èäè, çÿððÿñèíäÿí àé îëäó,
Î öììàíäû, ãÿòðÿñèíäÿí ÷àé îëäó,
Õûçûð èäè, áó äöíéàäà ùåé îëäó,
Úÿáðàéûëäû, îíà ãÿáèð ãàçàð, ùåé!
59
Ñóàë
Î ùàíñû ãóøäó êè, åéëÿð ùÿçÿðè?
Ùåé ýåäÿð ùÿð éàíà ñàëàð íÿçÿðè?
Î ùàíñû øÿùÿðäè, ö÷ éöç áàçàðû?
Ìóñòàôà ìàòàùûí îðäà äöçÿð, ùåé!
Úàâàá
Úàí ãóøóäó, ýþéäÿ åéëÿð ùÿçÿðè,
Ùàðà ýåòñÿ, îðà ñàëàð íÿçÿðè,
Ãÿáðèñòàíäû, ö÷ éöç àëòìûø áàçàðû,
Ìóñòàôàäû, î áàçàðû áÿçÿð, ùåé!
ÌÖÕßÌÌßÑ
ÃÀÇÛ
Ìÿúëèñÿ òÿê éèéÿëÿíèá, à÷ûá äþâðàíû áó ãàçû!
Äàíÿíäÿ ùÿðèô àõòàðûð, ñóëàð ìåéäàíû áó ãàçû,
Àíä è÷èð, èíàíäûðûð àâàì èíñàíû áó ãàçû,
Òÿðèôëÿéèð úàìààòà áàõ áó äöíéàíû áó ãàçû,
Àõûð êè, áîüàçûìûçà éûüûáäû úàíû áó ãàçû!
×èéíèíäÿ ñàðû êöðêö, áàøûíäà àü ÿììàìÿñè,
ßéëÿøèáäè éàíûíäà àõóíä, ñåéèäèí úöìëÿñè,
Õîø ýÿëìèð ãóëàüûíà ÷àëûíàíäà ñàçûí ñÿñè,
Ùÿðäÿí îðòàëûüà ñàëûð ñöííè èëÿ øèÿ áÿùñè,
Èðàíà ãàðøû ãîéóð îë àë-Îñìàíû áó ãàçû!
Ìàùàëû ÷àëûá-÷àïûð, àðõàëàíûð ïðèñòàâà,
Áöòöí éåðäÿ ãîíàã îëóð ùÿð ýåúÿ éàüëû ïëîâà,
Éåäèðìèð àúà, éîõñóëà, ýÿòèðèáäèð éàìàí ùàâà,
Òîâëàéûð îíó-áóíó ñàëäûðûð áèð éåíè äàâà,
Àõûòäûðûð íàùàã éåðÿ ùÿð äÿôÿ ãàíû, áó ãàçû.
60
Ùÿð èë ôàüûð-ôöãÿðàéà éàðëûüà òàõûë ÿêäèðèð,
Êÿë àëûá êîòàí ãîøäóðóð, íÿ çöëöìëÿ éåð ñþêäöðöð,
Èøëÿäèð ýåúÿ-ýöíäöç, íÿ àüûð úÿôà ÷ÿêäèðèð,
Ýöíöí ãûçìàðëû âàõòû ÷àëûøäûðûá, òÿð òþêäöðöð,
Òàìàì èñòåìàëäàí ñàëûð åëè, îáàíû áó ãàçû.
Ãàçû ìÿíäÿí ÷ÿêèíìÿñèí, ìÿí áþùòàí äåéÿí äåéèëÿì,
Ùÿð áèð òÿðÿôäÿ ÿëè âàð, èøëÿäèð, øöòùàøöò êÿëàì,
Ïóë âåðèð áåø éöç, áåø éöç, òîïëàéûð íÿ ãÿäÿð ñÿëÿì,
Áó èíñàôñûçûí ÿëèíäÿí, âàëëàù, çàðà ýÿëèá àëÿì,
×ÿêäèðèð öñò-öñòöíäÿí àùö-àìàíû áó ãàçû.
Àüàéà éîëëàéàúàüàì äåéèá, õàëãäàí ìàë àëûð áó,
Ãûñûð ãîéóí, ÿìëèê ãóçó, þêöç, èíÿê, êàë àëûð áó,
Àðà àøêàð, àðà õÿëâÿò òöìÿí-òöìÿí ïóë àëûð áó,
Ýöëëö ýÿáÿ, äÿðìÿ õóðúóí, òèðìÿ, ôÿðìàø, ÷óë àëûð áó,
Èñòÿð çèéàðÿò åëÿñèí áèð äÿ Ìÿêêÿíè áó ãàçû.
Äèø òþêöëöá, áàø àüàðûá, ÷ûõûá öçöíäÿ õÿòòè-úàë,
Éåíÿ äÿ èøè, ïåøÿñè ñàëìàãäû äàâà, ãàëìàãàë,
Õÿñèñäè, éåìÿéèá éûüûá, åëäÿí, îáàäàí äþâëÿò, ìàë,
Òàíûìàç ãàïûñûíû ÿëñèç, àéàãñûç, êîð, øèë, ëàë,
Þìðöíäÿ äîéäóðìàéûá áèð àú ãàëàíû, áó ãàçû.
Ãàíìàçëûãäà ùå÷ ìàùàëäà áóíóí êèìè àéû éîõäó,
Éåäèéè, ýåéäèéè ùàðàì, ùàëàë øåéäÿí ïàéû éîõäó,
Áÿäúèíñëèêäÿ, áÿäÿìÿëäÿ, øîðýþçëöêäÿ òàéû éîõäó.
Äþðä êÿáèíëè àðâàäû âàð, ñèüÿñèíèí ñàéû éîõäó,
ßëèíäÿ àëÿò åäèá äèíè, èìàíû áó ãàçû!
Ìîëëàëàð äàëäàí ýÿëèð, ãàçû ãàáàãäà éåðèéèð,
Åëÿ áèë ÿéëÿøèáäè Ñöëåéìàí òàõòà, éåðèéèð,
ßëèíè áåëèíÿ ãîéóá, êåôäÿ-äàìàãäà éåðèéèð,
Ùÿðäÿí ÷àõ-÷óõ åëÿéèð, áàøìàã àéàãäà éåðèéèð,
Òàíûìàã èñòÿìÿéèð Äîë Ìóñòàôàíû, áó ãàçû!
61
ÀØÛÃ ÐßÚßÁ
(1825-1935)
ÁÖËÁÖË
Ãàðëû äàüëàð àøà-àøà
Ýöë öñòöíÿ ýÿëÿí áöëáöë.
Òÿð ãþí÷ÿéÿ ãîíäó ãàðüà.
Ýöëÿ ùÿñðÿò ãàëàí áöëáöë.
Áàõìàìûøàì éàðàñûíà,
ßçÿë äÿðäèí ÷àðàñûíà,
Ãûçûë ýöëöí àðàñûíà,
Ãàíàäûíû ñàëàí áöëáöë.
Áèðè ýöëäöð, áèðè ÷è÷ÿê,
Áèðè-áèðèñèíäÿí ýþé÷ÿê,
Àøûã Ðÿúÿá äåéèð, ýåð÷ÿê
Êþíëö ãÿìëÿ äîëàí áöëáöë.
ÉÀÕØÛ
Áàøûíà äþíäöéöì ñàãè,
Äîëäóð ïèéàëÿäÿí éàõøû.
Éàíàãëàðûí øþëÿ âåðèð,
Ãûðìûçû ëàëÿäÿí éàõøû.
Þçö áèð òöðêìÿíèí ãûçû,
Òàìàì ýþçÿëëÿðèí ýþçö,
Òÿí êþéíÿéè õàñ ãûðìûçû,
Ýöëýÿçëè õàðÿäÿí éàõøû.
Ðÿúÿáÿì, éàíäûì àòÿøÿ,
Äèäÿëÿðèì äþíäö éàøÿ,
Äöøìöøäöì áèð îëìàç èøÿ,
Ãóðòóëäóì áÿëàäÿí éàõøû.
62
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÌÖØÒÀÃ ÎËÌÓØÀÌ
Áèð çöëôö øàùìàðà, ìóéè-ÿíáÿðÿ,
Áèð òåëëè äèëáÿðÿ ìöøòàã îëìóøàì.
Áèð øèðèí ýþôòàðà, ëÿáè-êþâñÿðÿ,
Äÿùàíû øÿêêÿðÿ ìöøòàã îëìóøàì.
Áèð ãÿääè-ÿðÿðÿ, àëòûí êÿìÿðÿ,
Áèð ôÿñëè-áàùàðà, ñöáùè-ñÿùÿðÿ,
Áèð áàë äîäàãëûéà, ñþçö øÿêÿðÿ,
Áèð ìàùè-ÿíáÿðÿ ìöøòàã îëìóøàì.
Áèð íàçëû úàíàíà, èíúÿ äèëáÿðÿ,
Áèð çàâàë éåòèðÿí øàùè-ñÿðâÿðÿ,
Áèð íàçèê áÿäÿíÿ, ïÿðè-ïåéêÿðÿ,
Áèð øóõ ñèòÿìêàðà ìöøòàã îëìóøàì.
ÁÅËß
Àé àüàëàð, éàðûí áàüûíäà áèòìèø,
Áèð íàðûíú, áèð òóðóíú, áèð äÿ íàð áåëÿ,
Éåð ñàëûáäû áÿéàç ýÿðäÿí öñòöíÿ,
Áèð èëàí, áèð ÿãðÿá, áèð äÿ ìàð áåëÿ.
Åë è÷èíäÿ ñèððèì ïöíùàí åéëÿðÿì,
Éàíäûðûá úàíûìû áöðéàí åéëÿðÿì,
Äåäèì, äèëáÿð, ñÿíÿ ãóðáàí åéëÿðÿì,
Áèð ìàëû, áèð úàíû, áèð äÿ ñÿð áåëÿ.
ßëèô ãàìÿòèìè äàë êèìè áöêÿí,
Ìÿíÿì àüëàéûáàí ãàíëû éàø òþêÿí,
Ö÷ øåé âàðäû úàíàíûìëà ìÿðú ÷ÿêÿí,
Áèð áÿéàç, áèð êàüûç, áèð äÿ ãàð áåëÿ.
×àüûðàðàì ÿðÿíëÿðè, ïèðëÿðè,
Àðçóëàðàì áèçèì ÿçèç éåðëÿðè,
Àðàìûçäàí êå÷ÿí ýèçëè ñèðëÿðè,
Áèð ðÿááèì, áèð Ðÿúÿá, áèð äÿ éàð áèëÿ.
63
ÀÉÐÛËÑÛÍ
Î ãàø êè ñÿíäÿäè, î ýþç êè ñÿíäÿ,
Ìÿíèì ãÿëáèì íåúÿ ñÿíäÿí àéðûëñûí?
Õûíàëû áàøûíà áèð øàíÿ äÿéñèí,
Ñèéàù çöëôöí èêè éàíäàí àéðûëñûí.
Ãÿì ÿéäè áåëèìè, áèëìÿäèì ÷àðà,
Éàëâàðìàãäàí þëäöì ýöëöçëö éàðà,
Ìÿíñóð êèìè ìÿíè ÷ÿêäèëÿð äàðà,
Ñÿêðÿãèáëÿð äèí-èìàíäàí àéðûëñûí.
Øèøÿ êþíëöì ñûíäû, ñÿíäÿí àéðûëäûì,
Åëÿ áèëäèì õàíûìàíäàí àéðûëäûì,
Áèð áöëáöëÿì, ýöëöñòàíäàí àéðûëäûì.
Àéûðàíëàð õàíèìàíäàí àéðûëñûí.
Øèêÿñòÿ Ðÿúÿáÿì, âÿðäèøèì áóäó,
Áó ýöíäÿí áåëÿéÿ, ùÿð èøèì áóäó,
Ýåúÿ-ýöíäöç ìÿíèì ãàðüûøûì áóäó,
Ýþðöì Ùóðè Ïÿùëÿâàíäàí àéðûëñûí.
ÎËÓÐ
Áèð àäàì êè, ãöðáÿò åëÿ äöøÿíäÿ,
Àäàìëàð è÷èíäÿ ÿââÿë éàä îëóð.
Éàëâàðìàã éàõøûäûð, éåíÿ ìþâëàéà,
Áÿíäÿäÿí-áÿíäÿéÿ íÿ èìäàä îëóð.
Õåéðö-øÿðäÿ êàñûáû éàí ñå÷ÿðëÿð,
Ñàëàì âåðìÿç, êþëýÿëèêäÿí êå÷ÿðëÿð,
Âàð ýöíöíäÿ ýÿëèá éåéèá-è÷ÿðëÿð,
Éîõ ýöíöíäÿ ãîùóì-ãàðäàø éàä îëóð.
Ðÿúÿá äåéÿð, äÿðäè-ãÿìè áèëìÿéÿ,
Àüëàéàíäà ýþç éàøûíû ñèëìÿéÿ,
Äàðûõàíäà äàíûøìàüà, ýöëìÿéÿ
Êàñûáûí äþâëÿòè áèð àðâàä îëóð.
64
ÑÅÂÝÈËÈÌ
Íÿ àìàíñûç ñÿôÿð îëäó áèëìÿäèì,
Éîëëàð éåíÿ äóìàí îëäó, ñåâýèëèì.
Êöëÿê ÿñäè, ãàðëàð âóðäó ñîâóðäó,
Î ýÿäèêëÿð éàìàí îëäó, ñåâýèëèì.
Ñåâýèëèì éàäûìà äöøäö î âàõòû,
Ñàïàñàï áàüðûìà õÿíúÿðè òàõäû,
×àéëàð ýóðóëäàäû, èëäûðûì ÷àõäû,
Äöíéà àõûð çàìàí îëäó, ñåâýèëèì.
Ñèíÿìÿ ÷ÿêèëÿí äöéöíäö, äàüäû,
Ýþçëÿðèìäÿí àõàí ãàíëû ôÿüàíäû,
Ýàù ãàðàíëûã ÷þêäö, ýàù äîëó éàüäû,
×àéëàð äàøäû öììàí îëäó, ñåâýèëèì.
Äèëèì àùö-ôÿãàí åäÿðäè ìÿíèì,
Ýþçöì éàøû ñåë òÿê ýåäÿðäè ìÿíèì.
Ðÿúÿá äåéÿð, éàìàíäû äÿðäèì ìÿíèì,
Ãÿääèì ÿéäè, êàìàí îëäó, ñåâýèëèì.
ÌßÍ
Çöëì åëÿéèá ìÿíè ñàëäûí çèíäàíà,
Ìÿéÿð íàçëû éàðûí äóñòàüûéàì ìÿí?
ßééóá êèìè äöøäöì áÿëà áÿùðèíÿ,
Âàëëàù-áèëëàù ùèúðàí òàïäàüûéàì ìÿí.
Áàùàð ôÿñëè áöëáöë ýÿøò åäÿð áàüäà,
Ýþçÿëëÿð äîëàíûð éàøûëäà, àüäà,
Ãîé îòóðñóí äþøÿíÿêëè îòàãäà,
Òåëëè áèð ýÿëèíèí ãîíàüûéàì ìÿí.
Ãàäèð îëàí, áóäóð ñÿíÿ äèëÿéèì,
Ùÿäÿðÿ ýåòìÿñèí þìðöì, ÿìÿéèì,
Øèêÿñòÿ Ðÿúÿáÿì, éîõäóð êþìÿéèì,
Áèð éàëãûç àüàúûí áóäàüûéàì ìÿí.
65
ÀØÛÃ ÃÓÐÁÀÍ ÀÜÄÀÁÀÍËÛ
(1846-1933)
ÄÎËÀÍÀ-ÄÎËÀÍÀ
Áöëáöë èäèì, ýöëÿ ùÿñðÿò,
Ãàëäûì äîëàíà-äîëàíà.
Áó úàíûìû åøã îäóíà
Ñàëäûì, äîëàíà-äîëàíà.
Íÿçÿð ñàë äèäÿì éàøûíà,
Éàíäûì ùèúðàí àòàøûíà,
Ñÿäÿãÿ éàðûí áàøûíà
Îëäóì, äîëàíà-äîëàíà.
×ÿêäèì ôèðãÿò úÿôàñûíû,
Ùà÷àí ñöðäöì ñÿôàñûíû?
Úàí äåéèá, úàí ãàäàñûíû
Àëäûì, äîëàíà-äîëàíà.
Àðòûá äÿðäèì ýöíö-ýöíäÿí,
ßëëè èñÿ þòöá ìèíäÿí.
Ãóðáàí äåéÿð ùÿñðÿòèíäÿí
Þëäöì, äîëàíà-äîëàíà.
ÀÐÀÑÛÍÄÀ
Ñåâäèéèì øàìàìà áÿñëÿð,
Äîëàíàð òàü àðàñûíäà.
Õÿñòÿ äöøñÿì, êþíëöì èñòÿð,
Áèð úöò íàð, áàü àðàñûíäà.
Úàíûì åøã îäóíà éàíäû,
Ñèíÿí íàçáàëûø, éîðüàíäû,
Òöñòöì àñìàíà äàéàíäû,
Áèð ãàðëû äàü àðàñûíäà.
66
Ãóëàú çöëôöíö ùþðñöíëÿð,
Òîâóçòÿê áÿçÿê âåðñèíëÿð,
Ãîé Ãóðáàíû þëäöðñöíëÿð
Ñèíÿíèí àü àðàñûíäà.
ÊÞÍËÖÌ
Íÿ ãàëûáñàí ãÿì ÿëèíäÿ,
Öñòö äóìàí îëàí êþíëöì,
Ñó öçöíäÿ ýÿìè êèìè,
Ýÿøò åéëÿéèá äîëàí, êþíëöì!
Åë êþ÷öá, äàëäà ãàëûáñàí,
Þçöíö îäà ñàëûáñàí,
Õàðàáà òÿê áîøàëûáñàí,
Íÿäÿí îëäóí òàëàí, êþíëöì?
Ñèíÿíäÿêè êàìàí-îõäó,
Äþâðàí çàëûì, úÿôàí ÷îõäó,
Ãóðáàí äåéèð éåðèí éîõäó,
Àé ñÿðýÿðäàí ãàëàí êþíëöì!
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÈÍÄßÍ ÁÅËß
Ùà äåäèì ÿëëèíè, îëäó ñÿä ùÿçàð,
Íåéëÿð ñÿêñÿí, äîõñàí, éöç èíäÿí áåëÿ.
Òÿëàòöì åéëÿäè ÷åøìèì äÿðéàñû,
Êþíöë, ãÿââàñ îëóá öç èíäÿí áåëÿ.
Ãÿì ëÿøêÿðè ýÿëäè íèùàí éåòèøäè,
Åéëÿäè êþíëöìö âèðàí éåòèøäè.
Þìðöìöí áöðýöíÿ õÿçàí éåòèøäè,
À÷ûëìàñûí ãÿìëè éàç èíäÿí áåëÿ.
67
Êèìäè ìÿñêÿí åäèá ãàëà äöíéàäà,
Äöøìöøÿì ãîâüàéà, ãàëà äöíéàäà,
Éàçûðàì éàäèýàð ãàëà äöíéàäà,
Äÿðäèìè äÿôòÿðÿ éàç èíäÿí áåëÿ.
Ó÷óðäóì òÿðëàíû, áàçû ýþðìÿäèí,
Ñàðàëäû ýöëøÿíèì, éàçû ýþðìÿäèí.
Ãóðáàí, äàùà Ñÿðâèíàçû ýþðìÿäèí,
Àüëà, Ñÿðâè äåéÿ, ýÿç èíäÿí áåëÿ.
ÀËÛÁÄÛ
Êþíöë ìàùàëûíû äîëàíäû õÿéàë,
Ëÿøêÿð ÷ÿêèá, ãÿì ìåéäàíû àëûáäû.
Þëöá áàüáàí, áèòèá ãàðàòèêàíëàð,
Áöðöéöáäö ýöëöñòàíû, àëûáäû.
Äöíéàíäàí îâñàíûá äîéìóøàì úàíà,
Àõûð ãÿðã îëìóøàì áÿùðè-öììàíà,
Àëûøûá îäëàðà îëäóì ïÿðâàíà,
Òöñòöì ÷ûõûá àñèìàíû àëûáäû.
Áó äÿðä ìÿíè êèì èíàíû, þëäöðöð,
Ìþùíÿò àøêàð, ãÿì ïöíùàíû þëäöðöð,
Äÿðäèí, àé ãûç, áó Ãóðáàíû þëäöðöð,
Öçöá öðÿéèìè úàíû àëûáäû.
ÉÎÕÄÓ, ÉÎÕ
Àüà, øèêàéÿòèì âàð ãóëëóüóíäà,
Çÿððÿúÿ ñþçöìäÿ éàëàí éîõäó, éîõ.
Ýþñòÿðäèì úÿððàùà, òÿáèá-ëîüìàíà,
Äåäèëÿð: áó äÿðäÿ äÿðìàí éîõäó, éîõ.
Éàðäàí àéðû äþçÿ áèëìÿì, íåéëÿéèì,
Àëûøûð äÿùàíäà, îäëàíûð äèëèì,
Áó äÿðäèí äÿðìàíû þëöìäöð, þëöì,
Ñàüëûüûìà äàùà ýöìàí éîõäó, éîõ.
68
Êÿðÿì ãàëûá ìÿòëÿáëÿðè áèòèðÿí,
Ùÿñðÿòëÿðè áèð-áèðèíÿ éåòèðÿí,
Àé Ãóðáàíû ãóëëóüóíà ýÿòèðÿí,
Ýþðÿðñÿí êè, áèð äÿ Ãóðáàí éîõäó, éîõ.
×ßÒÈÍÄÈ
Òÿáèá éîõ, úÿððàù éîõ, áóëóíìàç ÿëàú,
Ñàüàëìàç, ãóðòàðìàç, éàðà ÷ÿòèíäè.
Çöëöìäö ìÿðä îëà íàìÿðäÿ ìþùòàú,
Éàìàíäû àéðûëûã, àðà, ÷ÿòèíäè.
Ùÿëÿ âàð äàüëàðäà Ìÿúíóí íàëÿñè,
Ýÿëèð ãóëàüûìà, êÿñèëìèð ñÿñè.
Ãûðûëñà ñàüàëìàç êþíöë øöøÿñè,
Áèëìÿç, îëñà ïàðà-ïàðà, ÷ÿòèíäè.
Àüëàðàì, ýþçöìäÿí òþêÿðÿì éàøû,
Ñèíÿìè éàíäûðûð ìþùíÿò àòÿøè,
Ñÿððàôÿ éöêëÿìÿê ýþâùÿðñèç äàøû,
Ùÿìäÿì îëìàã áèèëãàðà ÷ÿòèíäè.
Áÿõòÿâÿðäè þç áÿõòèíäÿí éàðûéàí,
Õîø ýöí ýþðöá, éàðëà áèðýÿ ãàðûéàí,
Àõûð ãàíûì, éîõäó éàðàì ñàðûéàí,
Ìöøêöë äÿðäÿ îëà ÷àðÿ, ÷ÿòèíäè.
Òÿðñèíÿ èøëÿéèð áó ÷ÿðõè-äþâðàí,
Òàëå ñÿí äåéÿíè äåìèð ùÿð çàìàí.
Ãóðáàí ñÿééàä ÿëäÿí ó÷óðóá òÿðëàí,
Áèð äÿ ýÿëèá äöøÿ òîðà, ÷ÿòèíäè.
ÝÞÐÌßÑÈÍ
Êþíöë èñòÿêëèñè, èëëÿð àéðûñû,
Ùÿñðÿò ýþçöì íåúÿ úàíàí ýþðìÿñèí?
Íÿ ìöääÿòäèð, àé áåéìöðâÿò áàëàñû,
Éàõøû äîñòó äîñò-ìåùðèáàí ýþðìÿñèí?
69
Áèð ãóëàã âåð, ÿðçè-ùàëûìû äåéèì,
Ñèíÿ äÿôòÿðèìèí øÿðùèí åéëÿéèì,
ßñÿð, òèòðÿð ìþùíÿòèíäÿí öðÿéèì,
Äþçìÿê îëìóð, éîõäóð ýöìàí ýþðìÿñèí!
Ãóðáàí äåéÿð: ùÿð äÿãèãÿì èë ìÿíèì,
Àüëàéàíäà ýþç éàøûìû ñèë ìÿíèì,
Äöøÿíäÿ éàäûìà Ãàðàòåë ìÿíèì,
Àëëàù ýþñòÿðìÿñèí, èíñàí ýþðìÿñèí!
ÁÈÐ-ÁÈÐ
Ãÿìÿðöç, ãàäàíû áó úàíûì àëñûí,
Ñàëëàíûá ýÿëÿíäÿ îúàüà áèð-áèð.
Ùöñíöíöí íóðóíà ñÿúäÿéÿ åíñèí,
Îëñóí ïÿðâàíÿëÿð ñàäàüà áèð-áèð.
Ýþçÿ ãîðóã éîõäó, äèëÿ ãàäàüà,
Úàíûì ýþçÿëëÿðÿ ãóðáàí, ñàäàüà.
Øÿùäè-çöëàë, áàë ñöçöëöá äîäàüà,
Þïÿñÿí, õàë äöøÿ áóõàüà áèð-áèð.
Éàøìàã àëòäàí î òÿð áóõàã ýþðöíöð,
ßçèçëÿíèá êÿëàüàéà áöðöíöð.
Îíó ýþðÿí õÿñòÿ îëóð, ñöðöíöð,
Ìÿúíóí êèìè äöøöð áó äàüà áèð-áèð.
Êÿñèáäè ñÿáðèìè ìàùè-òÿáàíû,
Ãûðìûçû éàíàãäàí ýöëëÿð óòàíû.
Þëäöð, ãóðòàð, ùÿñðÿò ãîéìà Ãóðáàíû
Ãîùóì-ãàðäàø ýÿëñèí ñîðàüà áèð-áèð.
ÈÒÈÐÄÈÌ
Ýþçöì àëà ýþçëÿðèíÿ áàõàíäà
×àøäû ÿãëèì, äèí-èìàíû èòèðäèì.
Ìàù úàìàëûí ðöáÿíä àëòäàí ÷ûõàíäà,
Òÿðêèòäèì úÿñÿääÿ, úàíû èòèðäèì.
70
Ìöæýÿí õÿäÿíýèíäÿ áóëìàäûì íèúàò,
Ýöíÿø úàìàëûíà ùàìû ãàëäû ìàò,
Ýöí öçöíÿ îõóìàäûì ñàëàâàò,
Óíóòäóì ùåñàáû, ñàíû èòèðäèì.
Ãóðáàí êàø þëÿéäè îëóíúà íàøû,
Éîëóíäà ãîéìàäûì úàí èëÿ áàøû.
Àüëàð ýþçëÿðèìäÿí òþêÿðÿì éàøû,
Ñÿíèí êèìè øóõ òÿðëàíû èòèðäèì.
ÃÀÉÛÒÄÛ
Àù ÷ÿêèá àüëàäûì, âåðäèëÿð õÿáÿð,
Äÿðäèìèí íÿ êè âàð ñàéû, ãàéûòäû.
Çèìèñòàí êþíëöìäÿ à÷ûëäû áàùàð,
×ÿðõ âóðäó ýÿðäèøèí éàéû ãàéûòäû.
Þìðöìöí áàüûíäà ýöëëÿð à÷äûëàð,
Ýþðÿí äåäè: áèâÿôàäû, ãà÷äûëàð.
Áèëìÿäèì ãóø îëóá ýþéíÿí ó÷äóëàð,
Íÿ áèð ñÿñè, íÿ ùàðàéû ãàéûòäû.
Ãóðáàíûí ïåøÿñè íèéÿ ôèðãÿòäè,
Ôÿëÿê, ìÿí ÷ÿêèðÿì áó íÿ çèëëÿòäè?
Ö÷ ýþçÿë âàð: – Ñÿðâè, Ïÿðè, Ñÿäÿòäè,
Àëàýþç Ñÿðâèíèí òàéû ãàéûòäû.
ÁÀË ÃÀÉÌÀÜÛÍÀÍ
Ýþçÿë îäóð éàíàüûíäà õàë îëñóí,
Íåúÿ êè, éàõøûäûð áàë ãàéìàüûíàí.
ßìëèê ÿòè, êàáàá îëà äóçóíàí,
Éèéÿñÿí ñîüàíëà, éà ñóìàüûíàí...
Éîðüàí ãóìàø îëà, ãó áàëûíú-äþøÿê,
Áàøëàéûá çàðàôàò åäèá, ýöëöøÿê...
Íÿ äÿ áèð êèìñÿäÿí ãîðõóéà äöøÿê,
Äîëàíàã úàùàíäà áó äàìàüûíàí.
71
Ýÿëìÿñÿ áó èøÿ ýöìàí äàíûøìà,
Àëÿìè àëäàòìà, éàëàí äàíûøìà,
Ãóðáàí, áèð íîèëÿ äîëàí, äàíûøìà,
Èñòÿðñÿí òÿðÿããè òÿìòÿðàüûíàí.
ÖÐßÉÈÌ
Äîñòó-ìåùðèáàíûì, úèñèìäÿ úàíûì,
Äîëóá ëàõòà-ëàõòà, ãàíäû öðÿéèì.
Ñÿíñèç ñàüëûüûìà éîõäó ýöìàíûì,
Íÿ òàáëàøäû, íÿ äàéàíäû öðÿéèì.
Ìÿí äàíûøûì, äèããÿò èëÿ ãóëàã àñ,
Äÿðäèíäÿí àüëàðàì, ñàõëàéàðàì éàñ,
Íå÷ÿ êè úàí ñàüäû, ìöõòÿñÿð, õèëàñ,
Çÿíáóð ïÿòÿéèòÿê øàíäû öðÿéèì.
Ýþçöì áàõìàüûíàí ýþçöíäÿí äîéìàç,
Öðÿéèì àëëàíûá éàëàíà óéìàç.
Ãóðáàí, ìåéëèí äþíìÿç, êþíëöí ñîéóìàç,
Àëûøäû úÿñÿäèì, éàíäû öðÿéèì!
ÝÞÇßË
Òóòó êèìè äèëëÿí, øèðèíäèë, äàíûø,
Úàùàí ýþçÿë, úàíàí ýþçÿë, úàí ýþçÿë.
Ñåâýèëèìñÿí, êÿðÿì åéëÿ, ýÿë áàðûø,
Ìÿí åéëÿéèì ñÿíÿ ãóðáàí úàí, ýþçÿë.
Ñÿíè ýþðñÿ, úàíñûçëàðà úàí ýÿëèð,
Òàìàøàíà ùóðè, ùÿì ãûëìàí ýÿëèð.
Áèð ýöíäÿ Ìèíàéà1 ìèí ãóðáàí ýÿëèð,
Ãîé âåðñèí àøûã äà áèð ãóðáàí, ýþçÿë.
__________
1
Äàü àäûäûð
72
Áåéìöðâÿò, ñèòÿìêàð, íàèíñàô, çàëûì,
Íÿ îëàð äèíäèðèá ñîðóøñàí ùàëûì?!
Èòèá ÿãëèì, ÷àøûá ôèêðèì, õÿéàëûì,
Îëóá çöëôöí êèìè ïÿðèøàí, ýþçÿë.
×ÿêÿð çÿíáóð ÿñÿë öñòÿ øàí øèðèí,
Àüûç øèðèí, äîäàã, ùÿì äÿùàí øèðèí,
Îëìàç äîñò äîñòóíà ìåùðèáàí, øèðèí,
Áàõìàñà ìåùðèáàí-ìåùðèáàí, ýþçÿë.
Êþíëöì ãÿìýèí, äÿðäèí èëÿ ýöëìÿðÿì,
Àüëàéûðàì, ýþç éàøûìû ñèëìÿðÿì.
Ùóðè, ïÿðè ýþðìÿìèøÿì, áèëìÿðÿì,
Éîõäó ñÿíèí êèìè áèð èíñàí, ýþçÿë.
Éàçûðàì êàüûçû éàçû éàíäûðûð,
Åøãèí îäó ÿëäÿ ñàçû éàíäûðûð.
Ãóðáàíû ãÿìçÿñè, íàçû éàíäûðûð,
Ýÿë, ìÿíè þëäöðìÿ, ÿëàìàí, ýþçÿë!
ÁÈËÌßÌ
Ñÿùÿð âàõòû áèð àé ÷ûõäû ÿúàèá,
Àéäû, ñèððèëàùè, áó íÿäè áèëìÿì?
Øþëÿñè àëÿìÿ îëäó ìöÿééÿí,
Òÿøáåùè ýþéäÿêè ýöíÿäè, áèëìÿì.
Áèð úöò ýöíÿø äîüäó, àììà éàõìàäû,
Ãàìàøäû ýþçëÿðèì, äöðöñò áàõìàäû,
Úàíûì îäà äöøäö, éàíäû ÷ûõìàäû,
Íóðè-òÿúÿëëàäû, ñèíÿäè, áèëìÿì?
Íÿçÿð ñàëäûì, éÿãèí áèëäèì, èíñàíäû,
Éîõñà áÿäèðëÿíìèø ìàùè-òÿáàíäû?
Ãóðáàí äåéÿð: øàùáàç, òàâàð-òÿðëàíäû,
Ýþëëÿðäÿ éàøûëáàø ñîíàäû, áèëìÿì?!
73
ÍßÄßÍÄÈÐ
Òóòè äèëëè, ýöë ÿíäàìëû ìåùðèáàí,
Ýþòöðìöðñÿí î éàøìàüû, íÿäÿíäè?
Åøãèí àòÿøèíÿ éàíûð ïÿðâàíÿ,
Ýÿçäèðèðñÿí áó ÷ûðàüû, íÿäÿíäè?
Éîõñóëàì, éàíûíäà âàðû ýþðÿíäÿ,
Õÿñòÿéÿì, áàüûíäà íàðû ýþðÿíäÿ.
Òÿðëàí èãáàëûíäà ñàðû ýþðÿíäÿ,
Êþíëöì îëóð ãÿì îòàüû, íÿäÿíäè?
Ãóðáàí, áó äöíéàäà ýþçÿë ÷îõäó, ÷îõ,
Ùÿð áèðèíäÿí äÿéèá ñèíÿíÿ ìèí îõ.
Ñûçûëäàð éàðàëàð, åéëÿðÿì îõ-îõ!
Äåìèðñÿí ñèíÿíèí äàüû íÿäÿíäè?
ÁßÑ ÀÜËÀÌÀÇÌÛ?
Åøèäÿíäÿ ìÿí Ìÿúíóíóí ñÿäàñûí,
Òóòóá íàëÿ äàüû-äàø àüëàìàçìû?
À÷ûá ýþðñÿ áó ñèíÿìèí éàðàñûí,
Êàôÿð îëñà, áàüðûäàø àüëàìàçìû?
Éàíàð áàüðûì, êàáàá øèøäÿ êþç àüëàð,
Ùÿñðÿò ãàëàí ýþçëÿðèíÿ ýþç àüëàð,
Ñààòäà ìèí, äÿãèãÿäÿ éöç àüëàð,
Òþêöá ðöõñàðûíà éàø, àüëàìàçìû?
Ãóðáàí ýàù àù ÷ÿêÿð, ýàù äà íàëàíû,
Î íàçëû, ãÿìçÿëè ýþçÿëëÿð ùàíû?
Ó÷óðóá ÿëèíäÿí ñÿééàä òÿðëàíû,
Ýþðÿíäÿ îâëàüû áîø, àüëàìàçìû?
74
ÉÀÕØÛÄÛ
Èíñàíà ìÿðùÿìÿò îëà êÿðàìÿò,
Áàõòûëà ôÿðàñÿò, êàìàë éàõøûäû.
Êèøè àòàñûíûí þç îüëó ýÿðÿê,
Ëîõìàäàí, íöòôÿäÿí ùàëàë éàõøûäû.
Òóò íÿçÿðäÿ ñÿí áó ÷ÿðõè-ýÿðäèøè,
Ýåúÿëè-ýöíäöçëö éàçûíàí ãûøû,
Àðèô îëàí þçö áèëÿð áó èøè,
Åëÿìÿê äÿðèíäÿí õÿéàë éàõøûäû.
Èíñàí îüëó, ìöòëÿã èíàí, éÿãèí áèë,
Ìþòÿáÿð ùÿãèãÿò ÿôñàíÿ äåéèë.
Ôèðãåéè-øåéòàíà íÿñèùÿò äåéèë,
Òÿñèð åòìÿç çóðíà, ãàâàë, éàõøûäû.
Äàüûòìà ôèêðèíè, èòèðìÿ ùóøó,
Ìÿùÿê ñå÷ÿð ãÿëïè, ãûçûë, ýöìöøö.
Òàìàùêàð ñÿíÿòêàð, áÿäíÿçÿð ãîíøó,
Ùå÷ äåìÿç: úàìààò, ìàùàë éàõøûäû.
Ãóðáàí, éàç íÿñèùÿò, éàäèýàð, óñòàä,
Éàõøûíû, éàìàíû åéëÿéèð èñáàò.
Âèúäàíñûç êèøèéÿ ùÿéàñûç àðâàä,
Äåéèð: çÿùìÿò ïèñäè, ñûüàë éàõøûäû.
ÂÀÕÒÛ
Áèð úàíäà êè îëà ñöìöê àçàðû,
Îéíàð, äóðìàç çóðíà, äÿô îëàí âàõòû.
Éàõøû-éàìàí áèëìÿç, äàíûøàð ùÿäéàí,
ßãëè ñÿðñÿð îëàð, êåô îëàí âàõòû.
Áàüáàí áàð áÿñëÿñÿ, áàðû ÷îõ èñòÿð,
Õÿñòÿ ìåéëè-ãàðû, íàðû ÷îõ èñòÿð.
Àúýþç äîéìàç, äþâëÿò-âàðû ÷îõ èñòÿð,
Øàäëàíàð äþâëÿòÿ, íÿô îëàí âàõòû.
75
Ãóðáàí, èíñàí âàðìû äÿðäñèç, âÿðÿìñèç,
Ìÿòëÿá éàçìàã îëìàç êàüûç, ãÿëÿìñèç.
Ãóë õÿòàñûç îëìàç, àüà êÿðÿìñèç,
Áàüûøëàð ÿëáÿòòÿ, ñÿùâ îëàí âàõòû.
ÎËÌÀÇ
Ñÿéÿ ñàëàì âåðìÿê èíñàôäàí äåéèë,
ßãðÿáÿ, èëàíà ñàðûøìàã îëìàç.
Ñèëàùà àëäàíìàã, ÿáÿñ þéöíìÿê,
Õàèíè-õÿáèñíÿí äóðóøìàã îëìàç.
Òÿÿúúöáÿì áó ãóðüóéà, áó ôÿíäÿ,
Íàùàã éåðÿ ãÿçà ñàëûð êÿìÿíäÿ,
Éàçûã úàíûì ÿùëè-àðèô ýþðÿíäÿ,
Ñþéëÿéèá äÿðäèíè äàíûøìàã îëìàç.
Ãóðáàíàì éàìàíà ãîë ãîéàì ÷ÿòèí,
Äåìÿðÿì äöíéàäà áèð êÿñèí áÿäèí,
Äèëèì ãàäàüàíäû, íÿ äàíûø, íÿ äèí,
Íÿ ñèðð à÷ìàã, íÿ ñþç äàíûøìàã îëìàç.
ÌßÍ
Ôöãàðÿ – ìÿí, áè÷àðÿ – ìÿí, éàçûã – ìÿí,
Áèìöðâÿò – ñÿí, ñèòÿìêàð – ñÿí, çàëûì – ñÿí.
Íÿ ìöääÿòäè äèäàðûíà ùÿñðÿòÿì,
Ñÿáÿá íÿäè ñîðóøìóðñàí ùàëûì ñÿí?!
Èççÿòè-øþâêÿòèì, ùÿì àáèäàðûì,
Éàãóòè-ÿùìÿðèì, äöððöì, ìèðâàðûì,
Êþíëöì èñòÿêëèñè, íóðè-äèäàðûì,
Èãáàëûì, äþâëÿòèì, ùÿð úÿëàëûì – ñÿí.
Éàíäûðûá îäëàðà àëûøäûð ìÿíè,
Ýÿðäÿíÿ äîëàíäûð, ñàðûøäûð ìÿíè,
Íîëàð áèð äèíäèðèá, äàíûøäûð ìÿíè,
Ãóðáàí ãóëäó, ãîé éàíûíäà ãàëûì ìÿí.
76
ÝÞÇËßÐ
Î ñöçýöí áàõûøûí ÿãëèì àïàðäû,
Ãÿñä åëÿð úàíûìû úàí àëà ýþçëÿð.
Òåë ÷èëÿíèá àé ãàáàãäà ýþðöíöð,
Ãÿëÿì ãàø àëòûíäàí î àëà ýþçëÿð.
Éàíàüûíòÿê ÿùìÿð ýöë äÿ ýþðìÿäèì,
Ëÿáèí êèìè øèðèí áàë äà ýþðìÿäèì,
Èíàí, áèëëàù, ùå÷ ýþçÿëäÿ ýþðìÿäèì
Îëà ñÿíèí êèìè ïèéàëà ýþçëÿð.
Ñÿäðèí áàüû-Èðÿì, áÿíçÿð úÿííÿòÿ,
Äÿùàí àáè-êþâñÿð, äþíöá øÿðáÿòÿ.
Àíä âåðèðÿì Èíúèë, Ãóðàí, Òþâðÿòÿ,
Ãóðáàíû ýÿòèðìÿ çàâàëà, ýþçëÿð.
ÃÎØÀ-ÃÎØÀ
Íàçëû éàð áàü÷àíû ñåéð åäèá ýÿëèð,
Òóòóáäó äÿñòèíäÿ ýöë ãîøà-ãîøà.
Áàä ÿñÿíäÿ çöëôö áÿíçÿð ñöíáöëÿ,
Ëàëÿ éàíàüûíäà õàë ãîøà-ãîøà.
Èêè ìÿëÿê ýþðäöì, áèðè Ñÿðâèíàç,
Éåðèéÿíäÿ éåðÿ åéëÿð ÿðêèíàç.
Ìÿëÿêìÿíçÿð, øèðèíäèëëè, õîøàâàç,
Äöçöëöá öçöíÿ òåë ãîøà-ãîøà.
Íÿëÿð ýÿëäè áó Ãóðáàíûí áàøûíà,
Ðÿùìèí ýÿëñèí ýþçëÿðèìèí éàøûíà.
Áèð äàü ÷ÿêäèí öðÿéèìèí áàøûíà,
Áó äàüû ñèíÿìäÿí àë ãîøà-ãîøà.
77
ÂÀÐ
Äèíëÿéèí ñþçöìö, àðèô îëàíëàð,
Ñþéëÿéèì, áèð íå÷ÿ øèêàéÿòèì âàð.
Ñÿððàô îëóá ñþçäÿí ìÿòëÿá áèëÿíëÿð,
Äàñòàíûì, äÿôòÿðèì, ùåêàéÿòèì âàð.
Áèð èíñàíäà çöëöì, áó çÿùìÿò îëà,
×ÿòèí êè äèíúÿëÿ, éà ðàùàò îëà;
Ìöðâÿòäèìè áåëÿ ÿäàëÿò îëà,
Ùÿð ýöíäÿ áèð ìÿùøÿð ãèéàìÿòèì âàð.
Ìþùíÿò îäó éàçûã úàíû éàíäûðàð,
Äÿðäè-ùèúðàí ùÿð èíñàíû éàíäûðàð,
Øÿì øþëÿñè ïÿðâàíàíû éàíäûðàð,
Ýåúÿ-ýöíäöç éàíìàã áèð àäÿòèì âàð...
Ãóðáàíàì, úàí ñÿíÿ ãóðáàí åéëÿðÿì,
Ãóðüóäàí, éàçûäàí ÷îõ ýèëåéëèéÿì,
Ñÿùðàëàðäà áèð Ìÿúíóíè-Ëåéëèéÿì,
Ñèíÿìè éàíäûðàí ãÿì-ìþùíÿòèì âàð.
ÒßÚÍÈÑ
ÌßÍÈ
Òÿðëàíäû áàõûøûí, ýþçöí úàí àëàí,
Äå ÷ÿê ãàéíàüûíà, äè äàðÿ ìÿíè.
Ùÿðäÿí øþëÿëÿíèð î ýöë úàìàëûí,
Òåë äåéèð øàíÿéÿ: äè äàðÿ ìÿíè.
Çöëôëÿðèíòÿê îëìàç ÿãðÿá, íÿ äÿ ìàð,
×àëìàã ö÷öí éîõëàéûðñàí íÿ äàìàð?
Ãàøãàáàãäàí çÿùÿð äåéèë, íÿ äàìàð,
Þëäöð, ãîéìà ùÿñðÿò äèäàðÿ ìÿíè.
78
Éàð, ýÿðäÿíèí ÿð-ÿð êèìè ìèíàëÿ,
Áöëáöëÿ ýöë íåéëÿð îëñà ìèí àëÿ.
Áèð úàíûì âàð ãÿìçÿí èñòÿð ìèí àëÿ,
Ãóðáàíàì, ÷ÿêäèðìÿ äè äàðÿ ìÿíè.
ÄÈÂÀÍÈ
ÝÅÄßÐ
Áó úàùàíäà èñòÿäèéèì ìåùðèáàí ÿëäÿí ýåäÿð,
Òàúè-òàõòû, úàùû-úÿëàë, øþâêÿò-øàí ÿëäÿí ýåäÿð.
Áåë áàüëàìà áó ôÿíàéà, ùÿðýèç åòìÿ åòèáàð,
Áèð íÿôÿñäèð, áèð ãÿôÿñäèð, úèñìè-úàí ÿëäÿí ýåäÿð.
Éåðÿ, ýþéÿ ãÿðàð ãîéàí, ãàäèðè-ñöáùàíû áèë,
Ùÿð êÿñÿ éîëäàø îëìàéàí, éàõøû äîñòó òàíû, áèë.
ßéðèëÿðÿ ãóðóëàúàã ÿäàëÿò äèâàíû, áèë,
Íàìÿðäëÿðÿ îëìàç îíäà áèð ýöìàí, ÿëäÿí ýåäÿð.
Ãóðáàí äåéÿð áÿíäÿñèíäÿí áèð õàëèã öç ýþíäÿðÿ,
Ãóðüóñóíó éàíà ÿéÿ, ÷ÿðõèíè òåç äþíäÿðÿ,
Àðèôÿ áèðúÿ èøàðÿ, íÿ ëàçûì ñþç äþíäÿðÿ,
Áèð íàäàí ìÿòëÿá ãàíûíúà, éöç ãàíàí ÿëäÿí ýåäÿð.
79
ÀØÛÃ ÌÅÙÄÈ
(1838-1905)
ÝßÐÀÉËÛ
ÑßÍÑÈÇ
Äèëáÿðà, ñÿí ýþâùÿðêàíñàí,
Ìÿðúàíû íåéëÿðÿì ñÿíñèç?
Úàùàíäà ìÿòëÿáèì ñÿíñÿí,
Úàùàíû íåéëÿðÿì ñÿíñèç?
ßéÿð îëñà éöç öçö ýöë,
Äàíûøñà äà éöç øèðèí äèë,
Êþíöë îëìàç éåíÿ ìàéèë,
Ìÿí àíû íåéëÿðÿì ñÿíñèç.
Ìåùäèíèí äèëáÿðè ñÿíñÿí,
Äèëèíèí ÿçáÿðè ñÿíñÿí,
Ñÿðäàðû, ñÿðâÿðè ñÿíñÿí,
Ñîëòàíû íåéëÿðÿì ñÿíñèç.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÎËÀ
Ýþçÿë, ùÿðúàéèéÿ ýþçÿë äåìÿçëÿð,
Ýþçÿëäÿ õîø íèøàí, àé ãàáàã îëà.
Äàíûøàíäà øèðèí-øèðèí äàíûøà,
Àüçû, äèëè íàçèê, áàë äîäàã îëà.
ßéëÿíèá éàíûíäà ñèððèí äàíûøà,
Ñöçýöí-ñöçýöí áàõûá íàðûí äàíûøà,
Äàíûøàíäà åëÿ äÿðèí äàíûøà,
Àðèôëÿð éàíûíäà õÿôäàìàã îëà.
80
Ñÿðâ òÿê ãàìÿòè õóá îëà áÿñòÿ,
Ýÿðäÿíèíäÿ çöëôö äÿñòÿáÿäÿñòÿ,
Óúëàðû òþêöëÿ àéàüû öñòÿ,
Ñÿðàñÿð ÿíäàìû àü, éóøìàã îëà.
Ìåùäè äåéÿð, îëà äîäàüû ïöñòÿ,
Ñÿäðèíäÿ áàø âåðìèø éåíè ðóáÿñòÿ,
Îí äþðäöíäÿ îëà ýþçÿë íþðÿñòÿ,
Èøèí, ýöúöí îííàí îéíàìàã îëà.
ÀÜËÀÐÀÌ
Î ñÿðâ ãàìÿòèí, ÿìáÿð òåëëÿðèí,
Òàìàøàñû éàäà äöøäö, àüëàðàì.
Ùèúðàí ÿëÿìèíäÿ õÿäÿíý îõëàðû,
Äÿìáÿäÿì áàüðûìû äåøäè, àüëàðàì.
Àù ÷ÿêèáÿí úèéÿðèìè ñþêìÿêäÿí,
Éàø éåðèíÿ ýþçëÿðèì ãàí òþêìÿêäÿí,
Áèð ýþçÿëèí ùÿñðÿòèíè ÷ÿêìÿêäÿí,
Þìöð ýåòäè, ýöíëÿð êå÷äè, àüëàðàì.
Ýöíáÿýöí àðòûáäûð ìþùíÿòèì, äÿðäèì,
Åøã èëÿ áîéàíäû ÷þùðÿéè-çÿðäèì,
Ìåùäèéÿì, ýþçöìäÿ ãàí îëäó ìÿðäèì,
Ãàíëû éàø áàøûìäàí àøäû, àüëàðàì.
ÝÅÄÈÐÑßÍ
Ñàëëàíà-ñàëëàíà ýåäÿí íàçÿíèí,
Íÿ äþíöáñÿí áÿäèð àéà ýåäèðñÿí?
Åøã ÿùëèíèí éåíÿ úàâàí úàíûíû,
Íÿ ñàëûáñàí éöç ãîâüàéà, ýåäèðñÿí?
81
Éàíàãëàðûí îõøàð ýöëö õÿíäàíà,
Äîäàãëàðûí îõøàð ëÿëö-ìÿðúàíà,
Úàìàëûí òÿí åäÿð Éóñèô Êÿíàíà,
Íÿ äþíöáñÿí ìÿùëèãàéà, ýåäèðñÿí?
Ñÿí ýåäèðñÿí, úàíûì ýåäèð äàëûíúà,
Àé ãûç, ñÿíäÿí ùå÷ äîéìàðàì þëöíúÿ?
Ýåäèðñÿí ýþçëÿðÿì, ùà ñÿí ýÿëèíúÿ,
Áèð âÿäÿ âåð, íÿ èë, àéà ýåäèðñÿí?
Íàç èëÿ éàíûíäàí þòìÿ Ìåùäèíèí,
Øàä êþíëöíö ãÿìíàê åòìÿ Ìåùäèíèí,
Ýþçö ýþðÿ-ýþðÿ ýåòìÿ Ìåùäèíèí,
Òóò ãîëóíäàí àò äÿðéàéà, ýåäèðñÿí?
ÄÈ ÄÀÍÛØ
Óúà áîéëó, ãÿääè íàçèê Ìöíÿââÿð,
Àëà ýþçëö ìåùðèáàíûì, äè äàíûø.
Ñÿí äàíûøñàí ìÿíèì êþíëöì øàä îëàð,
Ìöðâÿò åéëÿ ÷ûõäû úàíûì, äè äàíûø!
Áàéüó ýÿëÿð, ìÿñêÿí ñàëàð ñÿíÿ éàð,
Ñÿí ùóðèñÿí, ñÿí ïÿðèñÿí ìÿíÿ éàð,
Ñÿí ÷îð äåéíÿí, ìÿí úàí äåéèì éåíÿ éàð,
Èíñàôà ýÿë çÿðÿôøàíûì, äè äàíûø!
Ìÿí Ìåùäèéÿì, ýþçëÿðèìèí ùà éàøû,
Ñÿýðÿãèáëÿð àðòûã äåñèí ùà éàøû,
Àüëàìàãäàí ýþçëÿðèìèí ùà éàøû,
×öðöäöáäöð ýèðèáàíûì, äè äàíûø!
82
ÌÎËËÀ ÚÓÌÀ
(1854-1920)
ÃÀÁÀÜÛÍÄÀ
Èñìè-Ïöíùàí éàçûëûáäûð,
Èñìè ÿçÿì ãàáàüûíäà.
Ãÿíäè-øÿêêÿð ÿçèëèáäèð,
Îë ñÿíèí áàë äîäàüûíäà.
Èíúÿ áåëèí ñóðàùëàíûð,
Õóìàð ýþçöí ýöìðàùëàíûð,
Áÿéàç õàëëàð ôÿðÿùëÿíèð,
Ýöëÿ íèñáÿò éàíàüûíäà.
Úóìàíûí øàùû ñÿðäàðû,
Åëÿ, ýöíÿ ùàâàäàðû,
Áèð ãÿäÿì áàñ áèçÿ ñàðû,
Áÿðÿêÿò âàð àéàüûíäà.
ÇÖËÔÖÍ
Ùÿð ñÿùÿðäÿí ñûüàëëàéûá,
Úÿðýÿ äöçäöí éöçÿ çöëôöí.
Ýàù äàðàéûá, ýàù éàüëàéûá,
Õîø ýþñòÿðäèí ýþçÿ çöëôöí.
Çöëôöí êÿìÿíäèí àòìàüà,
Ýåúÿ-ýöíäöç îéíàòìàüà,
Ìöøòÿðèéÿì, ýÿë ñàòìàüà,
Áèðèí àëëàì éöçÿ çöëôöí.
Çöëôöí ÷ÿêÿíäÿ øàíàéà,
Äþíöá éàøûëáàø ñîíàéà,
Áàòûðûáàí ÿë õûíàéà,
Áîéàäûáñàí òàçÿ çöëôöí.
83
Çöëôöí êèìè èëàí îëìàç,
Øàèð ñþçö éàëàí îëìàç,
Áóðäà ãÿäðèí áèëÿí îëìàç,
Äóð, àïàðàã áèçÿ çöëôöí.
Çöëôöí ýÿðäÿíèíÿ éàéûá,
Ýþðÿíëÿðè áèùóø ãîéóá,
Ìîëëà Úóìà òÿðèô äåéèá,
Ýþòöðöáäöð ñþçö çöëôöí.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÏÅØÊßØÄÈÐ
Áèð çöëôö ÿíáÿðÿ, ãàøû ïåéêÿðÿ,
Áèð ýþçö õóìàðà úàíûì ïåøêÿøäèð.
Áèð ðóõè-ÿùìÿðÿ, éöçö ãÿìÿðÿ,
Áèð äèøè ýþâùÿðÿ úàíûì ïåøêÿøäèð.
Áèð ëÿáè øèðèíÿ, äèëè øÿêÿðÿ,
Áèð ñèíÿ ìÿðìÿðÿ, øàùû ùåéäÿðÿ,
Áèð ãÿääè ÿðÿðÿ, òàçÿ íþâáÿðÿ,
Áèð áåëÿ äèëáÿðÿ úàíûì ïåøêÿøäèð.
Áèð èñìè ÿçáÿðÿ, ÿíäàìû òÿðÿ,
Áèð úàâàí áÿñòÿðÿ, ýþçÿë äöõòÿðÿ,
Áèð ÿøêè ÿõòÿðÿ, ÷îõ ñèòÿìêàðÿ,
Úóìàéàì, àøêàðà úàíûì ïåøêÿøäèð.
ÄÅÌÈØßÌ
Ùÿñðÿòèí ÷ÿêäèéèì, ýÿë, ýþçëÿéèðÿì,
Çöëìëÿ ùèúðàíà ãÿùÿð äåìèøÿì.
Ìÿí ñÿíèí âÿñôèíè ãÿðèá åëëÿðäÿ,
Ùÿð àõøàì îõóéóá, ñÿùÿð äåìèøÿì.
84
Ãàøëàðûí ãÿëÿìäèð, ýþçëÿðèí áöëëóð,
Äîäàüûí ìåéèíäÿí áàäÿëÿð äîëóð,
Éàíàüûí ãþí÷ÿäèð, ÿë äÿéñÿ ñîëóð,
Öçöíÿ, àëíûíà ãÿìÿð äåìèøÿì.
Äèøëÿðèí èíúèäèð, äöðäöð, çÿáÿðúÿò,
Äÿùàíûí øèðèíäèð – áàë èëÿ øÿðáÿò,
Îë äèëèí, äàìàüûí øÿêÿðÿ íèñáÿò,
Ñèíÿíèí öñòöíÿ ìÿðìÿð äåìèøÿì.
Éàõûí äóð, áîéíóíà ãîëóì äîëàéûì,
Ñèíÿíèí öñòöíäÿ áèùóø ãàëàéûì,
Îë íàçèê úàíûíà êþéíÿê îëàéûì,
Ñÿðâè òÿê ãÿääèíÿ ÿð-ÿð äåìèøÿì.
Äîëàíûì áàøûíà, áóüäà ðÿíýëè éàð,
Òàïìàðàì äöíéàäà ñÿíÿ áàðàáàð,
Úóìàéàì, åøãèíÿ îëäóì ýèðèôòàð,
Ùàíñû ýöí àéðûëñàí ìÿùøÿð äåìèøÿì.
ÄÈÄÀÐÛÍÀ
Èñìè Ïöíùàí, îë ýþçÿëëèê ñÿíäÿ âàð,
Øóõ ãÿçÿë äàíûøûð äèë äèäàðûíà.
Ñöñÿí-ñöíáöë, ëàëÿ, íÿðýèç áàüäà âàð,
Ùå÷ áèðè áÿíçÿìÿç ýöë äèäàðûíà.
Äîñòäàí äþíìÿê ëàéèãìèäèð øàíûíà,
Ìÿùÿááÿò ùÿøèðè äóðñóí úàíûíà,
Ùÿð éåòÿí ÿüéàðû ãîéìà éàíûíà,
Ãîðõóðàì äÿéäèðÿ ÿë äèäàðûíà.
Ñÿðèíäÿ ñþâäàäûð ùÿçàð Úóìàéà,
Éûüûáñàí äÿðä-ãÿìè, àçàð Úóìàéà,
Áèð áóñÿ âåðýèíÿí áèçàð Úóìàéà,
Áó ìÿçëóì àøèãäèð áèë äèäàðûíà.
85
ÁÓ ÉÅÐËßÐ
Ìàò ãàëìûøàì áó ôÿëÿéèí èøèíÿ,
Ãóìðàë ýþçëöì ñÿêÿí éåðäè áó éåðëÿð.
Ñÿðõîâëàíûá, äþíöá òàâóç ãóøóíà,
Úàíûìà îä òþêÿí éåðäè áó éåðëÿð.
Áàùàð ôÿñëè èìðàü êèìè ÷àüëàéûá,
Åøã îäóíà úèýÿðèìè äàüëàéûá,
Ìÿíñóð êèìè ãîëëàðûìû áàüëàéûá,
Ìÿíè äàðà ÷ÿêÿí éåðäè áó éåðëÿð.
Ìîëëà Úóìà, áàõìà, äöøÿð ýöëÿ òÿð,
Äÿðäèì ÷ÿêìÿç äÿâÿ îëñà éöç ãàòàð.
Èñìè Ïöíùàí Øåéõ Ñÿíàíäàí áåø áåòÿð
ßëèô ãÿääèì áöêÿí éåðäè áó éåðëÿð.
ÊÈÌÄÈÐ?
Åé àüàëàð, ñèçäÿí õÿáÿð ñîðàéûì,
Äÿðäèìÿ äÿðä ãàòàí áóðàäà êèìäèð?!
Ñèç àëëàù, ýþñòÿðèí îíó ýþðÿéèì,
Ãÿëáèìè ñàõëàéàí ãàðàäà êèìäèð?!
Èêèìèç äàíûøàã, ñèç ãóëàã àñûí,
Ýþðöí çÿùìÿòèìè, åøãèí áÿëàñûí.
Àëûáàí áàøûíà éàðûí ñþâäàñûí
Íàùàã áÿäíàì îëàí àðàäà êèìäèð?!
Éöç äÿðìàí òàïûëäû ÷àðÿìäÿí ãåéðè,
Éöç äÿðäëÿð ñàüàëäû éàðàìäàí ãåéðè,
Ôÿðùàä èëÿ Ìÿúíóí, Êÿðÿìäÿí ãåéðè,
Úóìà òÿê éåòìÿéÿí ìóðàäà êèìäèð?!
86
ÄÈÂÀÍÈ
ÊÖÑÌÖØßÌ
Èñìè Ïöíùàí, ìÿí êè ñÿíäÿí ÿçÿë áàøäàí êöñìöøÿì,
Õóìàð ýþçäÿí, àé ãàáàãäàí, ãÿëÿì ãàøäàí êöñìöøÿì.
Öñòäÿí ÿçèç áàéðàì þòäö, ýÿëèá òÿìÿííÿøìÿäèí,
Èíúÿ áåëäÿí, ñÿðâè áîéäàí, àë ãóìàøäàí êöñìöøÿì.
Ýöí ýþðÿðìè áó äöíéàäà ìÿí êèìè äÿðäÿ äöøÿí,
Åøã îäóíäàí êþéíÿê ýåéèá, è÷ÿðäÿ áàüðû áèøÿí,
Þç éàðûíû éàä åéëÿéèá þçýÿëÿðëÿ äàíûøàí
Áàë äÿùàíäàí, øóõ çÿáàíäàí, èíúè äèøäÿí êöñìöøÿì.
Ìîëëà Úóìà ùèúðàí ÷ÿêèð, ùàë-ÿùâàëûí ñîðìóðñàí,
Õèäìÿòèíäÿ ãóëàì äåéèð, íÿ÷öí ëàéèã ýþðìöðñÿí,
Ñàèë îëóá éàëâàðûðàì, áèðúÿ áóñÿ âåðìèðñÿí,
Îíóí ö÷öí òÿð áóõàãëà ìÿðìÿð äþøäÿí êöñìöøÿì.
ÌÖÕßÌÌßÑ
ÁßÑ ÍßÄÈÐ?
Éàð, ñÿíèí ùèëàë ãàøûí êàìàí äåéèëìè, áÿñ íÿäèð?
Îõ êèìè êèðïèêëÿðèí ïåéêàí äåéèëìè, áÿñ íÿäèð?
Ëàëÿ òÿê éàíàãëàðûí òàáàí äåéèëìè, áÿñ íÿäèð?
Ñöçöëöð îë ýþçëÿðèí, ìÿñòàí äåéèëìè, áÿñ íÿäèð?
Äèøëÿðèí èíúè, ñÿäÿô, ìÿðúàí äåéèëìè, áÿñ íÿäèð?
Éàíûðàì àòÿøèíÿ, îäóí ìÿíÿ ÷îõ ýöú åéëÿð,
Ñÿðèìÿ ñåâäà âåðèá áó áàøûìû áèë ýèë åéëÿð,
Åøãèíÿ äöøÿí ñÿíèí þëìÿñÿ äÿ, òåç ãîúàëàð,
Áàðû áèð èíñàô åäèá, ãîëòóüóíà àë ýåúÿëÿð,
Õÿñòÿéÿ áèð úöò íàðûí äÿðìàí äåéèëìè, áÿñ íÿäèð?
87
Áèð ïàðà àõìàã àäàì áó äöíéàäà ìàë úÿì åéëÿð,
Éàðû ñÿí òÿê îëìàñà, íÿ ýöí ýþðÿð, ÷îõ ãÿì åéëÿð.
Íèúàòû âàð îë êÿñ ñÿííÿí ñàáàùàòàí äÿì åéëÿð,
Ùÿðäÿíáèð ñåéðÿ ÷ûõàð, êþéíÿê àëòäàí àü ìÿìÿëÿð,
Êÿøò ö÷öí ìÿðìÿð ñèíÿí ìåéäàí äåéèëìè, áÿñ íÿäèð?
Ìàøàëëàù, ýþç äÿéìÿñèí, ýþé÷ÿéèñÿí ýþé÷ÿêëÿðèí,
Íåúÿ êè, àðòûãäû ýöë, éàíëàðûíäà ÷ÿïÿêëÿðèí,
Äöçöáàí ñÿðìÿ êÿíàð áÿçÿéèáñÿí ëÿ÷ÿêëÿðèí,
Àúûãëû øàùìàð êèìè, ãûâðûëûáäûð áèð÷ÿêëÿðèí
Ãîðõóðàì äèøëÿð ö÷öí, èëàí äåéèëìè, áÿñ íÿäèð?...
Éàçûüàì, åé ñåâäèýèì, óçàüà àòìà äàøûìû,
Àüëàäûì ëåéëè-íàùàð òþêìÿýèíÿí ýþç éàøûìû,
Éöç úöðÿ ìàùíà åäèá òÿðñÿ ñàëûðñàí èøèìè,
Éà éåòèð ìóðàäûìû, éà éûõûáàí êÿñ áàøûìû,
Éîëóíäà Ìîëëà Úóìà ãóðáàí äåéèëìè, áÿñ íÿäèð?
88
ÇÎÄËÓ ÓÑÒÀ ÀÁÄÓËËÀ
(1865-1943)
ÝßËÈÐßÌ ÌßÍ
Àëà ýþçëö, íàçëû äèëáÿð
Äåäè: äóð ýåò ýÿëèðÿì ìÿí.
Äåäèì: àé ãûç, äÿðäèì ÷îõäó,
Äåäè: äÿðìàí áèëèðÿì ìÿí.
Ýþëäÿí ó÷óðäóì ñîíàíû,
Áó éåðäÿ ãîéäóì áèíàíû,
Ýöíäÿ ýþðäöéöì úàíàíû,
Ýþðìÿéÿíäÿ þëöðÿì ìÿí.
Áàü÷àëàðäà áàðûì îëà,
Àëìà, ùåéâà, íàðûì îëà,
Áèð äÿðä áèëÿí éàðûì îëà,
Îíà ãóðáàí îëóðàì ìÿí.
Âÿôàñûç îëìàç éàëàíûí,
Àüëû îëìàç ÷îõ ýöëÿíèí,
Àáäóëëàéàì äÿðä áèëÿíèí,
Éöç èë êå÷ñÿ ãóëóéàì ìÿí.
ÂÀÐ ÄÅÌßÊÄÈ
Åë íÿçÿðè öñòöíäÿñÿ,
Ñÿíÿ äþâëÿò, âàð äåìÿêäè.
Áàõìà äöøöá äÿí ñàããàëà,
Äàü áàøûíäà ãàð äåìÿêäè.
Êÿú áàõàðñà ñÿíÿ çàìàí,
Äþçìÿëèñÿí îâñàíìàäàí,
Ãÿôÿñäÿñÿ òöëÿê òÿðëàí,
Îéëàüûíäà ñàð äåìÿêäè.
89
Ôèêèð âåðìÿ ùÿäéàí ñþçÿ,
Øÿôà âåðÿð åëì ýþçÿ,
Áàáàëàðäàí ãàëàí áèçÿ,
Íàìóñ, ãåéðÿò, àð äåìÿêäè.
Øÿð èøëÿðäÿí ýÿë îë ãûðàã,
Ùÿãèãÿò àõòàðàí ãî÷àã,
Ãóëàüûíëà åøèò àíúàã,
Éà ýþçöíëÿ ýþð äåìÿêäè.
Ñÿíÿòêàðûí âàð ùþðìÿòè,
×ÿêìÿç êèìñÿäÿí ìèííÿòè,
Êèìèí îëñà ñÿõàâÿòè,
Ìþâëàì îíà éàð äåìÿêäè.
ÉÅÐÈ
Áèð çàìàíëàð àò îéíàäûá,
Ýÿçäè áÿéëÿð áèçèì éåðè.
Åë îéàíäû áó ãÿôëÿòäÿí,
Ùå÷ ãàëìàäû äþçöì éåðè.
Ëåíèí êèìè âàð êþìÿéèì,
Ùàãäàí äöçÿëäè äèëÿéèì,
Èøûã òàïûáäûð åéíÿéèì,
Éàõøû ñå÷èð ýþçöì éåðè.
Éåðäÿí äóìàí ÷ÿêèëèáäè,
Òîðïàã áèçÿ ÿêèëèáäè,
Ãà÷àã-ãóëäóð ÷ÿêèëèáäè,
Áèð äîëàíûì, ýÿçèì éåðè.
Ãûðäûã áÿéè, òóòäóã õàíû,
Îíëàðäàí ýþñòÿð áèð ùàíû?
Ñÿí ýÿë äèíäèð Àáäóëëàíû,
Éàõøû þòöð ñþçöì, éåðè.
90
ÍÅÉÍÈÌ?
Àé àüàëàð, àé ãàçûëàð,
Ìÿí áó äÿðäÿ äþçöì, íåéíèì?
Äöøäöì ãÿìèí äÿðéàñûíà,
Ãÿââàñ îëóì öçöì, íåéíèì?!
Äÿðäèì îëóáäó çèéàäà,
Áèð éåòÿí éîõäóð ôÿðéàäà.
Àðñûç, ãÿìëè áó äöíéàäà
Ùå÷ áèëìèðÿì ýÿçèì, íåéíèì?!
Àáäóëëà äöøöá àçàðà,
Äÿðäè éåòèá ñÿä-ùàçàðà.
Ãîéàí éîõäóð áèð ìÿçàðà,
Þç ÿëèìëÿ ãàçûì, íåéíèì?!
ËÀÉÛÃÄÛÌÛ?
Ìÿíèì êèìè áöëáöë îëìàã
Ýöëëÿðèíÿ ëàéûãäûìû?
Àøûüû ñöðýöí åéëÿìÿê
Åëëÿðèíÿ ëàéûãäûìû?
Êþéíÿéèí ùóìàéûí àüû,
Ùÿøéÿñè úÿííÿòèí áàüû,
Ñèíÿìÿ ÷ÿêèðñÿí äàüû,
ßëëÿðèíÿ ëàéûãäûìû?
Àüëàäûðñàí, ýöëäöðöðñÿí,
Åéíèì éàøûí ñèëäèðèðñÿí,
Àáäóëëàíû äèíäèðèðñÿí,
Äèëëÿðèíÿ ëàéûãäûìû?
91
ÀÐÀÑÛÍÄÀ
Ñÿùÿðäÿí ñÿðâè áîéëóíó
Ýþðäöì áàüëàð àðàñûíäà.
Òöòöíöì ÿðøÿ äàéàíäû,
Éàíäûì éàüëàð àðàñûíäà.
Éàíäûì éåòèðÿí îëìàäû,
Ìÿòëÿá áèòèðÿí îëìàäû,
Þëäöì, ýþòöðÿí îëìàäû,
Ãàëäûì àüëàð àðàñûíäà.
Åøãèí ôèðãÿòèíäÿí ÷àøäûì,
Ãÿçà òóòäó ìÿí äîëàøäûì,
Ìÿúíóí êèìè äàüäàí àøäûì,
Ýÿçäèì äàüëàð àðàñûíäà.
Àáäóëëàéàì, äÿðäèì ÷îõäó,
Ìÿíè ñèðàá åäÿí éîõäó,
Õÿñòÿ äöøäöì äÿðìàí éîõäó,
Íå÷ÿ ñàüëàð àðàñûíäà.
ÄÈËÁßÐ
Áèð ÿðçèì âàð ãóëëóüóíà
Àé õàëëàðû ãîøà äèëáÿð.
Õÿñòÿ úàíûì ãóðáàí îëñóí
Ùÿìè ýþçÿ, ãàøà, äèëáÿð.
Àüëàìûøàì ýöëìÿìèøÿì,
Ýþç éàøûìû ñèëìÿìèøÿì,
Ãÿäðèíè ìÿí áèëìÿìèøÿì,
Éåíè äöøäöì áàøà, äèëáÿð.
Ñèéàù çöëôëÿðè êÿìÿíääè,
Éàðûí äîäàãëàðû ãÿíääè,
92
Äÿðäèìÿíäñÿí, äÿðäèìÿíääè,
Éàøà äèëáÿð, éàøà äèëáÿð.
Àõûð ýþçöí ãàíëû éàøû,
Íÿ ãîùóìó, íÿ ãàðäàøû,
Ãöðáÿò åëäÿ ôàüûð áàøû,
Äÿéäè äàøäàí äàøà, äèëáÿð.
Åéíèì ñÿíñÿí, ãàíûì ñÿíñÿí,
Äèí èëÿ èìàíûì ñÿíñÿí,
Úÿñÿäèìäÿ úàíûì ñÿíñÿí,
ßðêèì ÷àòàð áàøà, äèëáÿð.
Àáäóëëàéàì, ÷îõ àüëàäûì,
Ñèíÿì áàøûíû äàüëàäûì,
Èñìèíÿ äàñòàí áàüëàäûì,
Ýþðöí, ýÿëèá õîøà, äèëáÿð.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÒßÊÈ
À áåéìöðâÿò, úàâàí ãÿääèì ÿéèáñÿí,
Àëûáñàí úàíûìû àëàñû òÿêè.
Ãÿëÿì ãàøûí, àé ãàáàüûí, ýöë öçöí
À÷ûëûá äàüëàðûí ëàëàñû òÿêè.
Äàë ýÿðäÿíÿ ùÿìàéûëëàð òàõûáñàí,
Ãàøà âÿñìÿ, ýþçÿ ñöðìÿ éàõûáñàí.
Ìöæýàí îõóí ñèíÿì öñòÿ ÷àõûáñàí,
Àëûáñàí Õåéáÿðèí ãàëàñû òÿêè...
Áàõòûìûí ãàïûñûí áàüëàð ãîéóáñàí,
×ÿêèá ñèíÿì öñòÿ äàüëàð ãîéóáñàí,
Ñÿí êè Àáäóëëàíû àüëàð ãîéóáñàí,
×ÿêèðÿì Êÿðÿìèí íàëàñû òÿêè.
93
ÃÀÉÛÒÄÛ
Áèð ìàðàë áàëàñû, òÿðëàí úèëâÿëè,
Ýÿëäè ìÿíè ýþðäö, áàõäû, ãàéûòäû.
Ïöíùàíû ýþñòÿðäè ýöë úàìàëûíû,
Òÿð öçöíÿ øÿáíÿì éàõäû, ãàéûòäû.
Ìÿí ýþðìöøÿì ýþçÿëëÿðèí ÷îõóíó,
Àììà îëìàç áåëÿ áîéó-áóõóíó.
Ìöæýàíûíäàí ÷ÿêäè õÿäÿíý îõóíó,
Éàðàëû ñèíÿìÿ ÷àõäû, ãàéûòäû.
Ýþçëÿéÿðêÿí ýþçëÿðèìÿ ñàòàøäû,
Ìöðäÿ úàíûì åøã îäóíà òóòóøäó.
Óòàíûáàí ãèéà áàõûá þòöøäö,
Àáäóëëàíûí úèñìèí éàõäû, ãàéûòäû.
ÎËÀÍ ÂÀÐÌÛ?
Àøûã ßëÿñýÿðèí âÿôàòû ìöíàñèáÿòèëÿ
Àðèôè-ìöÿççÿì, åé íóðè-åéíèì,
Ìÿíèì òÿêè þìðö áàä îëàí âàðìû?
Ãîùóìäàí, ãàðäàøäàí, äîñòó-àøíàäàí,
Õÿéàëû äîëàíûá éàä îëàí âàðìû?
Ùÿð êÿñ þçö ìÿòëÿáèíè ãàíìàéàí,
Äöíéà úèôÿñèíè ñÿùë ñàíìàéàí,
Ôÿëÿê ÿëè äÿéèá ÷ÿðõè äþíìÿéÿí
Ëÿççÿòè äàùàíäà äàä îëàí âàðìû?
Äàüëàð ãàí àüëàéûð äöøöá áîðàíà,
Äàùà áóíäàí ñîíðà ÷ÿòèí éàðàíà,
Ýþé÷ÿ ãàíà áàòñûí ãàëäû âèðàíà,
Äàùà ßëÿñýÿð òÿê àä îëàí âàðìû?
94
Ìÿíèì ö÷öí íÿ àòà âàð, íÿ àíà,
Àðèô ýÿðÿê áó ìÿòëÿáè òåç ãàíà,
Ìèíÿê ãÿì àòûíà, ÷ûõàã úàùàíà,
Ýþðÿê áó äöíéàäà øàä îëàí âàðìû?
Ùàú ßëèø àüàíû òàëàí åëÿäèí,
Ñÿìÿä áÿéè ýþðäöí éàëàí åëÿäèí,
Áèçè âèðàí áàüà áàüáàí åëÿäèí,
Ãàí àüëà, ñûçûëäà ùà, äîëàí âàðìû?
Ýöíáÿýöíäÿí áàüëàéûðàì ãÿì, âÿðÿì,
Êþíöë ñàêèò îëóá ùå÷ òàïìûð àðàì.
Íÿ Øèðèí, íÿ Ôÿðùàä, íÿ éàçûã Êÿðÿì,
Àáäóëëà òÿê úèñìè îä îëàí âàðìû?
ÌßÍßÌ
Àðèô ìÿúëèñèíäÿ, ãàíàí éàíûíäà,
Ùÿð ñþçö äèëëÿðäÿ éàéûëàí ìÿíÿì.
Åøãèí àòÿøèäè éàíàí úàíûìäà,
Ãÿçà ãàì÷ûñèëÿ äþéöëÿí ìÿíÿì.
Òàãÿò îëìàç ãÿðèáëÿðèí äèçèíäÿ,
Ìöðâÿò îëàð ìÿðä èýèäèí þçöíäÿ,
Ñÿêñÿíèíäÿ, äîõñàíûíäà, éöçöíäÿ,
Ãÿôëÿò éóõóñóíäàí àéûëàí ìÿíÿì.
Éàòìûø èäèì áàõòûì ìÿíè îéàòäû,
Ãÿçàíûí ãÿäÿðè êÿìÿíäèí àòäû,
Ìàùàëûì Ýþé÷ÿäè, ñàêèíèì Çîääó,
Ñÿíÿòêàð Àáäóëëà äåéèëÿí ìÿíÿì.
95
ÍÈØÀÍÀÑÛ
Äóìàí, ÷èñêèí ãàëõäû ÿðøè-ñÿìàéà,
Ýþðöíìöð ýþçöíÿ äàü íèøàíàñû.
ßúÿë ýÿëèá, þìöð ýåäèá ôÿíàéà,
Éîõäóð áó éåðëÿðäÿ àü íèøàíàñû.
Äóìàí, ÷èñêèí ìÿíè ãàðà éåòèðäè,
×ÿêäè Ìÿíñóð êèìè äàðà éåòèðäè,
Ìöõÿííÿò úèñìèìÿ éàðà éåòèðäè.
Éîõäó áÿäÿíèìèí ñàü íèøàíàñû.
Ôÿëÿê áÿðùàì åòäè, ïîçäó íþâðàüû,
Äàü öñòÿí ÷ÿêèáäè ñèíÿìÿ äàüû,
Áöëáöë ôÿüàí åäÿð, äîëàíàð áàüû,
Ýþðÿíäÿ ýöë öñòÿ çàü íèøàíàñû.
Äàñòàí îëóì, íåúÿ äöøöì äèëëÿðÿ,
Ìÿúíóí êèìè ôÿëÿê ñàëäû ÷þëëÿðÿ,
Éàíäû ãàðà áàüðûì äþíäö êöëëÿðÿ,
Éîõäó öðÿéèìäÿ éàü íèøàíàñû.
Àáäóëëàéàì, ÿëèì ÿëäÿí öçöëäö,
Ñåéðÿãóáëàð äþðä éàíûìà äöçöëäö.
Ôÿëÿê âóðäó, íþâðàüûìûç ïîçóëäó,
Éîõäó ýöëøÿíèìäÿ áàü íèøàíàñû.
ÅÉËßÑÈÍ
Áèð êèìñÿ éîõ èçùàð åäÿì äÿðäèìè,
Äåéÿì äóðóá ìÿíÿ äÿðìàí åéëÿñèí.
Ðÿùì ãûëñûí áó àøèãèí ùàëûíà,
Øèêÿñòÿ êþíëöìö õÿíäàí åéëÿñèí.
Ýåúÿ-ýöíäöç ÷àüûðûðàì ìÿí òàðû,
Êþíëöì ìÿòëÿáèíè ñÿí éåòèð áàðû.
96
Ùÿð êèìèí êè, âàðäû âÿôàëû éàðû,
Øèðèí úàíû îíà ãóðáàí åéëÿñèí.
Ìÿí ôÿãèðÿ ÷îõ åéëÿäèí ñèòÿìè,
Ýöíáÿýöí àðòûðäûí ìþùíÿòè, ãÿìè,
Õàð îëóáäó ãûçûëýöëöí ùÿìäÿìè,
Øåéäà áöëáöë àùû-ôÿüàí åéëÿñèí.
Ñÿíÿ ãóðáàí îëóì, ýþçÿëëÿð õóáó,
Ìèíà ýÿðäÿí, ñèíÿ ìÿðìÿð, ãÿää òóáó,
Áèð àøèãèí àéðû äöøñÿ ìÿêòóáó,
Éàõà éûðòñûí äèëäÿ ýèðéàí åéëÿñèí.
Àü öçÿ äöøöáäö ñèéàù õàëëàðû,
ßúÿá à÷ûëûáäû ãþí÷ÿ ýöëëÿðè,
Ñÿíÿòêàð äåð ìöøêè-ÿíáÿð òåëëÿðè,
Òþêñöí ñÿäðè öñòÿ ÿôøàí åéëÿñèí.
ÝÖËß-ÝÖËß
Óúà áîéëó, øèðèí äèëëè áÿõòÿâÿð,
Ãàëûðñàí ãàéäûìà ãàë ýöëÿ-ýöëÿ.
Ýåúÿ-ýöíäöç ìÿí ÷ÿêèðÿì àùû-çàð,
Àëûðñàí úàíûìû àë ýöëÿ-ýöëÿ.
Èíúèéÿì ýþçÿëèí áåéèëãàðûíäàí,
Ùàçàð ìöõÿííÿòèí åòèáàðûíäàí,
Ùèúðàí ñÿíÿòèíäÿí, ãÿì àíáàðûíäàí,
Éöêëÿéèáñÿí ìÿíÿ áîë ýöëÿ-ýöëÿ.
ßéëÿøÿéäèì, éàð éîëóíäà ãàëàéäûì,
Éàëâàðàéäûì, áèð êþíëöíö àëàéäûì,
Àáäóëëàéàì, áèð àç úàâàí îëàéäûì,
Ñàëàéäûì áîéíóíà ãîë ýöëÿ-ýöëÿ.
97
ÇÖËÔËßÐÈÍ
Î ãûçûë øàíàíû àëûá äÿñòèíÿ,
Íàçèê ÿëëÿðèíëÿ äàðà çöëôëÿðèí.
×èí-÷èí åéëÿ äàë ýÿðäÿíÿ ùÿìàéûë,
Ìÿëùÿì åéëÿ, áàüäà éàðà çöëôëÿðèí.
Ýþçÿë, ýþðìÿìèøÿì áåëÿ áèð ìàéà,
Ãîé ñþç äåéèì, à ýÿðäÿíè ìèíàéà,
Úàìàëûí áÿíçÿòäèì ýöíÿøÿ, àéà,
Ñàëäû ìÿíè àùû-çàðà çöëôëÿðèí.
Áó áàõûøûí íå÷ÿ úàíëàð àëàúàã,
Àëìàñà äà ãåéðè ùàëà ñàëàúàã,
Øàùìàð êèìè ÷îõëàðûíû ÷àëàúàã,
Íÿ ýþé÷ÿê éàðàøûð ãàðà çöëôëÿðèí.
Ìÿëÿêëÿð øàùûñàí, áåùèøò ùóðèñè,
Åëÿ áèëäèì ñÿíñÿí ýþéëÿð ïÿðèñè,
Áÿäèðëÿíìèø àéäû öçöí øþëÿñè,
Ðÿùì ãûëñûí ýöíàùêàðà çöëôëÿðèí.
Ñÿíÿòêàð Àáäóëëà îëäó äèâàíà,
Êàôÿð ýþðñÿ î äà ýÿëÿð èìàíà.
Ìÿí àòà, ñÿí áàëà, äöøìÿ ýöìàíà,
×ÿêäè ìÿíè áó áàçàðà çöëôëÿðèí.
ÉÀÂÀØ-ÉÀÂÀØ
Ñÿùÿðäÿí áèð ýþçÿë îõëàäû ìÿíè,
Äàüûëäû öçöíÿ òåë éàâàø-éàâàø.
Äåäèì áèð êÿðÿì åò, äÿðäèìè äåéèì,
Ãîéìàäû à÷ìàüà äèë éàâàø-éàâàø.
ßëëÿð èíúÿ, òåëëÿð èíúÿ, äèë èíúÿ,
Úàíûì ÷ûõäû äÿñäèíÿ ýöë âåðèíúÿ,
Úÿôà ÷ÿêèá áþéëÿ ýþçÿë ýþðöíúÿ,
Ìÿí äåéèì ùàëûìû áèë éàâàø-éàâàø.
98
Áþéëÿ ýþçÿë äîüìóéóáäó àíàñû,
Äàüëàð ìàðàëûäû, ÷þëëÿð àùóñó,
Áóäóð Àáäóëëàíûí ñÿíäÿí àðçóñó,
Áèð ÿéëÿø éàíûìäà, ýöë éàâàø-éàâàø.
ÕÀÍÛÌ
Äöðäàíÿñÿí, õîø ýÿëèáñÿí úàùàíà,
Ãàøëàðûí áÿíçÿéèð úàùàíà, õàíûì.
Ñþéëÿðÿì âÿñôèíè áèë êè, ùÿð éàíà,
Äàøûá ãÿðã åòìÿñèí öììàíà, õàíûì.
Áÿõòÿâÿð õÿëã åäèá ñÿíè éàðàäàí,
Áÿçÿéèí, äöçÿéèí øàëäàí, õàðàäàí,
Ñèëêÿíèá ñîíàòÿê ÷ûõñàí àðàäàí,
Åëÿ áèë ýÿëÿðÿì èìàíà, õàíûì.
Ìÿíèì úàí äåìÿéèì ëàéèãäè ñàíà,
Áöëëóð áóõàüûíäàí ïàé ÷ûõàð ìàíà.
Áó ãîúà âàõòûìäà ýÿëëÿì èìàíà,
Àáäóëëà éîëóíäà äèâàíà, õàíûì.
ÀÜËÀÌÀ
Íÿ ñåâäà òàïûáñàí, äèâàíÿ êþíëöì,
ßëáÿò ýåäÿíëÿðèí ýÿëÿð, àüëàìà,
Éàðàäàí éàð îëàð, áèð íÿçÿð ñàëàð,
Íàáÿëÿä éîëëàðû áóëàð, àüëàìà,
Íÿ ýÿçÿ áèëìèðñÿí, äþçÿ áèëìèðñÿí,
Îõóéà áèëìèðñÿí, éàçà áèëìèðñÿí.
Òóòóá ñÿíè ãÿùðè-ãÿçà áèëìèðñÿí,
Àüëàéàíëàð áèð ýöí ýöëÿð àüëàìà.
Áó ýåí äöíéà Àáäóëëàéà äàð îëñà,
Çÿððÿúÿí íÿçÿðè õèðäèýÿð îëñà,
Åéíè éàøû ÷åøìÿëÿðäÿí úàð îëñà,
Áèð ýöí ýþç éàøûíû ñèëÿð àüëàìà.
99
ÁÈËß
Ùÿð éåòÿí ýþçÿëÿ ýþçÿë äåìÿðÿì,
Ýþçÿë îäóð éàð ãÿäðèíè éàð áèëÿ.
Áöëáöë ýöëäÿí þòðö áàüû äîëàíûð,
Èíñàô äåéèë ëÿççÿòèíè õàð áèëÿ.
Øåéäà áöëáöë éóâàñûíäàí ÷àøàíäà,
Åéíèì éàøû ìþâúà ýÿëèá úîøàíäà,
Ñåâýè ñåâýèñèíäÿí àéðû äöøÿíäÿ,
Ñàüëûüû úàíûíà àùûçàð áèëÿ.
Ùÿð êÿñ þçö ÷ÿêÿð õÿúàëÿòèíè,
Ýþðìÿäèì íàìÿðäèí ÿäàëÿòèíè,
Äîñò ýÿðÿê äîñòóíóí ÿìàíÿòèíè,
Ñàõëàéà éàíûíäà, éàäèýàð áèëÿ.
Áèë, Àáäóëëà äÿðéàëàðà äàëûáäû,
Øèêÿñòÿ êþíëöíö çöëìÿ ñàëûáäû,
Àøûã ãàðäàø, ÿëàú ñÿíÿ ãàëûáäû,
Äîñò ýÿðÿê äîñòóíó öìèäâàð áèëÿ.
ÉÎË ÊßÍÀÐÛÍÄÀ
Ñÿùÿð øèêàðûíäà ÷ûõäû ãàðøûìà,
Áèð úöò ýþçÿë ýþðäöì éîë êÿíàðûíäà.
Áöëáöë ýöëäÿí þòðö áàüû äîëàíûð
Þìðöíö ãîéóáäó ýöë êÿíàðûíäà.
Ìÿùáóñ åäèð ýþéäÿ ýÿçÿí ãóøëàðû,
Äàüûäûð õÿéàëû, àëûð ùóøëàðû.
Óúó ÿáðèøèìëè ñèéàù ñàøëàðû.
Úûüà ïÿðâàçëàíûð òåë êÿíàðûíäà.
Áàüáàí îëàí ýöë áåúÿðÿð áàüëàðäà,
Õÿñòÿ îëàí ýþçö ãàëàð ñàüëàðäà,
Îâ÷ó îëàí ýåäÿð ýÿçÿð äàüëàðäà,
Àáäóëëà äîëàíûð åë êÿíàðûíäà.
100
ÃÀÐÛØÀÐ
Ìÿðäëÿðèí è÷èíäÿí ñå÷èí íàìÿðäè,
Èëãàðñûçäû ýåäèá åëÿ ãàðûøàð.
Êþêöíäÿí ÷ûõàðäûí ãàðà òèêàíû,
Ùàéûôäû, ÿòèðëè ýöëÿ ãàðûøàð!
Àë÷àã àäàì ãàðûøäûðàð àðàíû,
Áàéãóøäà àäÿòäè ñåâÿð âèðàíû.
Îäóí ñàéìà ãàðàüàíû, òóðàíû,
Éàíäûðñàí, êþç îëìà, êöëÿ ãàðûøàð.
Àüàú áÿëëè îëàð éàõøû áàðûíäàí,
Èéèäëÿð ñå÷èëÿð äöç èëãàðûíäàí,
Àáäóëëà, ãàë ãóðìà äàüëàð ãàðûíäàí,
Éàçäà ýöí ÿðèäÿð, ñåëÿ ãàðûøàð.
ÉÀÂÀØ-ÉÀÂÀØ
Àëà ýþçëöì, ùàëàëëàøàã àéðûëàã,
Éàäûìà äöøöáäö åë éàâàø-éàâàø.
Úàí àéðûëûð, úÿñÿä ãàëûð âèðàíÿ,
À÷ ñèéàù çöëôöíö, éîë éàâàø-éàâàø.
Ýþòöðöá äÿñòèíÿ ýÿçäèðñÿí àüû,
Ìÿí îëìóøàì àëà ýþçöí äóñòàüû,
Ìÿùøÿð, ãèéàìÿòäè àéðûëûã ÷àüû,
Äîëàíñûí áîéíóìà ãîë éàâàø-éàâàø.
Ñÿðèíÿ ãîéóáñàí ãûçûëäàí òàúû,
Äöøöá Àáäóëëàíûí áèë åùòèéàúû,
Ìöääÿòäè õÿñòÿéÿì, äàùàíûì àúû,
Ñöçöëöð ëÿáèíäÿí áàë éàâàø-éàâàø.
101
ÒßÚÍÈÑËßÐ
ÉÀÄ ÀÜÛ ÝßÇßÐ
Ñÿééàä îëàí ñåùðÿ ÷ûõàð ñÿùðàéà,
Éà òÿðëàí àõòàðàð, éà äàüû ýÿçÿð.
Åøãèí àòÿøèíè ñàëàð úàíûíà,
×ÿêÿð ñèíÿñèíÿ éà äàüû ýÿçÿð.
Äèëäÿ çèêð åéëÿéÿí ñèíàéà ýÿëÿð,
Àéàãäàí úàí ÷ûõàð ñèíàéà ýÿëÿð,
ßçðàéûë ãåéçíÿí ñèíàéà ýÿëÿð,
Éûüûëàí ãÿññàëëàð éàä àüû ýÿçÿð.
Äàüäà ñåùð åéëÿéÿí øèð èíäè ùàíû?
Äàùàíäà ëÿççÿòè øèðèíäè ùàíû?
Ñÿíÿòêàð àõòàðûð: Øèðèíäè ùàíû?
Ãàòàð ëÿççÿòèíÿ éàä àüû ýÿçÿð.
À ÉÀÜÛ ÇÖËÔÖÍ
À áèìöðâÿò, ìÿíè úàíäàí åéëÿäèí,
Ýþðöíäö ýþçöìÿ à éàüû çöëôöí.
Áàø äàéàíàð, ãÿùðè ÷îõäóð äöíéàäà,
Òîõóíñà éàíäûðàð àéàüû çöëôöí.
Ôÿðùàä úÿôà ÷ÿêäè Øèðèí éåðèíäÿ,
Öðáàù äóðà áèëìÿç øèðèí éåðèíäÿ,
Øèðèí èõòèëàòûí øèðèí éåðèíäÿ,
Ãàòäû øÿðáÿòèíÿ àé àüû çöëôöí.
Êþ÷äö éàéëàãëàðà ãàðàáàüëû éàð,
ßñÿð ýÿëäèêëÿðè ãàðà áàüëàéàð,
Äîñò àðûëñà äîñòó ãàðà áàüëàéàð,
×ÿêÿð àë öñòöíäÿí àé àüû çöëôöí.
102
Àáäóëëàéàì, éþíöì äöøäö ùÿð éàíà,
Ïÿðâàíÿ òÿê åøã îäóíà ùÿð éàíà,
Ñèéàù çöëôöí ñàí ÷ÿêèáäèð ùÿð éàíà,
Úîøóá ÿáðó êèìè àé àüû çöëôöí.
ÑÈÍ ßÑßÐ
Îéàã èñÿí ÷ÿê õÿäÿíýèí àéàüà,
ßëèêäèñÿ ýÿëäè-êå÷äè ñèí ÿñÿð,
Åéíèì éàøû ëåéñàí òÿêè àéàüà,
Úàí àéðûëàð, úÿñÿä ýåäÿð, ñèí ÿñÿð.
ßðøäÿí àøàüûéà åíÿíäÿ éàíà,
Åøã àòÿøè úàíà åíÿíäÿ éàíà,
ßçðàéûë ãåéçíÿí åíÿíäÿ éàíà,
Àëûøàð úÿñÿäèí éàíàð ñèí ÿñÿð.
Èýèä ýÿðÿê øÿð èøëÿðäÿí ñÿêñÿíÿ,
Ãÿää ÿéèëñÿ, äåéÿúÿêëÿð ñÿê ñÿíÿ,
Ñÿíÿòêàðûí ñèíè êå÷èð ñÿêñÿíÿ,
Ñÿð ñÿðèíÿ ýÿòèðÿúÿê ñèí ÿñÿð.
ÉÀÐÀÜÛÍÛ ÑßÍ
Ñÿùÿð øèêàðûíäà, ñåùðè-ýöëøÿíÿ,
Àëûáñàí äÿñòèìèí éàðàüûíû ñÿí.
Øèðèí äàíûøàíäà, øèðèí ýöëÿíäÿ.
Ãàòûðñàí øÿðáÿòÿ éàð àüûíû ñÿí.
Ìÿðäèí ìÿúëèñèíäÿ íÿ äàíÿñèäè,
Ìöðüöí äàùàíûíäà íÿ äàíÿñèäè,
Äîñò äîñòäàí ñèððèíè íÿ äàíÿñèäè
Äåéÿðñÿí ñþçöíöí éàð àüûíû ñÿí.
103
Ùÿãèãè äîñòóíó ñèíà ýåäÿíäÿ,
Ñåéðàüûá ýÿðäÿíè ñèíà ýåäÿíäÿ,
Ñÿíÿòêàð Àáäóëëà ñèíà ýåäÿíäÿ,
Öìèä âàð âåðÿñÿí éàð àüûíû ñÿí.
ÍÈÉÀÇÄÛ
Áèùóäÿ äîëàíäûì, ÿôñàíÿ ýÿçäèì,
Úàíûì äîñò éîëóíäà ëåéëèíè éàçäû.
Åòèáàð êÿñèëèá, èëãàð ïîçóëóá,
ßââÿëêè ìÿùÿááÿò, Ëåéëè, íèéÿ àçäû?
Ãÿìÿð ãàí àüëàäû, íåøòÿð éåðèäè,
Éàðàì ñûçûëäàéûð, íåøòÿð éåðèäè.
Ëåéëèíèí ãîëóíà íåøòÿð éåðèäè,
Ìÿúíóí ãàíû ÷þëäÿ Ëåéëèíè éàçäû.
Äîñò îëàí äîñòóíó ÷ÿêìÿäè äàðà,
Àë øàíàíû ñèéàù çöëôöí äè äàðà,
Ùÿñðÿò ãîéìàýèíÿí äèäàð äèäàðà,
Ýþðÿí äîñò ðàùèíäÿí Ëåéëè íèéÿ àçäû?
Ùÿééè ÷ÿêèá äàëäàëàíìà ñÿí àðà,
Ùÿãèãè äîñòóíàì, êÿñìÿ ñÿí àðà,
Àáäóëëàíûí õÿéàëûíû ñÿí àðà,
Ýÿçèð øÿìñ òÿêè Ëåéëèíè éàç äè!
ÄßÉÄÈ
Ãàôèë áèð îõ àòäûí, êå÷äè ñèíÿìäÿí,
Äÿðèíäÿí úèñìèìÿ à éàðà äÿéäè,
Ïÿùëÿâàí ýÿçèðäè ìåéäàí è÷èíäÿ,
Êå÷äè ïÿùëÿâàíäàí àééàðà äÿéäè.
Ýåúÿ óçóí, òÿáè íàçèê éàðàëû,
Èíñàô äåéèë, ãóðìà ìÿíÿ éàð, àëû,
Éàð èíúèñÿ, éàð êþíëöíö éàð àëû,
Áèëìèðÿì íÿ äåäèì à éàðà äÿéäè.
104
Éàõøû äîñòóí õÿéàëûíû, àé àðà,
Ùÿôòÿ äåäèí, íåúÿ êå÷äè, àé àðà,
Òÿáèá ãàðøû ýÿëñÿ éåòÿð à éàðà,
Òÿáèá ãàðøû ýÿëäè, à éàðà äÿéäè.
Äöçäöðöáñÿí äàùàíûíà éàð, èíúè,
Àë õÿíúÿðè, áàüðûì áàøûí éàð, èíúè,
Àáäóëëàäàí îëìàç ñàíà éàð, Èíúè,
Ñÿéðÿãèáëÿð âóðäó, àé àðà äÿéäè.
ÉÖÇ ÄßÐßÄß
Àìàí ýþçÿë, ÿëàú åéëÿ äÿðäèìÿ,
Ñÿíäÿí þòðö ìÿí äöøìöøÿì éöç äÿðäÿ,
Ëÿáëÿðèíäÿí þçýÿ øÿôà áèëìÿðÿì,
ßýÿð ýÿëñÿ ìÿí õÿñòÿéÿ éöç äÿð äÿ.
Õàëëàðûíäà úàí ãóøóíà éà ñÿðäÿí,
Ùàðäà ýþðñÿí ùàçàð åéëÿ éàñÿðäÿí,
Ñÿíè ýþðúÿê àüëûì ýåòäè éà ñÿðäÿí,
Äèâàíÿ òÿê ýþçöì ãàëäû éöç äÿðäÿ.
Àáäóëëàéà ýþñòÿðýèíÿí áàüû ñÿí,
Òàõ áîéíóìà ýöëàáàòûí áàüû ñÿí,
Íàç èëÿ ýèð, ñåéð åëÿ ýÿë áàüû ñÿí,
Ñöñÿí-ñöíáöë ãþí÷ÿ ýöëö éöç äÿðäÿ.
ÉÀÐÀËÀ ÌßÍÈ
Áèð ÿðçèì âàð ãóëëóüóíà, ðÿôèãèì,
Ýþð íåúÿ ÷ÿêèáäèð éàð àëà ìÿíè.
Îä òóòóá úèñìèìäÿ éàíàð àòÿøëÿð,
Ñåéðãóáëàð ãîéìóð éàð àëà ìÿíè.
Åéëÿéèáñÿí ýöë ðÿíýèìè ñàðû ñÿí.
Òÿðëàí îéëàüûíà ãîéìà ñàðû ñÿí,
Òÿáèáèìñÿí ãîëëàðûìû ñàðû ñÿí,
Äåìÿäèì íåøòÿð âóð éàðàëà ìÿíè.
105
Èéèäèí âàðûäû, öç àüû ýþðäöì,
Ãÿââàñ äÿðéàëàðäà öç àüû ýþðäöì,
Àáäóëëàéàì, éàõûí-óçàüû ýþðäöì,
Ýþðìÿäèì òèôèë òÿê éàð àëà ìÿíè.
ÑÀÉÀÄ ßÌÌßÍÈ
Îâ÷óñàí ýÿçèðñÿí äàü äàìàíûíäà,
Ñÿí àëëàù þëäöðìÿ ñàéàäàì ìÿíè.
Ìÿí ýÿçèðÿì Ëåéëè-Ìÿúíóí öíöíäÿ.
Ñàëìà íÿçÿðèíäÿí, ñàé àäàì ìÿíè.
Ýÿçäèì, ñåéð åéëÿäèì àäàì è÷èíäÿ,
Äÿðéàéè-ìöùèòÿì àäàì è÷èíäÿ;
Ñàéûë îëóá ýÿçñÿì àäàì è÷èíäÿ,
Ñå÷ÿð åë è÷èíäÿ ñàé àäàì ìÿíè.
Àáäóëëàéàì, ãàëäûì éàñèí è÷èíäÿ,
Éàðàäàí ñàõëàñûí éàñèí è÷èíäÿ,
“ßëèô”, “ëàì” îõóäóì éàñèí è÷èíäÿ,
Éåòèøäèì, þéðÿíäèì, ñàéàä “ÿììÿ”íè.
ÙÀÑÈÍÈ
Úàâàí þìðöì ýåòäè áàäè-ôÿíàéà,
Áóíäàí áåëÿ äèëèì äåñèí ùà ñèíè.
Þìöð áàøà éåòèá, äèë òÿðê îëóáäó,
Àõòàðûðàì ùà, ñèðàòû, ùà ñèíè.
Ìÿðä èéèäëÿð åë è÷èíäÿ ãàëàäû,
Åøã àòÿøè ñÿíýèìèøäè, ãàëàäû,
Èéèä þëñÿ áó äöíéàäà ãàëàäû.
Ìöõÿííÿòëÿð ýþçëÿéÿúÿê ùà ñèíè.
Àáäóëëàéàì, åë è÷èíäÿ àçàäàì,
Áàõ, íÿ ãóëàì, íÿ íþêÿðÿì, àçàäàì,
Åë è÷èíäÿ êèøè ÷ûõàð àç àäàì,
Íàìÿðä îëàí ùà èíúÿëè, ùà ñûíû!
106
ÉÀÉ ÈÍÄÈ
Îâ÷óñàí äóðóáñàí îâ áÿðÿñèíäÿ,
Ãóð òÿëÿíè ìàðàë êå÷äè éàéûíäû.
ßëèô ãÿääèí, àé ãàáàüûí, ýöë öçöí,
Úÿëëàä ãàøûí ÷ÿêèëèáäèð éàé èíäè.
ßðø öçöíäÿ ýöí äîëàíûá öçÿðìèø,
Ìöõÿííÿòèí äîëàíäûüû öçÿðìèø,
Äÿðäèí ìÿíè èíúÿëäÿðìèø, öçÿðìèø,
Éà áó ýöíäö, éà ñàáàùäû, éà èíäè.
Àáäóëëàéàì, ãàéûë îëäóì àé àçà.
Êàòèá ýÿðÿê ìÿíèì äÿðäèì à éàçà.
Çèìèñòàíäà èëãàð âåðäèí à éàçà,
À áèìöðâÿò, ýþçëÿéèðÿì éàé èíäè.
ÎÉÀÍÀÌ ÈÍÄÈ
Êþíöë ãóøó ïÿðâàç åòäè ãÿôÿñäÿí,
×ÿêäè ñÿìÿíäèíè î éàíà ìèíäè.
Ìöíòÿçèðÿì ýþçö éîëäà ãàëìûøàì,
Áàüëàñàí ýþçëÿðèì, îéàíàì èíäè.
Êàôè ëàìà ÷àëñàí ÷ûõàð áèð ñèíÿ,
Ìèí ÿéàãäàí, ìöääÿñèíäÿí áèðñèíÿ
Ýÿð ãîéñàëàð ìÿííÿí îíó áèð ñèíÿ,
Áÿëêÿ áó ãÿôëÿòäÿí îéàíàì èíäè.
Èýèä ýÿðÿê åøã è÷èíäÿ àç ãàëà,
Åøã àòÿøè ñÿíýèìèøäè, àç ãàëà,
Ýöð ñèíÿéÿì úàíûì ýåäèð àç ãàëà,
Áèìöðâÿò äåìèð êè, îéàí, ÿì èíäè.
Àáäóëëà ãöðáÿòÿ äöøÿíäÿ éàíà,
Åøã àòÿøè úàíà äöøÿíäÿ éàíà,
Áîøàëûá ãîëëàðûì äöøÿíäÿ éàíà,
ßçðàéûë ÿìð åäÿð î éàíàì èíäè.
107
À ÉÀÇÛ ÁÅËß
Íÿçÿð ÿéèëÿíäÿ, èãáàë éàòàíäà,
Ãàíàíû ãàíìàçà à éàçû áåëÿ.
Êèìèí çèìèñòàíû íîáàùàð êå÷è,
Ìÿíè äÿ éàíäûðû à éàçû áåëÿ.
Þç ÿëèíäÿ ãîéñàí ìÿíè ãàðà ñÿí,
Àë öñòöíäÿí áàüëàéûáñàí ãàðà ñÿí,
Ñÿíñÿí ñàëàí áó çöëìÿòÿ ãàðà ñÿí,
Äàüûò äóìàí, ÷èñêèí, àéàçû áåëÿ.
Ùÿãèãè äîñò éàíäàí áåëÿìè êå÷ÿð,
Êÿìÿðèí òîããàñû áåëÿìè êå÷ÿð,
Àáäóëëàíûí þìðö áåëÿìè êå÷ÿð,
Ãûøû äÿðäè ìþùíÿò, à éàçû áåëÿ.
108
×ÎÁÀÍ ßÔÃÀÍ
(1866-1924)
ÕÎØ ÝßËÌÈÑßÍ
Áó õîø ýöíäÿ ãÿäÿì áàñûá
Éàðûì, áèçÿ õîø ýÿëìèñÿí.
Éåíÿ ìÿíè éàäà ñàëûá,
Ñûõûáñàí íàçèê áåëèíè,
À÷ ýþðöì úûüà òåëèíè,
Äàíûø þïöì ãîé äèëèíè,
Ýöë ÿêäèì åëëÿð áàüûíäà,
Àøèãÿì éàð ñîðàüûíäà,
Þìðöìöí áó ñîí ÷àüûíäà
ÁÅËß ÎËÌÀÇ
Àé àüàëàð, àé ãàçûëàð,
Áåëÿ îëìàç, áåëÿ îëìàç!
Åë ìàëûíà òàìàðçûëàð,
Àëÿìÿ ñàëäûíûç àçàð,
Úàí àëûðñûç, à÷ûã-àøêàð,
Õàëãû ñîéóð ãàðàóëëàð,
Êèìèñè úÿëëàäòÿê ãÿñäÿ,
Êèìèñè äÿ êÿìÿðáÿñòÿ,
Äþéìÿ îüëó, àòà öñòÿ,
109
Éîðüàíû éîõ áöðöíìÿéÿ,
Ãîðõóð ýþçÿ ýþðöíìÿéÿ,
Þéðÿíìèøèê ñöðöíìÿéÿ,
Èíñàôëû îë, à ùþêìöäàð,
×îõ äà ãîëäà ãöââÿòèí âàð,
×îáàí ßôãàí äþçìÿç, àüëàð.
ÝÞÐÌßÑÈÍ
Ùåéèô ìÿíèì çÿùìÿòèìÿ,
Ýåò, ñÿíè ýþçöì ýþðìÿñèí.
Ñÿí íàäàíû àäàì ñàíäûì,
Ýåò ñÿíè ýþçöì ýþðìÿñèí.
Þç éàðûíäàí ýåí ãà÷àíñàí,
ßüéàðëàðëà úàíùàúàíñàí,
Âàð-äþâëÿòÿ àëäàíàíñàí,
ßôãàí åéëÿð ñÿíÿ íèôðÿò,
Ýþðÿí áóíäàí àëñûí èáðÿò.
Ñåâäèéèí äÿ âàðìûø õÿëâÿò,
ÀÉÐÛËÄÛÌ
Ìöæäÿ äåéèí äöøìÿíëÿðÿ,
Áó ýöí ìÿí éàðäàí àéðûëäûì.
Þç þìðöìöí èíúèñèíäÿí,
Äþâëÿòäÿí, âàðäàí àéðûëäûì.
Ñåëëÿð êèìè úîøóá äàøäûì,
Ùöíäöð ãàéàëàðäàí àøäûì,
Þïäöì, ãóúäóì, ùàëàëëàøäûì,
Ñèíÿñè ãàðäàí àéðûëäûì.
110
ßôãàí êÿñäè ýöìàíûíû,
Ùàãã åëÿñèí äèâàíûíû,
Î ñàòäû, þç èìàíûíû,
Áèåòèáàðäàí àéðûëäûì.
ÍÀÌß ÝßËÈÁÄÈÐ
Äîñòóì éåíÿ ñàëàì-äóà ýþíäÿðèá,
Õóáëàð ìÿúëèñèíäÿí íàìÿ ýÿëèáäèð.
Áó äÿðäèìèí ìèíäÿí áèðè àçàëìàç,
Ìÿíÿ ýÿëÿí äåéèí, êèìÿ ýÿëèáäèð.
Éåíÿ äÿ ãàéíàéûð ñÿðèí áóëàãëàð,
Êå÷èð õÿéàëûìäàí þòÿí î ÷àüëàð,
Íèéÿ êèìñÿñèçäèð áèçèì áó äàüëàð,
Îíäàí þòðö êþíëöì ãÿìÿ ýÿëèáäèð.
Áèð àü ýöí ýþðìÿäèê äàðè-ôÿíàäà,
×îáàí ßôãàí âåðäè þìðöíö áàäà,
Äþâðàí âàðëûíûíäûð áàøäàí äöíéàäà
Êàñûá íèéÿ áó àëÿìÿ ýÿëèáäèð?!
ÝßËÈÁ-ÝÅÄÈÐ
Îéàí áàõòûì, íÿ éàòìûñàí áèõÿáÿð,
Áàõ áåëÿ éåðëÿðäÿí éàç ýÿëèá ýåäèð.
Ýþëëÿð öñòÿ ñåéðÿ ÷ûõìûø ñîíàëàð,
Ãàòàðëàøûá ãóáà-ãàç ýÿëèá ýåäèð.
Ãàðûøûáäûð áèð-áèðèíÿ ãîéóí, ìàë,
Êþ÷ éåðèéèð òîçëó éîëëà äàëáàäàë.
À áó äöíéà, ýþðöì ñÿíè âèðàí ãàë,
Ñÿíäÿí öçö ýöëÿí àç ýÿëèá ýåäèð.
Ïðèñòàâ äà Õàí áóëàüû ãîðóéóð,
Äèâàí êÿñèð ùàãã-íàùàãà éàðûéûð.
×îáàí ßôãàí áó çöëìÿòäÿ ãàðûéûð,
Êèì äåéèð þìðöìöç ñàç ýÿëèá ýåäèð.
111
ÈÍÚÈÌßÇÌÈ?!
Ëÿççÿò ÷ÿêèí, êåô äÿ ýþðöí, à áÿéëÿð,
Ñèçÿ ãóëëóã åäÿí àú èíúèìÿçìè?!
Ñèçèí åâèíèçäÿ áóüäà ÷þðÿéè,
Áèçäÿ äàðû áèøèð, ñàú èíúèìÿçìè?!
Ñèçèí ëèáàñûíûç Èðàí êèøìèðè,
Áèçèì ëèáàñûìûç äÿðèäèð, äÿðè.
Áèçèì àðâàä ãóëäóð, ñèçèíêè ïÿðè,
Îíäàí àëûðñûíûç áàú, èíúèìÿçìè?!
Õîøóìà ýÿëìÿéèð áó ãóðüó, áóñàò,
×öíêè ãÿëáèì îëóá ÷îõäàí íàðàùàò,
Åëëÿðèí öçöíÿ ýÿëìÿéèð ùÿéàò,
ßôãàí, èíñàí îëàí ùå÷ èíúèìÿçìè?!
ÅÉ ÔßËßÊ
Àìàí îëñóí, àìàí ñÿíèí ÿëèíäÿí,
Åéëÿäèí áàõòûìû ãàðà, åé ôÿëÿê!
Íåéëÿìèøÿì áó äöíéàäà ìÿí ñÿíÿ,
Ýÿëìèøÿì äîüðóñó çàðà, åé ôÿëÿê!
ßçèç ýöíëÿð éàð îëìàäû áèçëÿðÿ,
Åâèí ó÷ñóí, áàëàí äöøñöí äöçëÿðÿ,
Þçöí ñþéëÿ íåéëÿìèøèê ñèçëÿðÿ,
×ÿêäèí áèçè ùÿð âàõò äàðà, åé ôÿëÿê!
Áèð äÿôÿ ñàë áàðû ùàããû éàäûíà,
Éàíäû ßôãàí úÿùÿííÿìèí îäóíà,
Êèìñÿñè éîõ áàðû ÷àòà äàäûíà,
×îõ ñóñàäûí, íàìóñ, àðà, åé ôÿëÿê!
112
ÄÀÍÛØÀÃ
Àüàñûíûí éîëóí ýþçëÿéÿí ãàðäàø,
Èòëÿð éåìÿê ö÷öí éàëäàí äàíûøàã.
Ýþòöð ÷þðÿê áèøèð èòèí óíóíäàí,
Ñîíðà ýåòäèéèìèç éîëäàí äàíûøàã.
Îíóí íÿ âåúèíÿ áèç ãàëìûøûã àú,
Íþêÿð àüàñûíà îëàúàã ìþùòàú,
Òàâàìûç íàõûðäûð, äåøèëèáäè ñàú,
Àüàìûçäà îëàí ïóëäàí äàíûøàã.
Áàúàðìûðûã êÿñèá éåéÿê áèð ãîéóí,
Àüà áàøûìûçà ýÿòèðÿð îéóí,
×îáàí ßôãàí íÿ âàõò îëàúàã òîéóí,
Ñÿí òÿê þëöì ýÿçÿí ãóëäàí äàíûøàã.
ÍßÄÈÐ?
ßââÿë ñàëàì îëñóí, Øèêÿñòÿ ãàðäàø!
Îõó, áó êàüûçûí ÷àðàñû íÿäèð?
Òÿáèáèìñÿí äÿâà åëÿ äÿðäèìÿ,
À÷ ýþð öðÿéèìèí éàðàñû íÿäèð?
Ýåúÿëÿð ñöáùÿäÿê àñûëëàì äàðäàí,
Êþíöë ÿë ýþòöðìÿç áó àùö-çàðäàí,
Þëëÿì, àéðûëìàðàì âÿôàëû éàðäàí,
Àõòàð, ýþð èøëÿðèí ÷àðàñû íÿäèð?
Áèð òóòè äèëëèäèð, ãàìÿòè äöçýöí,
Éàíàüû ëàëÿäèð, áàõûøû ñöçýöí,
Ôèêèðëÿø, ÷àðÿ ãûë áó èøÿ ýèçëèí,
ßôãàíûí äÿðäèíèí äàâàñû íÿäèð?
113
ÝÞÐÖÍÌÖÐ
Î ÷ÿðõè-ôÿëÿêäÿí øèêàéÿòèì âàð,
×öíêè îíäà áèð ÿäàëÿò ýþðöíìöð.
Âåðèá àüàëàðûí ÿëèíÿ áèçè,
×ÿêäèéèìèç àüðû, çèëëÿò ýþðöíìöð.
Áó íåúÿ ÿééàìäûð, íåúÿ çàìàíäûð?..
Öðÿêëÿð ãàí àüëàð, Àëëàù àìàíäûð!
Èøëÿéÿí ðÿèééÿò, êåéô ÷ÿêÿí õàíäûð,
Àüëàéàíà áèð èíàéÿò ýþðöíìöð.
×îáàí ßôãàí éàçûð äàñòàí, à äîñòëàð,
Áàõ áó ãÿìäÿí, áàõ áó éàñäàí, à äîñòëàð!
Ùàðàäàäûð øèðè-àñëàí, à äîñòëàð,
Îíäà îëàí çîð, øöúàÿò ýþðöíìöð.
ÊÈÌÈÍÄÈÐ?
Ñÿíäÿí õÿáÿð àëûì, àé ×îáàí Ãàðà,
Áó âàð-äþâëÿò, ãûçûë ïóëëàð êèìèíäèð?
Êèì ÷ÿêèð áó ôàíè äöíéà êåéôèíè,
Áó ÿçèééÿò ÷ÿêÿí ãóëëàð êèìèíäèð?
Ýÿëèá ýÿëìÿéÿëè áèç áó úàùàíà,
Íþêÿð îëäóã ýàù àüàéà, ýàù õàíà,
Åâäÿ óøàüûìûç ùÿñðÿòäèð äîíà,
Áÿñ àòëàçëàð öñòÿ ýöëëÿð êèìèíäèð?
Õîø ýÿëìèð áèçëÿðÿ áó ãàíëû äþâðàí,
Àëûð äà, ñàòûð äà èíñàíû èíñàí.
Äþçìöð áó äÿðäëÿðÿ ùå÷ ×îáàí ßôãàí,
Áèçÿ íÿ âàð, áó õîø èëëÿð êèìèíäèð?
114
ÑßÍÑßÍ
Áàøûíà äþíäöéöì ýöëöçëö éàðûì,
Áèçèì áó äàüëàðûí ìàðàëû ñÿíñÿí.
Êå÷èðäèí ñèíÿìäÿí éàìàí îõëàðû,
Úÿñÿäèì åéëÿéÿí éàðàëû ñÿíñÿí.
Ãàðà òåëëÿðèíèí øàíàñû ñàðû,
ßìÿðÿì ëÿáèíäÿí âåðñÿí íöáàðû,
Öçöíö ñÿí ìÿíäÿí äþíäÿðìÿ áàðû,
Îíñóç äà äîëàíàí éàðàëû ñÿíñÿí.
Áàüáàíàì áàü÷àäà áàð îëàí âàõòû,
Ñèíÿìèí öñòöíäÿ âàð îëàí âàõòû,
ßôãàíûí ÿëèíäÿ âàð îëàí âàõòû,
Äåéÿðäèí êè, ñÿáðè ãÿðàðû ñÿíñÿí.
ÉÀÐÀÄÀÍ ÑßÍÈ
Ùàëàë îëñóí áó ãàìÿòÿ, áó áîéà,
Íÿ ýþçÿë éàðàäûá éàðàäàí ñÿíè,
Ñÿíÿ áÿäíÿçÿðäÿí äÿéìÿñèí õÿòà,
Ãîé Àëëàù ñàõëàñûí áÿëàäàí ñÿíè.
Áèëìÿì ýöíÿø äåéèì, éîõñà àé ñÿíÿ,
Áó ôàíè äöíéàäà éîõäó òàé ñÿíÿ,
Ýþçÿëëèéè õóäà âåðèá ïàé ñÿíÿ,
ßçèç òóòóá áÿéäÿí, ïàøàäàí ñÿíè.
Úàìàëûí îõøàòäûì äàüëàð ãàðûíà,
Ýþçöì äöøöá àü ñèíÿíèí íàðûíà,
Ýþçÿë îëàí áåëÿ áàõìàç éàðûíà,
Îâ÷óéàì ãîéìàðàì áÿðÿäÿí ñÿíè.
Èíñàô åëÿ, ùÿðäÿí ßôãàíû ýöëäöð,
Ýþçöíöí éàøûíû àìàíäû, ñèëäèð.
Ãàïûäà ãóë ñàõëà, éà äà êè, þëäöð,
Óíóòìàðàì õåéèð-äóàäàí ñÿíè.
115
ÉÀÍÄÛÐÛÐ
Áàüëàéûðàì ýþçÿëëÿðÿ äàñòàíû,
Éàð àòÿøè øèðèí úàíû éàíäûðûð.
Ñÿððàô îëàí ëÿëÿ ãîéàð ãèéìÿòè,
Ýþç ýþðÿíäÿ äèí-èìàíû éàíäûðûð.
Ãàðà òåëëÿðèíÿ ÿòèðëÿð âóðóð,
Ýèçëèíäÿ äàéàíûð, äàëäàäà äóðóð.
Ýþçÿ ãîðóã éîõäóð ÷ûõàíäà ýþðöð,
Áèð áàõûøû ìèí úàâàíû éàíäûðûð.
Áàçàðû Éóñèôèí, áþéöê áàçàðû,
Àðòûðûð öðÿêäÿ äÿðäè, àçàðû.
Ñèíÿäÿ áÿñëÿíÿí Ùèíäèñòàí íàðû,
ßôãàí êèìè áèíàâàíû éàíäûðûð.
ÌßÍÀ Íß?
Ñÿí îëàí éåðëÿðäÿ, à Ïöñòÿ õàíûì,
Êÿêëèê íÿäèð, òóðàú íÿäèð, ñîíà íÿ?
Ýåéèá ëèáàñûíû ÷þëÿ ÷ûõàíäà,
Áèç ÷îáàíëàð éöç éîë áàõñà, ìÿíà íÿ?
Äîäàüûí ïöñòÿäèð, ñà÷ëàðûí ÷èí-÷èí,
Äèëèí çÿùèðìàðäûð íþêÿðëÿð ö÷öí,
Íÿ âàð êè öç òóòóð äàü ñàðû êþ÷öí,
ßòèð âåðèð ýöë áÿäÿíèí, íàíÿ íÿ?
Ñÿùÿð òåçäÿí áóëàã öñòÿ åíÿíäÿ,
Ýþçöì ãàëûð íàð éåòèðÿí ñèíÿíäÿ,
Ñàéìàéûðñàí ×îáàí ßôãàí äèíÿíäÿ,
Ñþç äåéÿíäÿ äåéèðñÿí êè, ìÿíÿ íÿ?
116
ÀÜËÀÐÀÌ
Ýÿëèá-ýÿëìÿéÿëè áó úàùàíà ìÿí,
Áè÷àðÿ Êÿðÿìäÿí áåòÿð àüëàðàì!
Êèìè øåéõ îëóáäóð, êèìè ìÿøÿäè,
Áèçÿ äÿ ìóçäóðëóã ÷àòàð àüëàðàì!
×îõäóð ìÿíèì êèìè äÿðäÿ òóòóëàí,
Ùåéâàí êèìè ùåéâàíëàðà ãàòûëàí,
Âàðëûëàð àëàíäû, áèç äÿ ñàòûëàí
Öíöì àñèìàíà éåòÿð àüëàðàì!
Áèð àäèë ùþêìöäàð òàïûëà ùàðäàí?
Áèçè àçàä åäÿ áó çöëìêàðäàí;
×îáàí ßôãàí, áåëÿ äÿðäè-àçàðäàí,
Ãÿì-ãöññÿ è÷èíäÿ èòÿð, àüëàðàì!
ÄÀÜËÀÐÛÍ
ßìèìîüëó, áó íàìÿíè óíóòìà,
Éàìàí àðòûá êåô-äàìàüû äàüëàðûí.
Ýöí àëòûíäà ïàðûëäàéûð ÷è÷ÿêëÿð,
Ëàëÿëÿðäèð øþé ÷ûðàüû äàüëàðûí.
Àüàìëà åòìèøäèì Äèëúàíà ñÿôÿð,
Ìÿí ïèéàäà, àüàì ìèíìèøäè êÿùÿð,
Î ãÿäÿð àõìûøäû öç-ýþçöìäÿí òÿð,
Íÿì îëìóøäó éîë ãûðàüû äàüëàðûí.
Ìÿí äàëà ãàëàíäà àúûãëàíûðäû,
Íÿ òÿðèìè ýþðöá áèð óòàíûðäû,
Íÿ äÿ áó ßôãàíû ùåéâàí ñàíûðäû,
Äàüûëñûí ãîé áåëÿ ÷àüû äàüëàðûí.
117
ÊÈÌÈÍÄÈÐ?
Èëëÿð áîéó èøëÿéèðèê éàëàâàú,
Ýþðÿí ùÿääÿí àøàí âàð êèìèíêèäèð?
Çÿùÿð îëñà è÷èá þëìÿê èñòÿðÿì.
Áàüáàí äà ñîðóøóð, áàð êèìèíêèäèð?
Êèìèíèí ÿëèíäÿ éîõäóð ÿëàúû,
Êèìè ìîëëà îëóð, êèìè äÿ ùàúû,
Êèìè öçö ãàðà ÷þðÿê ìþùòàúû,
Ñÿäàñû àëÿìÿ úàð êèìèíêèäèð?
Áóéóðóá ùÿð éåðè áÿéëÿðèí ìàëû,
Ãàçàõäà ãóðóðëàð úàùû-úàëàëû,
ßôãàí éàìàí êå÷èð åëëÿðèí ùàëû,
Äöøöá éàíäûüûìûç íàð êèìèíêèäèð?
ÁÅËß ÁÀÕ
Êàçûì àüà, íèéÿ ìàò-ìàò áàõûðñàí?
Áèçèìêèäèð äàùà äþâðàí áåëÿ áàõ!
Éàäûíäàìû éîðüàíûìû àëäûüûí?
Äàùà áÿñäèð, èíäè äÿ ñÿí ÿëÿ áàõ!
Ñöðöëÿðèí àõûð îëäó åë ìàëû,
Òàëàìàüà ýöúöí ÷àòìàç ìàùàëû,
Áèð àç ÿââÿë ýåéèíèðäèí àë-øàëû.
Øèðèí úàíûí öðéàí ãàëäû, åëÿ áàõ!
Àëòû íþêÿð áÿñ åòìèðäè ùÿéÿòÿ,
Îí èêèñèí ñàõëàéûðäûí ïÿéÿäÿ,
Íÿ äåìèøäèí áèçèì éàçûã Ñàéàäà?
Äè òàá ýÿòèð, îíäà îëàí äèëÿ áàõ!
×îáàí ßôãàí èíäè îëóá õàí ßôãàí,
Áó äþâðàíà ãóðáàí åéëÿð úàí ßôãàí,
Ýþðäöí äöç äåéèáäèð ùÿð çàìàí ßôãàí,
×þðÿê ö÷öí éàáà, êöðÿê, áåëÿ áàõ!
118
ÑÀÐÀËÒÄÛÍ ÌßÍÈ
Úûüàëû ãîøìà
Áèð ýöë èäèí, áèòìèø èäèí áàü÷àäà
Âåðìÿäèí áèð äÿíÿ ñàðàëòäûí ìÿíè.
Ìÿí àøûüàì áó áàüà,
Áó áàü÷àéà, áó áàüà.
Ñÿí áèð ÿòèðëè ýöëñÿí,
Ìÿí áàüáàíàì áó áàüà.
Àëíûíû, öçöíö, ùÿì äîäàüûíû,
Ýþðìÿéÿ ãîéìàäûí ñàðàëòäûí ìÿíè.
Ìÿí ñÿíè ñåâìèøÿì áàü÷àúàí, áàüúàí,
Ñÿí ìÿíè ñåâìÿäèí áèð äÿíÿ íàðúàí.
Ìÿí àøûüàì ìåùðèáàí,
Áöëáöë ýöëÿ ìåùðèáàí,
Ùÿð êÿñëÿ êöñëö îëñàì.
Ñÿíÿ îëëàì ìåùðèáàí,
×ÿêèá ùÿñðÿòèíè ãàëäûì éàðûúàí,
Þëìÿéÿ ãîéìàäûí, ñàðàëòäûí ìÿíè.
Ìÿí ñÿíè ñåâÿëè ýþð íå÷ÿ èëäè,
Ãàøëàðûí ÷åâðÿñè áèð äÿñòÿ ýöëäö,
Ìÿí àøûüàì áèð äàéàí,
Ñÿí áèð éåðè, áèð äàéàí,
×îõ éàíìûøàì îäóíà,
Äåéèðñÿí êè, áèð äÿ éàí.
Ìÿíèìëÿ äàíûøàí î äàäëû äèëäè,
Þòìÿéÿ ãîéìàäûí, ñàðàëòäûí ìÿíè.
Éàçûðàì áó øåðè éàçûí ÿçÿëè,
Òþêöëñöí öñòöìÿ ýöëöí õÿçÿëè,
Ìÿí ýåäèðÿì î éàíà,
Áó äöíéàäàí î éàíà,
Áó äöíéà ùàðàì îëñóí,
Þç éàðûíäàí äîéàíà.
ßôãàí óíóäàðìû ñÿí òÿê ýþçÿëè,
Þëìÿéÿ ãîéìàäûí, ñàðàëòäûí ìÿíè.
119
ÝÞÉ×ßËÈ ØÀÈÐ ÌßÙßÌÌßÄ
(1870-1937)
ÝßÐÀÉËÛ
ÑÀËÄÛÍ
Ãóëóí îëëàì âÿôàëû éàð,
Ìÿíè ýþçäÿí íÿäÿí ñàëäûí?
Äÿðäÿ äÿðìàí áèëìÿç èäèí,
Áàüûíäà ýöë áÿéàç îëìàç,
Îëñà äà éàð ðÿíýè ñîëìàç,
Ùÿðúàéûíûí àíäû îëìàç,
Àü öçöíäÿ õàëäàí þòðö,
Ëÿáèíäÿêè áàëäàí þòðö,
Øèðèí, øÿêÿð äèëäÿí þòðö,
Ìÿùÿììÿä äåð, äÿðäèì ÷îõäó,
Ñèíÿìÿ âóðäóüóí îõäó,
Ñÿíäÿí ãåéðè éàðûì éîõäó,
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÃÀËÛÌ ÌßÍ
Àðàí ÷îõ èñòèäè, éàéëàã ñÿðèíäè,
Áèëìèðÿì ãàëìàéûì, éîõñà ãàëûì ìÿí?
Êþíöë áèð ýþçÿëÿ àøèã îëóáäó,
Áèëìèðÿì àëìàéûì, éîõñà àëûì ìÿí?
120
×îõ çèáà ýþçÿëäè, ýþçÿëëÿð õàñû,
ßéíèíÿ ýåéèáäè ÿëâàí ëèáàñû,
Ýþðöíöð ýþçöìÿ åøãèí äÿðéàñû,
Áèëìèðÿì äàëìàéûì, éîõñà äàëûì ìÿí?
Ìÿùÿììÿäÿì, àüëûì áàøäàí àçàëûá,
Çèìèñòàí ãÿùðèíè ÿëäÿí éàç àëûá,
Àõìàã êþíëöì àëòìûøäà ñàç àëûá,
Áèëìèðÿì ÷àëìàéûì, éîõñà ÷àëûì ìÿí?
ÄßÉßÐ ÑÀÍÀ
Àé ãÿääè àëèøàí, ãîéíó ýöëöøàí,
Ýþðÿíëÿð à÷ûëìûø éàç äåéÿð ñàíà.
Úÿìäè ýþçÿëëèéèí íèøàíáÿíèøàí,
Øàèðëÿð òÿðèôè àç äåéÿð ñàíà.
Ýÿë ýþðöì, ýþðöì êè, êèìÿ òàëûáñàí?
Ýþçÿëëèéè àéäàí, ýöíäÿí àëûáñàí,
Úÿìè àøûãëàðû åøãÿ ñàëûáñàí,
Ýþòöðöá ÿëèíÿ ñàç, äåéÿð ñàíà.
Áèðúÿ ñþéëÿ ýþðöì, ùàíñû åëëèñÿí
Ìèíà ýÿðäÿíëèñÿí, èíúÿ áåëëèñÿí,
Òîâóç áÿçÿêëèñÿí, äóðíà òåëëèñÿí,
Ìÿùÿììÿä äÿ ãóáà ãàç äåéÿð ñàíà.
ÅÉËßÉÈÌ
Éÿãèí âÿðÿìëÿðÿì, òûããû ýÿòèððÿì,
À÷ìàéûì áèð ñèððè íÿùàí åéëÿéèì,
Úèí áàøûìû ñûõûð, øåéòàí àéàüûì,
Áóíëàðû ðöñâàéè-úàùàí åéëÿéèì.
Àëëàíûá äöíéàéà õàáà éàòàíëàð,
Íàìóñóíó, ãåéðÿòèíè àòàíëàð,
121
Ùàëàë äþâëÿòèíÿ ùàðàì ãàòàíëàð.
Ìÿí ñèçÿ íÿ öçðö áÿùàí åéëÿéèì?
Àõûðäà Ìÿùÿììÿä áó ñèððè à÷û,
Ýþðÿí ýþçöí éóìóð, åøèäÿí ãà÷û,
Áèð øÿõñèí êè, ÿñëè îëà ãàðà÷û,
Ùàðäàí êè, ìÿí îíó øàùàí åéëÿéèì.
ÀÜËÀÑÛÍ
×åøìèì éàøû àõäû, äþíäö ñåëëÿðÿ,
Éîõäó áó äÿðäèìè ãàíàí àüëàñûí.
Ñûüûøìûð êè, äÿðäèì äåéÿì äèëëÿðÿ,
Éîõäó áó äÿðäèìè áèëÿí àüëàñûí.
Éåðáÿéåðäÿí ñûçûëäàð ìÿíèì éàðàì,
Áó äÿðäèìÿ éîõäó ìöìêöíöì, ÷àðàì,
Ýåäÿí éîõäó øàùà êàüûç ýþíäÿðÿì,
Ìÿíèì áó äÿðäèìÿ àíàì àüëàñûí.
Ìÿùÿììÿä, êèìèí âàð ýÿëÿ äàéàüà?
Ãàíûìû áîéàäûì ÿëâàí áîéàüà,
Úàíûì áîéàíûáäû áàøäàø-àéàüà,
Êèìñÿíÿì éîõóìäó òàìàì àüëàñûí.
ÈÍÑÀÍ
Àõûðû ôèêð åëÿ ãàôèë äîëàíìà,
Ãÿëáèíè øåéòàíäàí éàä åëÿ, èíñàí!
ßìÿë ãàéûð àõèðÿòÿ, óòàíìà!
Áàúàð êþíöë éûõìà, øàä åëÿ, èíñàí!
Áó äöíéà äåäèéèí ôàíèäèð, ôàíè,
ßââÿë Íóù ýÿëìèøäè ãàëìàéûá, ùàíû?
Ïó÷ åéëÿäè Èñýÿíäÿðè, õàãàíû,
Áèçÿ äÿ ÿñÿúÿê áàä éåëè, èíñàí!
122
Ìÿùÿììÿä äöíéàäà ùÿëÿ áèùóøäó,
Áèíàäàí äåäèéèí âÿòÿíñèç ãóøäó,
Âÿôàñûç äþâëÿòèí àõûðû ïóøäó,
Éåýèëÿí, äÿùàíäà äàä åëÿ, èíñàí!
ÑßÍßÌ, ÑßÍßÌ
Ñöáùö-øàì äÿðäèíäÿí éàùó ÷ÿêèðÿì,
Äåéèðÿì þëöíúÿ, àé Ñÿíÿì, Ñÿíÿì!
Ýþçëÿðèìäÿí ãàíëû éàøëàð òþêöðÿì,
Êèðïèéè îõ, ãàøû éàé Ñÿíÿì, Ñÿíÿì!
Áàüáàí îëñàì ýÿë áàü÷àéà, áàð àïàð,
Ýÿçÿê, ñåéð åéëÿéÿê áàüû áÿðàáÿð,
Éåð öçöíäÿ éîõäó ñÿíÿ áÿðàáÿð,
ßðøäÿ ìÿëÿêëÿðÿ òàé, Ñÿíÿì, Ñÿíÿì!
Áóõàüûí áöëëóðäó, éàíàüûí ëàëà,
Âÿñôèí òÿçÿëèêíÿí äöøöá ìàùàëà,
Ìÿùÿììÿäè äþíäÿðèáñÿí àáäàëà,
Åéëÿéèáñÿí þìðöí çàé, Ñÿíÿì, Ñÿíÿì!
123
ØÈÐÂÀÍËÛ ÀØÛÃ ÁÈËÀË
(1872-1937)
ÊßÊËÈÊ
Âóðóëìóøàì úàìàëûíà,
Ýÿë äÿðäèìè ãàí, à êÿêëèê.
Ýÿëèí êèìè àéàüûíà,
Ñÿí ãîéìóñàí õûíà, êÿêëèê.
Áàøûí éàøûë, ýþçöí ãàðà,
Îõøàéûðñàí íàçëû éàðà,
Ãà÷ìà áèçäÿí óçàãëàðà,
Ãàë áó éåðäÿ, ñîíà êÿêëèê.
Ãûø ñîâóøóá éàç ýÿëÿíäÿ,
Ãûç, ýÿëèíëÿð ýöë äÿðÿíäÿ,
Îíëàðà ýÿë ãàðûø ñÿí äÿ,
Ãà÷ìà ìÿíäÿí éàí, à êÿêëèê.
Àçàä äîëàí áèçèì éåðäÿ,
Ñîí ãîéìóøóã ãÿìÿ, äÿðäÿ,
Àøûã Áèëàë ìÿúëèñëÿðäÿ
Íÿüìÿ äåñèí ñàíà, êÿêëèê.
ÞËÄÖÐÄÖ
Ìÿíè áèð ãÿëÿì ãàøëûíûí
Íàçû þëäöðäö-þëäöðäö.
×èéíè õóðìàéû ñà÷ëûíûí
Ñþçö þëäöðäö-þëäöðäö.
Àü ÿëëÿðÿ ùàíà éàõäû,
Çöëôöíö áîéíóìà òàõäû,
Íàç åëÿéèá ìÿíÿ áàõäû,
Ýþçö þëäöðäö-þëäöðäö.
124
Éàð áàøûíà äîëàíìàçäûì,
Åøã îäóíà ãàëàíìàçäûì,
ßüéàð îëñàéäû éàíìàçäûì
Þçö þëäöðäö-þëäöðäö.
Äÿðéàëàðäà îëàð àäà,
Ìÿíÿ ýÿëñèí éàðäàí ãàäà,
Áèëàëû éàð, áèð äÿ áàäà,
Äöçö þëäöðäö-þëäöðäö.
ÂÀÐ
Öðÿéèìèç ÷è÷ÿêëÿíèð,
Åëèí ÿúÿá úÿëàëû âàð.
Èíäè áèçèì èíñàíëàðûí
Íÿ äÿðäè, íÿ ìÿëàëû âàð.
Íÿëÿð ýþðöð áó ýöí ýþçöì,
×àëõàí, åé èëùàì äÿíèçèì,
Ýöëöð êþíëöì, ñàçûì, ñþçöì,
Íÿ ñîðüó, íÿ ñóàëû âàð.
Éîõäó èçí èíòèçàðûí,
Ýåòäè äþâðö áîðàí, ãàðûí,
Øÿí åëëÿðèí, îáàëàðûí,
Äàñòàí äåéÿí Áèëàëû âàð.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÑÅÂÝÈËÈÌ
Ýåúÿ-ýöíäöç ùÿñðÿòèíè ÷ÿêìÿêäÿí
Ýöíöìö åéëÿäèì ãàðà ñåâýèëèì,
Èíñàô åëÿìÿäèí, ìöðâÿò åòìÿäèí,
×ÿêäèðäèí ñÿí ìÿíè äàðà, ñåâýèëèì.
125
Áèð äÿðäèì âàð éàð ÿëèíäÿ ÷àðàñû,
Äÿðìàíûìäûð èêè ãîëóí àðàñû,
Áèðè àëìà, áèðè ùåéâà ïàðàñû,
Ùÿñðÿò ãîéìà øèðèí íàðà ñåâýèëèì.
Ýþçöí úÿëëàä, êèðïèêëÿðèí êàìàíäûð,
Âöñàëûíäàí àéðû äöøìÿê éàìàíäûð,
Áèð áóñÿ âåð, ëÿáëÿðèíäÿí àìàíäûð,
Úèéÿð îëäó ïàðà-ïàðà ñåâýèëèì.
Ìåùìàí îëóá îòàüûíäà éàòìàäûì,
Îâ áÿðÿäÿí êå÷äè îõó àòìàäûì,
Áèëàë äåéÿð, âöñàëûíà ÷àòìàäûì,
Ãèñìÿò îëìà ñèòÿìêàðà ñåâýèëèì.
ÝßËÝÈÍßÍ
Ñàëàì ýþíäÿðèðÿì, ñÿíÿ ßëÿñýÿð,
Ãÿäÿì ãîéóá áó ìÿãàëÿ ýÿëýèíÿí,
Äîñò îëìàã èñòÿñÿí ìÿíèìëÿ ÿýÿð,
Áèð àõøàì éåìÿéÿ øàìÿ ýÿëýèíÿí.
Íå÷ÿ éåðäÿí ñîðàüûíû àëìûøàì,
Ýÿëäèéèí éîëëàðà õàë÷à ñàëìûøàì,
Ýþçëÿéèðÿì èõòèéàðäà ãàëìûøàì,
Ãîíàüà ùàçûðäûð õàíà ýÿëýèíÿí.
Óñòàäëà èñòÿðÿì áèð ãûëûì ñþùáÿò,
Ñÿíÿòêàð àäûíà âàðûìäûð ùþðìÿò,
Áèëàë àðèôëÿðÿ åéëÿéèð õèäìÿò,
Øàìàõûéà, áèçèì éàíà ýÿëýèíÿí.
126
ÍÅÉËßÑÈÍ
Áÿéëÿðèí çöëìöíäÿ ãàëàí áèð àøûã,
Îëìàñûí áÿñ ýöíö ãàðà, íåéëÿñèí?
Ùàãã ñþçö äàíûøàí ÷îõ àøûãëàðû,
×ÿêèðëÿð áîüàçäàí äàðà, íåéëÿñèí?
Íÿ ùàãã ÷àòûð äàäà, íÿ äÿ êè, áÿíäÿ,
Êÿíäõóäà ãóðä îëóá ñîõóëóð êÿíäÿ.
Àúûíäàí àüëàøàí êàñûá ýþðÿíäÿ,
Òóòóðëàð àòÿøÿ, íàðà íåéëÿñèí?
Ãÿëáèì ùàãã ÷àüûðûð, äèëèì ÿäàëÿò,
Çàëûìà çöëì åäèí, ìÿçëóìà ùþðìÿò,
×îõ ÷ÿêèá äöíéàäà Áèëàë ÿçèééÿò,
Êÿñèëèá ùÿð éàíäàí ÷àðà, íåéëÿñèí?
ÝÖÍÀÙÛ
Ìîëëà äàéû âÿç åëÿéèð áèçèì÷öí:
“Åéëÿìÿéèí áó äöíéàäà ýöíàùû”.
Õàëãûí ìàëûí ñîéóá àëûð ÿëèíäÿí,
Þçö ýþðìöð áàøû öñòÿ Àëëàùû.
Äîüðó äåéèð, þçýÿ ìàëû ùàðàìäûð,
Þçö äåéèð, þç-þçöíÿ èíàíìûð.
Áàø òàïìûðàì, áó äà áèð úöð çàìàíäûð,
Ñîéüóí÷óäóð àíúàã éîõäóð ñèëàùû.
Áèðè þëöð, éåòèì ãàëûð óøàüû,
Ìîëëà äàéû î äÿì òóòóð ñîðàüû.
Õåéðàòûíäà éåéèð ñöäö, ãàéìàüû,
Íÿ äÿðä ÷ÿêèð, íÿ ãÿì ÷ÿêèð, íÿ àùû.
Ùå÷ áàõìàéûð ýþçäÿí àõàí î éàøà,
Ãÿëáè äþíöð ÷àéëàðäàêû áîç äàøà.
127
Áàøûí à÷ûð òåç ñîõóëóð áîçáàøà,
Éåéèá äåéèð ãîé éåòèðñèí èëàùè.
Íå÷ÿ ùÿôòÿ éåéèð, éàòûð îðàäà,
Àçäàí, ÷îõäàí ïóë äà ýÿëèð àðàäà.
Éåòèì éàçûã ãàëûð éàñäà-ãàðàäà,
Éåíÿ äîéìóð î çàëûìûí òàìàùû.
Ìàëûí, ïóëóí òÿãñèì åäèá äàüûäûð,
Åëÿ áèë êè, ìîëëà äåéèë, éàüûäûð,
Àäû áÿëëè áèçèì Ìîëëà Òàüûäûð,
Àøûã Áèëàë, áóäóð ñþçöí êöòàùû.
ÁÓ ÄÀÜÛ
Áèð íàøû îâ÷óéàì, ìàðàë ýÿçèðÿì,
×îõ äîëàíûá, ÷îõ ýÿçìèøÿì áó äàüû.
Äÿëè êþíëöì áöëáöë êèìè ùÿð ñÿùÿð,
Ýöë àõòàðûð, áèð-áèð ýÿçÿð áóäàüû.
Ðÿíýèí âåðìèø áàùàð ôÿñëè éàðà äàí
Àé ãûç, ñÿíè úÿëëàä åòìèø éàðàäàí,
Ñàüàëìàðàì ñÿí âóðäóüóí éàðàäàí,
Ùå÷ êèì ÷ÿêìÿç éàð éîëóíäà áó äàüû.
Ìÿúíóí êþíëöì ó÷óá ãîíìóø áóäàüà,
Úàí ñèðäàøûì ñåéðÿ ÷ûõìûø áó äàüà,
Áèëàë îëäó ñèíÿ ýÿðÿí áó äàüà,
Áöëáöë ýÿçÿð ñÿùÿð-ñÿùÿð áóäàüû.
128
ÀØÛÃ ÏßÍÀÙ ÑÅÉÔßËËÈ
(1876-1921)
ÝßËßÚßÊÄÈ
Ñÿíÿ äåéèì àé ïðèñòàâ,
Áèð çàìàíà ýÿëÿúÿêäè.
Ýöëÿí êÿñëÿð àüëàéàúàã,
Àüëàéàíëàð ýöëÿúÿêäè.
Ìÿíäÿí òóòóá ÷ÿêÿ-÷ÿêÿ,
Äåäèí áàõòû éàòûá áÿëêÿ,
Äöç àäàìà âóðäóí ëÿêÿ,
Áóíó ùàìû áèëÿúÿêäè.
Ôàüûð-ôöãÿðà êÿíäëèëÿð,
Äþíÿúÿê íÿðÿ êÿíäëèëÿð,
Áèçèì áó ãàðà êÿíäëèëÿð,
Áèð ýöí ãàíûì àëàúàãäû.
Èøëÿðèíäÿí îëäóì ùàëû,
Èòèðäèí ÿðêàíû éîëó,
Áÿéëÿðäÿí àëäûí ãàí ïóëó,
Äåäèí Ïÿíàù þëÿúÿêäè.
ÚÀÍÛÌ
Íÿ ÷îõ àù-ôÿüàí åéëÿðñÿí.
Äöíéàäà òÿê îëàí úàíûì!
Àíëàìàçëàð ãèéìÿò ãîéìàç,
Øÿð èøäÿí ïàê îëàí úàíûì!
Éàìàí éàëãûçëûã íàëàñû,
Îëäó áÿäáÿõòëèê ãàëàñû,
×ÿêèáñÿí ãàðäàø éàðàñû,
Ñàðàëûáàí ñîëàí úàíûì!
129
Àúèç ãàëàëû ëà÷ûíäà,
Óñòàäàì ñþçëÿð âÿúùèíäÿ,
Ãöââÿëè äöøìÿí è÷èíäÿ
Ùàâàäàðñûç îëàí úàíûì!
Äÿðäèì áåø äþéöë ùàçàðäû,
Ãÿçà äåéèëÿí ýöçàðäû,
Äóñòàãëûã áþéöê àçàðäû,
×ûõ úàùàíû äîëàí, úàíûì!
Ùÿð êÿñ Ïÿíàùà òîõóíà,
Òóø îëóð ôÿëÿê îõóíà,
Ñûüûíäûì øàùëàð øàùûíà,
Äàíûøìàíàì éàëàí, úàíûì!
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÃÎØÃÀÐ!
Àëÿìè-ãåéáäÿí õàëã îëóíóáñàí,
Éàçûëäû ÿðøäÿ éàøûí, à Ãîøãàð!
Ãîúà äàü Ãàíëûäàí, Ìóðîâ, Êÿïÿçäÿí,
Ìóðüóçäàí óúàäûð áàøûí, à Ãîøãàð!
Àøûãëàð îõóðëàð ùàãã ñèíÿñèíäÿí,
Êàìèë øàèðëÿðèí áÿñùàáÿñèíäÿí,
Àëû íÿðÿñèíäÿí, êÿñùàêÿñèíäÿí,
Øàä îëóá ÷ÿìÿíèí, äàøûí à Ãîøãàð!
Áèð àé øÿùÿðëÿðäÿí éàü, äöéö ýÿëäè,
×àéûíûí òÿøáåùè Êöð êèìè ñåëäè,
Ìèí åðêÿê ãûðûëäû, éöç úþíýÿ þëäö,
Äÿðéà êèìè ïëîâ àøûí, à Ãîøãàð!
Àòëàíûá äöøöðäö ùÿðäÿí éöç àòëû,
Çóðíà÷û, õàíÿíäÿ, ñàç, èõòèëàòû,
Òóôàíûí, áîðàíûí õîòêàðà ÷àòäû,
Ìÿëóì äåéèë, éàéûí, ãàøûí, à Ãîøãàð!
130
Ñàõëà ïÿíàùûíäà îíó, èëàùè,
Ñàëìà íÿçÿðèíäÿí áèð áåëÿ øàùû.
Çàðà ýÿòèðäè áó Àøûã Ïÿíàùû,
Äóìàí, ÷èñêèí, ãàð, éàüûøûí, à Ãîøãàð!
ÅÉËßÐ
Íàìÿðä äîñòäàí êÿñ àðàíû, êÿíàð îë,
Ñàëàìàò áàøûíû ìÿëàìÿò åéëÿð,
Ìÿðä äöøìàíà èëòèúàëûã åéëÿñÿí,
Áàüûøëàð òÿãñèðèí ÿéàíÿò åéëÿð.
Óñòàäûí íÿñùÿòèíäÿí ãà÷ìàéûí,
Íàìÿðä èëÿ øèðèí øÿðáÿò è÷ìÿéèí
Ìöõÿííÿòëÿ íàíû ñöôðÿ à÷ìàéûí,
Äóðìàç èëãàðûíäà, õÿéàíÿò åéëÿð.
Äîëàíäûì äöíéàíû ñþçíÿí, áÿñèíÿí,
Ñàçíàí, ñþùáÿòèíÿí, åøã, ùÿâÿñèíÿí,
Áèãåéðÿò ãîùóìíàí, áèíàìóñ äîñòíàí,
Ïÿíàù àøíà îëìàç, ÿäàâÿò åéëÿð.
ÌÖÕßÌÌßÑ
ÎÉÍÀÉÛÐ
Õóáëàðûí ìÿúëèñèíäÿ, ýþðäöì áèð úàíàí îéíàéûð.
Ñöçýöí ñöçöð, áàüðûì ÿçèð, ýþçëÿð õóðàìàí îéíàéûð.
Íàçû ÷îõ, ãÿìçÿñè ÷îõ, ãàøëàðû êàìàí îéíàéûð.
Çöëô äÿñòÿ, ýÿðäÿí öñòÿ, íþâðÿñòÿ úàâàí îéíàéûð.
Òÿøðèô ýÿòèð, ÷åøìÿ ýþòöð, áàõ ýþð íÿ éàìàí îéíàéûð.
Ýþðäöì òîéäà, óúà áîéäà, äîñò, äîñòóí ýþçëÿðèíÿ áàõ!
Øèðèí ñþçö, øÿùëà ýþçö, èíúèòÿê äèøëÿðèíÿ áàõ.
Ýöíäöç-ýåúÿ, õîðéàä ãîúà, éàðö éîëäàøëàðûíà áàõ!
Äîäàã ãàéìàã, îëìàç äîéìàã àøêàð úàí àëàí îéíàéûð.
131
Òÿð ñèíÿñè, ýöë àéíàñû, áó çÿð ëèáàñ úàí öñòöíÿ.
Éàð áÿçÿíèá, âàð áÿçÿíèá, ñÿäðè ãàð ôèíúàí öñòöíÿ.
Áåëÿ èíñàí îëìàç èíàí, áÿíçÿéèð ãûëìàí ùöñíöíÿ.
Áîé óúà, ýÿðäÿí ñöúà, ñÿðâè-èðÿâàí îéíàéûð.
Ìàøàëëàù, éàðàäûá áèëëàù, ãèéìÿòäÿ ëÿëÿ âåðìÿíÿì.
Äàüûñòàíà, úÿì úàùàíà, Ýöðúöñòàí ýÿëÿ âåðìÿíÿì.
Øÿêè, Øèðâàíà, Òåùðàíà, éöç øÿùÿð ÷þëÿ âåðìÿíÿì.
Éöç ìèí éàçà, èøâÿ íàçà, ùÿøòàä ìèí äóëà âåðìÿíÿì.
Ïÿíàù ýþðöá, åéëÿð òÿðèô: ùÿð ìÿãàì òàìàì îéíàéûð.
132
ÀØÛÃ ÙÖÑÅÉÍ ÁÎÇÀËÃÀÍËÛ
(1875-1941)
ÝÅÉÈÍÄÈ
Áàùàð îëäó, ÷è÷ÿê à÷äû,
Ýöëëÿð ãûðìûçû ýåéèíäè.
×ûðòûã äÿéäè, öç ãàíàäû,
Õàëëàð ãûðìûçû ýåéèíäè.
Éàðûì éóõóäàí îéàíäû,
Èíúèäè, êöñäö, óñàíäû.
Áàðìàã áàðìàüà äàéàíäû,
ßëëÿð ãûðìûçû ýåéèíäè.
Ìàéèëÿì ìèíà ýÿðäÿíà,
Àü áÿäÿíÿ, ýöë ÿíäàìà.
Çöëôöíÿ ãîéóáäóð õûíà,
Òåëëÿð ãûðìûçû ýåéèíäè.
Áàø îéíàòäû, ãûéà áàõäû,
Êþíëöìöí åâèíè éûõäû.
Àë ýåéèíäè, ñåéðÿ ÷ûõäû,
×þëëÿð ãûðìûçû ýåéèíäè.
Éàíàãëàðû ýöëäÿí òÿçÿ,
Àüçû ãàéìàã, äèëè ìÿçÿ,
Ùöñåéí, úàíàí ýÿëäè áèçÿ,
Éîëëàð ãûðìûçû ýåéèíäè.
ÁÀØÛÍÀ ÄÎËÀÍÄÛÜÛÌ
Ñÿùÿð-ñÿùÿð ÷ûõ ãàðøûìà,
Äóð, áàøûíà äîëàíäûüûì!
Îüðóí ýþçëÿ, ãûéãàúû áàõ,
Ýþð, áàøûíà äîëàíäûüûì!
133
Òåëëÿðèí äþíöá êÿìÿíäÿ,
Ýþçÿëëÿð îëóá øÿðìÿíäÿ,
Ãàðà ñà÷û äàë ýÿðäÿíäÿ,
Ùþð áàøûíà äîëàíäûüûì!
Ùöñåéíäÿí àëäûí úàíûíû,
Àïàðäûí äèí, èìàíûíû.
ßñèðýÿìÿ ìöæýàíûíû,
Âóð, áàøûíà äîëàíäûüûì!
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÁÓ ÝÖÍ
Éåíÿ áàéðàì îëäó õóáëàð åâèíäÿ,
Øöêöð éàðàäàíà, íÿ úÿëàë áó ýöí.
Àé ãàáàõäà ùèëàë ãàøëàð ÷àòûëûá,
Øîõ ñàëûá áóõàüà ãîøà õàë áó ýöí.
Éîëëàð øþëÿëÿíèá äþíöá ÷ûðàüà,
Éàð ãÿäÿìèí áàñûá áèçèì îòàüà.
Ëàëÿçàð ýåéèíèá áàøäàí-àéàüà,
Áàñ áàüðûíà, òåëëè ñàçû, ÷àë áó ýöí.
Éàð èëÿ ÷þðÿéè áèð éåìÿéèìèç,
Êöñöøöá, áàðûøûá, ýöëöøìÿéèìèç...
Ùöñåéí äåéÿð, áèçèì ýþðöøìÿéèìèç,
Ãîøà áàéðàì îëäó äàëáàäàë áó ýöí.
ÉÀÕØÛ ÑÀÒ
Ãî÷ èýèäè ö÷ øåé ÷ÿêÿð ãàáàüà;
Áèðè ñèðäàø, áèðè éîëäàø, éàõøû àä.
Áèð äîüðó ñþç ìèí éàëàíäàí éàõøûäûð,
Èíñàô äåéèë, ìÿðäè ñÿí íàìÿðäÿ ñàò.
134
Áÿäþé ìÿíçèëèíÿ ùÿð àò éåòèðìÿç,
Íàíÿúèáÿ þéöä âåðñÿí ýþòöðìÿç,
Þëÿíÿäÿê íèøàíûíû èòèðìÿç,
Éàõøû ÿñèë, éàõøû íÿñèë, éàõøû çàò.
Ùöñåéí ñþçöí íÿ ýèçëÿéÿ, íÿ äàíà,
Íÿ éàðàíàð äàùà, äîüàð íÿ äÿ àíà.
Ýþâùÿð ìÿòàùûíû à÷ìà íàäàíà,
Òþê áàçàðà, ñÿððàôûíà éàõøû ñàò.
ÉÀÕØÛÄÛÐ
ßçÿë áèð àäàìëà äîñòëóã åéëÿñÿí,
Îíó ÷ÿêñÿí èìòàùàíà éàõøûäûð.
Áàõäûí ýþðäöí èëãàðûíà êÿú îëäó,
Îíà òàïñàí áèð áàùàíà éàõøûäûð.
Ùÿð êèìñÿ êè, îëñà íöòôÿäÿí ùàëàë,
Øèðèí ëÿùúÿ, õîø ñÿäàãÿò äöç õÿéàë,
Àíëàõëû, ùÿì ìÿðèôÿòëè, ïöð êàìàë,
Êèìäÿ îëñà áó íèøàíà éàõøûäûð.
Ùöñåéíèí ñþçëÿðè àøèêàð îëàð,
Ãàíàíà íÿñèùÿò éàäèýàð îëàð.
×îõ ýöëöá äàíûøàí áèèëãàð îëàð,
Áöòöí èëãàð ùÿð èíñàíà éàõøûäûð.
×ßÊÌßÑÈÍ
Ùÿð úÿôÿíýëÿð ñàç ýþòöðöá, ñþç äåéèá,
Àøûãëûã àäûíû ñàíà ÷ÿêìÿñèí.
×èáèí, ìèë÷ÿê, çÿíáóð êèìè ñûçëàéûá,
Ãàíãàëûí øÿùäèíè øàíà ÷ÿêìÿñèí.
Àøûãëûã åëìèíäÿ ïöðêàìàë ýÿðÿê,
Äèâàíè, òÿúíèñè ùÿð ìèñàë ýÿðÿê.
Êîòàíà ãîøìàüà êÿëòÿ êàë ýÿðÿê,
Êàëà ãàáàã êþðïÿ äàíà ÷ÿêìÿñèí.
135
Åøãèí êöðÿñèíäÿ áèøèá éàíìàéàí,
Ãàôèéÿñèí ãÿëÿòèíè ãàíìàéàí,
Áÿäþé áÿñëÿéèáÿí êþùëÿí ìèíìÿéÿí,
Óëàüûíû áó ìåéäàíà ÷ÿêìÿñèí.
Óñòàëàð êàëàìû áèçÿ ýÿëÿíäÿ,
Õÿñòÿ úèñìèì îëóð òÿçÿ ýÿëÿíäÿ.
Àðèô ìÿúëèñèíäÿ öçÿ ýÿëÿíäÿ,
Îíäà éàõàñûíû éàíà ÷ÿêìÿñèí.
Ëÿíÿò ìöõÿííÿòÿ, àðà ãàòàíà,
Èíñàí ýÿðÿê éàëàí ñþçäÿí óòàíà.
Õÿáÿð âåðèí ñûíûã ñàõñû ñàòàíà,
Úöðäÿéèíè ÷îõ çèíäàíà ÷ÿêìÿñèí.
Ãîâüàéà äöøöáäöð áó éàçûã Ùöñåéí,
Íÿ ìÿíäÿ úàí ãàëûá, íÿ äÿ áàø-áåéèí.
Òöëêö äÿðÿëÿðäÿ àñëàíà áîéóí,
Ùöíÿðèíè ãàíà-ãàíà ÷ÿêìÿñèí.
ÖÇÖÍ ÁÖÐÖÌß
Àé áèìöðâÿò, ôèðãÿòèíäÿí Ìÿúíóíàì,
Îëìóøàì äèâàíÿ, öçöí áöðöìÿ!
Úÿëëàäñàíñà þëäöð, ãóðòàðñûí úàíûì,
Éà àòäûð öììàíà, öçöí áöðöìÿ!
Ìÿí éàçûüûí éåíÿ éàòûáäûð áàõòû,
Êÿì áàõäû äîñòóíà, åâèíè éûõäû.
Áèð ìÿíÿì, áèð ñÿíñÿí, õÿëâÿò îòàõäû,
Ëÿíÿò äå øåéòàíà, öçöí áöðöìÿ!
Ùöñåéí äåéÿð ùÿñðÿòèíÿì íÿ âàõòäàí,
Èíúèéÿì, éîðüóíàì, ýÿëäèì óçàõäàí,
Áèð áóñÿ ëöòô åëÿ áöëëóð áóõàõäàí,
Ãîé ýÿëèì èìàíà, öçöí áöðöìÿ.
136
ËÀËß
Õÿñòÿ úèñìèì áèð úàíàíûí åøãèíäÿí,
Éàíûá àòÿøèíÿ, ÿðèéèð, Ëÿëÿ
Ùèúðàíûí ëÿøêÿðè, ãÿìèí ñóëòàíû,
Ñÿô ÷ÿêèá öñòöìÿ éåðèéèð, Ëÿëÿ!
Èñòÿéèðÿì ãÿäÿì ãîéàì åëèìÿ,
Ãàøëàðûéíàí ãûôûë âóðóð äèëèìÿ,
Çöëôöí êÿìÿíäèíè ñàëûá áåëèìÿ,
Ùöñíöí ñöòóíóíà ñàðûéûð, Ëÿëÿ!
Ëåéëè êèìè ùÿðäÿí ÷ûõûð åéâàíà,
Ìÿúíóí òÿê Ùöñåéí åäèð äèâàíÿ.
ßëèíÿ ýþòöðöá øèðìàéû, øàíà,
Øàùìàð çöëôëÿðèíè äàðûéûð, Ëÿëÿ!
ÎÉÍÀÌÀÑÛÍ
Àøûã ßëÿñýÿðÿ íÿçèðÿ
Èëòèìàñ åéëÿðÿì íàçëû äèëáÿðÿ,
Ìÿí äåìèðÿì îíà: éîõ, îéíàìàñûí.
Ýþðÿí úàâàíëàðûí õÿéàëû ÷àøûð,
Îéíàñà äà, áàðû ÷îõ îéíàìàñûí.
Ùÿð÷ÿíäè îéíàìàã îíà éàðàøûð,
Ñèéàù çöëôö ãàìÿòèíÿ äîëàøûð.
À÷ûëûð ðöáÿíäè, ýþçëÿð ãàìàøûð,
Éàéûëûð àëÿìÿ øîõ, îéíàìàñûí.
×îõ êå÷ìÿéèá îí äþðä, îí áåø éàøûíäàí,
Òÿð øàìàìà áàø âåðèáäèð äþøöíäÿí.
Ùöñåéí ýþðöá, àüëû ÷ûõûá áàøûíäàí,
Àòûá ñèíÿì öñòäÿí îõ, îéíàìàñûí.
137
ÄÖØÌÖØßÌ
Àðèôëÿð ñÿððàôû íóðè äö åéíèì,
Øþâã ÿëèíäÿí øèêàéÿòÿ äöøìöøÿì.
Àäû áÿëëè áèð ýþçÿëèí åøãèíäÿí,
Éàíûá úèñìèì ùÿðàðÿòÿ äöøìöøÿì.
Êþíöë ìàéèë îëäó ÷åøìè-õóìàðà,
×ÿêäè íèãàáûíû ýöëö ðóõñàðà,
Ìóæýàíû ñèíÿìÿ âóðóáäó éàðà,
Íå÷ÿ éåðäÿí úÿðàùÿòÿ äöøìöøÿì.
Øèðèí çÿáàíëûíûí, äöðð äÿùàíëûíûí,
ßòðè áÿíþâøÿëè, ýöë ðåéùàíëûíûí,
Òîâóç òàìàøàëû, çÿð íèøàíëûíûí,
Ìÿúíóíèéÿì, âèëàéÿòÿ äöøìöøÿì.
ßðçèìè ñþéëÿäèì õóáëàð õàñûíà,
Éàíàãäàí áèð áóñÿ òÿìÿííàñûíà,
ßáðèøèì òåëëÿðè ìöñÿëëàñûíà
Ñÿúäÿ ãûëûá èáàäÿòÿ äöøìöøÿì.
Éàðà ñàäàüàäûð Ùöñåéíèí úàíû,
Ùÿð÷ÿíä êè, ãÿëáèíäÿ óíóäóá ìÿíè.
Õÿñòÿéÿì, äÿðäèìèí éîõäóð äÿðìàíû
Ìÿðèçèíÿì çÿëàëÿòÿ äöøìöøÿì.
ÎËÌÀÇ
À÷ìà ìÿòàùûíû íàøû òöúúàðà,
Ãèéìÿòèíè áèëèá õèðèäàð îëìàç.
Áÿäþéöí ãîúàñû îëñà äà àðûõ,
Ñöðñÿí ìÿíçèë êÿñÿð, êÿìùöíÿð îëìàç.
Ãûøûí ôèðãÿòèíäÿí äàüëàð ãàðàëû,
Õÿñòÿ êþíëöì äàü áàøûíäàí ãàð àëû,
138
Ìèñÿ ãàëàé âóðñàí àõûð ãàðàëû,
Íÿ ëÿëÿ áÿíçÿéÿð, íÿ ýþâùÿð îëìàç.
Ùöñåéíÿì, ñèíÿìäÿ ùàããûí áàðàòû,
Éàõøûëàðûí îëàð ñþçö-ñþùáÿòè,
Èýèäèí îëìàñà áèíÿäÿí çàòû,
Òàíûíûá ùå÷ éåðäÿ àøèêàð îëìàç.
ÒßÚÍÈÑËßÐ
ÉÀ ÄßÉß
Íÿ ëàçûìäûð íàãàáèëÿ ñþç äåéÿì,
Õàòûðûíà éà äÿéìÿéÿ, éà äåéÿ?
Ñèçèí îëñóí åéâàí, îòàã, àëà÷ûã,
Áèçÿ áÿñäèð éà êþëýÿëèê, éà äÿéÿ.
Ïèñ þâëàäà þéöä âåðñÿ éàõøû àòà,
Èýèä ÷ûõûá ñóâàð îëìàç éàõøû àòà,
Êàìèë îâ÷ó áÿðÿñèíäÿ éàõøû àòà,
Êå÷èðÿíäÿ éà äÿéìÿéÿ, éà äÿéÿ.
Ùöñåéí äåéÿð, ìàéèë îëäóì Ýöëõàðà,
Ýåéèíèáäèð àòëàñ, çèáà, ýöë, õàðà.
Ãîðõóðàì êè, ãèñìÿò îëà ýöë õàðà,
Áàüáàí þëÿ, äàë áóäàüû éàä ÿéÿ.
ÀÉ ÀÒÀ-ÀÒÀ
Úûüàëû òÿúíèñ
Àé áèìöðâÿò, àëäûí øèðèí úàíûìû,
Ìöæýàíûí ñèíÿìÿ àé àòà-àòà.
ßçèçèéÿì àé àòà,
Îüëóí þëäöð, àé àòà.
139
Áàøûì úÿëëàä ÿëèíäÿ
Ñþçöì êå÷ìèð ùÿéàòà.
Ãàøûí ãöðåéøèäè, úàìàëûí úèìäè,
Íÿ ýþçÿë éàçûëûá àéàò-àéàòà.
Áöëáöë èäèí ãîíäóí ãåéðè äàëà ñÿí,
Ìÿíèì êèìè ãÿì áÿùðèíÿ äàëàñàí.
ßçèçèéÿì äàëà ñÿí,
Äàðà çöëôöí äàëà ñÿí.
ßëèô îëàí ãÿääèìè,
Äþíäÿðèðñÿí äàëà ñÿí.
Ìÿúíóí êèìè ìÿíè ñàëäûí äàëà ñÿí,
Õàðàáà êöíúöíäÿ àé éàòà-éàòà.
Éàçûã Ùöñåéí åøã îäóíà éàíàð ùåé,
Ãîéíóíäàêû éà òóðóíúäóð, éà íàð ùåé
ßçèçèéÿì éàíàð ùåé,
Äÿðäèí úàíäà éàíàð ùåé.
Òÿðëàí êþíëöì ùàâàäàí,
Ñîíà àëûá éåíÿð ùåé.
Íàìÿðä îëàí ñÿìÿíäèíäÿí éåíÿð ùåé,
Ìÿðä èéèäëÿð ìèíÿð àé àòà-àòà.
ÎËÀ
Êþíöë ñåâäè ýþçÿëëÿðèí õàñûíû,
Ãàñèäèí ÿëèíäÿ íàìÿëóì îëà.
Ãàðøûäà íàìÿëóì,
Ùèúðàí ÷ÿêäèì íàìÿëóì.
Ðÿãèá åâèí éûõûëñûí,
Éóðäóí îëñóí íàìÿëóì.
Áèð åéâàí îòàãäà ñöðÿì ñÿôàñûí,
Àü òÿð ñèíÿñèíäÿ íÿì ÿëèì îëà.
140
Éàõøû îëàð ýþçÿëëÿðèí ùàëàëû,
Ãÿââàñ ÷ÿêÿð äÿðéàëàðäàí ùà ëÿëè.
Ãàðøûäà ùàëàëû,
Ñèð âåð, ýþðñÿí ùàëàëû.
Ýþçÿëèí áèâÿôàñû
Àõûð úàíûí ùàë àëû.
Ñÿí äÿ ÷àëûø, ùàãäàí äèëÿ ùàëàëû,
Ùàðàìäàí äþâëÿòèì, íÿ ìàëûì îëà.
Àøûã Ùöñåéí, äÿðäèí éåòÿð áèð éöçÿ,
Úàíàí ýÿëñÿ úàíûì âåððÿì áèð öçÿ;
Ãàðøûäà áèð öçÿ,
Þðäÿê ýþëäÿ áèð öçÿ,
Áàüáàí, éàä ãîéìà áàüà,
Áèð ñûíäûðà, áèð öçÿ.
Íöòôÿäÿí ãàðûøàí âåðÿð áöðóçÿ,
Íÿ ôèòíÿñè êÿñÿð, íÿ ìÿëóì îëà.
141
ÀØÛÃ ßÑßÄ
(1874–1951)
ÊÈÌÄßÍ ÞÉÐßÍÄÈÍ?
Îüðóí-îüðóí äàëäàëàðäàí
Áàõìàüû êèìäÿí þéðÿíäèí?
Ãÿôèëäÿí êþíëöì åâèíè
Éûõìàüû êèìäÿí þéðÿíäèí?
Ýöë õÿúèëäè éàíàüûíà,
Áàë áÿëÿíèá äîäàüûíà.
Ãûçûë öçöê áàðìàüûíà
Òàõìàüû êèìäÿí þéðÿíäèí?
Ìàèë îëäóì ãÿëÿì ãàøà,
Ñÿäÿô êèìè èíúè äèëÿ.
ßñÿäèí úàíûí àòÿøÿ
Éàõìàüû êèìäÿí þéðÿíäèí?
ÉÎË ÖÑÒÖÍÄß
ÄÓÐÀÍ ÝÞÇßË
Éîë öñòöíäÿ äóðàí ýþçÿë,
Ñþéëÿ ýþðöì, ùàðàëûñàí?
Éàðàíûáñàí áèð ãÿòðÿäÿí,
Ùàíñû éåðèí ìàðàëûñàí?
Éàðàäûá Úàááàðö Úÿëèë,
Áÿäíÿçÿðè îëñóí çÿëèë!
Íÿ áàõûðñàí ìÿëóë-ìÿëóë,
Éîõñà éàðäàí éàðàëûñàí?!
ßñÿä äåéèð, èíòèçàðàì,
À÷ûëìûø ýöëëÿðèí äÿðÿì.
Ùÿð ýöí ñÿíëÿ ñåéðÿ âàðàì,
Ùåéèô, áèçäÿí àðàëûñàí.
142
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÝßËÈÍÚß
Äîñòóì, ìÿíÿ âÿäÿ âåðäèí, ýÿëìÿäèí,
×îõ ÷ÿêÿðÿì àùö-çàðû ýÿëèíúÿ.
Õÿñòÿ êèìè ñûçûëäàðàì ñöáùÿòÿí,
Éàòà áèëìÿì ýåúÿéàðû ýÿëèíúÿ.
Ýþçÿë ýÿðÿê ñèðð ñàõëàéà äÿðèíäÿ,
Àüëû, ùóøó, äöç èëãàðû ñÿðèíäÿ.
Ìÿúíóí êèìè äóððàì âÿäÿ éåðèíäÿ,
Ýþçëÿéÿðÿì äöç èëãàðû ýÿëèíúÿ.
Áèð íàìÿ âåðìèøÿì ñöáùöí áàäûíà,
Éîõñà ìÿí äöøìöðÿì îíóí éàäûíà?
Éàíàð úèñìèì àòÿøèíÿ, îäóíà,
×ÿêÿð êþíëöì èíòèçàðû ýÿëèíúÿ.
Ðóùóì áàüëû ãàëûá ñèéàù òåëèíäÿ,
Çÿíáóð øàí áàüëàéûá øèðèí äèëèíäÿ.
ßñÿä äåéèð, ýþçöì ãàëûá éîëóíäà,
×ûõàð úàíûì áèçÿ ñàðû ýÿëèíúÿ.
ÎÍ ÈË ÃÓËËÓÃ ÅÒÄÈÌ
ÌßÍ ßËßÑÝßÐß
Îí èë ãóëëóã åòäèì ìÿí ßëÿñýÿðÿ,
Ñèäãèìè áàüëàäûì åòèãàäûíà.
Ùÿð íÿ äåñÿ, ãÿáóë åòäèì ñþçöíö,
Ìÿíè äÿ éåòèðäè ùàãã áàðàòûíà.
Îí èë ãóëëóüóíäà äàéàíäûì, äþçäöì,
Äèëèíäÿí íÿ ÷ûõäû, ñèíÿìÿ éàçäûì.
Ãûðõ áåø èë äöíéàíû äîëàíäûì, ýÿçäèì,
Áÿëÿä îëäóì éåðèí éåääè ãàòûíà.
143
Éàõøûíû ýþòöðäöì, éàìàíäàí ãà÷äûì,
Îõóäóì, ñèíÿìèí äÿôòÿðèí à÷äûì.
Èéèðìè áåø éàøûíäà ãàéíàäûì úîøäóì,
Îòóç éàøäà ìèíäèì åøãèí àòûíà.
Åøãèí ñÿìÿíäèíè ùÿð éàíà ÷àïäûì,
Ìÿðä èëÿ íàìÿðäè àõòàðäûì, òàïäûì.
Ùå÷ êþíöë éûõìàäûì, ÷îõ êþíöë éàïäûì,
Ýþç ãîéäóì äöíéàíûí ùÿð áöñàòûíà.
ßñÿä äåéèð, óñòàäà ñîí ãîéàíûí,
Ïöíùàíäà ëàô åäèá, þçöí þéÿíèí,
Óñòàä ñþçöí þç àäûíà äåéÿíèí,
Ëÿíÿò ýÿëñèí îíóí ÿñëè-çàòûíà!
ÑßÍ ÌßÍÈ
Ñÿíÿ íåéëÿìèøäèì ìÿí áÿõòè ãàðà,
Íèéÿ ñàëäûí áó àçàðà ñÿí ìÿíè!?
Ùÿð íÿ äåñÿí, ÿìèðèíäÿí ãà÷ìàðàì,
Ãóë àäûíà ÷ÿê áàçàðà ñÿí ìÿíè.
Éóñèô äÿ ãóë îëäó î Çöëåéõàéà,
Êÿðÿì ßñëè äåéÿ ýèðäè êèëñàéà,
Îíëàð êèìè ìÿíè ñàëäûí ñåâäàéà,
Òöúúàð åòäèí àùö-çàðà ñÿí ìÿíè.
Áàüáàí îëäóì, áàüäà áàðû ýþçëÿäèì,
Âàõò àääàäû, ýåúÿ éàðû ýþçëÿäèì,
Äîüðó ñþçö, åòèáàðû ýþçëÿäèì,
Áÿíä åéëÿäèí äöç èëãàðà ñÿí ìÿíè.
Ýþçöì ãàëû ýþçëÿðèíèí ìÿñòèíäÿ,
Úÿëëàä ãàøûí äóðóá úàíûì ãÿñäèíäÿ.
Õÿñòÿíèí äÿðìàíû ñèíÿí öñòöíäÿ,
Ùÿñðÿò ãîéäóí áèð úöò íàðà ñÿí ìÿíè.
144
Íèéÿ ãîéäóí éàíà-éàíà ßñÿäè?
Éåòèðìÿäèí áèð äÿðìàíà ßñÿäè.
Åéëÿéèáñÿí áèð ïÿðâàíà ßñÿäè,
Éàíäûðûðñàí, àé Ñèòàðà, ñÿí ìÿíè.
ÉÀÄÛÌÀ ÄÖØÄÖ
Øàíëû ìÿêòóáóíó îõóéàíäà ìÿí,
×àëìàëû äàüëàðû éàäûìà äöøäö.
Òÿíèð òîðïàüûíûí àëìà÷è÷ÿéè,
Ëèëïàð áóëàãëàðû éàäûìà äöøäö.
Äàëû Ýþäÿê ýöíåé, ãàáàüû ×àòàð,
Ôåðìàíûí äþâëÿòè äàüëàðû òóòàð,
Þìöðëÿð óçàäàð, ìÿòëÿáÿ éåòÿð,
Áó ýþçÿë ÷àüëàðû éàäûìà äöøäö.
Áàøû ×àëìàëûäû, àéàüû äöçäöð,
Òîéäà îéíàéûðìû ýÿëèíëÿð, ãûçëàð?
Îõóéóá ÷àëûðäûì ñÿäÿôëè ñàçëàð,
Ýþçÿë éûüíàãëàðû éàäûìà äöøäö.
“Ýþé÷ÿíèí ãîíàüà ÷îõäó ùþðìÿòè”,
Òÿçÿ úàâàíëàðûí âàð ìÿùÿááÿòè.
Ãàéüàíàã, ãÿéñÿôÿ, ÿìëèéèí ÿòè,
Åéâàí-îòàãëàðû éàäûìà äöøäö.
ßñÿä áó ôàíèäÿí êþ÷ÿð öãáàéà,
Äÿëè êþíöë éåíÿ ãàëõàð ùàâàéà.
Ãî÷äàøûí äöçëÿðè, Áóõàðëû ãàéà.
Òÿðëàí îâëàãëàðû éàäûìà äöøäö.
145
ÒßÚÍÈÑËßÐ
ÄÖÐÖÑÒ ÎËÌÀÌÛØ
Êàìèë îâ÷ó äóðóá îâ áÿðÿñèíäÿ
Àòìàç õÿäÿíýèíè äöðöñò îëìàìûø.
Ñÿððàô îëàí ñå÷ÿð ëÿëè, ýþâùÿðè,
Àðàéûá äÿñòèíäÿ äöðð öñò îëìàìûø.
ßýÿð ãÿââàñ èñÿí, àõòàð àäàìû,
Ýþéäÿí éåðÿ íåéñàí éàüàð, à äàìû.
Äöðöñò àäàì ýÿçÿð äöðöñò àäàìû,
Íàäöðöñò àõòàðàð äöðöñò îëìàìûø.
ßñÿä áÿùðè-ìöùèò ÷àéëàð òîõóíà,
Ãàéûã öçÿ, ëÿïÿ ýÿëÿ òîõóíà.
Úöðáÿ èñòÿð ýþëÿ, øèðÿ òîõóíà,
Åëìè úÿì åéëÿéèá äöðöñò îëìàìûø.
Íß ÃÀÐÀ ÑßÍÈ
Äåäèì, êþíöë, äóðìà äàü çèðâÿñèíäÿ,
Áèð ýöí äö÷àð åäÿð íÿ ãàðà ñÿíè.
Äèëèí ÷àòìàç íÿ áèð åëÿ, îáàéà,
Áöðöéÿð íÿ àü ýöí, íÿ ãàðà ñÿíè.
Éåòèøìÿç äîñòëàðûí ùå÷ âàõò ùàðàéà,
Äåéÿí îëìàç, ýþðöì ýåòäè ùàðàéà?
Ýþçöí äèêìÿ ùÿð ùÿôòÿéÿ, ùÿð àéà,
Íÿ ßëè àõòàðàð, íÿ Ãàðà ñÿíè.
Òÿáèá ýÿðÿê, ñèíÿñèíè î éàðà,
À÷ûá öðÿéèíè, åéëÿð î éàðà.
Óçàãäàäû, ÿëè ÷àòìàç î éàðà,
ßñÿä, ùåéðàí åòäè íÿ ãàðà ñÿíè?
146
ÄÈÂÀÍÈËßÐ
ÅÉËßÌßÇ
Àüëû îëàí íàìÿðä èëÿ
ßùäè-èëãàð åéëÿìÿç;
Íÿôñèíÿ òàáå îëóá,
Ñåéðè-ýöçàð åéëÿìÿç;
Ìÿðèôÿòëÿ ñÿôà ñöðñÿ,
Áåø ýöí þìðö õîø îëàð;
Ðóçè ùàãäàí áÿðãÿðàðäû,
Áàõòûí øèêàð åéëÿìÿç.
Ãÿää ÿéèëèá, õÿéàë äþíñÿ,
Áàõòûí, îëìàç èëùàìûí;
Ðóùóí þëÿð, ýþçöí ýþðìÿç,
Àðòàð äÿðäö ÿëÿìèí;
Øöêöð çèêðèí ãÿáóë åòìÿç
Õàëèãè-ðÿááöë-àëÿìèí;
Åòèãàäûí äöç îëìàñà,
Ñèððèí àøêàð åéëÿìÿç.
Àøûã ßñÿä, õÿéàë èëÿ
Ýÿøò åëÿ, äöíéàíû ýÿç;
Ìöõÿííÿòÿ ñèððèí âåðìÿ,
ßñëè äöç îëàíû ýÿç;
Çÿð ãÿäðèíè çÿðýÿð áèëÿð,
Ìÿòàùûí àëàíû ýÿç;
Ùÿð íàäàí ñþçöí ñàòìà,
Ãàëñà, çÿðÿð åéëÿìÿç.
ÎËÌÀÑÀ
Àüëû îëàí ÷îõ äàíûøìàç,
Äÿðäè ùàçàð îëìàñà.
Ùå÷ êèìñÿíÿ õÿñòÿ éàòìàç,
Úàíäà àçàð îëìàñà.
147
Àõòàðûðàì, éîõäóð òÿáèá
Äÿðäÿ äÿðìàí åéëÿéÿ;
×îõ ÷àëûøìàã ÿôñàíÿäè,
Ùàãäàí íÿçÿð îëìàñà.
Äÿðäè îëàí òöúúàð êèìè
Éöêëÿ ùÿð éàíà ýåäÿð;
Ñþéëÿð äÿðäèí äÿðäáèëìÿçÿ,
Þçö ÿôñàíÿ ýåäÿð;
Àõûðûíäà Ìÿúíóí îëóá,
Áÿð-áèéàáàíà ýåäÿð;
Ãàí àüëàìàç, ñûçûëäàìàç
Úàíäà àçàð îëìàñà.
Äÿðäè îëàí éàä îëìàñûí
Îë ìþâëàíûí äÿðèíäÿí;
Äàèìà ÿëèí ÷ÿêìÿñèí
Ìÿðä èýèäëÿð ñèððèíäÿí.
Ãÿëá ÿéèëñÿ, áóëìàç øÿôà,
Äóìàí ýåòìÿç ñÿðèíäÿí;
Øàùè-Ìÿðäàí – Øèðèí-Éÿçäàí
Äèëèíäÿ úàð îëìàñà.
Âàãèôèí îë ýþçÿëëÿðÿ
Òÿðèô áöñàòû äåéèì;
ßëÿñýÿð, Õÿñòÿ Ãàñûìäà
Âàð åòèãàäû äåéèì;
Øèðèí äåéèá, ãàéà ÷àïäû
Éàçûã Ôÿðùàäû äåéèì;
Êÿðÿì îäà éàíìàç èäè,
×åøìè-õóìàð îëìàñà.
Àøûã ßñÿä õûðä åëÿñèí
Äàèì þç ìÿòàùûíû.
Ùÿãèãÿòèí, ìÿðèôÿòèí
Ýþçëÿ áÿíäÿðýàùûíû.
148
Äîüðó, äöçýöí, ãåéðÿò èëÿ
Ñàõëà äîñò èðàùûíû;
Äîñò äîñòóíäàí êÿíàð îëìàç
Ìÿðäèìàçàð îëìàñà.
ÀÜÐÛÍ ÀËÛÌ
Àé ãàðà ãàø, àé éàøûëáàø,
Ãàðøûäà ñöç, àüðûí àëûì;
Úèëâÿëÿíèá, åøãÿ áÿëÿí,
Òåëèíè äöç, àüðûí àëûì;
Äèëäÿ êÿëàì, ÿëäÿ ãÿëÿì
Äÿðäèìè éàç, àüðûí àëûì;
Ôèðãÿòèíäÿí, ùÿñðÿòèíäÿí
Îëäóì íàñàç, àüðûí àëûì;
Àë ùàâà, ýÿòèð äàâà,
Åéëÿìÿ íàç, àüðûí àëûì.
Áîéó áÿñòÿ, îëäóì õÿñòÿ,
Ìÿí éàçûüà ñÿí ðÿùì åëÿ.
Öçö ãÿìÿð, ìöøýö ÿíáÿð
Õóá éàðàøûð ñèéàù òåëÿ;
Àëòûíäàí àë, áèð ãóìàø øàë
Äîëàéûáñàí íàçèê áåëÿ;
Àëìà éàíàã, ãàéìàãäîäàã,
Ýþç þíöíäÿí ýåòìÿ ùÿëÿ;
Ýÿòèðèì ñàç, îë õîøàâàç,
Àé Ñÿðâèíàç, àüðûí àëûì.
Áèð øÿùëà ýþç, áèð áåëÿ ãûç
Ýþðìÿìèøÿì áó äöíéàäà.
Åòìèð ùåñàá, áó íàèíñàô
Àøèãèíè ñàëìûð éàäà.
149
Ñàëìà ÷þëÿ, èíñàô åëÿ.
Ìÿí õÿñòÿéÿ âåðñèí áàäà.
ßëäÿ ýöëö, øèðèí äèëè
Ìÿí ýþðìöøÿì Ìèíàéàäà.
Êå÷ áàøà, ãûë òàìàøà,
Ìÿí ÷àëûì ñàç, àüðûí àëûì.
Àé ìÿëÿê, ãóðìà êÿëÿê,
Ýþçëÿðèíè ñöç, áÿðè áàõ!
Ýÿë ìÿðäàíà, áó ýÿðäàíà
Ñà÷ëàðûíû äöç, áÿðè áàõ!
Áó ýöí éàçûì, øåèð äöçöì,
Îëàã öçáÿöç, áÿðè áàõ!
Áó ñÿùÿð, ãîéíóí áàùàð,
À÷ûëûáäûð éàç, áÿðè áàõ!
Äàðàíûá, õóá éàðàíûá
Áåëÿ øàùáàç, àüðûí àëûì.
Àé ýöëöì, øÿí áöëáöëöì,
Úÿù-úÿù âóðóá, åòìÿ ùàøà;
Àëìà éàíàã, áöëëóð áóõàã,
Áàë áÿëÿíèá äèëÿ, äèøÿ.
Ñàéûë îëóá, ìàéûë îëóá
Ùÿð êÿñ ýþðñÿ ãÿëÿì ãàøà.
Áó áàçàðäàí, áÿäíÿçÿðäÿí
Èëëÿð áîéó óçàã éàøà.
ßñÿä äåéèð, âÿñôèí éàçûð
Áèð áåëÿ ãûç, àüðûí àëûì.
ÕÛÐÄÀÚÀ ÃÛÇ
Àøûã ßëÿñýÿðÿ íÿçèðÿ
Íàç èëÿ ýÿëäèí îòàüà
Ëåéëèíèøàí Õûðäàúà ãûç!
Òîâóç êèìè úèëâÿëÿíèá,
Àðòûðûð øàí Õûðäàúà ãûç.
150
Áèðè ùóðè, áèðè ïÿðè,
Áèðè äÿ ñÿí, Õûðäàúà ãûç!
Ýþçëÿðè úÿëëàäà äþíöá,
Ãÿìçÿñè ãàí Õûðäàúà ãûç.
Ìÿúëèñÿ î ÿìð åëÿéèá,
Àøèãèíè ñàç åëÿñèí;
Äàâóä êèìè íÿôÿñ ÷ÿêèá,
Áèð äÿ õîø àâàç åëÿñèí;
Áöëáöë êèìè úÿù-úÿù âóðóá,
Çèìèñòàíû éàç åëÿñèí.
Èøâÿ, ãÿìçÿ úàíûì àëûð,
Äàùà áèçÿ àç åëÿñèí.
Ìÿí êè ñÿíèí àøèãèíÿì
Åéëÿ ýöìàí, Õûðäàúà ãûç!
Ýÿçìèøÿì, ùÿð þëêÿíè,
Áåëÿ úàíàí ýþðìÿìèøÿì;
Áîéëàíàíäà äóðíàñàéàã,
Ãàøû êàìàí ýþðìÿìèøÿì;
Åë-îáàäà, àé ùÿçàðàò,
Àëëàù, àìàí ýþðìÿìèøÿì;
Ìÿíèì êèìè åøã ÿëèíäÿí
Îäà éàíàí ýþðìÿìèøÿì.
Éàðàëàðûí ìÿëùÿìèñÿí,
Þëäöì, àìàí Õûðäàúà ãûç!
Úàùûë, àùûë, ãàðàñàããàë
Ýþðöá, ñÿíÿ ìàèë îëóá.
Äèäàðûíäàí àéðû äöøÿí
Àüëû ýåäèá, çàéûë îëóá.
Ñÿí Ëåéëèñÿí, ñÿí áèð Ìÿúíóí
×þëÿ äöøöá, ñàéûë îëóá;
Ùÿð íÿ ôÿðìàéèø áóéóðñàí,
Ùàìû îíà ãàèë îëóá;
ßìðèíÿ áàø ÿéèáëÿð.
Áóéóð ôÿðìàí, Õûðäàúà ãûç!
151
Ýÿçìèøÿì, ìÿí ýþðìÿìèøÿì
Ñÿíèí òÿê ãàøû ãÿìÿðè;
Áåëèí íàçèê, ýÿðäÿí íàçèê,
Áàüëàéûá ãûçûë êÿìÿðè;
Òÿð-òÿçÿ àü ãîôòàíûí
Öñòöíäÿí ýåéèá ìÿõìÿðè.
ßñÿä ñÿíÿ ãóðáàí äåéèá
Áó ÿçèç úàí èëÿ ñÿðè.
Áèð ýöí îëà, ýöçàð äöøÿ,
Îëà ìåùìàí, Õûðäàúà ãûç!
152
ØÀÈÐ ÍßÁÈ ÁÎÐ×ÀËÛ
(1877-1945)
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÁÈËÌßÄÈ
Áó ýöí áèð úöò ýþçÿë êå÷äè ãàðøûìäàí,
Áèðè äÿðäèì áèëäè, áèðè áèëìÿäè.
ßðÿíëèê åéëÿäèì à÷ûì öçöíö,
Áèðè äåéèá ýöëäö, áèðè ýöëìÿäè.
Äåäèì: ãîíàã åéëÿ, ýåäÿê áàüûíà,
Äåäè: ñîëóíà áàõ, áèð äÿ ñàüûíà,
Äåäèì: öçöê âåðèì òàõ áàðìàüûíà,
Áèðè àëëàì äåäè, áèðè àëìàäû.
Äåäèì: àé ãûç, áèð ãÿäÿì áàñ áÿðèäÿí,
Äåäè: ùå÷ ãÿäÿìèì öçìÿðÿì éåðäÿí.
Äåäèì: ùÿìäÿì îëàã, éàðûéàã éàðäàí,
Áèðè îëëàì äåäè, áèðè îëìàäû.
Äåäèì: àé ãûç, íÿäÿí îëäóí áèâÿôà,
Äåäè: ùå÷ úàíûíà âåðìèðñÿí úÿôà,
Äåäèì: ìÿí Íÿáèéÿì, ñÿí ýÿë èíñàôà,
Áèðè ýÿëëÿì äåäè, áèðè ýÿëìÿäè.
ÝÞÇßË
Òåëëÿðèí ãÿçÿáè áÿíçÿð øàùìàðà,
Ãàòëàíûá çöëôëÿðèí àéàüû, ýþçÿë.
Ãàøëàðûí ÿéðèñè êàíû-ãöäðÿòäÿí,
Êèì ÷ÿêèá ðÿíýèíÿí áîéàüû ýþçÿë!?
Ýåéäèéèí ÿéíèíÿ ãóìàøäû àëäû,
Òàìàì ñûðüàëàðûí úàâàùèð, ëÿëäè,
Õóäàì ñÿáÿá ñàëäû, íÿ ýþçÿë îëäó,
Äÿéäè áèçèì éåðÿ àéàüû ýþçÿë!
153
Ìÿí Íÿáèéÿì, áÿéàí åòäèì þçöìö
Çèìèñòàí åéëÿäèí áàùàð, éàçûìû.
Þçöì äåäèì, ìÿí åøèòäèì ñþçöìö,
Ñÿí îëäóí úàíûìà íÿ éàüû ýþçÿë!”
ÇÞÙÐß
Âàãåéè-àëÿìäÿ ñåâäèéèì ñÿíñÿí,
Òóò ýåäÿê âÿòÿíÿ ÿëèìäÿí, Çþùðÿ.
Ñåâýè ñåâýèñèíè ñàëìàç ÷þëëÿðÿ,
Äèäÿðýèí åéëÿìÿ åëèìäÿí, Çþùðÿ!
Ýåéèíèáñÿí éàøûëûíû, àëûíû,
Ùÿìäÿì îëàã ìÿí äÿ áèëèì ùàëûíû.
Ùåéðàí îëóá ýþðäöì ýöë úàìàëûíû,
Ãàéòàðäûí þìðöìö þëöìäÿí, Çþùðÿ!
Åøãèí àòÿøèíäÿí îëìóøàì Êÿðÿì,
Ìÿí ÷ÿêÿ áèëìÿðÿì áåëÿ ãöññÿ-ãÿì.
Øàèð Íÿáè íàìÿ éàçàð äÿìà-äÿì,
Áèç ãóðòóëàã áåëÿ çöëöìäÿí, Çþùðÿ!
ÝÞÇßËÈÍ
Ýèçëèíúÿ äÿðäèíÿ òàúèð îëìóøàì,
Åéëÿðÿì ñèððèíè áÿéàí ýþçÿëèí.
Úàíûìû éîëóíäà ãîéäóì íèøàíà,
Êèðïèéè îõ, ãàøû êàìàí ýþçÿëèí.
Ãàñèäèì äÿðäèìè îíà ñþéëÿìÿç,
Ãþí÷ÿ ýöëëÿðèíè ýÿëèá èéëÿìÿç.
Áèð òóòóá ãîëóìäàí ìåùìàí åéëÿìÿç,
Îëäóì àòÿøèíÿ áöðéàí ýþçÿëèí.
Ñóñàíäûì ëÿáèíÿ, áèë, àú àðûéàì,
Ìÿí äÿ ãÿì ìöëêöíöí áÿõòèéàðûéàì.
Ìèñêèí Íÿáè äåéèð: õèðèäàðûéàì
Ùÿñðÿò áàüû èñìè-ïöíùàí ýþçÿëèí.
154
ÂÀÐ ÁÓÍÓÍ
Ìÿí ãÿðèáÿ äþíöá ãûéà áàõàíäà,
Ùå÷ áèëìèðÿì íÿ äàâàñû âàð áóíóí.
Àëòóí êÿìÿð òóòóá èíúÿ áåëèíè,
Áÿçÿíèáäè, çÿð ëèáàñû âàð áóíóí.
Úàí àëàíäû, úàí àëìàãäû ãÿñäèíäÿ,
Ïÿðâàç åäèá ãàø-ãàáàüûí öñòöíäÿ.
Áÿéàí åäèá ýþçÿëëèéèí äÿñòèíäÿ,
Ýþòöðöáäö ÿë ùÿíàñû âàð áóíóí.
Ìÿí ÷ÿêèðÿì î íàçëûíûí ãÿùðèíè,
Ãàñèä éûõäû õÿéàëûìûí øÿùðèíè.
Ýÿøò åéëÿéèð î ýöëøÿíèí ñåùðèíè,
Ãàòàðûíäà íÿð ìàéàñû âàð áóíóí.
Íÿáèéÿì, ýÿçèðÿì ãöðáÿò åëèíäÿ,
Àë éàøûë áÿçÿíèá òèðìÿ áåëèíäÿ.
Ëàéèãäèð êè, úàí âåðÿñÿí éîëóíäà.
ßììÿê ö÷öí òÿð ìÿìÿñè âàð áóíóí.
ÝÖË, ÎÍÄÀÍ ÀÜËÀ
Áàøûíà äþíäöéöì õóáëàðûí øàùû,
Ìÿëóë åòìÿ êþíëöì, ýöë, îíäàí àüëà.
Éàíäûðûá úèñìèìè äþíäÿðìÿ êþçÿ,
Äÿðäè-ÿùâàëûìû áèë, îíäàí àüëà.
Ùèëàë ãàøûí îõ-êàìàíû ãóðàëû,
Ñÿíè ýþðÿí ýöíäÿí-ýöíÿ ñàðàëû,
Ùÿñðÿòèíäÿí úöìëÿ ÿçàì éàðàëû.
Ýÿë åéíèì éàøûíû ñèë, îíäàí àüëà.
Ñÿééàä øèêàðûíäà úûüàëû òÿðëàí,
Áèð êÿëìÿ äàíûøñà ëöüÿòè-Èìðàí.
Øàèð Íÿáè îëóá ùöñíöíÿ ùåéðàí,
Ìÿí äàëàí ñåâäàéà äàë, îíäàí àüëà.
155
ÉÀØ ÄÀ ÄÀÉÀÍÌÀÇ
Ñÿùÿðèí ýöíÿøè òÿðëàí ùàâàëû,
Åëÿ ïÿðâàç åéëÿð, ãàøäà äàéàíìàç.
Éàíäûðäûí úèñìèìè, äþíäÿðäèí êþçÿ,
Ïöíùàíû àüëàðàì, éàø äà äàéàíìàç.
Ýþçöí áèð úÿëëàääû, éîõäóð àìàíû,
Ëÿáèí íåéëÿð, àé ãûç, ÿõðÿò-èìàíû?!
Àü ñèíÿíäÿ áÿñëÿéèðñÿí ìÿìÿíè,
Îíà ãóë îëìàüà äþø äÿ äàéàíìàç.
Ãàìÿòèí ýþçÿëäè, úèñìèí ÿëàäû,
Êèðïèéèí ìöæýàíû áàøà áÿëàäû.
Íÿáè äåéÿð, ÿðçè-ùàëûì áåëÿäè,
Öí ñàëûá äàüëàðà, äàø äà äàéàíìàç.
ÁÓÒÀÑÀÍ, ÝÞÇßË
Ñÿùÿðäÿí áÿêëÿäèì ìÿí éîëëàðûíû,
Áèð ýÿëèá ãàðøûìäàí þòÿñÿí, ýþçÿë.
Ñÿí þçöí áèëìèðñÿí þç ìóðàçûíû,
Ìÿí éàõøû áèëèðÿì áóòàñàí, ýþçÿë.
Éåòìèøÿ éåòñÿí äÿ ìÿí ñÿíè àëëàì,
Äÿðýàù èëàùèéÿ ìèí äóâà ãûëëàì,
Àéëàðûíàí õÿñòÿ îëñàì ñàüàëëàì,
Ñÿí ýÿëèá ãîëóìäàí òóòàñàí, ýþçÿë.
Ìÿí Íÿáèéÿì àøûãëàðûí çÿðèéÿì,
Éàíûðàì îäóíà åøã ÿñèðèéÿì.
Ýÿëìèøÿì ãàïûíà, áèë ìöøòÿðèéÿì,
Ëÿáèéèí áàëûíäàí ñàòàñàí, ýþçÿë.
156
ÀÄÄÛÌ-ÀÄÄÛÌ
Ìÿí èëãàð åéëÿäèì éàðà – Ýöëøàíà,
Ëàëÿëÿð ñåéðèíÿ âàð, àääûì-àääûì.
Êþíöë ñàêèí îëäó ýöë ÷þùðÿñèíäÿ,
Áèð éåòèð äÿñòèíè äÿð, àääûì-àääûì.
Ùÿð íÿ äåñÿí ñþçëÿðèíÿ ãàéûëàì,
Èøàð åòñÿí, äîñò áàüûíäà ñàéûëàì,
Íÿ ìöääÿòäè úàìàëûíà ìàéûëàì,
Ñàõëà ãÿäÿìèíè äóð àääûì-àääûì.
Ýþñòÿðäè úàìàëûí, íèãàáûí à÷äû
Àüûë ùåéðàí îëóá, õÿéàëûì ÷àøäû.
Éöç ìèí èøâåéè, íàçûíàí êå÷äè,
Ñàëëàíäû ãàðøûìäàí éàð àääûì-àääûì.
Øàèð Íÿáè, áó êÿëàìûí íÿ ãÿñäÿí,
Ñÿí äåäèí ñèíÿìèí öñòöíäÿ áÿñäÿí.
Êå÷èðäèí áàùàðû, ýÿëäè çèìèñòàí,
Áöðöéöá äàüëàðû ãàð àääûì-àääûì.
ÉÀÐ ÝßËÄÈ ÊÅ×ÄÈ
Áèð ñààò ÿéëÿíäèì éîë êÿíàðûíäà,
Ñàëëàíäû ãàðøûìäàí éàð ýÿëäè, êå÷äè.
Ùà÷àí êè, òîïëàäûì ýÿíäè-ùàëûìû,
Ýåí äöíéà áàøûìà äàð ýÿëäè êå÷äè.
Àë-éàøûë ýåéèíèá, ùàíàëû äÿñòè,
Ùàâàëû òåëëÿðè éåë âóðäó ÿñäè.
Ãàáàãäàí áîðàíû ñÿáðèìè êÿñäè,
Äóìàíëû, úèñêèíëè, ãàð ýÿëäè, êå÷äè.
Øàèð Íÿáè àüëàð äÿðäèí êàíûäû,
Øèðèíúÿ ëÿáëÿðèí ÿìäèì ãàíàäû,
Áöòöíúÿ áÿäÿíè úàí äÿðìàíûäû,
Ãûéìàäû ãîéíóíäà íàð ýÿëäè, êå÷äè.
157
ÕßÉÉÀÒ ÌÈÐÇß
(1885-1922)
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÝÞÇßË ÃÛÇ
Ñàëëàíà-ñàëëàíà ýåäÿí ýþçÿë ãûç,
Àé ãûç, áó ýöçàðûí áóëàüàäûðìû?
Íèéÿ ýåú ýÿëèðñÿí, òåç ãàéûäûðñàí?
Òåç ýÿëèá, ýåú ýåòìÿê ãàäàüàäûðìû?
Ìÿí ãóðáàíàì ñÿí òÿê àéíà ãàáàüà,
Çèáà çÿíÿõäàíà, ýöëýÿç éàíàüà.
Î áÿéàç áÿäÿíÿ, î àü áóõàüà...
Øÿêêÿðèí øÿðáÿòè äîäàüàäûðìû?
Þëìÿéèá òàïàéäûí ùÿéàò, àé Ìèðçÿ,
Îëìàç ñÿíèí êèìè õÿééàò, àé Ìèðçÿ,
Áÿðÿëÿðè áóñàí ñÿééàä, àé Ìèðçÿ,
Úàíûí éàð éîëóíäà ñàäàüàäûðìû?
ÝÞÇËßÐ
Áèð ñÿééàä àëûáäûð, ÿòðàôû àáû,
Òÿð úûüàñû ÿéðè ñîíàíû ýþçëÿð.
Áèð ãÿðèá ÿéëÿøèá åéâàí îòàãäà,
Òóòóáäóð äÿñòèíäÿ ñó, íàíû ýþçëÿð.
Åøãèí ñÿôàñûíäà áèð íèøàíà âàð,
Ìÿðäèí ùàâàñûíäà áèð íèøàíà âàð,
Íàìÿðä éóâàñûíäà áèð íèøàíà âàð,
Ýþðìÿñÿ éàõøûäûð éàìàíû ýþçëÿð.
Áèðúÿ þëìÿéÿéäèì, òàïàéäûì, ùÿéàò,
Ãÿì áÿçèðýàíûéàì, ïåøÿìäèð õÿééàò,
Ãîéíóíäà áèð úöò íàð, âÿôàëû ñÿééàä,
Ìèðçÿ òÿê íþâðÿñòÿ úàâàíû ýþçëÿð.
158
ÄÅÉß-ÄÅÉß
Àëÿìè-ðþéàäà áèð áàõ÷à ñàëäûì,
Äîëàíäûì ÿòðàôûí áàð äåéÿ-äåéÿ.
Ùàñàðûí ÷ÿêäèðäèì àëîâäàí, îääàí,
Áàüáàí îäà éàíäû íàð äåéÿ-äåéÿ.
Ýþðäöì áèð ÷åøìÿäÿ õóáëàð äÿñèíè.
Éåíÿ ýöëöø àøäû ãóìðó ñÿñèíè.
Îâ÷óñóéàì, ýÿçäèì îâ áÿðÿñèíè,
Áó äàüëàðäà ìàðàë âàð äåéÿ-äåéÿ.
Åøã ÿëèíäÿí ýÿëäèí úàíà, àé Ìèðçÿ,
Úèñìèí àòÿøëÿðäÿ éàíà, àé Ìèðçÿ,
Áàø ÿéìÿçäèí áÿéÿ, õàíà àé Ìèðçÿ,
Äöøöáñÿí ÷þëëÿðÿ éàð äåéÿ-äåéÿ.
ÉÎÕÄÓÐ
Àøûãëàð ÷ûõûáäû Êöð êÿíàðûíà,
Ùåéèô ãûðàüûíûí ñîíàñû éîõäóð.
Áàùàð ôÿñëè éàìéàøûëà áöðöíÿð,
Ö÷ àé çèìèñòàíûí ùàâàñû éîõäóð.
Äÿðèí-äÿðèí äÿðéàëàðäà öç, éàøà.
Äàâàò, ãÿëÿì ÿëäÿ òóòóá éàç, éàøà.
Èñòÿð ÿëëè éàøà, èñòÿð éöç éàøà,
Àõûð áó äöíéàíûí âÿôàñû éîõäóð.
Îëìóøàì ñÿùëÿíêàð, äöøìöøÿì äöçÿ.
Ìÿúíóíóí Ëåéëèñè ýþðöíìöð ýþçÿ.
Ùèúðàí õÿñòÿñèñÿí, äèâàíÿ Ìèðçÿ,
Ñÿíèí áó äÿðäèíèí äàâàñû éîõäóð.
159
ÝßËÌßÑÈÍ
Éàãóòäàí, éÿìÿíäÿí, ëÿëäÿí, ýþâùÿðäÿí
Éöê òóòìàéàí áó áàçàðà ýÿëìÿñèí!
Áèð õåéèð óììàñûí áèçèì äèéàðäàí,
Ýÿëñÿ äÿ äöøÿúÿê äàðà, ýÿëìÿñèí!
ßéÿð áó ìåéäàíà ýÿëñÿ äÿ ùÿð êÿñ,
Öç-öçÿ ìÿíèìëÿ ÷ÿêÿ áèëìÿç áÿùñ,
Äåéèøìÿ áàøëàíûá óúàëàíäà ñÿñ,
Ãÿðã îëàð àòÿøÿ, íàðà, ýÿëìÿñèí!
Óñòàääàí äÿðñ àëûá ñöðìÿéÿí ñÿôà,
Àðèô ìÿúëèñèíäÿ ÷ÿêÿúÿê úÿôà,
ßñÿä, Íÿúÿô, ßëÿñýÿðäÿí ìÿñàôà,
Ãåéðè àøûã áó äèéàðà ýÿëìÿñèí!
Àðèôëÿð ÿéëÿøèá, åë äöçöëÿíäÿ,
Äÿðéà äàëüàëàíûá, ýþë äöçöëÿíäÿ,
Ñÿððàô ñå÷èëÿíäÿ, ëÿë äöçöëÿíäÿ,
Îëàúàãäûð áàüðû ïàðà, ýÿëìÿñèí!
Àëèìëÿð ÿéëÿøèá, áèç éîõëàíàíäà,
Õÿééàò Ìèðçÿ ãîðõìàç éöç éîõëàíàíäà,
Óñòàëàð ñå÷ÿíäÿ, ñþç éîõëàíàíäà,
Äöøÿúÿêäèð áîðàí, ãàðà, ýÿëìÿñèí!
ÊÈÌÈÍ ÉÀÐÛÄÛ?
Áó ìèíà ýÿðäÿíëè, íàçèê áÿäÿíëè,
Éàðÿá, ñþéëÿ ýþðÿí êèìèí éàðûäû?
Î àëìà éàíàüû áöëëóð áóõàüû,
Òÿçÿ éàüìûø Ñàâàëàíûí ãàðûäû.
Ñÿíè ýþðúÿê òàãÿò åíäè äèçèìÿ,
Àé ãàáàãäàí øþëÿ äöøäö ýþçöìÿ,
Íåéëÿìèøÿì, áàõìàéûðñàí öçöìÿ?
Éàçûã úàíûì íÿéèí ýöíàùêàðûäû?
160
Ìÿíè ýþðúÿê öçäÿí àòäû íèãàáû,
Çöëôëÿðè áÿíä åäèá îí äþðä êèòàáû,
Ýþçÿëëèê ùöñíöíöí éîõäó ùåñàáû,
Úÿìè ýþçÿëëÿðèí êàìàíäàðûäû.
Ìÿíèì úàíûì àòÿøëÿðÿ áöêöðñÿí,
Åéíèì éàøûí óðóõñàðÿ òþêöðñÿí.
Áó äöíéàäà íÿ êè çèëëÿò ÷ÿêèðñÿí,
Áèë, Õÿééàò Ìèðçÿíèí àùö-çàðûäû.
ØÈÐÈÍ-ØÈÐÈÍ
Áàøûíà äþíäöéöì âÿôàëû äèëáÿð,
Äîëàí, ýÿë éàíûìà ñÿí øèðèí-øèðèí.
Àëà ýþçëÿðèíÿ, ãÿëÿì ãàøûíà
Úàí ãóðáàí åëÿðÿì ìÿí øèðèí-øèðèí.
Àü öçöíäÿí ðöáÿíäèíè ýþòöðñÿí,
Ìèñêèí ìóðàäûìû êàìà éåòèðñÿí.
Þëÿí âàõòû áàøûì öñòäÿ îòóðñàí,
Âåððÿì ÿçðàèëÿ úàí øèðèí-øèðèí.
Ñÿíè íèøàí àëäûì, áàø âóðäó ýöëëÿì,
Úàìàëûí ýþðìÿñÿí éÿãèí áèë þëëÿì.
Ãàëàñàí îäëàðà úàíû øàì áèëëÿì,
Äåéÿðñÿí, àé Ìèðçÿ, éàí øèðèí-øèðèí.
ÂÀÐ
Ùèúðàí äöñòàüûéàì äÿðäÿ ýèðèôòàð,
Ìÿíèì áó äÿðäèìèí íÿ ëîüìàíû âàð.
Íÿ þìðöì òàìàìäûð áîðúäàí ãóðòàðàì.
Íÿ úÿððàù ÿëàúû, íÿ äÿðìàíû âàð.
Ñÿðýÿðäÿí ãàëìûøàì ÿëàúäàí íà÷àð,
Íàìÿðä ãàéäàñûäûð àðõàäàí ãà÷àð.
Ãÿëáèí ñàíäûüûíà îëàéäûì à÷àð,
À÷àéäûì, ýþðÿéäèì íÿ ýöìàíû âàð?
161
Äÿðäèìè äåìÿðÿì íÿ ãÿùðÿìàíà,
Íÿ Ñàìà, Ðöñòÿì òÿê áèð ïÿùëÿâàíà;
Øèêàéÿò åéëÿðÿì àäèë äèâàíà,
Íÿ ìöëêö, øÿðèêè, íÿ ìÿêàíû âàð.
ÈÍÚÈÄÈÐ
Ñàëëàíûáàí ìèí íàç èëÿ ýåäÿí ãûç,
Áó úöð ñàëëàíûøûí éîëó èíúèäèð.
Ýþñòÿðèðñÿí áàäè-ñÿáà éåëèíÿ,
Åéëÿð ïÿðàêÿíäÿ òåëè èíúèäèð.
Íÿ Ìèñèðäÿ Éóñèô, Çöëåéõà, Êÿíàí.
Õóäàì õÿëã åòìÿéèá ñÿí òÿêè úàíàí,
Äåìÿ àøèãëÿðäè åøãèìÿ éàíàí.
Ôèðãÿòèí ìàùàëû, åëè èíúèäèð.
Áîéóí óçìàñûäû áåëÿ õîø ìàúàë,
Ìöíàñèá, ìöêàòèá äþâðÿíäÿ êàìàë,
Áàüëàðäà áöëáöëöí íèòãè îëóð ëàë,
Éàíàüûí ëàëÿñè ýöëö èíúèäèð.
×îõäó ñÿíäÿ ýþçÿëëèéèí ùåñàáû,
Áèðúÿ ýþòöð àü öçöíäÿí íèãàáû,
ßéíèíÿ ýåéÿíäÿ çÿðè-çÿðáàáû,
Ãûçûë êÿìÿð èíúÿ áåëè èíúèäèð.
ÎËÑÓÍ
Ïÿäÿðè-ìåùðèáàí, èíúèìÿ ìÿíäÿí,
Þëÿíÿäÿê èøèí àùûçàð îëñóí!
Éàð ôÿðàüû ìþùêÿì îëñóí ñèíÿíäÿ,
Éåéèáíÿí, è÷äèéèí çÿùðèìàð îëñóí!
Óúà äàüäàí ÿðèäèáñÿí ãàðûìû,
Áàõ÷àëàðäà ñîëäóðóáñàí áàðûìû,
Çöëìöíÿí ÿëèìäÿí àëäûí éàðûìû,
Ýþðöì éàðûí þçýÿëÿðÿ éàð îëñóí!
162
Áåéòÿêëèô ìÿúëèñäÿ ñþç äåìÿì, ùàøà!
×öíêè ÿéëÿøèáäè õàí èëÿ ïàøà,
Éàíäûðäûí úàíûìû, éàõäûí àòÿøÿ,
Ãèéàìÿòäÿ ñÿíèí éåðèí íàð îëñóí!
Âÿôàëû äîñòëàðûí ãàäàñûí àëûì,
Èíñàôäûðìû ìÿí éàðûìäàí óñàíûì?
Íåúÿ ãûéäûí, àé áèìöðâÿò, àé çàëûì,
Ìèðçÿ âÿòÿíèíäÿí ýåí-ýöçàð îëñóí?!
ÌßÍÈ
Çàùèðäÿ äîñò îëàí áàòèíäÿ äöøìÿí,
Ñÿí ùà áÿíçÿäèðäèí ÷èíàðà ìÿíè.
Êöìáÿçÿë õèçðèäÿ, äàðû äöíéàäà,
Ùåñàá åéëÿéÿðäèí ìèíàðà ìÿíè.
Ñÿíóáÿð, áîéíóíà ãûëàðäûì ùÿâÿñ,
Øþâãöíäÿí åäÿðäèì äöøìÿí èëÿ áÿñ,
Ãàôàäàí öãáàéà êþ÷öáäö íÿôÿñ,
Àëûá ãîéàí éîõäó ìÿçàðà ìÿíè.
Èíäè ìÿí îëìóøàì ãûðõëàðûí ïèðè,
Ñå÷èðñÿí ýþçöìäÿ áÿä îëàí òèðè,
Ùÿáÿø ñàèëèéÿì, Ôèðÿíý ÿñèðè,
Ãóëëóã ö÷öí ýþíäÿð áàçàðà ìÿíè.
Ìÿí Ìèðçÿéÿì äîñòà ãÿìçÿ ñàòàðäûì,
Îë ìöøêöíÿí ÿíáÿðèíÿ áàòàðäûì,
Ñöáùÿ êèìè òÿð ãîéíóíäà éàòàðäûì,
Áèìöðâÿò, àòûáñàí êÿíàðà ìÿíè.
ÃÛÇËÀ ÝßËÈÍÈÍ ÁßÙÑÈ
Ãûç äåéÿð: – áàü÷àëàð, áàüëàð è÷èíäÿ
Ñöñÿíèì, ñöíáöëöì, ýöëöì âàð ìÿíèì.
Äþøëÿðèì áÿíçÿéèð òàçà òóðàúà,
ßë äÿéìÿìèø ãÿääè-äàëûì âàð ìÿíèì.
163
Ýÿëèí äåéÿð: – ãûç þéöíìÿ þçöíÿ,
Òÿð áÿäÿíèì, éàøûë, àëûì âàð ìÿíèì.
Ýåéìèøÿì ÿéíèìÿ çÿðäÿí, çèáàäàí,
Àòëàñ ãîôòà, òèðìÿ, øàëûì âàð ìÿíèì.
Ãûç äåéÿð: – éàíàüûì, ðÿíýèì à÷ûëàð,
Òàñ ãóðàð áàõòûìà áàõàð ôàë÷ûëàð,
Ýöíäÿ-ýöíäÿ ýåäÿð, ýÿëÿð åë÷èëÿð,
Ýþð, íÿ ÿúÿá õîø èãáàëûì âàð ìÿíèì.
Ýÿëèí äåéÿð: – òåëëÿðèìè ÿñäèððÿì,
ßñäèðèáÿí ãûç, áàøûíû êÿñäèððÿì,
Èíúÿ áåëÿ ìèíà êÿìÿð äöçäöððÿì,
Ìÿðä èéèä ãóúìàüà áåëèì âàð ìÿíèì.
Ãûç äåéÿð: – ìÿí îõøàìûøàì àíàìà,
Èíúè, ñÿäÿô, äöðð äöçäöððÿì éàõàìà,
ßë äÿéñÿ ãîéíóìäà ñûíàð øàìàìà,
Øàù éàíûíäà à÷ûã äèëèì âàð ìÿíèì.
Ýÿëèí àüûç à÷ûá ãûçà ñþç äåéÿð:
Ùàâàëàíìà, äóð éåðèíäÿ äöç, äåéÿð,
Íå÷ÿ úàùûë ñó éîëóíäà ýþçëÿéÿð,
Àü öçöìäÿ ãîøà õàëûì âàð ìÿíèì.
Ãûç äåéÿð: – ÿëèìÿ àëñàì ïåéìàíà,
Íóø åäÿð ãîúàëàð, ãàëìàç úàâàíà,
Úàùûëû-úóùóëó ãûëëàì äèâàíà,
Ñîíà êèìè ÿñÿí òåëèì âàð ìÿíèì.
Ýÿëèí äåéÿð: – ìÿíÿì ñèíÿñè òóéüóí,
Ãîéíóìäà äþøëÿðèì éåòèøäè ãîâóí,
ßë äÿéÿíäÿ äóðàð áóüóíáàáóüóí,
Ñàô öðÿéèì, øèìøàä ÿëèì âàð ìÿíèì.
Ãûç äåéÿð: – áÿíçÿðÿì äÿëè úåéðàíà,
À÷ûãäû ýöçàðûì, éîëóì ùÿð éàíà,
Áèð úöò õàë öçöìäÿ îëóá íèøàíà,
Áóíà íèñáÿò ïöð êàìàëûì âàð ìÿíèì.
164
Ýÿëèíÿì, áàüëàðàì áåëÿ êÿìÿðè,
Ìàò åéëÿðÿì ýþéäÿ øÿìñö-ãÿìÿðè,
Õÿééàò Ìèðçÿ îëñà ìÿíÿ ìöøòÿðè,
Äåéÿðÿì, íÿ ýþçÿë ùàëûì âàð ìÿíèì.
Ãûç äåéÿð: – äèëèìÿ éàðàøìàç íàñàõ,
Ýþð íÿ úöð áóñàòäûð áÿçÿíèá îòàõ,
ßéÿð Ìèðçÿ ýÿëñÿ áó ýåúÿ ãîíàõ,
Îíäà ýþðöí íÿ úÿëàëûì âàð ìÿíèì.
ÅËËßÐ ÀÜËÀÄÛ
Àé ùÿçàðàò, ýÿëèí ñèçÿ ñþéëÿéèì,
Ìÿíèì ÿùâàëûìû åëëÿð àüëàäû.
Èñòÿäèì êè, éþí ÷åâèðÿì áèð éàíà.
Ãóáàð òÿäáèð òàïäû, éîëëàð àüëàäû.
Ùå÷ êèìñÿ äàéàíìàç áèð áåëÿ àùà,
Êèìèì âàð êè, êèìÿ ýåäèì ïÿíàùà?
Äÿðäèìè ñþéëÿäèì áèð àäèë øàùà,
Øàù ïÿðèøàí îëäó, ãóëëàð àüëàäû.
Âàõò îëàð êè, åë éàéëàüà êþ÷ åëÿð,
Ýöëýÿç áîéëóëàðà õÿëÿò áè÷èëÿð.
Áèð áàüà ýèðäèì êè, åéíèì à÷ûëàð,
Áöëáöë íàëÿ ÷ÿêäè, ýöëëÿð àüëàäû.
Áèð áàü ñàëäûì, íÿçÿð ñàëûì áàðûíà,
Ôÿëÿê ìÿíè ùÿñðÿò ãîéäó íàðûíà.
Ìèðçÿéÿì, âàðàíäà ýþë êÿíàðûíäà,
Ñîíàëàð öðêöøäö, ýþëëÿð àüëàäû.
ÄÎËÀÍÛÐ
Êþíëöì ãóøó éåíÿ ùàâàëàíûáäû
Ãàëõûá ÿðø öçöíäÿ òàüû äîëàíûð.
Áèëìÿì ùàíñû âÿôàäàðà óéóáäó.
ßéÿð îëñà ùÿéàò, áàüû äîëàíûð.
165
Ãöäðÿòäÿí ÷ÿêèëèá àü íàçèê ÿëëÿð,
Ðèçâàí øàíÿñèéëÿ äàðàíûð òåëëÿð,
Éàðûì îéëàüûíäà ýÿçÿí ýþçÿëëÿð,
Úöìëÿñè úàíûìà éàüû äîëàíûð.
Ìÿí îëäóì äöíéàäà ñÿíÿòÿ ïÿðýàð,
Ùàéûô ñþçëÿðèìÿ éîõäó õèðèäàð,
Ìÿíÿ ìþùêÿì èëãàð âåðÿí íàçëû éàð,
ßüéàð ìÿúëèñèíäÿ ñàãè äîëàíûð.
Áèëìÿì äîñòóì ùàíñû, äöøìÿíèì ùàíñû,
Öçöìÿ êÿì áàõäû õóáëàðûí õàñû,
Äîñòóí ìÿçÿììÿòè, äöøìÿí òÿíÿñè,
Õÿééàò Ìèðçÿ, ãÿì îòàüû äîëàíûð.
ÌßÍÈÌ
Áàøûíà äþíäöéöì ÿçèçèì àíà,
ßââÿë àìàíàòäû îòàüûì ìÿíèì.
Èíñàô åäèí, éàõøû ùþðìÿò åéëÿéèí,
Ãÿðèá éåðäÿí ýÿëñÿ, ãîíàüûì ìÿíèì.
Äöøäöì éàð åøãèíäÿí äèéàðáÿäèéàð,
Ñåâýèëèìÿ úàí íèñàðäû ùÿð íÿ âàð.
Áó ñèðäÿí åòìÿ îíó õÿáÿðäàð,
Áèëñÿ ÷ÿêÿ áèëìÿç ôÿðàüûì ìÿíèì.
Õÿééàò Ìèðçÿ ñÿíÿ åéëÿéÿð íàçû,
Ýÿë åäÿê àðàäà ðàçó-íèéàçû,
Ýþòöððÿì ÿëèìÿ õÿòàáÿíä ñàçû,
Ùÿðäÿí ïîçüóí îëñà äàìàüûì ìÿíèì.
ÝÞÇßËËßÐ
Éåíÿ áó ýöíëÿðè áàéðàì ýöíöäö,
Áöðöíöá éàøûëà, àëà ýþçÿëëÿð.
Êÿëàüàé áàüëàéûá ùÿðÿ áàøûíà,
Òèðìÿ þðòöá ãÿääè-äàëà ýþçÿëëÿð.
166
Îëìàç ñèçèí êèìè ãÿìçÿñè ãàíëàð,
Àëìà éàíàãëûëàð, ãàøû êàìàíëàð,
Ýþçÿë äÿñòÿíèçè ýþðÿí úàâàíëàð
Éÿãèí äöøÿð þçýÿ ùàëà, ýþçÿëëÿð.
Ùóðè-ìÿëÿê îëà áèëìÿç ñèçÿ òàé,
Èøûã àëûð, úàìàëûçäàí ÿðøäÿ àé,
Ãîéóá éîëóíóçäà Ìèðçÿ ùàãã-ñàé,
Äÿéìÿñèí áîéíóçà áåëÿ, ýþçÿëëÿð.
ÄÀÉÀÍÄÛ
Úöìëÿíèí ýöíöíäÿ áèð õîø õàíÿäÿ,
Àáö-àòÿø áèð õàíÿäÿ äàéàíäû.
Ùÿð êÿñ þç éåðèíäÿ òóòìóøäó ãÿðàð,
Àòÿø áóõàð âåðäè, àá äà îéàíäû.
Íàõûøû ýþçÿëäè, ãàìÿòè ÿëèô,
Àá, àòÿø õàíÿñèíäÿ ìöòòÿëèô.
Äÿùàíûíäàí ÷ûõûð áàäè-ìöõàëèô,
Áàúàëàðäàí äóä àñìàñàí äàéàíäû.
Áèð ýþçÿë àü ýåéäè òÿð ÿíäàìûíÿ,
Ìèí íàç èëÿ ÷ûõäû ãÿëÿ áàìèíÿ,
Ýþç éàøûíû òþêäö åøãèí úàìèíÿ,
Øèðèí øÿðáÿò î ìÿúëèñäÿ äîëàíäû.
Ìöõòÿñÿð ñþçöìöí áóäó äóðàüû,
Ùèíääÿí, Ùèíäèñòàíäàí ýÿëèð ñîðàüû,
Ãûðõ èêè áàúàñû, äþðääöð àéàüû,
Õÿééàò Ìèðçÿ ùÿð ýöí îíà ìåùìàíäû1.
__________
1
Òàïìàúà øÿêëèíäÿ äåéèëìèø áó ãîøìàäà øàèð ñàìîâàðû òÿñâèð åòìèøäèð.
167
ÒßÚÍÈÑËßÐ
ÌßÍÈ
Äîããóç ñèííÿ éåòäèì òÿëèá åéëÿäè,
Ñÿô äîëàí ãóðàíäà ñÿíà ñÿí ìÿíè.
Áèð áó ãÿäÿð èìòàùàíà ÷ÿêèðñÿí,
Ãÿäèð Àëëàù, êÿì-êÿì ñûíàñàí ìÿíè.
Íÿ ãàíäûðûì àíëàìàçà ùà ëàëû,
Ñÿððàôûí äÿñòèíäÿ ýþðäöì ùà ëàëû,
Ùàðàìàì ìåéäàíäà ìÿðäèí ùàëàëû,
Èñòÿñÿí áèëÿðñÿí ñÿí àñàí ìÿíè.
Ìèðçÿ ÷ÿòèí áó äöíéàäà êÿì àëû,
Ëåéëö-íàùàð ùÿëÿ äÿðñèí êÿì àëû.
Åé àðèôëÿð, éîõëàð îëñàí êÿìàëû,
Ìÿðäèñÿí ìåéäàíäà ñûíà ñÿí ìÿíè.
ÑßÐÈÍÄÈ
Ñÿùÿð-ñÿùÿð ñàð ãîíóáäó ñÿðäàíà,
Áó åéâàíûí ñÿð êþëýÿñè ñÿðèíäè,
Ñÿééàä, ñàðû áàüëà áàüà ýèðìÿñèí,
Ñÿñ åøèäÿð, ñÿäà ÷ÿêÿð ñÿð èíäè.
Ñÿééàä ñåéð åëÿéèá ñåéäèí áèíàñûí,
Óñòà ÷ÿêèá áó ñàðàéûí áèíàñûí,
Ñöðàùèäÿí ñÿíýèí, ñèíäÿí áèíàñûí,
Ìàëàñû ñèí, êàôäû, þçö ñÿðèíäè.
Õÿééàò Ìèðçÿ, ðÿíýèí îëäó ñàðû, ýÿë,
Ñåéð åëÿìÿ ñÿùðàëàðäà, ñàðû ýÿë,
Ñÿðñÿðè äîëàíìà, áèçÿ ñàðû ýÿë,
Çÿð ìàòàùûí äîñò ñÿäðèíÿ ñÿð èíäè.
168
ÉÀÇÛ ÃßÌ ÌßÍÈ
Áó äöíéàäà éåòèøìÿäèì ìóðàäà,
Éàðàäàí, þëäöðìÿ éàçûüàì ìÿíè,
Ýÿøò åëÿéèá ýÿçÿð îëñàì òàïàðñàí,
Ýÿëÿí ãûøû ãàðà, éàçû ãÿì ìÿíè.
ßðÿíëÿð éîëóíäà ñàáèòÿì ìÿí äÿ,
Îíóí÷óíìó ìÿíè ñàëûáñàí áÿíäÿ,
Âàðìû ìÿíèì êèìè âÿôàëû áÿíäÿ,
Òàïàð éóâàñûíäàí éàçûõàí ìÿíè.
Ìÿí Ìèðçÿéÿì äàüûòäûëàð ãàëàìû,
Áàèñ áóäóð äîñò éîëóíäà ãàëàìû,
Ñàü ÿëèíëÿ àëàð îëñàí ãÿëÿìè,
Íàìÿëÿð öñòöíÿ éàçûá ãàí ìÿíè.
ÁÀÜËÀÄÛÌ
Ìÿí ñÿíèí ÿùäèíÿ âÿôà áàüëàäûì,
Ýþòöðäöì ÿëèìÿ åøã îðàüûíû,
Ìÿí áè÷èá çöëôöíäÿí áàôà áàüëàäûì,
ßçèç òÿáèá, áàõòûí îëñóí ñÿíÿ éàð,
Íÿô åëÿñÿ ãàðà áàüðûì ñÿíÿ éàð,
ßáðèøèìäÿí ëèáàñ òèêäèì ñÿíÿ éàð,
Çÿð ãîôòà öñòöíäöí áÿôà áàüëàäûì.
Ìèðçÿ, èñìèí ùÿðèôèíäÿ âàð àüà,
Þëöì ýöíö åùòèéàúûì âàð àüà,
Áåé íàãèñäèð, éàçà áèëìÿì âàðàüà,
Ãàôó-ðåé ãÿëáèìäÿ âÿôà áàüëàäûì.
169
ÌÖÕßÌÌßÑ
ÝÞÇßË
Àðèô îëàí, áèëèí, ÷ÿêèá, áó ñèíÿìÿ äàüû ýþçÿë,
Áöëáöë êèìè ýÿøò åëÿéèá, äþðä äîëàíûá áàüû ýþçÿë,
Ýþðÿíè úàíäàí åëÿéèð ùöñíöíöí âàðàüû, ýþçÿë,
Õÿñòÿ êè, ùÿëÿ õÿñòÿäèð, þëäöðöðñÿí ñàüû ýþçÿë,
Õóäàì ñÿíè õÿëã åëÿéèá, àøûãëàðà éàüû ýþçÿë.
Ýÿçìèøÿì, ýþðìÿìèøÿì áèð áåëÿ òÿðñà áàëàñû,
Àü öçö øþëÿ âåðèð, íåúÿ äàüëàðûí ëàëàñû,
Õÿñòÿëÿðÿ øÿôà âåðèð ëÿáëÿðèíèí ïèéàëàñû,
Çèíäàíäàí àçàä åëÿéèð, ìÿí êèìè äóñòàüû ýþçÿë.
Éàíàüûíà, ãàáàüûíà, òþêöëöá òåëëÿðè ãÿøÿíý,
Ãþí÷ÿëè áèð áàü÷à êèìè à÷ûëûá ýöëëÿðè ãÿøÿíý,
Äåéÿñÿí ãöäðÿò ãàøûäû, àü íàçèê ÿëëÿðè ãÿøÿíý,
Ìîëëàëàðà ãÿñä åëÿéèð, òóëëàéûá éàøìàüû ýþçÿë.
Ýþçÿë áèð òÿð øàìàìàñàí, ñÿáçÿ, áîñòàí, òàü è÷èíäÿ,
Éÿãèí áèë êè, ôèðãÿòèíäÿ ãîâðóëìóøàì éàü è÷èíäÿ,
Áàùàðûí ýöë-÷è÷ÿê àéû áèð áöëáöëëö áàü è÷èíäÿ,
Ìèðçÿíèí ùÿð ìÿúëèñèíäÿ ñÿí îëàñàí ñàãè ýþçÿë!
170
ÌÈÑÊÈÍ ßËÈ
(1881-?)
ÀËÌÀ, ÀÌÀÍ
Ïöíùàí-ïöíùàí áàõàí ýþçÿë,
Àüûë áàøäàí àëìà àìàí,
Úàíûì îäà éàõàí ýþçÿë,
Ìÿíè äÿðäÿ ñàëìà, àìàí.
Ãóðáàíàì ãÿëÿì ãàøûíà,
Ñèððèíè âåð ñèðäàøûíà,
Äàüëàíìûø ñèíÿì áàøûíà,
Ìöæýàíûìû ÷àëìà àìàí.
Õóá ñàõëà íàìóñ, àðûíû,
Èñòÿðÿì åòèáàðûíû,
Àòûá âÿôàëû éàðûíû,
Ñåéðàüûáû áóëìà àìàí.
Àëûøûðàì áàõ òöñòöìÿ,
Ýÿë àúûãëàíìà öñòöìÿ,
Éàüû úÿëëàä òÿê ãÿñäèìÿ,
Ãÿçÿáëÿíèá äîëìà àìàí.
Ýþðìÿäèì ãàøûí òÿùðèíè,
Äàüûòìà êþíëöì øÿùðèíè,
×ÿêèá ÿüéàðûí ãÿùðèíè,
Äÿðèí ôèêðÿ äàëìà àìàí.
Êèì ñåâìÿç ñÿí êèìè éàðû,
Îëìàéàñàí áèð ýöí ñàéðû,
Ãÿäèðáèëìÿç õàðäàí àéðû
Ãþí÷ÿ ýöëöì, ñîëìà, àìàí.
171
Áèðúÿ êÿëìÿ äàíûø, ñþéëÿ,
Êàìàíûí áàüðûìà òåéëÿ,
Ýåéèí, ñàëëàí, Ìèñêèí èëÿ,
Çàðàôàòäàí ãàëìà, àìàí.
ÉÀÕÀÍÛ ÄÖÉÌßËßÌß
Ýþçÿëëèéèí ìÿí äåéÿðÿì,
Ýÿë éàõàíû äöéìÿëÿìÿ.
Ãàøëàðûíà áàø ÿéÿðÿì,
Áàü÷àíûçäà áèòÿí ýöëäöð,
Ñà÷ëàðûí ñöñÿí ñöíáöëäöð,
À÷ûãëûã éàñàã äåéèëäèð,
Òÿðèôèí âàðäûð ùÿð éàíäà,
Ñþéëÿíèð, äèëäÿ, äàùàíäà,
Íÿ ñàõëàéûðñàí ïöíùàíäà,
Àðàã÷ûíûí éàíà ãîéìà,
Áàüðûìûí áàøûíû îéìà,
Íÿ ëàçûìäûð òèêìÿ äöéìÿ,
Ñÿíñÿí ýþçÿëëÿðèí õàñû,
Ýåéèíèáñÿí òÿð ëèáàñû,
Øàèð åäèð èëòèìàñû
“Êÿðÿì ñÿíÿ íÿëÿð äåìèø,
Î äèë-äîäàüûíû éåìèø”,
Éàõà áÿíäè íåéëÿð ýöìöø,
172
Ýþçÿëëÿð áàü÷àéà ýåäèð,
Ìÿøóãóíóí áàüðûí äèäèð,
Ìèñêèí ßëè õàùèø åäèð,
ÌÖØÒÀÜÀÌ
Ñöç, éåðè, ãàðàýþç ìàðàë,
Ãÿääè äàëà ìÿí ìöøòàüàì,
Øÿêÿðäÿí øèðèí ñþç ìàðàë,
Ëÿáè áàëà ìÿí ìöøòàüàì.
Åøãèí ñåâäàñû áàøûíäà,
Àøèãÿì ãîúà éàøûìäà,
Ýåéèíèá ñàëëàí ãàðøûìäà,
Éàøûë, àëà ìÿí ìöøòàüàì.
ßùäèíè éåðèíÿ éåòèð,
Ìÿòëÿáèíè áèðúÿ áèòèð,
Íàçèê ÿëëÿðèíëÿ ýÿòèð,
Âåð ïèéàëà, ìÿí ìöøòàüàì.
Ýÿë ýþçöíö ñöçÿ-ñöçÿ,
Äÿðäèìè éåòèðìÿ éöçÿ,
Õîø íþâðàüà, ëàëà öçÿ,
Ýöë úÿìàëà ìÿí ìöøòàüàì.
Ãàëõ ùàâàëàí òÿðëàí êèìè,
Ìÿí áîéëàíûì ùåéðàí êèìè,
Äÿðääÿí ãàíàí Ëîüìàí êèìè,
Î êàìàëà ìÿí ìöøòàüàì.
Ùÿð âàõò åéëÿ äîñòóíó éàä,
Ìÿëóë êþíëöìö åéëÿ øàä,
Áóðàõìàç àùóíó ñÿééàä,
Ñÿí ìàðàëà ìÿí ìöøòàüàì.
173
Èëãàðûíà åéëÿ âÿôà,
Éîëóíäà ÷ÿêìèøÿì úÿôà,
Ùÿìäÿì îëàã, ñöðÿê ñÿôà,
Ýöìðàù ùàëà ìÿí ìöøòàüàì.
Êþíöë ìàèë àé ãàáàüà,
Àüëûì àëàí ýöë éàíàüà,
Çÿíÿõäàíà, àü áóõàüà,
Õÿääö-õàëà ìÿí ìöøòàüàì.
Åøãèí ýþëöíÿ äîëàíäà,
ßùäèíÿ äîüðó ãàëàíäà,
Ìèñêèí ßëèíè ñàëàíäà,
Ãèéëö-ãàëà ìÿí ìöøòàüàì.
ÁßÍÞÂØß
Ìÿí ñÿíÿ òÿðèô äåéÿðÿì,
Áèð íå÷ÿ õàíà, Áÿíþâøÿ.
Ýþçÿëëèéèíè þéÿðÿì,
Ýåäÿð ùÿð éàíà, Áÿíþâøÿ.
Ãàøëàðûí áÿíçÿéèð éàéà,
Ñÿíñÿí ýþçÿë, àüúà ìàéà,
Ýÿë ýåäÿê áèçèì ñàðàéà,
Áàõ êÿðÿìêàíà, Áÿíþâøÿ.
Êþêñöí äàüäà ãàðà áÿíçÿð,
Òóðóíúëàðûí íàðà áÿíçÿð,
Ñÿíè ãóúàí ñàðà áÿíçÿð,
Ñûüûí òÿðëàíà, Áÿíþâøÿ.
Úàí ýþðìÿäèì ñÿí ùÿâÿñäÿ,
Äåéèá ýöëöðñÿí àùÿñòÿ,
Äÿðäèíäÿí îëìóøàì õÿñòÿ,
Éåòèð äÿðìàíà, Áÿíþâøÿ.
174
Äÿð ýÿòèð äÿñòÿ íÿðýèçè,
Ñàíú òåëèí öñòÿ íÿðýèçè,
Áàüûøëà äîñòà íÿðýèçè,
Ìÿðäè-ìÿðäàíà, Áÿíþâøÿ.
Ìèñêèíè ñàëìà àéàüà,
Áîéóì áîéóíà ñàäàüà,
Ãÿáóë ãûëñàì ñÿí ÷ûðàüà,
Îëëàì ïÿðâàíà, Áÿíþâøÿ.
ÃÓÐÁÀÍ ÎËÓÌ
Èøâÿ ñàòàí âÿôàëû éàð,
Ýöë íþâðàüà ãóðáàí îëóì.
Àøèãèíÿ úÿôàëû éàð,
Àü áóõàüà ãóðáàí îëóì.
Ùÿðäÿí-ùÿðäÿí áàõûá ýöëÿí,
Äîñòóíóí äÿðäèíè áèëÿí,
Ýÿðäÿí öñòöíÿ òþêöëÿí
Çöëôè-òàüà ãóðáàí îëóì.
Îðòàã îëìà äÿðäö-ãÿìÿ,
Áàøëàéàã ñþùáÿòÿ, äÿìÿ,
Ýþðöíöð áèð úöò òÿð ìÿìÿ,
Ãîéíó áàüà ãóðáàí îëóì.
Ùÿñðÿò ÷ÿêÿíèíè àðà,
Øàíà àë òåëèíè äàðà,
Ãàøëàðû íÿ ÿúÿá ãàðà
Öçö àüà ãóðáàí îëóì.
Ìÿùÿááÿò éàüûð ýþçöíäÿí,
Øÿêÿð òþêöëöð ñþçöíäÿí,
Ýÿë ñàëìà ìÿíè þçöíäÿí
Ñÿí èðàüà, ãóðáàí îëóì.
175
Ñÿíñÿí ÿúÿá ýþçÿë èíñàí,
Ãîéìà ýåäÿ èëãàð, èìàí,
Øÿùäè-çÿáàí, øèðèí äàùàí,
Áàë äîäàüà ãóðáàí îëóì.
Þçö ñöñÿí, ñà÷û ñöíáöë,
Ìèñêèí âåðèá ñÿíÿ êþíöë,
Ýþçÿë úÿìàëû ãûçûëýöë,
Àü éàíàüà ãóðáàí îëóì.
ÇÖËÔÖ
Íàç åëÿéÿí íàçëû äèëáÿð,
Òþê ýÿðäàíà ñèéàù çöëôö.
Ãóìðó òÿê àâàçëû äèëáÿð,
Ñàëëà éàíà ñèéàù çöëôö.
Ñèíÿì öñòöíö äàüëàìà,
Äîñòóíóí éîëóí áàüëàìà,
Úÿëëàä òÿê éàüû ñàõëàìà,
Øèðèí úàíà ñèéàù çöëôö.
Öíöì àñèìàíà ÷àòûð,
Ìöæýàíûí ñèíÿìÿ áàòûð,
Ýþð íÿ ãÿäÿð ýþçÿë òóòóð,
Ýöìöø òàíà ñèéàù çöëôö.
Ñÿí îë ÿùâàëûì ñîðóøàí,
Éàíàüûíäà äÿíÿ íèøàí
Ýÿòèðìÿ, ãûëûá ïÿðèøàí,
Äàä àìàíà ñèéàù çöëôö.
Ñÿíèí òÿêè ñîíà òåëè,
Êàôÿð ýþðñÿ äèíÿ ýÿëè,
Âÿñô åëÿéèð Ìèñêèí ßëè,
Éàíà-éàíà ñèéàù çöëôö.
176
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÝßËÌßÄÈÍ
Òöêÿòäèí ñÿáðèìè ãàëìàäû òàãÿò,
Âÿäÿ âåðèá íèéÿ áèçÿ ýÿëìÿäèí?
Èë êå÷äè, àé êå÷äè, äàð îëäó îâãàò,
Áàðû áèðúÿ ñþùáÿò-ñàçà ýÿëìÿäèí.
Ùÿðàìû ýþçëÿðè, äîëó ïèéàëà,
Ãîðõóðàì áàøûìû áÿëàéà ñàëà,
Àòÿøèíÿ éàíûá åéëÿðÿì íàëà,
Áó ñèíÿìäÿ éàíàí ýþçÿ ýÿëìÿäèí.
Äîëàíäûì ÷þëëÿðäÿ, ýÿçäèì ñÿùðàäà,
Ýÿëìÿäèí èíñàôà, éåòìÿäèí äàäà,
Ñÿí àòëûñàí, ìÿí ãàëìûøàì ïèéàäà,
Ùåé ýÿçäèí ñàðïëàðäà, äöçÿ ýÿëìÿäèí.
Ùÿñðÿò ãîéìà ìÿíè ýöëýÿç éàíàüà,
Î áöëëóð áóõàüà, ãàéìàã äîäàüà,
Ñàëëàíà-ñàëëàíà áèçèì îòàüà,
Íÿ îëäó áèëìÿäèì öçÿ ýÿëìÿäèí.
Íÿ ìöääÿòäèð ìÿí áóðàäà ãàëìûøàì.
Ñöçýöí ýþçëÿðèíÿ ìöøòàã îëìóøàì.
Ôÿðàüûíäàí ñàðàëìûøàì, ñîëìóøàì.
Áèð éåðäÿ îòóðóá ñþçÿ ýÿëìÿäèí.
Èíñàô åäèá áàðûøìàäûí áèç èëÿ,
Áèð øèðèí äèë èëÿ, øèðèí ñþç èëÿ,
À÷ûã ãàáàã èëÿ, ýöëÿð öç èëÿ,
Ãàø-ýþçöíö ñöçÿ-ñöçÿ ýÿëìÿäèí.
Ìèñêèíÿì, åéëÿðÿì àé èëÿ ôÿðéàä,
Èòèðèá àùóìó îëìóøàì ñÿééàä.
Ãûëìàäûí äîñòóíó ìþùíÿòäÿí àçàä,
Ñöðìÿ ÷ÿêèá ãàðà ýþçÿ, ýÿëìÿäèí.
177
ÑßÙÐÀÉÀ
Éàç îëàíäà ñóëàð äàøàð, éîëëàíàð,
Êþíöë ãàëõàð, ýþç äîëàíàð ñÿùðàéà.
Àøûã îëàí ìÿøóãóíà áîéëàíàð,
Éàðÿá, ùà÷àí ýÿëÿð áèçèì îäàéà.
Êþíöë òÿëàøäàäûð, ýþç èíòèçàðäà,
Ùå÷ áèð èíñàô, ìöðâÿò ãàëìàäû éàðäà.
Àõòàðñàì òàïàðàì áÿñ îíó ùàðäà?
Î äà äöøöá ìÿíèì êèìè áÿëàéà.
Ìÿí èñòÿðÿì àðòûã ñÿíè áó úàíäàí,
Ñàíàñàí à÷ûëûá áöëáöëö-õÿíäàí,
Èíòèçàð ýþçëÿðèì ÿë ÷ÿêìèð îíäàí,
Ñàëûáäûð ñÿðèìè éàìàí ñåâäàéà.
Î äàüëàðûí áàøû ãàðëû-äóìàíëû,
Ýþçÿëëÿð è÷èíäÿ ñÿí àäëû-ñàíëû
Þëäöðñÿí àøèãè îëàðñàí ãàíëû,
ßëèíäÿí àùëàðûì ÷ûõàð ñÿìàéà.
Áèð øèðèí äèëëèñÿí, ëÿáëÿðè áàëëû,
Ñèíÿñè äöéìÿëè, éöç ãîøà õàëëû,
Öìèäâàð îëìàñàí ßëè Çåéíàëëû1
Çÿùìÿòèí àðàäà ùå÷ ýåòìÿç çàéà.
ÄÀÍÛØÀÃ ÑßÍËß
Àë-ÿëâàí ýåéèíèá äóðàí ãàðà ýþç,
Ýÿë-ýÿë, ýþçÿë, äåéèá äàíûøàã ñÿíëÿ.
Îõóíó ñèíÿìÿ âóðàí ãàðàýþç,
__________
1
Çåéíàëëû Ìèñêèí ßëèíèí ôàìèëèéàñûäûð.
178
Áàüäà úÿù-úÿù âóðàí øåéäà áöëáöëÿì,
ßëèíäÿ òóòäóüóí ñöñÿí-ñöíáöëÿì,
Ãûéìà ùÿñðÿòèíäÿí ìÿí éàçûã þëÿì,
Éîëóíäà ÷ÿêìèøÿì ìÿí õåéëè úÿôà,
Àíúàã ñöðìÿìèøÿì áèð çþâãè-ñÿôà,
Óíóòìà èëãàðû, äóð ýÿë èíñàôà,
Òöêÿíèáäèð ñÿáðèì ñåë êèìè äàøûð,
À÷ûá ãîëëàðûíû áîéíóìäàí àøûð,
Úàìàëûí ýþðÿíäÿ àüûëûì ÷àøûð,
Î úÿëëàä ýþçëÿðèí Ìèñêèíÿ éàüû,
Ìÿíäÿí ÿñèðýÿìÿ ãàéìàã äîäàüû,
Ãûçûëýöë ìþâñöìö, éàç, ñàáàù÷àüû,
ÝÞÐßÉÄÈÌ
Ùÿñðÿòèí ÷ÿêèðÿì ñÿðâè áîéëóíóí
Ãîéíóíäàêû áèð úöò íàðû ýþðÿéäèì.
Ãóë îëìàã øÿðÿôäèð áåëÿ ýþçÿëÿ,
Äàíëàéûá äþéÿðäè, áàðû ýþðÿéäèì.
Ãàøãàáàüû à÷ûã, öçöíÿ ýöëÿ,
Èøàðÿ åéëÿñÿí, äÿðäèíè áèëÿ,
Ìöøòÿðèéÿì ìÿí äÿ î ñèéàù òåëÿ,
À÷ûëàéäû òåç áàçàðû ýþðÿéäèì.
Àé áèìöðâÿò, íàèíñàôñàí, áèâÿôà,
Êå÷èðìÿäèê äþâðàí, ñöðìÿäèê ñÿôà,
Àøûüà åéëÿäèí úþéð èëÿ úÿôà,
Î çöëì åäÿí ñèòÿìêàðû ýþðÿéäèì.
179
Ýþçÿëëÿð è÷èíäÿ òàâàðñàí òàâàð,
Ýþçöì éîëóíäàäûð, çàëûì áàõòàâàð,
Ùÿìèøÿ êå÷ÿéäè ýöíöí íîâáàùàð,
Íÿ çèìèñòàí, íÿ äÿ ãàðû ýþðÿéäèì.
Ñåéðàãûáà ýþðöíìÿ ñÿí ìÿáàäà,
ßëèíäÿí ýÿëìèøÿì éàõûí äèëäàäà,
Àðàìûçû ùÿð êÿñ âóðñà äöíéàäà,
Úÿçàëàíàí ýöíàùêàðû ýþðÿéäèì.
Ñÿíèíëÿ ñöðÿéäèì áèð ýþçÿë ùÿéàò,
Ëÿùúÿñè øèðèíñÿí, àé äèëè íàáàò,
Ãÿôëÿò éóõóñóíäàí ñÿí ìÿíè îéàò,
Ýþç à÷àíäà ìÿí î éàðû ýþðÿéäèì.
Ñÿùÿðäÿí ñàëëàíûá ýÿë áèçÿ ñàðû,
Ìöðâÿò ãûë äîñòóíó óíóòìà áàðû,
Ìèñêèíèí ìÿøóãó áèð ãîúà ãàðû,
Ùàçûð åäÿ øàì, íàùàðû ýþðÿéäèì.
ÝÞÐÌÖØßÌ
Ýþçÿë, ñÿíèí ùÿñðÿòèíè ÷ÿêèðÿì,
Öçöíÿ òþêöëÿí òåëè ýþðìöøÿì.
Áèð áóñÿ ëöòô åäèá, åéëÿñÿí êÿðÿì,
Çÿíÿõäàíäà ãîøà õàëû ýþðìöøÿì.
À÷ûããàáàãëûñàí ùÿìèøÿ õÿíäàí,
Äèëèì äîëàøûáäûð, èíúèìÿ ìÿíäÿí,
Éàðàëûéàì, áèð îõ äÿéèáäè ñÿíäÿí,
Àðàëûãäà ôèòíÿ, ôåëè ýþðìöøÿì.
Èòèðìÿç ÿñëèíè éÿãèí ãûçûë ýöë,
Ãàìÿòè äöçýöíñÿí, àé ñà÷û ñöíáöë,
Ñàõëàñàí éàíûíäà ìÿí îëàðàì ãóë,
Ãàïûíûçà ýåäÿí éîëó ýþðìöøÿì.
180
Òàðû éàðàäûáäû õîø ýöíäÿ ñÿíè,
Äèâàíÿ åéëÿðñÿí öçöí ýþðÿíè,
Îäóíà éàíäûðìà áó éàçûã ìÿíè,
Áàü÷àäà à÷ûëàí ýöëö ýþðìöøÿì.
Áàõûðñàí Ìèñêèíÿ éåíÿ ãûéãàúû,
Îëìóøàì öçöíäÿ õàëûí ìþùòàúû,
Îâëàéàíäà ãóáà ãàçû, òóðàúû,
Ñîíàëàð ìÿñêÿíè, ýþëö ýþðìöøÿì.
ÒÀÉËÛ-ÒÀÉÛÍÛ
Ýþçÿëëÿð ùöñíöíÿ àøèã îëàíëàð,
Öç ñöðòìÿê èñòÿðëÿð õàêè-ïàéûíà.
Ìÿùÿááÿò éåòèðÿð ùÿð çàìàí îíà,
Èñòÿìÿç ãàìÿòè ýþçäÿí éàéûíà.
Äèíäèðÿíäÿ øèðèí-øèðèí äàíûøà,
Ùÿðäÿí êöñÿ, ùÿðäÿí ýÿëÿ áàðûøà.
Àøíà îëà ùÿð èøèíÿ àëûøà,
Õîøáàõòëûãäû äöøÿ òàéëû-òàéûíà,
Ãàøãàáàüû à÷ûã, éàíàã ýöë îëà,
Àü öçÿ òþêöëÿí ãàðà òåë îëà.
Áèð ñöðàùû áîéëó, íàçèê áåë îëà,
Ñóðÿòè áÿíçÿéÿ áàéðàì àéûíà.
Ùÿð êÿñ êè, äöíéàäà åäÿ àðûçû,
Éàðàäàí éåòèðÿ áèð áåëÿ ãûçû,
Áèð ýþçÿë ìÿúëèñäÿ ýåéÿ ãûðìûçû,
Ìèñêèí ãîíàã îëà Ïàïîâ ÷àéûíà.
ÝÖÍÄÖÇ
Áèð áèâÿôà éàðûí ïÿðâàíÿñèéÿì,
Äîëàííàì øàìûíà ýåúÿ âÿ ýöíäöç.
Áåëÿ ýþçÿëëÿðèí äèâàíÿñèéÿì,
Çöëôëÿðè ÷èíáÿ÷èí, ãÿääö-äàëû äöç.
181
Ìöæýàí îõóí áèçÿ ñàðû àòàíäà,
Àøûüà íàç åäèá, ãÿìçÿ ñàòàíäà,
Óçóí ýåúÿëÿðè éàëãûç éàòàíäà,
Éàíûá ùèúðàíûíà ãîâðóëóðóã áèç.
Ñûçûëäàð áÿäÿíèì àéàãäàí áàøà,
Ñÿí ùàðà, ìÿí ùàðà, äåéèðäèí ùàøà,
Éàëâàðäûì, éàïûøäûì î ãÿëáè äàøà,
Íÿ éàõøû, íÿ éàìàí, äåìÿäè áèð ñþç.
Ìÿøóã èñÿí àøèãèíäÿí óñàíìà,
Ñÿí äÿ ìÿíèì êèìè àòÿøÿ éàíìà,
Öçöëöðÿì äàëäàëàðäà äàéàíìà,
Ñîëàð áÿíþâøÿëÿð, ñàðàëàð íÿðýèç.
Ýþçÿëëèêäÿ ñÿíè òÿðëàí ñàíûðàì,
Ýöíäöç àëûøûðàì, ýåúÿ éàíûðàì,
Ìèñêèíÿì úàíûìäàí ìÿí óñàíûðàì,
Ñààòûì èë êå÷èð, úàíàíûì, ñÿíñèç.
ÎËÌÀÑÛÍ
Ýÿë, éîëäàø, ÷àëûøàã, åéëÿéÿê áèðëèê,
Àðàäà õÿíäÿê-ãàú äàùà îëìàñûí.
Ñÿí éîõñóë, ìÿí ìóçäóð, éàðàäàã áèðëèê,
Àðàìûçà ùàìïà ýÿëèá äîëìàñûí.
Êèìèìèç ÿêèí÷è, êèìèìèç ìàëäàð,
Ùÿð êÿñèí ÿëèíäÿ íÿ ñÿíÿòè âàð,
Ãîéàã îðòàëûüà, îëàã áÿðàáÿð,
Êèìñÿ êîëëåêòèâäÿí êÿíàð ãàëìàñûí.
Òðàêòîð ñÿñëÿíñèí, éåðëÿð ñþêöëñöí,
Éàðûø áàüëàíûëñûí, ÿìÿê ÷ÿêèëñèí,
Ïàìáûãëàð äÿðèëñèí, áóüäà áè÷èëñèí.
Áîñòàíëàð, áàü÷àëàð áàòûá ñîëìàñûí.
182
×àëûíñûí ñàçëàðäà áèðëèê ùàâàñû,
Áöðöñöí ùÿð éàíû êîëõîç îâàñû,
Ó÷ñóí ùàìïàëàðûí áàéãóø éóâàñû,
Áèð äÿ ìÿçëóìëàðû áÿíäÿ ñàëìàñûí.
ßëèíèí äèëèíäÿ ùÿð âàõò ÿçáÿðè,
Õîø ýöíäÿéÿì êîëõîç îëàíäàí áÿðè,
Éåíèëèê ÷óüëàéûá áèçèì åëëÿðè,
Ìöìêöíìö êå÷ìèøÿ çÿðáÿ ÷àëìàñûí.
ÄÀÜ ÌÀÐÀËÛ
Íàäèäÿ àøèãÿì î ìàù úàìàëà,
Àüëûìû àïàðûá áèð äàü ìàðàëû.
Ùàéûñòàí ýþçÿëè áèð îõ àòûáäûð,
Ñèíÿì îíäàí ÷àëû-÷àðïàç éàðàëû.
Öíëÿéèðÿì, öíöì áèð éàíà ÷àòìàç,
Âÿôàëû éàð ìÿíÿ àøíàëûã ãàòìàç.
Îíó ýþðÿí êÿñëÿð ýåúÿëÿð éàòìàç,
Êþêñöíö þòöðÿð, ñîëàð, ñàðàëû.
ßòðàôûíäà íå÷ÿ úàíëàð äîëàíûð,
Ýþðÿíëÿðèí úàíû îäà ãàëàíûð,
Åë éûüûëûá, äåéÿí áîñòàí òàëàíûð,
Äåäèì áó åâ éûõàí ýþðÿí ùàðàëû?
Éàðàäàí éàðàäûá ùÿð êÿñäÿí ÿçÿë,
Ãîøàñàí ùöñíöíÿ ìöõÿììÿñ, ãÿçÿë,
Àðàðàò òÿðëàíû, ýþçÿëäèð ýþçÿë,
ßñëèíè áèëñÿíèç Êàðâàíñàðàëû.
Ãûçûë ýöëö äÿñòÿ-äÿñòÿ äÿðÿéäèì,
Äÿðèá þç ÿëèìëÿ äîñòà âåðÿéäèì,
Þëìÿéÿéäèì, áèðúÿ éàðû ýþðÿéäèì,
Ìèñêèí ßëè îíà òÿðÿô âàðàëû.
183
ÝÞÇßË
Äåéèðÿì âÿñôèíè, èíúèìÿ ìÿíäÿí
Ýþçëÿðèí áÿíçÿéèð úåéðàíà, ýþçÿë.
Ùàëûíû áèëèðÿì, ãîðõóðàì ñÿíäÿí.
Øèêàéÿò åéëÿðÿì äèâàíà, ýþçÿë.
Ìÿí ñÿíè ñåâèðÿì, àé òÿðëàí õàíûì,
Èçí âåð, îäóíà àëûøûá-éàíûì
Èíúèìÿ ñþçöìäÿí, ñÿí ìÿíèì úàíûì,
Äîëàíûì áàøûíà ïÿðâàíà, ýþçÿë.
Úÿìàëûí áÿíçÿòäèì ýþéäÿêè Àéà,
Ýþðöíäö ýþçöìÿ áèð àüúà ìàéà.
Çöëôöíäÿí öñòöìÿ ùå÷ äöøìöð ñàéà,
Äàëûíúà ýÿçèðÿì ùÿð éàíà, ýþçÿë.
Úàí èñòÿñÿí áó ìåéäàíäà äóðìóøàì,
Ãÿì îõóíó ìÿí ñèíÿìÿ âóðìóøàì,
×ÿðõ àëòûíäà ÷îõ ýþçÿëëÿð ýþðìöøÿì,
Ýÿëìÿéèáäèð òàéûí úàùàíà, ýþçÿë.
Ìèñêèí áèð êèìñÿéÿì ãÿëáè øèêÿñòÿ,
Ùå÷ ýþçÿë ýþðìÿäèì ìÿí ñÿí ùÿâÿñäÿ,
Íÿ îëà ÷ûõàñàí ìÿíèìëÿ ýÿøòÿ,
Òÿðèôèí åéëÿðÿì Ñàëéàíà, ýþçÿë.
ÄÅÉÈØÌß
À ø û ã Ù ö ñ å é í:
Ýþçÿëëÿðäÿ âàðäûð ãàéäà,
Ãîé éàõàñûí äöéìÿëÿñèí.
Íÿëÿð ýþðäöì ìèíà áîéäà,
184
Ì è ñ ê è í ß ë è:
Úàíûíäà àòÿøè ÷îõäó,
Íèéÿ éàõà äöéìÿëÿñèí?
Îíà êè, áèð ãîðóã éîõäó,
Ýþçÿëëèêäÿ ìèñëè éîõäó,
Ãàø îéíàòäû, îüðóí áàõäû,
Àøûüû éàíäûðäû, éàõäû,
Ñþçöí àüûð ýÿëèð áèçÿ,
Äöåëÿ ÷ûõàðàì äöçÿ,
Ñîéóã äÿìèð ãàðà, áóçà,
Ýþçÿëëèéè ùÿääÿí àøûð,
Äèíÿíäÿ äèëèì äîëàøûð,
Ýþçöì ýþðöð, àüëûì ÷àøûð,
Î íÿ àüûëäûð êè, ÷àøûð,
Ýþðÿíäÿ ýþçöí ãàìàøûð.
Áàüëû ýÿçìÿê íÿ éàðàøûð,
Òÿðèô åäèð åë, îáàëàð,
Äöøÿð öñòÿ ÷îõ äàâàëàð,
185
ßñèð êöëÿêëè ùàâàëàð,
Ýþçÿëëÿðèí ñàéû ÷îõäóð,
Íàð ìÿìÿëÿð óúó îõäóð.
Ñÿíäÿ êè, ùå÷ éðóù éîõäóð,
À ø û ã Ù ö ñ å í:
Äöéìÿñèíè äöçöá éàíà,
Áàüðûìû äþíäÿðäè ãàíà,
Ãÿñä åëÿéèð øèðèí úàíà,
Ýÿë äàíûøìà áåëÿ ùÿäÿð,
Öðÿéèìäÿ îëàð êÿäÿð,
Áó ýþçÿëëèê äóðìàç ýåäÿð,
Áàü÷àëàðäà áèòÿí áèð ýöë,
Áàüûíäà îõóéóð áöëáöë.
Àëà ýþçëö, ñà÷û ñöíáöë,
Þçöíö ÷ÿêèáñÿí äàüà,
Äöøöáñÿí äîñòäàí èðàüà,
Ýþçÿëëèéÿ éîõ ãàäàüà,
186
Áÿíþâøÿëÿð áîéíóí ÿéÿð,
Ùöñåéí äÿ ýþçÿëè þéÿð,
Áÿäíÿçÿðèí ýþçö äÿéÿð,
Ìèñêèí äÿ ÷ÿêÿð äàâàëàð,
Éûüûëàð åëëÿð, îáàëàð,
Ãîéñàí ýþðÿ áèíàâàëàð,
187
ÀØÛÃ ÌÈÐÇß
(1888-1944)
ÁÀÊÛ
Òÿðèôèíè ãîé ñþéëÿñèí
Ìÿíèì ñàçûì-ñþçöì, Áàêû!
Íÿ ýþçÿëäèð áó úÿëàëûí,
Úàíûì Áàêû, ýþçöì Áàêû!
Ùåéðàíàì íåôò áóëàüûíà,
Íóð ñà÷àí àü ÷ûðàüûíà,
Áÿíçÿð Øÿðãèí ìàéàüûíà
×èë÷ûðàãëû áèçèì Áàêû!
Ýþçÿëëÿðè äÿñòÿ-äÿñòÿ,
Ýÿëñÿ, øÿôà òàïàð õÿñòÿ,
Ãàíàä âåð, ãîé Õÿçÿð öñòÿ
Ïÿðâàçëàíûì, ñöçöì, Áàêû!
Áó áàüëàðûí áàüáàíû âàð,
Ìèí ýþçÿëëèê íèøàíû âàð,
×ûðàã êèìè àü øàíû âàð,
Î áàüëàðäà ýÿçèì, Áàêû!
Ìÿðäÿêàíûí ãóìó íàðûí,
Áèð ãàëõàíäûð ãàéàëàðûí,
Äèëÿ ýÿëñèí ñÿíèí òàðûí,
Ìÿíèì òåëëè ñàçûì, Áàêû!
Ñÿí Ìèðçÿíèí öðÿéèñÿí,
Åøãè, ðóùó, äèëÿéèñÿí,
Âÿòÿíèí ýþç áÿáÿéèñÿí,
Äàñòàíûíû éàçûì, Áàêû!
188
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÝÞÇßËËßÐ
Éåíÿ áó ýöíëÿðè áàéðàì ýöíöäöð,
Áöðöíöá éàøûëà, àëà ýþçÿëëÿð.
Êÿëàüàé áàüëàéûá ùÿðÿ áàøûíà,
Òèðìÿ þðòöá ãÿääè äàëà ýþçÿëëÿð.
Îëìàç ñèçèí êèìè ãÿìçÿñè ãàíëàð,
Àëìà éàíàãëûëàð, ãàøû êàìàíëàð,
Ýþçÿë äÿñòÿìèçè ýþðÿí úàâàíëàð,
Éÿãèí äöøÿð þçýÿ ùàëà, ýþçÿëëÿð.
Ùóðè, ìÿëÿê îëà áèëìÿç ñèçÿ òàé,
Èøûã àëûð úàìàëûçäàí ÿðøäÿ àé,
Ãîéóá éîëóíóçäà Ìèðçÿ ùàããû-ñàé,
Äÿéìÿñèí áîéóçà áÿëà, ýþçÿëëÿð.
ÉÓÐÄÓÌ
Ãàôãàçûí ãîéíóíäà, Õÿçÿð áîéóíäà,
Óçàíûá ýåäèðñÿí, ÷è÷ÿêëè éóðäóì.
Ìèí úàí äÿðìàíû âàð Êöðöí ñóéóíäà,
Òàõûëëû, ïàìáûãëû, ÷þðÿêëè éóðäóì.
Ìóüàíûí, Øèðâàíûí ñÿðâÿòè ñîíñóç,
Ýþçÿë Ãàðàáàüûí øþùðÿòè ñîíñóç,
Áàêûíûí, Øÿêèíèí íåìÿòè ñîíñóç,
Åé ìÿíèì ÿìÿëëè, äèëÿêëè éóðäóì.
Áèð éàíäà Ñàâàëàí, áèð éàíäà Ãîøãàð,
Àü þðïÿê êèìèäèð áàøûíäàêû ãàð,
Ãûç êèìè Ýþéýþëöí, Ìàðàëýþëöí âàð,
ßéíè çÿð-çèáàëû, èïÿêëè éóðäóì.
189
Ãàðà íåôòèí éåð àëòûíäà úÿìëÿíèð,
Îíóí ùàðàéûíà éåò, Àçÿðáàéúàí!
Î çöëìÿòäÿí îíó àçàä åòýèëÿí,
Ôÿðùàä òÿê äàüëàðû àò, Àçÿðáàéúàí!
Äîüìà òîðïàüûìûí ãàðà äÿðéàñû,
Éåð àëòûíäàí ýÿëèð ôÿðéàäëà ñÿñè,
Ùÿðäÿí áóðóãëàðûí ôàíòàí âóðìàñû
Ýþéÿ ãàëõûð éåääè ãàò, Àçÿðáàéúàí!
Áèç ñåâèðèê ñÿíè, ãàðà ýþçÿëñÿí,
Òÿééàðÿ ãàëäûðàð, ýþéëÿð áÿçÿðñÿí,
Äöøìàíëàðûí áàñûá áàüðûí ÿçÿðñÿí,
Îíëàðäàí èðÿëè þò, Àçÿðáàéúàí!
Áàüáàí åëëèê, áàü÷à åëëèê, áàü åëëèê,
Ïàìáûã åëëèê, áîñòàí åëëèê, òàü åëëèê,
Íþéöò åëëèê, áåíçèí åëëèê, éàü åëëèê,
×àëûø êîììóíèçìÿ ÷àò, Àçÿðáàéúàí!
Øÿùÿðëÿðäÿ óëäóç êèìè ñàéðûøàí,
Ñÿíèí èøûüûíäûð ùÿð éàíà äöøÿí,
Ìèðçÿ äåéèð, ýþçöì îëóáäóð ðþâøÿí,
Ìÿíè íÿçÿðèíäÿ òóò, Àçÿðáàéúàí!
ÑßÍ Äß ÝÖË
Àçàä êþíëöì, áÿõòèéàðñàí äöíéàäà,
Ýþçÿë âàõòäûð åëëÿð ýöëöð, ñÿí äÿ ýöë.
Áàùàðäûð, ùÿð òÿðÿô ýöëäöð, ÷è÷ÿêäèð,
Áÿðÿêÿòëè ÷þëëÿð ýöëöð, ñÿí äÿ ýöë.
Áàõ áó éåðèí áàùàðûíà, éàçûíà,
Íóðäàí øþëÿ äöøöð äöíéà öçöíÿ,
190
Ãûç-ýÿëèíëÿð ñûüàë âåðèð þçöíÿ,
Äàðàäûãúà òåëëÿð ýöëöð, ñÿí äÿ ýöë.
Þëêÿì çöëì è÷èíäÿ áîüóëàí çàìàí,
Îêòéàáð îëäó äÿðäëÿðÿ äÿðìàí,
Èíäè ýþçÿë ÷àüäûð, ýþçÿë áèð äþâðàí,
Áÿíþâøÿëÿð, ýöëëÿð ýöëöð, ñÿí äÿ ýöë.
Ýöíÿøäÿí íóð éàéûëäûãúà ùÿð éàíà,
Áèçÿ ýÿëèð äÿðäè îëàí äÿðìàíà,
Áèçèìäèð áó äöíéà, éåíè çàìàíà,
Îáà ýöëöð, åëëÿð ýöëöð, ñÿí äÿ ýöë.
ÁÈÇß
Íèçàìè Ýÿíúÿâèéÿ
Äèíäèðñÿí, äèë à÷àð éåðèí òîðïàüû,
Î çàìàíäàí ñþéëÿð àøèêàð áèçÿ,
Õàíëàðûí ãÿùðèíäÿí, áÿéëÿð úÿáðèíäÿí,
Îëóáìóø áó ýåíèø äöíéà äàð áèçÿ.
Î áþéöê Íèçàìè, î äàùè óñòàä,
Ãîéäó áó äöíéàäà þëìÿéÿí áèð àä,
Íÿ ýþçÿë ÿñÿðëÿð åéëÿéèá èúàä,
Ãàëûáäûð ñþçëÿðè éàäèýàð áèçÿ.
“Èñêÿíäÿðíàìÿ”ñè, “Éåääè ýþçÿë”è
“Ëåéëè-Ìÿúíóí” éàçûá äàäëû, ìÿçÿëè,
Ãûçûëäàí ãèéìÿòëè øåðè, ãÿçÿëè,
Áÿõø åäèá ñÿíÿòèí ùÿð íÿ âàð áèçÿ.
Áèçèì øàèðëÿðèí óëó áàáàñû,
Íèçàìèäèð ýþçÿë øåèð óñòàñû,
Àëÿìÿ éàéûëûá ñÿñè-ñÿäàñû,
Åøèäÿíëÿð äåéèð áÿõòèéàð áèçÿ.
191
Ìèðçÿíèí ñàçûíûí èíúÿ òåëèíäÿ,
Ñþéëÿð ñþçöí áöòöí ñîâåò åëèíäÿ,
Ñÿí ìÿêòÿáëèëÿðèí ÿçáÿð äèëèíäÿ,
Îëóáñàí áó ýöí áèð ìöàñèð áèçÿ.
ÀÉ ÒßÍÁßË
Õÿéàëûí éóõóäà, ýþçöí éàòìàãäà,
Áèð éåìÿê-è÷ìÿêäèð äÿðäèí, à òÿíáÿë!
×àëûøìàã àäûíû åøèäÿí êèìè,
Çÿùìÿòè áèð èëàí ýþðäöí, à òÿíáÿë!
ßëèíÿ íÿ êå÷ñÿ ùàâàäàí óääóí,
Ñàáàùêû ýöíöíö éàääàí óíóòäóí,
Íÿ áèð ÿìÿê ÷ÿêäèí, íÿ áèð èø òóòäóí,
Ãàéäûíà ãàëìàäûí éóðäóí, à òÿíáÿë!
Ñÿôèë ýÿçäèí, ÷àëûøìàäûí áèð ïàðà,
Äåäèí, òÿâÿêêöëëÿð åëÿéÿð ÷àðà,
Åùòèéàú ÷îõàëûá, äöøÿíäÿ äàðà,
Éåòÿíÿ áîéíóíó áóðäóí, à òÿíáÿë!
Áèðëÿøäè çÿùìÿòêåø, éîõñóë, ôöãÿðà,
Èñòèáäàäû éûõûá áèç ãóðäóã øóðà,
Õàéûí, ìöôòÿõîðëàð àòûëäû íàðà,
Ñÿí þçöí ýþçöíëÿ ýþðäöí, à òÿíáÿë!
Äàâàñûç õÿñòÿëÿð ÷àòäû äÿðìàíà,
Ìèíèëëèê þëöëÿð ýÿëäèëÿð úàíà,
ßëèíÿ éàõøûúà äöøäö áÿùàíà,
Ñÿí äÿ éàõøû êÿëÿê ãóðäóí, à òÿíáÿë!
Àëäûí, éåäèí, ùå÷ áàõìàäûí äàëûíà,
Ãÿñä åëÿäèí ôÿùëÿ-êÿíäëè ìàëûíà,
Òåç éåòÿðëÿð éàëàí èøèí ùàëûíà,
Ôÿíäèíè äóéàðëàð ãóðäóí, à òÿíáÿë!
192
Áèðëèéèí ñÿíÿ äÿ äÿéñèí ÿñÿðè,
Éàëàâàú äîëàøûá ýÿçìÿ ñÿðñÿðè,
Ìèðçÿ äåéÿð, ãàëìà úÿðýÿäÿí ýåðè,
Áÿñäèð èíäèéÿäÿê äóðäóí, à òÿíáÿë!
ÑÞÉËßÉÈÌ
Éàõøû ãóëàã àñûí, ÿçèç éîëäàøëàð,
Áèð ãÿðèáÿ ùåêàéÿòäÿí ñþéëÿéèì.
Øÿìêèð àëòäà î Áèòäèëè êÿíäèíäÿ,
Òÿçÿ ÷ûõàí ìþúöçàòäàí ñþéëÿéèì.
Àíëàéàíëàð çèéàðÿòÿ ýåòìÿäè,
Ýåäÿíëÿð äÿ ìÿòëÿáèíÿ éåòìÿäè,
Éàëàí-ïàëàí òöêÿíìÿäè, áèòìÿäè,
Î ãóðüóäàí, î áöñàòäàí ñþéëÿéèì.
Áèòäèëèéÿ êîðëàð, øèëëÿð ýåòäèëÿð,
Î èìàìûí òöðáÿñèíÿ éåòäèëÿð,
Íÿçèð-íèéàç éûüûá òÿãñèì åòäèëÿð,
Ïóëëàð ÷ûõäû îâñàíàòäàí ñþéëÿéèì.
Òàëàíäûã, ÷àïûëäûã, ìàë äà ãàëìàäû,
Íÿçèð âåðäèê éàü, ìîòàë äà ãàëìàäû,
Ãóðáàí êÿñäèê, þêöç, êàë äà ãàëìàäû,
Äèðè ýåäÿí ìàëäàí, àòäàí ñþéëÿéèì.
Úûâëû Ùöñåéí ÿùàëèíè ýîïëàäû.
Òÿáëèüàòû Áèòäèëèíè ãàïëàäû,
Äèëëÿð òþêäö, ìàíàò-÷åðâîí òîïëàäû,
Î úèáýèðäÿí, î áÿäçàòäàí ñþéëÿéèì.
Áèðè éîë óçóíó ùàé-ùàðàé òÿïäè,
Áèðè áåø ãàòäàíäû, êîë-êîñäàí þïäö,
Áèðè áîø áàøûíà òîç-òîðïàã ñÿïäè,
Ñÿäà ñàëäû, ñèéàñÿòäÿí ñþéëÿéèì.
193
Ìèðçÿ àøûüûäûð Àçÿðáàéúàíûí,
Êèì äåìÿç äàñòàíûíû áåëÿ çàìàíûí,
Êÿòòàíûí, êîõàíûì, áÿé èëÿ õàíûí
Àäû áàòàí áèð ùÿéàòäàí ñþéëÿéèì.
Éàðûí ýÿðäÿíèíÿ ãîëóì ñàëàíäà,
Çöëôö äîëàøäûüû éàäûìà äöøäö,
Èñòÿðäèì êè, ÿë óçàäûì ãîéíóíà,
Äöéìÿñèí à÷äûüû éàäûìà äöøäö.
Ñàëëàíûá ýÿëÿíäÿ, äÿðäèí áèëÿíäÿ,
ßë-ÿëÿ ÷àòàíäà, ãÿù-ãÿù ýöëÿíäÿ,
ßéëÿíèá ãàëàíäà, ïöíùàí îëàíäà,
Äåéèá äàíûøäûüû éàäûìà äöøäö.
Êèðïèéèí ãàõàíäà, úàíà ÷àõàíäà,
Ùàìàéûë òàõàíäà, ÿíáÿð ãîõàíäà,
Ñåéðàãûá áàõàíäà, þéöì éûõàíäà,
Êÿíàðäàí êå÷äèéè éàäûìà äöøäö.
Àéíàñûí ãóðàíäà, çèíÿò âóðàíäà,
Çöëôöíö ùþðÿíäÿ, òåëèí áóðàíäà,
Ìèðçÿéÿì, ýþðÿíäÿ ãîëóì ýÿðÿíäÿ,
Ùÿñðÿò ñàðûøäûüû éàäûìà äöøäö.
ÁÓ ÃÛÇ
×ûõûáäû éåíÿ ñåéðàíà, íÿ ýþçÿë úàíäû áó ãûç,
Øþëÿñè äöøöá úàùàíà, ëÿëè-áÿäÿõøàíäû áó ãûç,
Àé êèìè èøûã ñàëûð, ýþð íÿ ÿúÿá úàíäû áó ãûç,
×îõëàðûí ñàëûá êÿìÿíäÿ ìèñëè ñóëòàíäû áó ãûç,
Þïÿñÿí ýöë äîäàüûí, äÿðäëÿðÿ äÿðìàíäû áó ãûç!
194
Áàðìàüûíäà öçöêëÿðè, öçöéöíöí ãàøû éàøûë,
Ñÿí àëà ýþçëö ñîíàì, ÷àëõàí ýþëäÿ áàøû éàøûë,
Ñàëìûñàí úàíûìà îä, áó îäóí àòàøû éàøûë,
Ýþçöì éàøûë êþéíÿéèíäÿ, ýþçëÿðèìèí éàøû éàøûë,
Ãóðáàí îëóì éåðèøèíÿ, éàøûë ýöëöñòàíäû áó ãûç!
Ãÿäÿì ãîéóð àñòà-àñòà, ãÿäÿìèéëÿ éîë ñåâèíèð,
Ñàü ÿëèíäÿ áèð ýöë òóòóá, èéëÿéÿíäÿ ýöë ñåâèíèð,
Ñÿí åé åëëÿð áÿõòÿâÿðè, ñÿíÿ áàõûá åë ñåâèíèð,
Ýöë íÿôÿñèí äÿéÿí êèìè Ìóüàí ýöëöð, Ìèë ñåâèíèð,
Ìèðçÿ äåéÿð, âóðóëäóüóì Àçÿðáàéúàíäû áó ãûç.
ÎÜÓË!
Áèð èýèäñÿí àäûí ÷ûõûá, éàéûëûá ùÿð éàíà, îüóë!
Áó ýöí äöøìÿí ìåéäàíûíäà ãî÷ êèìè äàéàí, à îüóë!
Ñÿí èýèäëÿð úÿðýÿñèíäÿ ùÿìèøÿ ñûíàí, à îüóë!
Ìÿðä àíà äîüóáäóð ñÿíè, ñÿí äÿ îë ìÿðäàíà, îüóë!
Ãÿùðÿìàíëûã àäû ñÿíäÿ îëñóí áèð íèøàíà, îüóë!
Ãóäóç Ùèòëåð àçüûíëàøûá ýöíäÿ ìèí õÿéàëà äöøöð,
Ãÿéñàâàäàí óìàí êþïÿê óìñóíóá ïèñ ùàëà äöøöð,
Äöíéàäà ãöëö-ãàë ñàëàí þçö ãöëö-ãàëà äöøöð,
Àë ñöíýöíö, ñîõ ýþçöíÿ, ãîé áîéàíñûí ãàíà, îüóë!
Ãàôãàç äîüàí èýèäëÿðèí äöíéàéà éàéûëûá ñÿñè,
Ùÿð áèð äàüûí ñèíÿñèíäÿ âàð áèð Êîðîüëó ãàëàñû,
Áó ãàíè÷ÿí ôàøèñòëÿðèí òåçúÿ àëûíàð ùàâàñû,
×þëëÿð îíà ìÿíçÿð îëàð, êÿñèëÿð ìóðäàð íÿôÿñè,
Êå÷èíèí þìðö éåòÿíäÿ ñàòàøàð ÷îáàíà, îüóë!
Åëëÿð éåíÿ ñèëàùëàíûá ãàëõûáäûð àéàüà áó ýöí,
Ùÿð áèð éàíäà íÿðÿ ñÿñè äöøöð äàøà-äàüà áó ýöí,
Áèç ýèðìèøèê áó ìåéäàíà äöøìÿíè áîüìàüà áó ýöí,
Êîììóíèçì áàéðàüûíû ýöíÿøäÿí àñìàüà áó ýöí,
Ìèðçÿ äÿ âÿòÿí éîëóíäà ýèðÿúÿê ìåéäàíà, îüóë!
195
ÑßÍÈ
Áþéöê Øîòà Ðóñòàâåëè, äîüóá íåúÿ àíà ñÿíè,
Çàëûìëàð, çöëìêàðëàð, äîéóðóáìóø úàíà ñÿíè.
Î ýþçÿë àüëûí, êàìàëûí, éåòèðèá ìåéäàíà ñÿíè.
Çàëûìëàð êÿëÿê ãóðóá, ýÿòèðèá àìàíà ñÿíè.
Êèòàáûíû îäà àòûá, ñàëûáëàð ýöìàíà ñÿíè.
Íèçàìè, Õàãàíè êèìè àäûí òóòóáäó äöíéàíû,
Éàçûá ýþçÿë éàøàéûøà äÿâÿò åäèáñÿí èíñàíû.
Î âàõòäà áàçàð îëìàéûá ñàòàñàí äöðð ÿôøàíû.
Ýöðúö ïàäøàùû Òàìàðà, ÿìð åëÿéèá ýÿë àë ìÿíè.
Þç éàðûíäàí êå÷ìÿéèáñÿí, úîøäóðóá áèð ñîíà ñÿíè.
Ñÿíèí ÿçèç áàéðàìûíà áó ýöíäÿ åëëÿð áÿçÿíèð,
Ùÿð éåðäÿí äåëåãàò ýÿëèð, ÷ûõûáñàí éîëëàð áÿçÿíèð.
Ìîñêâà, Áàêû, Òáèëèñè, ýåéèíèá àëëàð, áÿçÿíèð.
Éåääèéöçèëëèéèíÿ ÷îõ áþéöê çàëëàð áÿçÿíèð.
Ñîâåò õàëãû ãèéìÿò âåðèá, ÷ûõàðûá ìåéäàíà ñÿíè.
Ñÿêêèç ÿñð áóíäàí ãàáàã, àäûí äöøöá Ýöðúöñòàíà.
Ãèéìÿòëè ÿñÿðëÿðèí õîø ýÿëìÿäè áÿéÿ, õàíà.
Ãèéìÿò âåðÿí îëìàéûá, ñÿíèí êèìè ýþùÿðêàíà.
Îíóí÷óí òÿáèì úîøóá, äþíöá äÿðéàéû öììàíà.
Òîâóçëó Àøûã Ìèðçÿ éàçûáäû äàñòàíà ñÿíè.
196
ØÀÈÐ ÂßËÈ
(1892-1933)
ÝßÐÀÉËÛ
ÉÀÂÀØ ÝÅÒ
Íÿ ìöääÿòäè èíòèçàðàì,
Êÿðÿì åëÿ éàð, éàâàø ýåò,
Àé ãàáàãëû, ãÿëÿì ãàøëû,
Ãÿääè-ãÿëÿìêàð, éàâàø ýåò.
Äöðð äÿùàíëû, øèðèí ñþçëö,
Ýöë úàìàëëû, ãÿìÿð öçëö,
Òóòè äèëëè, õîø àâàçëû,
Àü ñèíÿñè ãàð, éàâàø ýåò.
Øàèð Âÿëè ýþùÿð êàíû,
Ìöæýàíëàðûí òþêÿð ãàíû,
Ãûéà áàõäûí, àëäûí úàíû,
Úàíà ñèòÿìêàð éàâàø ýåò.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÝßËÑÈÍ
Ùþêì èëÿ ÷àüûððàì øàèð Ùöñåéíè,
Òÿáè òöüéàí èñÿ ìåéäàíà ýÿëñèí.
Óñòàäëàð óñòàñû, øàèðëÿð áàøû,
Ìÿðä ñþéëÿíèð àäû, ìÿðäàíà ýÿëñèí.
Áÿçèðýàíñà ìÿòàùûíû ïàéëàñûí,
Ãÿââàñ èñÿ äÿðéàëàðû áîéëàñûí,
Õèðèäàðñà, ùÿãèãÿòäÿí ñþéëÿñèí,
Òþêñöí äÿùàíûíäàí äöðäàíà ýÿëñèí.
197
Òÿáè øàèðëÿðèí î ðþâøÿíèäèð,
Ùöñåéí äÿ Âÿëèíèí ìåùðèáàíûäûð,
Ìÿúëèñ çèíÿòèäèð, ýþùÿðêàíûäûð
Ùÿãèãÿò êÿëàìû äàùàíà ýÿëñèí.
ÝßËÌÈØßÌ
×ûõäûì àøûãëûüà, äöøäöì åëëÿðÿ,
Àøûãëàðäàí ñàí àëìàüà ýÿëìèøÿì,
Òîâóçäà åøèòäèì Ñÿíÿì, ñÿäàíû,
Ñþùáÿòèíäÿí êàì àëìàüà ýÿëìèøÿì.
Àøûãëûã åëìèíäÿ íÿäèð ïÿðýàðûí,
Ýþòöð òþê áàçàðà ëÿëö-ýþâùÿðèí,
ßáúÿä ùåñàáûíäàí âàðìû õÿáÿðèí,
Øàù àðûéàì, øàí àëìàüà ýÿëìèøÿì.
Òîâóç ìàùàëûíäàí øàèð Âÿëèéÿì,
Àøûãëûã åëìèíäÿí éàõøû ùàëûéàì,
Àíëàéàíûí ãóðáàíûéàì, ãóëóéàì,
Úàí äåìÿéÿ, úàí àëìàüà ýÿëìèøÿì.
ÎËÀÐ
Ìÿíÿì äåéèá áó ìåéäàíà âàðàíûí,
Òÿáè òöüéàí åëÿð, êèðäèýàð îëàð.
Àðèô ìÿúëèñèíäÿ ýþâùÿð ñÿðô åëÿð,
Íÿñèùÿò äÿùàíäà äèë ÿçáÿð îëàð.
Äÿðñ ùàããûíäà åùòèéàú éîõ áèð êÿñÿ,
×ûõàðàì ìåéäàíà, ýèðÿðÿì áÿñÿ,
Ñàëëàì ñÿíè øÿð õÿòàè òÿúíèñÿ,
Úàâàáûìäà äöíéà ñÿíÿ äàð îëàð.
Ìÿí Âÿëèéÿì, ïÿíúÿ âóððàì ùÿð éàíà,
Êÿëëÿ áîéóí ÷ÿêìÿç ùå÷ êþðïÿ äàíà,
Òöëêöëÿð àñëàíëà ýèðìÿç ìåéäàíà,
Òöëêöíöí ìåéäàíû õÿëâÿòëÿð îëàð.
198
ÌßÍÈ
Øÿéèðäëÿð óñòàäû, øàùûí øîíãàðû,
Äåéèëñÿí úÿíýèìäÿ ýþâùÿðêàí ìÿíèì.
Çÿð, çÿáÿðúÿä, éàãóä, éÿìÿí ðÿíýèíäÿ,
Òÿáèì òöüéàí åäèá, òàçà øàí ìÿíèì.
Çÿðáÿëè äàíûøìà, àé ìÿëÿêìÿíçÿð,
Àäÿòäè íóð àëàð øÿìñäÿí ãÿìÿð,
Ôèðäîñ áàçàðûíäà ýÿë àõòàðìà çÿð
Ìÿòàûìäû ëÿëö áÿäÿõøàí ìÿíèì.
Áÿðã êèìè øàããûëäàñàí ñàüûäàí,
Äóðíà êå÷ìÿç øàùèí-øîíãàð éàüûäàí,
Ãàíàä ÷àëûá ÿðøäÿ ñöðáÿ äàüûäàí,
Âÿëèéÿì, ãàéíàüûì ãûçûë ãàí ìÿíèì.
ÌßÐÙßÌßÒ ÅÉËßÐ
Êþíöë ìöøòàã îëóá ìàù úàìàëûíà,
Ñÿíè øèðèí-øèðèí èõòèëàò åéëÿð.
Êþâñÿð äîäàüûíäàí, ýöë éàíàüûíäàí,
Áèð áóñÿ ëöòô åòñÿí êèôàéÿò åéëÿð.
Éåíÿ úàíûì ãàëäû äÿðä àéàüûíäà,
Äèëáÿð ñåâäàñûíäà, ýöë îéëàüûíäà,
Êþíëöìöí áöëáöëö ùöñíöí áàüûíäà,
Îõóéóð øþâã èëÿ ãèéàìÿò åéëÿð,
Éîõäóð ñÿíèí êèìè ãàøëàðû êàìàí,
Ãóë øàèð Âÿëèäèð îäóíà éàíàí,
Ìÿðùÿìÿòëè ñóëòàí, ëöòôêàð úàíàí,
Þëäöðìÿç àøûüû, ìÿðùÿìÿò åéëÿð.
199
ÝßÇßÐÑßÍ
Ãûëìàí ìÿëàùÿòëè, ìÿëÿê ñèìàëû,
Êþíöëëÿðè ñÿí ãûðàëû ýÿçÿðñÿí.
Áèð ãûéà áàõûøûí îõëàäû ìÿíè.
Õóìàð ýþçëö, äàü ìàðàëû ýÿçÿðñÿí.
Åøã è÷èíäÿ àòÿø ñàëäûí úàíà ñÿí,
Àùó êèìè ñöçäöí, êå÷äèí éàíà ñÿí,
Øîíãàð ìÿíÿì, éàøûëáàøëû ñîíà ñÿí,
Ñÿééàäûíäàí ùåé àðàëû ýÿçÿðñÿí.
ßçÿëäÿí ñåâìèøÿì ìÿí ãûçûëýöëö,
Áèð àéíà ãàáàãëû, ñà÷û ñöíáöëö,
Úèäà ñàëìà ñÿí áó øåéäà áöëáöëö,
Ñîëàð ýöëöí, ùÿì ñàðàëû ýÿçÿðñÿí.
Òÿáèá ñÿíñÿí, éàðàëàðûì äîüðó éàð,
Éàð ùÿñðÿòè úàíäà úèéÿð äîüðóéàð,
Àõòàðàðñàí, ÿëÿ êå÷ìÿç äîüðó éàð,
Ùÿìè éàñëû, ùÿì éàðàëû ýÿçÿðñÿí.
Ãÿââàñ îëóá äÿðéàëàðû êå÷ìÿéÿ,
Ñÿððàô îëóá, ìÿíà, ìÿõðÿú ñå÷ìÿéÿ,
Äîñòó çÿùÿð âåðñÿ, àëûá è÷ìÿéÿ,
Ìÿí Âÿëèíè ñÿí ÷ûðàëû ýÿçÿðñÿí.
ÝßÐßÊÄÈ
Àøûã îëóá, îáà-îáà ýÿçÿíèí,
Äàíûøìàüà øèðèí äèëè ýÿðÿêäè.
Àðèô ìÿúëèñèíäÿ, àëèì éàíûíäà,
Äöçýöí ñþçö, õîø çöëàëû ýÿðÿêäè.
Àíà-áàúû äåéÿ ãûçà, ýÿëèíÿ,
Åéíè áÿëÿíìÿéÿ êöäðÿòÿ, êèíÿ,
Åë è÷èíäÿ òÿìèç äóðà, äöç äèíÿ,
Áöòöí ìÿñàèëäÿí ùàëû ýÿðÿêäè.
200
Ãÿââàñ îëóá äÿðéàëàðà äàëìàüà,
Äÿðèí êÿëìÿ äåéèá, úàâàá àëìàüà,
Àíëàéàí ìÿúëèñÿ ãóðáàí îëìàüà,
Ñÿäàãÿòäÿ øàèð Âÿëè ýÿðÿêäè.
ÉÅÐÈÄÈ
Øÿíáÿíèí ýöíöíäÿ, éîë êÿíàðûíäà,
Ñàëëàíäû ãàðøûìäàí ñîíà éåðèäè,
Áèðè ìåùðèáàíäûð, ýöëäö, äàíûøäû,
Áèðè úèëâÿëÿíäè éàíà éåðèäè.
Áèðè ÷îõ ýþçÿëäèð, ÿùëè ìÿùÿááÿò,
Áèðèíèí ãàìÿòè øèðèí ùåêàéÿò.
Ñöìöêëÿðè óüéóí, çöëôëÿðè êÿìÿíä,
Ðóáÿíä òóòäó äöðð äàùàíà éåðèäè.
Áèðè íîâúàâàíäûð, äîäàüû áàëëû,
Áèðè øèðèí ñþçëö, êþâñÿð çöëàëëû,
Ñöðàùè ãàìÿòëè, àü öçö õàëëû,
Áèð îõ âóðäó, ýþùÿðêàíà éåðèäè.
Áèðè àëûøäûðäû, äèí-èìàíûìû,
Àëìàñ êèðïèêëÿðè òþêäö ãàíûìû,
Áèðè ãèéà áàõäû àëäû úàíûìû,
Íàçö-ãÿìçÿëÿðè ãàíà éåðèäè.
Áèðè ýöë à÷ûáäûð òÿçÿ ñÿíóáÿð,
Âÿëèíèí îíëàðäàí øèêàéÿòè âàð,
Ýþçÿëëÿð è÷èíäÿ áèðèäèð öëêÿð,
Øþëÿ ñàëûá íóð àñìàíà éåðèäè.
ÅÉËßÐ
Éàðûí âÿñôè-ùàëû äöøÿíäÿ éàäà,
Ãÿì éåéÿð êþíëöìö, äàä-àìàí åéëÿð.
Åøã ÿëèíäÿí éàíäû äèëèì, äÿùàíûì,
Àòÿø ñèíÿì öñòÿ íÿ éàìàí åéëÿð.
201
Ñÿíäÿí àéðû äöøäöì èíäè íàçëû éàð,
Ãàí àüëàð ýþçëÿðèì ÷ÿêÿð àùö-çàð,
Âåðÿí îëñà éàðäàí ìÿíÿ áèð õÿáÿð,
Åëÿ áèëÿðñÿí êè, áèð åùñàí åéëÿð.
Èòèðìèøÿì òöëÿê òÿðëàí, ìàðàëû,
Ýöëýÿç ðÿíýèì ýöíäÿí-ýöíÿ ñàðàëû,
Øàèð Âÿëè, äöøäöí éàðäàí àðàëû,
Áöëáöë êèìè êþíëöì íÿ ôÿüàí åéëÿð?!
ÉÅÒÈÐÐßÌ
Ìöðüö ðóùóì, éåíÿ ýþéäÿ äîëàíìà,
Òåçëèê èëÿ ñÿíè éàðà éåòèððÿì,
Ýþçöí ýþðÿð, êþíëöì àëàð òÿñÿëëè,
Ùÿñðÿò ãàëàí î äèëäàðà éåòèððÿì.
ßìÿí ãàíàð äîäàüûíûí ãÿíäèíè,
Ùÿð êÿñäÿ àõòàðàð äÿðäèìÿíäèíè,
Äîëàðàì áîéíóìà éàð êÿìÿíäèíè,
Ñÿðâ áîéëó, çöëôö ìàðà éåòèððÿì.
Áóõàüû áöëëóðäóð, éàíàüû ýöëõàð,
Ýþçëÿðè úÿëëàääûð øÿôàÿòè âàð,
Ãûéüàúû áàõàíäà ÷îõ åâëÿð éûõàð,
Úàíëàð àëàí ñèòÿìêàðà éåòèððÿì.
ßéÿð òàïà áèëñÿí ëÿáè íàáàòû,
Úàí íèñàð åéëÿéÿí õîø èëòèôàòû,
ßìÿðÿì äèëèíäÿí àáè ùÿéàòû,
Äÿðìàíñûç äÿðäèìÿ ÷àðà éåòèððÿì.
Ìÿí Âÿëèéÿì, éàð ãÿääèíÿ ùåéðàíàì,
Åøãèí êöðÿñèíäÿ íàðàì, íåéðàíàì,
Ùàâàäà ÷àðõ âóðàí òöëÿê òÿðëàíàì,
Ãîéìàì êå÷ÿ, òåç øèêàðà éåòèððÿì.
202
ÄÈËÁßÐ!
Ñåâäèúèéèì, ñÿíäÿí àéðû äöøÿëè,
Éÿãèí áèë, ýÿëìèøÿì àìàíà, Äèëáÿð!
Ñÿí áèð ýöëñÿí, ùÿñðÿòèíè ÷ÿêìÿêäÿí
Áöëáöë òÿêè ýÿëäèì ôÿüàíà, Äèëáÿð!
Øèðèí ëÿùúÿëèñÿí, øèðèí ñþçëöñÿí,
Ãàéìàã äîäàãëûñàí, ãÿìÿð öçëöñÿí,
Áÿéàç ýÿðäÿíëèñÿí, àùó ýþçëöñÿí,
Ãàøëàðûí áÿíçÿéèð êàìàíà, Äèëáÿð!
Õÿñòÿ õÿéàëûìà îëäóí áÿííàëàð,
Êþíëöìÿ ìÿëÿêëÿð, ÿðøö ñÿìàëàð.
Áèçÿ ýþíäÿðäèéèí ñàëàì-äóàëàð.
Õîøäóð Âÿëè êèìè úàâàíà, Äèëáÿð!
ÀÐÀ ÌßÍÈ
Àðèô îëàí áó ñåâäàéà äöøìöøÿì,
Ñîðóø ÿùâàëûìû, ñÿí àðà ìÿíè.
Áèð áÿéàç ýÿðäÿíëè, ìÿðìÿð ñèíÿëè,
Ñàëûáäûð àòÿøÿ, éàíàðà ìÿíè.
Ùöñíöí èíòèçàðûí ùÿð àëÿì ÷ÿêÿð,
Éàíàãëàð ëàëÿíè äÿìàäÿì ÷ÿêÿð.
Ýþçëÿðèí àòÿøäèð, øþëÿ øàì ÷ÿêÿð,
Ïÿðâàíÿ åéëÿäèí ôÿíàðÿ ìÿíè.
Äöðäàíÿ êÿëìÿëè, êþâñÿð çöëàëëû,
Øÿðàáè-òÿùóðäàí ëÿáëÿðè áàëëû,
Ùöñíö ìÿëÿêñèìà áèð õîø õÿéàëëû,
Àøûã åëÿéèáäèð äèäàðà ìÿíè.
203
ÀÉÐÛËÛÁ
Éàíàãëàðûí ñÿíèí ýöëäÿí àéðûëûá.
Áöëáöë êèìè àùö-ôÿüàí ÷ÿêèðÿì,
Ñèéàù çöëôöí ñàüû-ñîëäàí àéðûëûá.
Øÿùëàäûð ýþçëÿðèí, êàìàíäûð ãàøûí,
Éàíäûðûð úèñìèìè ñöçýöí áàõûøûí,
Øÿùäè-øÿêÿð äèëèí, ìèðâàðè äèøèí,
Ãàéìàã äîäàãëàðûí áàëäàí àéðûëûá.
Øàèð Âÿëè äåéÿð, çöëôëÿðèí äÿñòÿ,
Òîâóç òàìàøàëû áèð áîéó áÿñòÿ,
Ãûç, ýÿëèí éûüíàüû áóëàüûí öñòÿ,
Éàøûëáàø ñîíàäûð, ýþëäÿí àéðûëûá.
Íß ÄÅÄÈ?
ßçèç ãàñèä, ìÿíèì äÿðäè-äèëèìè
Êÿðÿìëè ñóëòàíà äåäèí, íÿ äåäè?
Î Ëåéëèíèí Ìÿúíóíóéàì äöíéàäà,
×ÿêèá áèð ïöíùàíà, äåäèí, íÿ äåäè?
Øèðèí ÿäàëûéà, øèðèí ñþçëöéÿ,
Ãàéìàã äîäàãëûéà, ãÿìÿð öçëöéÿ,
Áÿéàç ýÿðäÿíëèéÿ, øÿùëà ýþçëöéÿ,
Ãàøëàðû êàìàíà äåäèí, íÿ äåäè?
Âÿëè àøèã îëóá èíúÿ áåëëèéÿ,
Ýöëýÿç éàíàãëûéà, íàçèê ÿëëèéÿ,
Êÿêëèê ñÿäàëûéà, òóòè äèëëèéÿ,
Ùóðèéö-ãûëìàíà äåäèí, íÿ äåäè?
204
ÄÀÜËÀÐ
Áàùàð ôÿñëè éàç àéëàðû ýÿëÿíäÿ
Àëûðñàí àðàíäàí úÿëàëû äàüëàð
Àüûð åëëÿð, éàéëàã, ñèçÿ éàéûëûð,
Îëóðñóíóç åëëè, îáàëû äàüëàð!
Éåðèéèð ñåëëÿðèí Ìóðüóç äàüûíäàí,
Ýÿëÿíëÿð ôåéç àëûð áåëÿ ÷àüûíäàí,
Úàð îëóð ÷åøìÿëÿð ñîëó-ñàüûíäàí,
Àáè-ùÿéàò âåðèð çöëàëû äàüëàð!
Þêñöçëö éàéëàüû áÿñëÿð ñÿðõîøó,
Òöðôÿ ýþçÿëëÿðè ëÿáëÿðèí íóøó,
ßúÿá õîø ñÿôàëû, áöëëóð äàü, äàøû,
Ãöäðÿòäÿí ùàñàðëû, ãàëàëû äàüëàð!
Áþéöê Ýþçÿëäÿðÿ áåùèøòèí áàüû,
Äöðëö äåéëÿí àáè-êþâñÿð áóëàüû,
Ñöñÿí, ñöíáöë çÿðíèøàíëàð îéëàüû,
Ýöëëö, áÿíþâøÿëè, ëàëàëû äàüëàð!
Ïèð äàüûíà õóäàì âåðèá õîø áàðàò
Äÿðÿð ýöëëÿðèíè ëÿáëÿðè íàáàò,
Äÿñò òóòóá Âÿëèéÿ åéëÿð èëòèôàò,
Þçöíöí äèëáÿðè, ùàëàëû äàüëàð!
ÑÞÉËßÐ
Åé àðèôëÿð, øÿéèðäëÿðèí óñòàäû,
Øàèð îëàí ñþçöí ÿéàíÿ ñþéëÿð.
Äàäëû äþâðàí à÷àð, ýþâùÿð ñÿðô åëÿð,
Øèðèí ñþçëÿðèíè áÿéàíà ñþéëÿð.
Äèëòÿðïÿíìÿç äÿðéàñûíäà öçìÿéÿí,
Äîäàãäÿéìÿç êöðÿñèíÿ äþçìÿéÿí,
Ýöëÿíäÿ íèòãèíäÿí çöëàë ñöçìÿéÿí,
Øàèð úÿðýÿñèíäÿ ÿôñàíÿ ñþéëÿð.
205
Àøûã Âÿëè äåéÿð: äÿðñèí àëìàéàí,
Òÿúíèñ, òÿõìèñ äÿðéàñûíà äàëìàéàí,
Ìÿíà, ìÿõðÿú, èìëà, èíøà ãàíìàéàí,
Ñþçëÿðèíè äÿëè-äèâàíà ñþéëÿð.
ÝÞÇËßÉßÐ
Áèð èíñàí êè, ÿñèë îëñà áèíàäàí,
Ãÿëáÿ äÿéìÿç, äöç õÿéàëû ýþçëÿéÿð,
Àðòûðûá çèíÿòèí øàùûíøàù îëñà,
Áèð íÿçÿðäÿ úÿì ìàùàëû ýþçëÿéÿð.
Áèð äîñòäà îëìàñà èëãàð, äÿéàíÿò,
Äÿðäÿ äöøñÿí ùå÷ âàõò åòìÿç ÿéàíÿò,
Åâèíÿ, ìàëûíà åéëÿð õÿéàíÿò,
Ìöõÿííÿò äîñò ãóìàø, àëû ýþçëÿéÿð.
Ãÿçà-ãÿäÿð áàøà ñàëñà ãàðàíû,
Äþâëÿòÿ äîñò îëàí åòìÿç ÷àðàíû,
Êÿñàòäûüà äöøñÿí êÿñÿð àðàíû,
Òèêÿ äîñòó äþâëÿò-ìàëû ýþçëÿéÿð.
ßñë äîñòóí ìÿùÿááÿòè ÷îõ îëó,
Þçö äöç, ñþçö äöç, õÿíäÿê îõ îëó,
Ìÿðä èýèäèí ýþçö, êþíëö òîõ îëó,
Äîñò éîëóíäà ãàáàã-äàëû ýþçëÿéÿð.
Äåìÿ øàèð Âÿëè äöøöá ýöìàíà,
Ôÿùìèí éåòèðèáäè éàõøû, éàìàíà,
Êàìèë îëàí ãîâëó âåðìÿç øåéòàíà,
Äÿðê åëÿéÿð, ïöð êàìàëû ýþçëÿéÿð.
ÚÀÍÛÌ
Òÿçÿ ìÿíè åøãÿ ñàëàí íþâúàâàí,
Àü öçöíäÿ ýöëöí ãóðáàíû úàíûì!
Ôÿðÿ êÿêëèê êèìè äåéèá, äàíûøàí,
Øÿùäö-øÿêÿð äèëèí ãóðáàíû úàíûì!
206
Äöøöáäöð ñèíÿìÿ åøãèíèí êþçö,
Ñÿíèí ôèðãÿòèíäÿí, àé ãîíøó ãûçû,
Éàíàüûí äàüëàðûí ëàëÿ-íÿðýèçè,
Öçöíäÿêè õàëûí ãóðáàíû úàíûì!
Ýþðäö àøûã Âÿëè îäóíà éàíäû,
Ìÿñòàíà ýþçëÿðèí úàíëàð àëàíäû,
Êèðïèéèí úÿëëàääû, òåëèí èëàíäû,
Ýåí ãàáàãäà òåëèí ãóðáàíû úàíûì!
ÉÎËËÀÐÀ ÄÎÜÐÓ
Ãàôèë êþíöë, éàòìà ãÿôëÿò è÷èíäÿ,
Ýþçÿëëÿð ñàëëàíäû éîëëàðà äîüðó,
Ãÿôëÿòäÿí îéàòäû äÿðäèìÿíä ìÿíè,
Ýþçëÿðèì ñöçöëäö õàëëàðà äîüðó.
Ýÿëèð òîð úóíàëû ãàáàãäà éàëõû,
Éöç íàçö-ãÿìçÿéëÿ þëäöðöð õàëõû,
Ãûçûëýöë ÿíäàìëû, ëàëÿ éàíàõëû,
Ãîëáàüûëàð úóìóð ãîëëàðà äîüðó.
Ýþðöá ãàø-ýþçöíö ñèéàù ñöðìÿëè,
Íþâðÿñòÿ ýþçÿëÿ äåéèðÿì áÿëè.
ßñëèì Áîçàëãàíëû, þç àäûì Âÿëè,
Ëà÷ûí êþíëöì ó÷óð äàüëàðà äîüðó.
ÁÖÊÖËÌÖØ
Áèð ýþçÿë ñàëëàíûá ÷ûõäû ãàðøûìà,
Ýöìöø êÿìÿð èíúÿ áåëÿ áöêöëìöø,
Øàùìàð çöëôëÿðèíè òþêöá ýÿðäÿíÿ,
Ìöøêö-ÿíáÿð ñèéàù òåëÿ áöêöëìöø.
Éîõäó áó íèøàíäà äöíéàéà ýÿëÿí,
Ìÿíÿì áó äèëáÿðèí äÿðäèíäÿí þëÿí,
Ìÿëóë äóðìà ñåâäèúèéèì, úèëâÿëÿí,
Øèðèí ñþùáÿò, øèðèí äèëÿ áöêöëìöø.
207
Ãöäðÿò õÿëã åëÿéèá áèð áåëÿ áàëà,
Âÿëè àøèã îëóá àü öçäÿ õàëà,
Èçèí âåð ãîë ñàëûì î ãÿääè-äàëà,
Íàð ìÿìÿëÿð íàçèê ÿëÿ áöêöëìöø.
ÁÓ ÝÖÍ
Áàùàð ôÿñëè, éàç àéëàðû ýÿëÿíäÿ,
Ëàëÿéÿ áÿíçÿéÿð äàü, äöç, ÷þë áó ýöí,
Áàùàð òÿçÿ, áàéðàì òÿçÿ, éàð òÿçÿ,
Çÿð êÿìÿð ãóðøàéàð èíúÿ áåë áó ýöí.
Áèð ïöíùàí îòàãäà äþøÿíÿ éåðëÿð,
Áàñàñàí ñèíÿñèíÿ éàðû ìöêÿððÿð.
Àõà ýöëàá êèìè òþêöëÿ òÿðëÿð,
Îëàñàí éàð èëÿ äèëáÿäèë áó ýöí.
×ûõàðìà åéíèíäÿí, Âÿëè, èëãàðûí,
Ùöñíö Çöëåéõàäûð ãàìÿòè éàðûí.
Ãÿùð åëÿéèá áèð úÿëëàääàí áåòÿðèí,
Éàð áÿçÿíèá úàí àëìàüà áèë áó ýöí.
ÌßÍÈ
Ùöñíö âÿúàùÿòèí, áó ñàëëàíûøûí,
Íàçÿíèí, ýÿòèðäè àìàíà ìÿíè.
Ëÿáëÿðèíäèð ìÿíÿ ñÿëñÿáèë ñóéó,
Ãàøëàðûí ýÿòèðäè ôÿüàíà ìÿíè.
Åøãèí êÿìÿíäèäèð ãàðüû ñà÷ëàðûí
Éîðüóí ìàðàë êèìè õîø áàõûøëàðûí,
Àïàðäû àüëûìû, Ëåéëè, ãàøëàðûí,
Ìÿúíóí òÿê åëÿäè äèâàíà ìÿíè.
Ìÿñòàíÿ ýþçëÿðèí àëûð úàíûìû,
Ïåéêàí êèðïèêëÿðèí òþêöð ãàíûìû,
Àøûã ìÿøóãóíäàí ùå÷ óñàíûìû?
Ñÿí êè ãîéóá àòäûí êàìàíà ìÿíè.
208
Øàèð Âÿëè äåéÿð, äÿùàíû ìÿçÿ,
Éûõäûí àòàì åâèí éàí ýÿçÿ-ýÿçÿ.
Ëÿáèíäÿí áèð áóñÿ ëöòô åëÿ áèçÿ,
ßéÿð êè, ýÿòèðñÿí çÿáàíà ìÿíè.
ÒßÚÍÈÑ
ÀÉ ÉÀÐÀ
Éàð éàíûíäà éàìàí ýöíàùêàðàì ìÿí,
Êÿì áàõäûì öçöíÿ, îëäóì àü éàðà.
Éàðûì áÿçÿíèáäèð ÿáðö àòëàñà,
Íàõûø âåðèð àë è÷èíäÿ àü éàðà.
Ôÿðùàä äåäè ëÿáëÿðèíäèð øèðèí éàð,
Éàð äÿñòèíëÿ éàðàëàðûì øèðèí éàð,
Êþíöë ñåâäè ìÿíÿ îëäó øèðèí éàð,
Áèâÿôàñàí èëãàð âåðñÿí ÿüéàðà.
Ìÿí Âÿëèéÿì, äÿðäèì ùÿääÿí, éàð àøûð.
Øàùìàð çöëôöí ýÿðäÿíèíÿ éàðàøûð,
Ãÿääèíÿ ÿáðÿøèì, ÿòëàñ éàðàøûð,
Ëàéèã äåéèë ãàðà äåìÿê, àü éàðà.
ÌÖÕßÌÌßÑ
ØÈÐÈÍ
Çÿíúèðëè, úûüàëû ìöõÿììÿñ
Ýþç ýþðäö, êþíöë ñåâäè ñÿí òóòè çÿáàíû, Øèðèí.
Ýÿçñÿëÿð, éîõäóð òàéûí, Ùÿëÿá, Èñôàùàíû, Øèðèí.
Ýþðìöøÿì ÷îõ ìàùàëû áàðàáàðûí ùàíû, Øèðèí?
Áöëáöëöí ýöë åøãèíäÿ, ÷ÿêèðÿì ôÿüàíû, Øèðèí.
209
Àùè ôÿüàíñàí,
Ãÿìçÿñè ãàíñàí,
Òÿçÿ úàâàíñàí
Ãàøû êàìàíñàí,
Èíúèäèð äèøèí,
Éóìðóäóð äþøöí,
Õîøäóð áàõûøûí.
Õóäàì ñÿíÿ áÿõø åëÿéèá áó äöðëö íèøàíû, Øèðèí.
Ýþçÿëëèéèí íèøàíûäûð, ìàéèë îëäóì ìàù úàìàëà,
Ùóðè ìèñàë, ìÿëÿê ìÿíçÿð, ìÿí âàëåùÿì õÿòòö-õàëà.
Ýþçëÿðèí ãàí ïèéàëÿñè, èííàáû ëÿáëÿð ïèéàëà,
Éàñÿìÿí òåëëÿðèíè, àøûðûáñàí ãÿääè-äàëà.
Ñèéàù òåëëèñÿí,
Òóòè äèëëèñÿí,
Èíúÿ áåëëèñÿí,
Ëÿáè áàëëûñàí.
Ëÿáëÿðè ýþâùÿð,
Ñÿðâö ñÿíóáÿð,
Õàëëàðû öëêÿð,
Àé òÿçÿ íþâáÿð.
Âåðýèíÿí ìóðàäûìû òåç òàïûì Èìàíû, Øèðèí.
Ùÿð òÿðÿôäÿ ýèëåéëèäèð, ñîíàëàð ñèéàù òåëèíäÿí,
Òóòèëÿð àâàç àëûð, î øèðèí èìðàí äèëèíäÿí.
ßíýÿáóòäÿò úàí àñûëûá, ñÿíèí î èíúÿ áåëèíäÿí.
Éîëäàøûíäàí ýèëåéëèéÿì, áèð äÿ êè, ñÿíèí ÿëèíäÿí.
Éîëäàøû èëãàðëû ýÿëèí,
Àü ñèíÿñè ãàðëû ýÿëèí.
Éåíè óúó äöéìÿëÿíèá,
ßòòàð ñÿäðè íàðëû ýÿëèí.
Áèð áóñÿ ëöòô åëÿ ìÿíÿ,
Àé òÿçÿ íöáàðëû ýÿëèí.
210
Àü öçöíäÿ ñà÷,
Òàüû áèð ãóëàú,
Öç ðóáÿíäèí à÷,
Âÿñô åòñèí øàèð Âÿëè áó øþâêÿòè, øàíû, Øèðèí.
ÄÈÂÀÍÈ
ÁÀÉÐÀÌ ÝÖÍËßÐÈ
Àé íàçÿíèí, õîø ýÿëèáñèç ãîøà áàéðàì ýöíëÿðè,
Ãàéäàäûðìû âÿñìÿ ÷ÿêìÿê, ãàøà áàéðàì ýöíëÿðè.
Òÿçÿëÿíäè ãÿìëè êþíöë, ðóùóì ïÿðâàç åëÿäè,
Î âàõò êè, ñÿñèí ýÿëäè, ãîøà áàéðàì ýöíëÿðè.
Åé äèëáÿðèì, ãÿäÿì áàñûá, ðþâøÿí åòäèí éîëëàðû,
Àë ýåéèíèá, ñûüàë âåðèá, ÷èí-÷èí äöçäöí òåëëÿðè.
Ñöñÿí, ñöíáöë, òÿð áÿíþâøÿ, òÿð ãþí÷ÿ, òÿð ýöëëÿðè,
Áèçÿ òþùôÿëÿð ýÿòèðäèí, éàøà áàéðàì ýöíëÿðè.
Ìÿøóã ýÿëèá àøûüûíà, äîüðó èëãàð âåðìÿéÿ,
Áó áàéðàìäà, ÿçèç ýöíäÿ, çþâãëö ñÿôà ñöðìÿéÿ.
Çÿð ìÿòàùûí ìèí äèë èëÿ, äîñò ñÿäðèíÿ ñÿðìàéÿ,
Âÿëè, òÿáèì òöüéàí åäèá úîøà áàéðàì ýöíëÿðè.
211
ÀØÛÃ ØßÌØÈÐ
(1893-1980)
ÁÀÉÀÒÛËÀÐ
×àüûð ñÿí ýåúÿ éàðû,
Áàõòûíäàí ýåúÿ éàðû,
Éóõóäà éàðû ýþðäöì,
Îéàíäûì ýåúÿéàðû.
Ýåéèíìèñÿí, à õàðà,
Äöøìÿ äÿðèí àõàðà,
Áöëáöë áàõñà, ãàí àüëàð
Ýöë öñòöíäÿ î õàðà.
Äóðìà áèçèì äÿðäÿ ñÿí,
Äåìÿ îëóð äÿðä àñàí.
Çàëûì, ñÿíè äÿðäÿ äöø,
Ñàëäûí ìÿíè äÿðäÿ ñÿí.
Ñÿìÿíäÿð îäóì àëäû,
Îäóìäàí î äÿì àëäû.
Ñÿððàôñàí, Éàãóò àõòàð,
Òàïàðñàí, î äà ìàëäû.
Äÿéìÿ, éàðàì òåç ãàíàð,
Àíëà íàìóñ, òåç ãàí àð.
Àðèôÿ áèð èøàðÿ,
Ãàø-ýþçöíäÿí òåç ãàíàð.
Ìÿí àøûã, àäàì ÷àëàð
Éàðûì÷ûã àäàì÷àëàð,
Àäûíû øàùìàð ãîéóá,
Ñîõóëúàí àäàì ÷àëàð.
Ìÿí àøûüàì, îâ ñàðà,
Ìàéà ýåäÿð îâñàðà.
Òöëÿê òÿðëàí âÿðÿìëÿð,
ßýÿð ÷àòñà îâ ñàðà.
212
Ìÿí àøûã, éàðà ñàëàð,
Ãÿì úàíà éàðà ñàëàð,
Ýåúÿ äåéÿð: – Ëà÷ûíàì,
Ýöíýþðìÿç éàðàñàëàð.
Ìÿí àøûüàì, ìèí ãàíà,
Àðèô ìÿòëÿá ìèí ãàíà,
Áèðúÿ öðÿê éûõàðñàí,
ßâÿç îëàð ìèí ãàíà.
ÄÀÜËÀÐÛÍ
Éàçäà áÿçÿíèð õàëû òÿê,
Éàøûëû, àëû äàüëàðûí.
Ãóçó ìÿëÿð éàéëàüûíäà,
Õîø êå÷èð ùàëû äàüëàðûí.
Âàð íÿðýèçè áÿíþâøÿñè,
ßòÿéèíäÿ ýþé ìåøÿñè,
Îëóð îéíàìàã ïåøÿñè
Åëëè, îáàëû äàüëàðûí.
Áóëàã öñòÿ ýÿëèð íàçëà,
Ãûç ñÿíÿêëÿ, àøûã ñàçëà,
Áöëáöëö îõóð àâàçëà,
Ýþçÿë, ñÿôàëû äàüëàðûí.
Àáàä îëóð éàéëàãëàðû,
Õóáàíëàðûí îéëàãëàðû,
×îõäó ñîéóã áóëàãëàðû,
Ñÿðèí ùàâàëû äàüëàðûí.
Ãàéàëàðäà êÿêëèê ñÿêèð,
Áóëóä ãàëõûð, éàüûø òþêöð,
Ñèíÿñèíÿ äóìàí ÷þêöð,
Ýöëëö, ëàëàëû äàüëàðûí.
213
Ñàðûéåðÿ, Õà÷áóëàüà,
Îáà êþ÷öð éàéëàìàüà,
Àðàíëàðäàí áèçèì äàüà
Ýÿëèð ìàùàëû äàüëàðûí.
×îáàíëàðû ÷àëûð òöòÿê,
Ýþé òÿïÿëÿð ýþçÿë, ýþé÷ÿê,
Ýþëöíäÿ ÷àëõàíûð þðäÿê
×àéû ñîíàëû äàüëàðûí.
Êå÷èð éàçû, ýÿëèð éàéû,
Øûðûëòûéëà àõûð ÷àéû,
Ñÿééàäûíà ÷àòûð ïàéû,
Ùàëàë ìàéàëû äàüëàðûí.
Éàðïàüà øåù äöøöð ñÿùÿð,
Ùÿð ãóúàüû áåùèøò òÿùÿð,
Áèíÿëÿðè îëóá øÿùÿð,
Àðòûá úÿëàëû äàüëàðûí.
Ïàéûç ÷þëÿ äöøöá ãûðîâ,
Ãîøãàð Êÿïÿç, ×èëéÿç, Ìóðîâ...
Øÿìøèð ýÿçèð êþêñöíäÿ îâ,
Ùöíäöð ãàéàëû äàüëàðûí.
ÉÀËÂÀÐÀ-ÉÀËÂÀÐÀ
Áèð íàèíñàô áèèëãàðà
Ãàëäûì éàëâàðà-éàëâàðà...
Ãàïûñûíà ýåúÿ-ýöíäöç,
Ýÿëäèì éàëâàðà-éàëâàðà...
Ãàøû ãÿëÿì, áîéó øàùáàç,
Ôÿñëè áàùàð, ñèíÿñè éàç,
Ìÿí éîíúóäóì, î åòäè íàç,
Þëäöì éàëâàðà-éàëâàðà...
214
ßéäèì ÿéèëìÿç áàøûìû,
Ùå÷ äóéìàäû òÿëàøûìû;
Ñåë òÿê àõàí ýþç éàøûìû,
Ñèëäèì éàëâàðà-éàëâàðà...
Øÿìøèðÿì áåëÿ çÿùìÿòëÿ,
Úàíà ýÿëäèì áó ìþùíÿòëÿ,
Áèðúÿ áóñÿ éöç ìèííÿòëÿ,
Àëäûì éàëâàðà-éàëâàðà.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÄÀÜËÀÐÀ
Ùå÷ áàõìûðñàí ×è÷ÿêëèäÿí áÿðè ñÿí,
Ýÿë áàõ ÷ÿìÿíýàùû áèçèì äàüëàðà,
Äöðëö ñÿäÿô êÿñèì çÿðëè øåèðäÿí,
Ðÿññàì îëóì ãîé ìÿí äöçöì äàüëàðà.
Ìÿíäÿ ìÿùàðÿòÿ, çÿôÿðÿ áèð áàõ,
Áèíàäàí ýÿðÿêäè ìàéàã, òÿìòÿðàã,
Ñöðö îòàðìûøàì ÿëèìäÿ ÷îìàã,
Éàéûëìûø ãîéóíóì, ãóçóì äàüëàðà.
Ñàíñûç, ñàéñûç òÿúíèñ, òÿõíèñ âàðûìäû,
Áó éîëëàð ÿçÿëäÿí õóáýöçàðûìäû,
Áèð íå÷ÿ êèòàáäà éàäèýàðûìäû,
Øåèðäÿí äöøöáäö èçèì äàüëàðà.
Ôöñóíêàðäû áó áÿíäåéè-êÿìèíÿ,
Øöêöð éàðàäàíûí þç êÿðÿìèíÿ.
Ïÿðâàíÿ îëìóøàì àðàí çÿìèíÿ,
Óøàãêÿí þéðÿíèá öçöì äàüëàðà,
Äàøãûí ÷àéëàð êèìè àõñàì äà ÿýÿð,
Ñàâàëàí ñåéðèíÿ ÷ûõñàì äà ÿýÿð,
Ìÿüðèáäÿí ìÿøðèãÿ áàõñàì äà ÿýÿð,
Ùÿñðÿò ãàëûð éåíÿ ýþçöì äàüëàðà.
215
Äàüëàðà àøèãÿì, ùÿì íàñèáàíàì,
Õûíàëû äàüëàðäà ãàëûð íèøàíàì.
Àòàì Äÿëèäàüäû, Èñòèñó àíàì,
Íÿâÿ îëóá îüëóì, ãûçûì äàüëàðà.
Àüûð åëëè, áóç áóëàãëû éàéëàãëàð,
Øÿìøèð þïöá çèðâÿíèçè ãóúàãëàð,
Î ãÿäÿð éàçìûøàì, äîëóá âàðàãëàð,
ßôñóíäó ñþùáÿòèì, ñþçöì äàüëàðà.
ÁÈËÄÈ
Éàäûíäà ñàõëà êè, êþ÷äöéö éóðäóí,
Ãÿäðèíè ÷îõëàðû äöøÿíäÿ áèëäè.
Êîõàëàðûí çÿìèñèíäÿ ñöíáöëö,
Áàø-àéàã éûüàíëàð êþâøÿíäÿ áèëäè.
Êöñìÿ, ýèëåéëÿíìÿ àíà âÿòÿíäÿí,
Òîðïàã ãàðüûø åëÿð, èíúèéÿð ñÿíäÿí.
Ñîðóø, þéðÿí, åøèäÿíäÿí, áèëÿíäÿí
Ùÿð êÿñ äÿðäè áóðíó øèøÿíäÿ áèëäè.
Ñóéó øÿðáÿò, ñöääÿí àü áóëàãëàðû,
Øÿëàëÿëè àõàí áàü áóëàãëàðû.
Éàäûíà äöøÿíäÿ äàü áóëàãëàðû
Àðàíäà äîäàüû áèøÿíäÿ áèëäè,
Þçöíäÿí ìèòèëäè ìöñòÿð ãàäûíû,
Øÿìøèð íåúÿ ÷ÿêñèí îíóí àäûíû.
Éàíäûðäûüû ïàëûä, âÿëÿñ îäóíó,
Ãàðàòèêàí êîëó åøÿíäÿ áèëäè.
ÝßË
ßñýÿð îüëàí, ìÿêòóáóíó îõóäóì,
ßñýÿðëèéèí ñÿí áîðúóíó áèòèð ýÿë
Òÿëèì þéðÿí, áó éåðëÿðÿ øàä ãàéûò,
Ãóëëóüóíó áàøà ÷àòäûð, éåòèð ýÿë.
216
Ùÿâÿñëÿ äóð êåøèéèíäÿ âÿòÿíèí,
Çàòû ïîëàääàíäû âÿòÿí ýöäÿíèí.
Õàòèðèí, ùþðìÿòèí, òÿðèôèí ñÿíèí,
Ãîé óúàëñûí, áó áàðàòû ýþòöð ýÿë.
Ôÿùìè, ôÿðàñÿòè áèëÿí, áàúàðàí,
Òÿðáèéÿ äöøöíÿð ñþç ãàíàí èíñàí.
Úÿñóð òÿðïÿí, ìÿùàðÿòëÿ àä ãàçàí,
Î òÿëèìè þçöí èëÿ ýÿòèð ýÿë.
Äÿðñ àë êîìàíäèðäÿí êàìèë, ìþòÿáÿð,
Ìÿòëÿáÿ ÷àòàðñàí óíóòìàñàí ýÿð.
ßìÿëèí îëàúàã áèð ìöøêè-ÿíáÿð.
Ãîõëàíàúàã íÿôÿñèíäÿí ÿòèð ýÿë.
Ñîðóðñàí ùàëûìû ýþçÿëäè áèçèì,
Öìèäâàð ýþçëÿéèð éîëóíó ýþçöì.
Ìÿíèì èýèä îüëóì, úàíûì, ÿçèçèì,
Øÿìøèð áàáàí ìóðàäûíà ÷àòûð, ýÿë.
ÁßÍÞÂØß
Áàùàð ÷àòûá áÿçÿéèðìè äàüëàðû,
À÷ûëûðìû ñèçèí éåðäÿ áÿíþâøÿ.
Ãûìûøûðìû äîäàãëàðû íÿðýèçèí,
Òÿçÿ-òÿðìè ýöíåéëÿðäÿ áÿíþâøÿ.
Àøûã Ãóðáàíèäÿí ãàëûá íèøàíÿ,
Òîðïàãäû áèçÿ äÿ, îíà äà àíà.
Áîéíóíó ïÿðèøàí ÿéìÿñèí éàíà,
Ñàëìàñûí ãÿëáèìè äÿðäÿ áÿíþâøÿ.
Íÿäÿíäè ëàëàíûí áàüðûíäà ãàðà,
Áó ëÿòèô ÷è÷ÿéÿ êèì âóðóá éàðà.
Ãûçûëýöë ãÿëáèíè éåäèðèð õàðà,
Ùåéèô êè, òåç ñîëóð áèð äÿ áÿíþâøÿ.
217
Îíà úàí éåòèøèð éàç íÿôÿñèíäÿí,
Îéàíûð éóõóäàí áöëáöë ñÿñèíäÿí.
Úÿííÿò ÷ÿëÿíýèíèí äöøöá äÿñèíäÿí
Òóòìàñûí öçöíÿ ïÿðäÿ áÿíþâøÿ.
Éàðïàüûí çÿðèôäè éàðàøûüûí âàð,
×ÿìÿíÿ, ÷è÷ÿéÿ ñàðìàøûüûí âàð.
Ãîúà Øÿìøèð êèìè áèð àøûüûí âàð,
Ñþéëÿð ñþçöí äöøÿí éåðäÿ áÿíþâøÿ.
ÄÞÍÖÁ
ßçÿëäÿí úÿùÿííÿì îëàí áó äèéàð,
Èíäè áèð úÿííÿòè-ðèçâàíà äþíöá.
Ùÿð åâäÿ, åéâàíäà, éàíûð ìàéàêëàð,
Éåð öçö èøûãëû àñìàíà äþíöá.
Ýþðäöì, ùåéðàí îëäóì ãóðüó-úàëàëà,
Êå÷ÿí ýöíäÿí íÿëÿð äöøäö õÿéàëà.
Èõòèéàð âåðèëèá åëÿ, ìàùàëà,
Èøýöçàð èíñàíëàð àñëàíà äþíöá.
Êå÷èá ãàðà ýöíëÿð, áóçëó áîðàíëàð,
Àðèô ìÿòëÿá äóéàð, àëèì ñþç àíëàð.
Àü ãûçûë äÿðìÿêäÿ ãûçëàð, îüëàíëàð,
Òàðëàäà àëûúû òÿðëàíà äþíöá.
Êèìè Àéà ó÷óð, êèìè Ýöíÿøÿ,
Èýèä êîñìîíàâòëàð ÷ûõûá ýÿðäèøÿ,
Èëäûðûì àòûíû ìèíèá, áàõ èøÿ,
×àïûðûã, ôÿçàëàð ìåéäàíà äþíöá.
Ñîâåò åëëÿðèíäÿ âàð øèð îüëó øèð,
ßðøÿ ãàíàä ÷àëûð, Ìàðñà éåòèøèð.
Éàçûá-éàðàòìàãäà éîðóëìóð Øÿìêèð,
Ñþçëÿðè äèëëÿðäÿ äàñòàíà äþíöá.
218
ÀØÈÃßÌ
Ìÿùÿááÿòÿ, ñÿäàãÿòÿ, èëãàðà,
Áèð ÷þðÿéÿ, áèð äÿ äóçà àøèãÿì.
Áèð ãîúà éàðûì âàð, ìèí ãûçà äÿéÿð,
Íÿ ýÿëèíÿ, íÿ äÿ ãûçà àøèãÿì.
Ìÿðäÿ ëàçûì îëñà êå÷ÿðÿì úàíäàí,
Òÿðáèéÿ àëìûøàì àðèô èíñàíäàí.
Çÿùëÿì ýåäèð ùèéëÿ, ôèòíÿ, éàëàíäàí,
À÷ûã ãÿëáÿ, äîüðó ñþçÿ àøèãÿì.
Úàí äå åëÿñèíÿ î ãÿäèð áèëÿ,
Öðÿéèíäÿí êèíè, êÿäÿðè ñèëÿ.
Ùÿð àí êþìÿê äóðà îáàéà, åëÿ,
Ìÿùÿááÿòëÿ áàõàí ýþçÿ àøèãÿì.
Ùàëàë çÿùìÿò àëäûì ñÿíÿò áàçàðû,
Éîë àëäûì ùàãã îëàí äöç éîëà ñàðû.
Íÿéèìÿ ëàçûìäû äöíéàíûí âàðû,
ßéðèäÿí ãà÷ãûíàì, äöçÿ àøèãÿì.
Ìÿðääÿ ñÿõà ýþðäöì, èýèääÿ ùöíÿð,
Ìÿðäëÿð þëêÿñèíè ôèðàâàí èñòÿð.
Ìÿðèôÿò äöøöíÿð ñàùèáè-äÿôòÿð,
Àëèìëÿð, àðèôëÿð, ñèçÿ àøèãÿì.
Éàí ãà÷ûðàì íàõÿëÿôäÿí, õàòàäàí,
Áàðàòûìû ïàê àëìûøàì áóòàäàí.
Ñÿíÿòèìè þéðÿíìèøÿì àòàäàí,
Øåèðäÿí ñàëäûüû èçÿ àøèãÿì.
Øÿìøèðè éåòèðèá òàëå áó éàøà,
Êþíöë ùÿìäÿìèìëÿ ýÿçèðÿì ãîøà,
Ùàíñû áèð äèë åë íÿçÿðè äàíûøà,
ßùëè-äèëÿ, íóðëó öçÿ àøèãÿì.
219
ÄßÉßÐ
Òÿíÿëè ÷þðÿéèí, ìèííÿòëè äîíóí,
Ãèéìÿòè ÷öðöìöø ãÿçèëÿ äÿéÿð.
Áèðäÿí éåðÿ, ÿëèô ãÿääè àäàìûí,
Äÿðä ÷ÿêèá áöðÿéè íÿçèëÿ, äÿéÿð.
Èíñàí äåìÿ áèêàìàëà, áèùóøà,
Î, éîëäàøäû âèðàíÿäÿ áàéãóøà.
Íàíÿúèáè àëàí îëìàç ãóðóøà,
Àäàì âàð áèð ÿòÿê ãûçûëà äÿéÿð.
Äóéàð áó ìÿçìóíó àðèô, ÿùëè-äèë
Ìÿðèôÿòè, ìÿùÿááÿòè éàõøû áèë.
Øÿìêèðÿ ùèúðàíäû áèëÿççÿò éöç èë,
Äÿðä ÷ÿêèá öðÿéè íÿçèëÿ, äÿéÿð.
ÝÞÇËßÐÈÍ
Ýþð íåúÿ îõøàðäû éóõóñóçëàðà,
Ñÿíèí áó ñöçöëöá éàõàí ýþçëÿðèí.
Ýàù áèùóø åéëÿñèí àç ãàëäû ìÿíè,
Èëäûðûì ñöðÿòëè ÷àõàí ýþçëÿðèí.
Ýÿëÿí ÷îõäó áó âÿñôèíèí ñÿñèíÿ,
Ýþçÿëëÿðëÿ íÿ åäèðñÿí áÿñè, íÿ?
Éöç àøèã þëäöðöð áèð ýöëëÿñèíÿ,
Ùÿðäÿí õóìàðëàíûá áàõàí ýþçëÿðèí.
Ãàòûáñàí ëÿáèíÿ øÿêÿðè, ãÿíäè,
Êèìëÿð þéðÿòìèøäè ñÿíÿ áó ôÿíäè.
Äàüûòäû, òàëàäû îáàíû, êÿíäè,
Äàüûäûá åâèíè éûõàí ýþçëÿðèí.
Âóðóá éåðÿ ñÿðäèí ýÿëäèéèì éåðäÿ,
Øÿìøèðè àüëàòäûí ýöëäöéöì éåðäÿ,
Ñèíÿìÿ îõ âóðäóí þëäöéöì éåðäÿ,
Ìÿíè íþêÿð åòäè î õàí ýþçëÿðèí.
220
ØÀÈÐÈÍ
Ñÿìÿä Âóðüóíà
Éåíÿ íÿüìÿ êèòàáûíû îõóäóì,
Ùåéðàí îëäóì ùÿð èøèíÿ øàèðèí.
Òÿðëàí êèìè ãàíàä ÷àëûð ùàâàäà,
×àòàí âàðìû éåðèøèíÿ øàèðèí.
Ñÿíÿ ùàëàë îëñóí áó ãàáèë ñÿíÿò,
Áó àüûë, áó êàìàë ôÿùìè-ôÿðàñÿò,
Àðèô äÿ, àëèì äÿ âåðÿúÿê ãèéìÿò,
Éåðèøèíÿ-äóðóøóíà øàèðèí.
Ýÿëèøèíÿ áèçèì åëëÿð ñåâèíäè,
Éîëóíà øàì òóòàí ÿëëÿð ñåâèíäè,
×ÿìÿíëÿð áÿçÿíèá ýöëëÿð ñåâèíäè,
Øÿìøèð èëÿ ýþðöøöíÿ øàèðèí.
ÄÅÌÈØËßÐ
Èáàäÿòäè, çèéàðÿòäè ýþðöøìÿê,
Éîõñóëëóã, àéðûëûã íÿñäè äåìèøëÿð.
Úàí ñàüëûüû þìöð ö÷öí áàùàðäû,
Ãîúàëûã, õÿñòÿëèê ïèñäè äåìèøëÿð.
Áÿõòèí êÿñÿ, ñþçöí äàøà èøëÿéÿ,
Ùàìû ñÿíäÿí úàí èñòÿéÿ, úàí äåéÿ.
Áóíäàí ñîíðà âàðû àõòàðûì íèéÿ,
Òàìàùñûç èíñàíà áÿñäè äåìèøëÿð.
Äöíéà ìàëû áó äöíéàäà ãàëàíäû,
×îõëàðûíûí òàõòû-òàúû òàëàíäû.
Äîüðóëóãäàí ãåéðè íÿ âàð éàëàíäû,
Ìÿùÿááÿò âÿôàëû äîñòäó äåìèøëÿð.
221
Éîëóì äöøÿ ýþðÿì ÿùëè-äèëëÿðè,
Çèéàðÿò åéëÿðÿì ýþçÿë åëëÿðè.
Åëÿ áèë öçöìÿ ñÿáà éåëëÿðè
Úÿííÿòè-áåùèøòäÿí ÿñäè äåìèøëÿð.
Ýÿë Øÿìøèðèí òàëåéèíÿ áàõ èíäè,
Ìàùèðèìèí ìåéëè ìÿíÿ éàõûíäû.
Ñÿùÿð òåçäÿí áèð ìÿêòóáóí îõóíäó,
Àüðûì-àúûì òàìàì êÿñäè äåìèøëÿð.
ÄÅÑßÌ ÎËÌÀÇ
Àëàüà ãÿðÿíôèë, éîâøàíà ðåéùàí
Òèêàíëû ãàíãàëà ýöë äåñÿì, îëìàç,
Äÿìèðÿ ñàô ãûçûë, ñþéöäÿ ñàíäàë,
Òàïûëàí ùÿð äàøà ëÿë äåñÿì, îëìàç.
Àðû øèðÿ ÷ÿêèð éàçäà ÷è÷ÿêäÿí,
Íÿ ÷ûõàð áîø éåðÿ éàëàí äåìÿêäÿí?
Áèð ôàéäà àõòàðìà ìÿêÿñ-ìèë÷ÿêäÿí,
Øàíûíäà òàïûëàð áàë äåñÿì, îëìàç.
Íàìÿðäèí âàðû âàð, öðÿéè éîõäó,
Áèð èíñàí îüëóíà ýÿðÿéè éîõäó.
Ñÿõàñû, ñöôðÿñè, ÷þðÿéè éîõäó,
Éîõñóëà âåðÿúÿê ïóë äåñÿì, îëìàç.
Èýèä éåðè äöøÿí éåðäÿ éàõøûäû,
Éàõøûéà éàõøûëàð áèð äÿ éàõøûäû,
Ìÿðä îëàí õåéèðäÿ, øÿðäÿ éàõøûäû,
Áèâÿôà àðõàéà ýÿë äåñÿì îëìàç1.
Øÿìøèð, äå ñþçëÿðèí, ñàõëàìà ëÿíýÿ,
ßñëè àñëàí îëàí ëàéèãäè úÿíýÿ,
Ïèøèê òàá ýÿòèðìÿç øèðÿ, ïÿëÿíýÿ,
Äîâøàíà ùöíÿðäÿ ôèë äåñÿì, îëìàç.
__________
1
Öìèäñèç àðõàíû êþìÿéÿ ÷àüûðìàã îëìàç.
222
ÉÀÐÀØÌÀÇ
Íàìÿðäÿ éàëâàðìàã èíñàôäàí äåéèë,
Äöøìÿíÿ éàëòàãëûã ìÿðäÿ éàðàøìàç.
Þéöíöá äåñÿ äÿ ìèí éîë íàêèøè:
Ìÿíÿì ãÿùðÿìàí äà, íÿð äÿ, éàðàøìàç.
Ùÿð êÿñ ãåéðÿòèíè äöøöíñöí ÿçÿë,
Ýöë îëìàç ñþéöääÿí, òþêöëÿí õÿçÿë,
Àáûð-ùÿéà, ùþðìÿò áèëìÿéÿí ýþçÿë,
×ÿêñÿ äÿ öçöíÿ ïÿðäÿ, éàðàøìàç.
Ãàòèë äÿ þçöíÿ äåìÿç úÿëëàäàì,
Îíóí èøäÿéèíÿ äöøìÿíÿì, éàäàì,
Õàëãûí ÿùâàëûíà éàíìàéàí àäàì
Äåñÿ äÿ øÿðèêÿì äÿðäÿ, éàðàøìàç.
Ùÿìèøÿ êÿìùöíÿð, ñåëëÿíÿð, äàøàð,
Äþéöøÿ ýèðìÿìèø ãàéíàéàð úîøàð,
Éåðäÿ èø áàúàðìàç, ýþéäÿí äàíûøàð,
Îíà ýÿçìÿê ùå÷ äöç éåðäÿ éàðàøìàç.
Øÿìøèð ìÿãñÿäèíÿ ÷àòà éàõøûäû.
Ýþâùÿðè ñÿððàôà ñàòà éàõøûäû.
Éàõøû îüóë, éàõøû àòà éàõøûäû,
Áèâåúñÿ, õåéèðäÿ, øÿðäÿ éàðàøìàç.
ÄÅÌßÊ ÎËÌÀÇ
Ãÿçà ãÿäÿðëÿíèá öç âåðÿíäÿ äÿðä
Êÿìÿíäÿ äöøÿíäÿ ãà÷ äåìÿê îëìàç.
Íàêÿñ êþëýÿñèíÿ ñûüûíàíäà ìÿðä,
Êå÷èð èëè, àéû õîø, – äåìÿê îëìàç.
Èáëèñèí äîñòëóüó ãÿìäè, ãÿùÿðäè.
Ãóðäëà àøíàëûã äà ÷îõ áèòÿùÿðäè,
223
Íàìÿðä ïëîâóíó, éåìÿ, çÿùÿðäè,
Àüûäû ëÿççÿòè, àø äåìÿê îëìàç.
Àéàã áàñìà, øåéòàí-èáëèñ èçèíÿ,
Ëÿíÿò áèúèí ÿéðèñèíÿ, äöçöíÿ,
Ùÿð êèì áàõñà ñàòãûí àðâàä ñþçöíÿ,
Ñàìàíäû êÿëëÿñè, áàø äåìÿê îëìàç.
×ÿòèíäè áèèìàí àíäà èíàíà,
Íÿ äèëëÿ äåéèì êè, àíëàéà, ãàíà?
Íàíÿúèáÿ, áèèëãàðà, íàäàíà,
Åòèáàð åéëÿéèá, èø äåìÿê îëìàç.
Øÿìøèð äåéÿð õàéûí öðÿê ýÿçèëìÿç,
Õîðéàò ñþçö úàíà îõäó, äþçöëìÿç.
Òÿðëàí éóâàñûíäàí ñöìöê öçöëìÿç1,
Èýèä òöôÿíýèíÿ áîø äåìÿê îëìàç.
ÝÞÐÌÖØßÌ
Îüóë, èíäè ÿäàëÿò âàð, äèâàí âàð,
Ìÿí äÿ õåéëè äþâðàíëàðû ýþðìöøÿì.
Äþâëÿò ãåéäÿ ãàëûð, ýÿçèð, àõòàðûð,
Àçàä îëàí èíñàíëàðû ýþðìöøÿì.
Áàøà äþéöá, åëëÿðÿ ãàí è÷èðäÿí,
Îáàëàðû òàëàí åäèá êþ÷öðäÿí,
ßëèíÿ ëîì àëûá åâëÿð ó÷óðäàí,
Ãà÷àíëàðû, ãîâàíëàðû, ýþðìöøÿì.
Ãàðàíëûã ýåúÿëÿð òåç ñÿùÿð îëäó,
Çöëìêàðûí áàëû ãÿì, çÿùÿð îëäó.
Ãóëäóðóí àõûðû áó òÿùÿð îëäó,
Õàðàáàíè, âèðàíëàðû ýþðìöøÿì.
__________
1
“ßñêèê îëìàç” ìÿíàñûíäàäûð.
224
Íàèíñàô, êÿðÿìñèç, ìöðâÿòñèç àüà,
Ïèñ àäàìûí àäû äöøäö óçàüà,
ßéèëäè, áöêöëäö, ÷þêäö àéàüà,
Õàëãà êþòÿê âóðàíëàðû ýþðìöøÿì.
Ãîéóí ö÷öí âàðìû èíñàôû êöðêöí,
Ãûðàð âÿòÿíèíäÿí ñàëàð äèäÿðýèí,
Òàìàì éûðòûúûëàð îëäóëàð ñöðýöí,
Øÿìøèðÿì, î çàìàíëàðû ýþðìöøÿì.
ÄßÉÌßÇ
Èêèöçëö, éàëòàã îëàí êèøèëÿð
Èñìÿòèíè ñàòàí ãàäûíà äÿéìÿç.
Àäàì âàð êè, ñÿñè òóòóá ùÿð éàíû,
Àõòàðñàí øþùðÿòè àäûíà äÿéìÿç.
Õàèíèí, õÿáèñèí ÷ÿêèëìÿç äÿðäè,
Îíëàð êè þëöìäÿí äàùà áåòÿðäè.
Éåìÿ, íàìÿðäëÿðèí àøû çÿùÿðäè,
Òàìû òóðø àéðàíûí äàäûíà äÿéìÿç.
Éàõøûëûüû êöòöí ýþòöðìÿç áàøû,
Þëÿíäÿ äöíéàäàí ýåäÿúÿê íàøû,
Ñàòãûíûí éàü-áàëû, ëÿççÿòëè àøû
Ìÿðä èýèäèí éàâàí úàäûíà1 äÿéìÿç.
Øÿìêèð äîñòëóã äåäè, áèð äÿ ùÿãèãÿò,
Õÿáèñÿ, õàèíÿ, èáëèñÿ ëÿíÿò!
Ñÿíÿ áèùÿéàíûí åòäèéè ùþðìÿò
Ìåøÿäÿ ÷öðöìöø îäóíà äÿéìÿç!
__________
1
Ãàðüûäàëû óíóíäàí áèøèðèëìèø ñàú ÷þðÿéè.
225
ÀÇ ÄÀÍÛØ
ßùëè-ùàë éàíûíäà àç äàíûø, àç ýöë,
Áèð êÿëìÿí äÿðéàäàí îëìàñà äÿðèí.
Èýèäëÿð è÷èíäÿ ÿð êèìè äîëàí,
Íàìóñ òàúûí îëñóí, îëìàñà äà ÿðèí.
Äöç äîëàí, óúàëñûí þç áàøûí, à éàð,
Ãàíìûðñà âóð äàøû þç áàøûíà, éàð.
Àâàðà äîëàíìà þçáàøûíà, éàð,
Áàøñûç àõàí ñóëàð îëìàç ùà äÿðèí.
Ýþð íÿëÿð éàðàíìûø áó äàüäà áèð áàõ,
Î äÿðÿ áèð áàüäûð, áó äàü äà áèð áàü.
Øÿìøèðÿì, ñàëìûøàì áó äàüäà áèð áàü,
Äÿéìèøè ãèñìÿòèì îëìàñà, äÿðèí.
ÄÓÐÀ ÁÈËÌßÇ
Ñèðð à÷ìà íàìÿðäÿ, ñþç äåìÿ ïèñÿ,
Íàìÿðäèí ãÿëáèíäÿ ñþç äóðà áèëìÿç.
Éîëäàø îëìà àë÷àã îëàí íàêÿñÿ.
Äàíûøûð èëãàðäàí, òåç äóðà áèëìÿç.
Ìÿðä èëÿ öëôÿò ãûë, çÿùìÿòÿ ãàòëàí,
Ñàëàìàò áàø ñàõëà ùÿð åùòèéàòäàí.
Áÿäÿíè ùèôç åëÿ, ïèñäÿí, áÿäçàòäàí,
Ùàðàì äîüðó éîëäà äöç äóðà áèëìÿç.
×àüûðìà çàëûìû, éåòèøìÿç äàäà,
Øÿìøèð ÷îõ èìòàùàí åäèá äöíéàäà,
Êàðñûç ãîùóì éàìàí ýöíäÿ àðõàäà,
Ñÿí ÷îõ àðçóëàìà, àç äóðà áèëìÿç.
Ñÿùÿð à÷ûëàíäà óúà äàüëàðà,
Ýöí äöøÿíäÿ àíàì éàäûìà äöøäö.
Ãóëàüûìà ùÿçèí áèð ëàéëà ñÿñè
Éåòèøÿíäÿ, àíàì éàäûìà äöøäö.
226
Ñÿùìèìäÿ úàíëàíäû àíàìûí öíö,
Äóìàí êèìè àëäû éîëëàð öñòöíö,
Áàúû-ãàðäàøûéëà ýþðöøÿí ýöíö,
Ñåâèíÿíäÿ àíàì éàäûìà äöøäö.
Àíàëàð îüëóíó ñåâÿð, ãóúàãëàð,
Ýÿëèð õÿéàëûìà ùÿìèí áó ÷àüëàð,
Äþéöøöá, äåéèøèð äÿúÿë óøàãëàð,
Äèëëÿøÿíäÿ àíàì éàäûìà äöøäö.
Ýþçëÿðèì ýþðÿíäÿ ÷ÿìÿíè, ýöëö,
Àíûðàì éàéëàãäà øåùëè ñöíáöëö.
Éàçûí ãàðàíãóøó, áèð äÿ áöëáöëö,
Þòöøÿíäÿ àíàì éàäûìà äöøäö.
Áàëà ÷àüûðàíäà ìåøÿäÿ ÿëèê,
Ãîúà Øÿìøèð äèíëÿð ÿëèíäÿ ÷ÿëèê,
Ãîøóëóá ãàðòàëà ãàéàäà êÿêëèê,
Ñÿñëÿøÿíäÿ àíàì éàäûìà äöøäö.
ÊÈÌÈ
Íàìÿðä ñÿíèí ãóëëóüóíäà ãóë îëàð,
Þç èøè äöçÿëäèá áèòÿíÿ êèìè.
Èðèøÿ-èðèøÿ öçöíÿ ýöëÿð,
ßëè áèð òÿðÿôÿ ÷àòàíà êèìè.
Äîñòóíó òàíûìàç íàäàí, ñÿðñÿðè,
Áó åëèí ñþçöäöð íÿ âàõòäàí áÿðè.
Ãîé ñåëëÿð àïàðñàí íàíÿúèáëÿðè,
Áàõ, äàëûíúà ýþçäÿí èòÿíÿ êèìè.
Õîðéàçûí îõ ñþçö ãÿëáèìÿ äÿéäè,
Áöêöá ãàìÿòèìè, ãÿääèìè ÿéäè.
Áèëäèð÷èí äÿ áèð àé ïàéûçäà áÿéäè,
Äàðû ñöíáöëöíÿ éåòÿíÿ êèìè.
Øÿìøèð, ýÿðÿê ìÿðä îúàüûí ãàëàíñûí
Ùÿð êÿñ ÷ÿêÿð þç äèëèíèí áÿëàñûí.
Ãîé ñÿíè øèð éåñèí, øèð ïàð÷àëàñûí,
Òöëêö êþëýÿñèíäÿ éàòàíà êèìè.
227
ÚÅÉÐÀÍ
Àìàí îâ÷ó, äöçäö ãóðìà òÿëÿíè,
Ùàéûôäû, äöøìÿñèí óçàüà úåéðàí.
Ýÿë àòìà ýöëëÿíè ãàíà áÿëÿíñèí,
Äöøÿð áàëàñûíäàí óçàüà úåéðàí.
Èíñàí îüëó, âóðìà áó ãÿëÿì ãàøû,
Îíóí äà éîõäóðìó éàðû, éîëäàøû?
Àõàð, ñåëÿ äþíÿð ýþçöíöí éàøû,
Ùÿð äþíöá áàõàíäà éàðàüà úåéðàí.
Áó ýþçÿë ïÿðèéÿ ýÿòèðìÿ çàâàë,
Ýþçÿëäèð, ÿçèçëÿ, ãàéüûñûíà ãàë,
Áÿñäè, èíñàô åëÿ, àç íèøàíà àë,
Ñóñäóðóá ýÿëÿíäÿ áóëàüà úåéðàí.
Äèêñèíèð, ñÿêñÿíèð, ãàíñûç èíñàíäàí,
Ðÿùì åëÿ, ÿë ýþòöð î çÿðèô úàíäàí.
Àüëàéà-àüëàéà ýåäèð Ìóüàíäàí,
Âóðüóíó ýÿçìÿéÿ Ãàçàõà úåéðàí.
Øàèðèí õàòèðè Øÿìøèðäÿ áàðàò,
Òóðàúû åëëÿðÿ âåðèá àìàíàò.
Äàùà òÿáèÿòÿ îëìàç õÿéàíÿò,
Áÿíçÿìÿñèí ãÿðèá ãîíàüà úåéðàí.
ÃÀÐÀ ÝÞÇËßÐÈÍ
Éàíàüûí ýþé÷ÿêäèð ýöëäÿí, ëàëÿäÿí,
Ñÿíèí íÿ ýþçÿëäè ãàðà ýþçëÿðèí.
Ìÿíè ùèôç åëÿñèí, ìöðâÿòÿ ýÿëñèí,
Âóðìàñûí ñèíÿìÿ éàðà, ýþçëÿðèí.
Åøãèí õÿñòÿñèéÿì, ÷ÿêèðÿì úÿôà,
Ðÿùì åëÿ, à çàëûì, ýÿë áèð èíñàôà,
228
Ñÿíäÿí îëà áÿëêÿ ìÿíÿ áèð øÿôà,
Åëÿéÿ äÿðäèìÿ ÷àðÿ ýþçëÿðèí.
Äàüëàðûí êÿêëèéè, àëàýþç Íèýàð,
Øÿìøèð áó âÿñôèíè éîðóëìàç, éàçàð.
Ãîúàëìûø àøûüàì, ýþðìÿ ýöíàùêàð,
Ãîéìà, ÷ÿêèð ìÿíè äàðà ýþçëÿðèí...
À ÇÀËÛÌ ÝÞÇßË
Íèéÿ öçöí äþíäö, éàä îëäóí ìÿíÿ,
Ìÿí ñÿíÿ íåéëÿäèì, à çàëûì ýþçÿë.
Äöøêöí îëäóì ñÿíèí äÿðäè-ãÿìèíäÿí,
Ãîéìàäûí äÿðäèíè àç àëûì, ýþçÿë.
Íàìÿðä êþñþâöñÿí, ÿë éàíäûðûðñàí,
Àøûãëàð àüçûíäà äèë éàíäûðûðñàí,
Øàùèä îëñóí îáà, åë, éàíäûðûðñàí,
Äóðàúàã öçöíÿ ìàùàëûì, ýþçÿë.
Äàø éàíûð, àòÿøÿ, òîðïàã äà éàíûð,
Ïèëòÿ êöëÿ äþíöð, ÷ûðàã äà éàíûð,
×ÿêèðñÿí, ñöìöéÿ áû÷àã, äàéàíûð,
Ñÿíÿ õîø ýÿëèðìè áó ùàëûì, ýþçÿë.
Ëÿëèäèí, áó áàüäà ãàëìàäûí, ýåòäèí,
Óíóòäóí, éàäûíà ñàëìàäûí, ýåòäèí.
Ìÿíè ùèúð ÿëèíäÿí àëìàäûí, ýåòäèí,
Ýÿë ñÿíèí ãàäàíû ìÿí àëûì, ýþçÿë.
Ñÿí éàçûã Øÿìøèðèí ãÿñäèíÿ äóðäóí,
Öçäöí áó úàíûìû, äÿðä èëÿ éîðäóí,
Ýöíàùñûç ìÿùáóñà, ìÿùêÿìÿ ãóðäóí,
Òöêÿíìÿäè ñîðüó-ñóàëûí, ýþçÿë.
229
ØÅÉÄÀ ßÇÈÇ
(1896-1957)
ÝßÐÀÉËÛ
ÏÀÏÈÐÎÑ
Äàùà ñÿíè ÷ÿêìÿéÿúÿì,
Çèéàí÷ûñàí, àé ïàïèðîñ,
Èéèðìè èë áÿäÿíèìè
Åéëÿéèáñÿí çàé, ïàïèðîñ.
Áèð éåðÿ ãîíàõ ýåäÿíäÿ,
Ãîéìàçñàí ñþùáÿò åäÿíäÿ,
Õûøûëäàéûðñàí ñèíÿìäÿ,
Åäèðñÿí ðóñâàé, ïàïèðîñ.
Òöñòöí àúû, äèøèì ãàðà,
Àü úèéÿðèì ïàð÷à-ïàðà,
Øèðèí àüçûì çÿùèðìàðà,
Äþíäÿðäèí àù-âàé, ïàïèðîñ.
Äóìàíûí äîëóð îòàüà,
Êîðëóã âåðèðñÿí óøàüà,
Áàõ ñèíÿìäÿ, äöéöí-äàüà,
Ýÿë çèéàíûí ñàé, ïàïèðîñ.
Ãèñàñûí ÷îõäóð úàíûìäà,
Çÿùÿðèí Øåéäà ãàíûìäà,
Ùþðìÿòèí éîõäóð éàíûìäà,
Àëìàì ñÿíäÿí ïàé, ïàïèðîñ.
230
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÚÅÉÐÀÍ
Ñÿùÿð ÷àüû ýÿøòÿ ÷ûõàí çàìàíû,
Óüðàäû ãàðøûìà þçö Úåéðàíûí.
Áèð ãèéà áàõàíäà àëäû úàíûìû,
Äöøäö úèéÿðèìÿ êþçö Úåéðàíûí.
ßñëè ãàðàáàüëû, äàüëàð ìàðàëû,
Öðêöð îâ÷óñóíäàí ýÿçèð àðàëû,
Ùÿñðÿòèíäÿí ýöë èðÿíýèì ñàðàëû,
×àòàì âöñàëûíà ãóçó Úåéðàíûí.
Øåéäà ìöøòàã îëäó áöëëóð áóõàüà,
Ëàëÿ çÿíÿõäàíà, ýöëýÿç éàíàüà,
Ãàôèë úèëâÿëÿíèá ÷ûõäû ãàáàüà,
Ýþðöíäö ýþçöìÿ ýþçö Úåéðàíûí.
ÝÞÇßË-ÝÞÇßË
Áèð éóõó ýþðìöøÿì, àé Ðÿíà õàíûì,
Ãóðáàí ýþçëÿðèíÿ éîç ýþçÿë-ýþçÿë.
Ñÿùÿðèí ñöáùöíäÿ, àéíà ãàáàãäà,
Äàðà òåëëÿðèíè äöç ýþçÿë-ýþçÿë.
Ýþðäöì áèð áàü÷àäà à÷ûá ãûçûëýöë,
Ãþí÷ÿíèí öñòöíäÿ îõóéóð áöëáöë,
ßéëÿøèá áèð éàíäà úöò ñà÷û ñöíáöë,
Åéëÿéèð áèð-áèðÿ íàç ýþçÿë-ýþçÿë.
Àøèã-ìÿøóã äóðóá áàüû äîëàíäû,
Èêè ñåâýè ýöë ÿòðèíÿ áóëàíäû,
Øåéäà ßçèç åøã îäóíà ãàëàíäû,
Àòÿøè úàíûìäà öç ýþçÿë-ýþçÿë.
231
ÝÖËËßÐ À×ÛËÛÐ
Éàð áÿçÿíèá éàð éàíûíà ýÿëÿíäÿ,
Ãàø èëÿ, ýþç èëÿ ùàëûí áèëÿíäÿ,
Äàíûøûá, ñþéëÿéèá øèðèí ýöëÿíäÿ,
Éàíàüûíäà ãûçûëýöëëÿð à÷ûëûð.
Äîñò-äîñò èëÿ ñåéðÿ ÷ûõàíäà éàçëàð,
Äîëàíûð àðàäà ñþùáÿòëÿð, ñàçëàð,
Òöðôÿ ýþçÿëëÿðäÿí ýÿëèð àâàçëàð,
Òóòè êèìè øèðèí äèëëÿð à÷ûëûð.
Ýÿëèð ýöë öñòöíäÿí øåéäàíûí ñÿñè,
Úàíëàíûð ñåâäàñû, àðòûð ùÿâÿñè,
Éåðèéèð ãàðøûäà ýþçÿë äÿñòÿñè,
Áàüðûìûí áàøûíà ìèëëÿð à÷ûëûð.
ÁßÍÞÂØß
Ýþðÿí àøèã îëóð ñöðìÿëè ýþçÿ,
Ãöäðÿò ãÿëÿì ÷àëûá ãàøà, Áÿíþâøÿ,
Ùÿðäÿí ôöðñÿò äöøöá öçöí ýþðÿíäÿ,
Àç ãàëûð õÿéàëûì ÷àøà, Áÿíþâøÿ.
Øÿêÿðäÿí øèðèíäè äèëè, äîäàüû,
Þïìÿëèäè öçö, áÿéàç áóõàüû,
Íþâðÿñòÿ çàìàíû, òÿð-òÿðÿ ÷àüû,
×àòûáäû îí àëòû éàøà Áÿíþâøÿ.
Ýÿíúÿ êàëàüàéëû, éàøûëëû-àëëû,
Ëîüìàí äÿððàêÿëè, Éóñèô úàìàëëû,
Ýöëýÿç çÿíÿõäàíëû, éàíàüû õàëëû,
Þéìÿëè ýþçÿëñÿí éàøà, Áÿíþâøÿ.
Íÿ ýþçÿë áîé-áóõóí, íÿ ãÿääö-ãàìÿò,
Ýþçöí úàíà éàüû, ãàøûí ãèéàìÿò,
Êå÷ìÿ àøèãèíäÿí, åéëÿ ìöðöââÿò,
Äþíìÿñèí öðÿéèí äàøà, Áÿíþâøÿ.
232
Ùÿðäÿí ìÿíÿ ñàðû ñöçýöí áàõàíäà,
×ÿêèá êèðïèéèíè úàíà ÷àõàíäà,
Ñîíà êèìè ñöçöá ãàðøû ÷ûõàíäà,
×ÿêäèðèð ßçèçÿ ùàøà, Áÿíþâøÿ.
ÝÞÐÄÖÌ
Äîëàíäû ùÿð éàíû éåíÿ õÿéàëûì,
Êå÷ÿí éàõøû-éàõøû ùàëëàðû ýþðäöì,
Òîïàøàí, Àðõàøàí áèð íå÷ÿ äàüäàí,
Êå÷èá ýåòäèéèìèç éîëëàðû ýþðäöì.
Íÿ ýþçÿëäè Ýþé÷ÿ, äÿðéà ãûðàüû,
Î þðäÿêäÿí, ãàçäàí àëäûì ñîðàüû,
×ûõäû ãàáàüûìà íå÷ÿ áóëàüû,
Øóõ òÿðëàíëàð, ãÿääö-äàëëàðû ýþðäöì.
×ûõûá ñåéð åëÿäèì ×è÷ÿêëè äàüû,
ßúÿá ñÿôàëûäû ýþçÿë îéëàüû,
Öñòö øèðèí äèëëè, õóáëàð éûüíàüû,
Øåéäàéàì, àü öçäÿ õàëëàðû ýþðäöì.
ÅËËßÐ ÎÉÀÍÛÐ
Çÿðáÿ÷è ÷àüûðûð ñöáùöí ÷àüûíäà,
Àéûëûá éåðèíäÿí åëëÿð îéàíûð,
Äàüûëûð ÷þëëÿðÿ, òÿñÿððöôàòà,
ßëëÿðäÿ òîõàëàð, áåëëÿð îéíàéûð.
Èøäÿ áèðèíúèñÿí, ñÿíè éöç éàøà,
×àüûðûá ìàíãàíû ýèðèø éàðûøà,
Âàð îëñóí ãîëëàðûí, ÷ûõûáñàí áàøà,
×àõíàøûð ÿíäàìäà áåëëÿð îéíàéûð.
Áöðöéöð äöçëÿðè êîëõîç÷ó ñÿñè,
Ùöíÿðëÿ ÷àëûøûð ãûçëàð äÿñòÿñè,
Äöøöð èø öñòöíäÿ þòöøìÿê áÿùñè,
Àðàëûãäà øèðèí äèëëÿð îéíàéûð.
233
Áèð éàíäà êîëõîçóí ùÿêèìè Ùÿúÿð,
Êîïðàòèâ ñàòûøà åéëÿéèð ùöíÿð,
Þòÿí ðàäèî âåðèð ùÿð éàíäàí õÿáÿð,
Ùàâàäàí ñÿñ àëûá òåëëÿð îéíàéûð.
Êîëõîç÷ó Øåéäàéàì, ïàìáûüà àøèã,
Áóäóð áèçèì åëÿ áÿçÿê, éàðàøûã,
Èíäè ñåâèð ñÿíè ýþçÿë éàð, àøûã,
À÷ûëûá ïàìáûãëàð, ýöëëÿð îéíàéûð.
ÒßÍÁßË
Ñîâåò çàìàíûíäà éàòìàã éàðàìàç
ßëëÿøèð þëêÿìèç, éàòìà, à òÿíáÿë.
Èøëÿéÿê áèð éåðäÿ, ãàçàíúû áþëÿê,
Þç ìàëûíà çèéàí ãàòìà, à òÿíáÿë.
Äöøöí ùÿéàòûíû, ìÿðôÿòèí îëñóí,
Ãîé åëèí éàíûíäà ùþðìÿòèí îëñóí,
Õÿúàëÿò îëàðñàí, ãåéðÿòèí îëñóí,
×àëûá êîëõîç ìàëûí ñàòìà, à òÿíáÿë.
Ãûðìûçû ýöí äîüäó ùÿð éàí áîéàíäû,
Ñîâåò äöøìÿíëÿðè àòÿøÿ éàíäû,
Ñÿíëÿ éàòàí ÷îõ òÿíáÿëëÿð îéàíäû,
Îéàí, áó ãÿôëÿòÿ áàòìà, à òÿíáÿë.
Áÿùàíÿ åëÿéèá äîëàíìà âåë-âåë,
Çÿðáÿñè ÷àëûøûð èíäè îáà-åë,
Àõûðäà àõûäàð ñÿíè áó ýóð ñåë,
×ÿìêèðèá ãàøûíû ÷àòìà, à òÿíáÿë.
Èøëÿ áàü-áàü÷àäà, ÷àëûø àëàäà,
Äîëàíìà ñÿðýÿðäàí ýÿçèá àðàäà,
Ñÿí äÿ ýöí àë, èø÷è êèìè òàðëàäà,
Áàøûíû êþëýÿéÿ àòìà, à òÿíáÿë.
234
ÀØÛÃ ÙÖÑÅÉÍ ÌÀÉÛË
ÁÀÕ ÁßÐÈ
Éöç íàç èëÿ ýåäÿí äèëáÿð,
Ãàéûò áèð áÿðè áàõ, áÿðè.
Ìÿíè Ìÿúíóí åäÿí äèëáÿð,
Ùÿìäÿì îëàã ñöðÿê ñÿôà,
Ìöðâÿò åéëÿ ýÿë èíñàôà,
Ýþçöìäÿí ýåòìÿ áèð éàíà.
Ìàéûëàì ñÿí òÿê úàíàíà,
Èëòèìàñ åéëÿðÿì ñàíà,
Ðöáÿíäèíè àòäûí öçÿ,
Ùÿñðÿò ãîéäóí àëà ýþçÿ,
Íÿ ýåäèðñÿí ñöçÿ-ñöçÿ,
Ýþçÿëëèêäÿ òàéûí éîõäó
Ìöæýàíûí ïåéêàíëû îõäó,
Íàç-ãÿìçÿí Ùöñåéíÿ ÷îõäó,
ÀÌÀÍÄÛ
Ãàòàð-ãàòàð äóðíà êå÷èð.
Òåëëÿðèíäÿí öç, àìàíäû.
Àë éàðàøûð òÿð ÿíäàìà,
Òÿê áèð, òÿê áèð äöç, àìàíäû.
235
Õàëëàðûíäû äöððö ýþâùÿð,
Èííàáû ëÿáëÿðèí øÿêÿð,
Ãàøûí úÿëëàä, ãàíûì òþêÿð,
Áèð ðÿùì åéëÿ ãûç, àìàíäû.
Ñÿééàä îëäóì, òîðóì ãóðäóì,
Òÿðëàí áÿðÿñèíäÿ äóðäóì,
Ãÿíèðñèç áèð ýþçÿë ýþðäöì,
Ãÿëÿì òóòìóð, éàç, àìàíäû.
Ìÿí Ùöñåéíÿì, ñåâäèì Ëåéëà,
Àéûðìàñûí ãàäèð ìþâëà,
Õàëû ùèíäó, ýþçö øÿùëà,
Äÿéìÿñèí áÿä ýþç àìàíäû,
ÃÀØÛ ÃÀÐÀ
Ãóðáàíàì ýþé÷ÿê ýþçöíÿ,
Ýåòìÿ ãàéûò, ãàøû ãàðà,
Áàõìà ñåéðàãûá ñþçöíÿ,
Ýåòìÿ ãàéûò, ãàøû ãàðà.
Èíñàô åëÿ, àòìà ìÿíè,
Äÿéèøìÿì äöíéàéà ñÿíè.
Òàïìàì ñÿí òÿê ýöë áÿäÿíè,
ßëèô ãÿääèì ãûëìà êàìàí,
Ùàëûìû åéëÿìÿ éàìàí,
Äîñòäàí êöñìÿ, ýåòìÿ äàéàí,
Ñÿíñÿí áàü÷àëàðûí áàðû,
Àëìàñû, ùåéâàñû, íàðû,
Ñþç ãàíäûðûá ÷óüóë ãàðû,
236
Ñÿí êè, äåéèëäèí áèâÿôà,
Ìöðâÿò åéëÿ, ýÿë èíñàôà,
Äþíìÿñèí öðÿéèí äàøà,
Äîñòóíà ÷ÿêäèðìÿ ùàøà,
Áÿíçÿéèðñÿí éàøûëáàøà.
Ìÿéÿð äîñò äåäèéèí äàíàð,
Åë åøèòñÿ, áèçè ãûíàð,
Ùöñåéí Ìàéûë îäà éàíàð,
ÇÞÙÐß
×ÿêèðÿì ÿëèíäÿí ùàøà,
Ýÿëìèð áèð èìàíà, Çþùðÿ.
Áÿíçÿð ÷àòûëñà áàø-áàøà,
Ãàøëàðûí êàìàíà, Çþùðÿ.
Íÿ ÿúÿá ñåâèìëè úàíñàí,
Áàøûìà ãàäàñàí, ãàíñàí,
Éà ìÿëÿêñÿí, éà èíñàíñàí,
Äöøìöøÿì ýöìàíà, Çþùðÿ.
Éàøà, ýþçÿë éàðûì éàøà.
Áÿíçÿéèðñÿí éàøûëáàøà.
Éåòèðñÿí, þëìÿðÿì ùàøà,
Äÿñòèìè äàìàíà, Çþùðÿ.
Äîñòà äîñò îë ýþçÿë ýöëýÿç,
Ñåéðàãûáûí áàüðûíû ÿç,
Ñÿí éàõøûñàí, éàõøûéëà ýÿç,
Ãîøóëìà éàìàíà, Çþùðÿ.
237
Ùÿðäÿí áàõûá éàíû-éàíû,
Àëûðñàí úÿñÿääÿí úàíû
Ìöðâÿò åëÿ Ùöñåéí úàíû,
Ýÿòèðìÿ àìàíà, Çþùðÿ.
ÝÞÇËßÐÈ
Ãûéà áàõûá úàíûì àëûð,
Ýþçÿëèí àëà ýþçëÿðè.
Áèëèðÿì êè, ýÿòèðÿúÿê.
Áàøûìà áÿëà ýþçëÿðè.
Î úÿëëàä ýþçëÿðè éàüû,
Úàíûì úàíàíûí äóñòàüû,
Øÿùä-øÿêÿð äèë, äîäàüû,
Øèðèí ïèéàëà ýþçëÿðè.
Éàäà äöøäö ãàðëû äàüëàð,
Ñèíÿìäÿ äÿðä ùèúðàí ÷àüëàð,
Ùöñåéí áàõûá, éàíàð, àüëàð,
Íÿçÿðäÿí ñàëà ýþçëÿðè.
ÚÀÍÀÍ ÝßËÄÈ
Ãÿäÿì ãîéóá ýöëëö áàüà,
Úàíàí ýÿëäè, úàíàí ýÿëäè.
Îëóì áîéíóíà ñàäàüà,
Ðöáÿíäèíè òóòóá öçÿ,
Ùÿðäÿí ãàø îéíàäûð áèçÿ.
Ýþçëÿðèíè ñöçÿ-ñöçÿ,
Ýÿëÿíäÿ ýöí äîüäó áàüà,
Ëàëÿ ñàíúäû àë áóõàüà.
Áÿçÿíèá áàøäàí-àéàüà,
238
Úàíûì ãóðáàí ñÿðâèíàçà
Ñöçöá ýÿëÿí ãóáà ãàçà,
Áöëáöëëÿð ÷ûõûá ïèøâàçà,
Àëÿì ùåéðàí ãÿëÿì ãàøà,
Úèëâÿëÿíÿí éàøûëáàøà.
Ùöñåéí, ñåâäàéû âóð áàøà,
ÝÖËËÖÍÖÍ
×ûõäû, éàéûëäû àëÿìÿ,
Ýöíÿø úàìàëû Ýöëëöíöí,
Éàíàüûíäà äÿíÿ-äÿíÿ,
Ýþðöíöð õàëû Ýöëëöíöí.
Ãàøëàðû áÿíçÿéèð éàéà,
Áèð ñàëìûð öñòöìÿ ñàéà,
Áÿõòÿâÿðäèð àüúà ìàéà,
Õîø îëñóí ùàëû Ýöëëöíöí.
Úàí àëàí ýþçëÿðè àëà,
Ìÿíè ñàëäû ãàëìà ãàëà,
Õóá éàðàøûð ãÿääè-äàëà
Éàøûëû, àëû Ýöëëöíöí.
Áóõàüû ÿòðè áÿíþâøÿ,
Ìàéûë îëäóì éóìðó äþøÿ,
Äîñòóíó ñàëäû òÿøâèøÿ,
Î êÿú õÿéàëû Ýöëëöíöí.
Éîõ áèð áåëÿ ýþçÿë èíñàí,
×îõäàíàì ìÿí îíà ùåéðàí,
Îëóáäó õÿñòÿéÿ äÿðìàí,
Ëÿáèíèí áàëû Ýöëëöíöí.
239
Ýöëÿð öçëö ìÿëÿêçàäà,
Ãèñìÿò îëìàéà áèð éàäà,
Ìàùàëäà, åëäÿ, îáàäà,
Âàð ãåéëö-ãàëû Ýöëëöíöí.
Áàüûíäà à÷ûëûá ýöëëÿð,
Þòöøöð øåéäà áöëáöëëÿð,
Ùöñåéí Ìàéûë òþêöð äèëëÿð,
ßúÿá úàìàëû Ýöëëöíöí.
ÒÅËËßÐÈÍ
Äàðàéûáàí ñÿùÿð ÷àüû,
Ñàëìûñàí éàíà òåëëÿðèí.
Þëäöðöáÿí ìÿí éàçûüû,
Ãÿñä åëÿð úàíà òåëëÿðèí.
Àüëûì àëäûí ýöëÿ-ýöëÿ,
Ìàéûë îëäóì øèðèí äèëÿ,
Àõûð ìÿíè ñàëàð ÷þëÿ,
Åëÿð äèâàíà òåëëÿðèí.
Îëìàç ñÿí òÿê ãàøû ùèëàë,
Éàðàøûã, ãÿìçÿ, õÿòòè-õàë,
Äîüàí àíà âåðèá ñûüàë,
Èñòÿìÿç øàíà òåëëÿðèí.
Èíúÿ áåëè, áîéó áàëà,
Ñàëìà ìÿíè ãàëìàãàëà,
Öçöí ýöë, éàíàüûí ëàëà,
Áÿíçÿð ðåéùàíà òåëëÿðèí.
Ãàðà ýþçëö ñÿðõîø úåéðàí,
Êå÷ÿð ñÿíñèç ùàëûì éàìàí,
Ùöñåéí Ìàéûë ñÿíÿ ãóðáàí,
Ñàõëà íèøàíà òåëëÿðèí.
240
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÁÈÇß ÝßËÄÈ
Ýþçÿëëÿð ýþçÿëè, ùöñíè-ñÿíóáÿð,
Àë éàøûë ýåéèíèá éàð áèçÿ ýÿëäè,
Íÿ ýþçÿë ÷ÿêèëèá ãÿääè-ãàìÿòè,
Õóáëóüó ìàùàëà úàð, áèçÿ ýÿëäè.
Ýþðìÿäèì áèð áåëÿ éàõøû êàìàëëû,
Çöëåéõà ôÿùèìëè, Éóñèô úàìàëëû,
Àüçû øÿùäè-øÿêÿð, äîäàüû áàëëû,
Ãîéíóíäà áÿñëÿéèá íàð, áèçÿ ýÿëäè.
Éàðûí ôèðãÿòèíäÿí ýÿëäèì àìàíà,
Ïöíùàíà áàõàíäà ãÿñä åéëÿð úàíà,
Áÿíçÿéèð ìÿëÿéÿ, ùóðè-ãûëìàíà,
Ùöñåéíÿ ùþðìÿòè âàð, áèçÿ ýÿëäè.
ÝßËÌÈØßÌ
Àõøàì, ñàáàù ùÿñðÿòèíè ÷ÿêìÿêäÿí,
Ñÿáèðñèç, àðàìñûç, úàíà ýÿëìèøÿì,
Ëåéëè éàðûí ýöë öçöíö ýþðÿíäÿí,
Ìÿúíóí òÿêè ìÿí äèâàíÿ ýÿëìèøÿì.
Èøàðÿ åéëÿñÿí àðèôëÿð ãàíàð,
Ñåéðàãûáû åéëÿ þçöíäÿí êÿíàð,
Úàìàëûí øþëÿñè ìèñàëû ôÿíàð,
Ïÿðâàíÿ òÿê éàíà-éàíà ýÿëìèøÿì.
Ãàøëàðûí ÿçÿëäÿí ãàðà ÷ÿêèëèá,
Ùÿñðÿòèíäÿí ìÿíÿ éàðà ÷ÿêèëèá,
Çöëôëÿðèíäÿí Ùöñåéí äàðà ÷ÿêèëèá,
Úèéÿðèì äþíöáäöð ãàíà, ýÿëìèøÿì.
241
ÎÄÓÍÀ ÉÀÍÄÛÌ
Ýÿë ñÿíÿ ñþéëÿéèì âÿôàëû äîñòóì,
Úÿëëàä áàõûøûíûí îäóíà éàíäûì,
Ãóìðó àâàçëûíûí, øèðèí ñþçëöíöí,
Áèð ãÿëÿì ãàøëûíûí îäóíà éàíäûì.
Ýþçöì ýþçëÿðèíÿ áèðäÿí ñàòàøäû,
Öçöìÿ øþâã ñàëäû, ýþçöì ãàìàøäû,
Àü áóõàãäà ñèéàù õàëëàð îéíàøäû,
Î ãóìðàë ñà÷ëûíûí îäóíà éàíäûì.
Ýàùäàí ãàããûëäàéûð, ýàùäàí îõóéóð,
Íàçèê ÿëäÿ èïÿê úîðàá òîõóéóð,
Òÿð áóõàüû ÿòèð-ÿíáÿð ãîõóéóð,
ßëâàí íàõûøëûíûí îäóíà éàíäûì.
Ïåéêàí êèðïèêëèíèí, àëà ýþçëöíöí,
Ýþùÿð êÿëìÿëèíèí, øèðèí ñþçëöíöí
Àéíà ãàáàãëûíûí, ëàëÿ öçëöíöí
Øèðèí ýöëöøëöíöí îäóíà éàíäûì.
Ùöñåéí ùÿñðÿòèäè ëÿáè áàëëûíûí,
Áèð ìàù úàìàëëûíûí, ñèéàù õàëëûíûí,
Ñîíà ñûüàëëûíûí, ìèí õÿéàëëûíûí,
Ìöíàñèá éàøëûíûí îäóíà éàíäûì.
ÑßÍÈÍ
×îõ úÿôà ÷ÿêìèøÿì, àé òóòè äèëëè,
×îõ úàíûì ãîéìóøàì éîëóíäà ñÿíèí.
×îõ ýþçÿë ýþðìöøÿì èøâÿëè-íàçëû,
×îõ ýÿëèá ýÿçìèøÿì åëèíäÿ ñÿíèí.
×îõ ùþðìÿò åëÿäèì, ãÿäèð áèëìÿäèí,
×îõ äàíûøûá øèðèí-øèðèí ýöëìÿäèí.
×îõ ýåòäèì ìÿí ñèçÿ, ñÿí ùå÷ ýÿëìÿäèí.
×îõ áöëáöë îõóéàð ýöëöíäÿ ñÿíèí.
242
×îõ úàíàí éîëóíäà ÷ÿêìèøÿì úÿôà.
×îõ èëãàð êå÷èðäèì îëäóì áèâÿôà,
×îõ ìèííÿò åéëÿðÿì, ýÿëñèí èíñàôà,
×îõ âàð èõòèéàðûí ÿëèíäÿ ñÿíèí.
×îõ àõòàðäûì ñÿíè áèìöðâÿò éàüû,
×îõ ñèíÿìÿ ÷ÿêäèí äöéöíëö äàüû.
×îõ èñòÿðÿì ñÿí òÿê äîäàã ãàéìàüû,
×îõ øèðèí ýþôòàðûí äèëèíäÿ ñÿíèí.
×îõ ñàòäûí Ùöñåéíÿ øèðèí íÿçàêÿò,
×îõ ñÿíèí êóéóíè åòäèì çèéàðÿò,
×îõ ñÿíè ýþðöðÿì èíúÿ, ëÿòàôÿò,
×îõ øàíà äîëàíûð òåëèíäÿ ñÿíèí.
ÃÀØËÀÐÛ ÃÀÐÀ
×åøìÿíèí áàøûíäà ñàáàùäàí ñÿíè,
Ýþðäöì, ìàéûë îëäóì, ãàøëàðû ãàðà,
Ãÿôèëäÿí ýþçöíÿ ýþçöì ñàòàøäû,
Úîøäóì åøãÿ äîëäóì, ãàøëàðû ãàðà.
Ýÿðäÿíÿ òþêöáñÿí äàðàíìûø òåëè,
Áàü÷àäà à÷ûëûð áöëáöëöí äèëè.
Àðàäûì, àõòàðäûì ìàùàëû, åëè,
Ñÿí òÿðëàíû òàïäûì, ãàøëàðû ãàðà.
Ýþçÿë, ñÿí îëàñàí äÿðäèìè ãàíàí,
Ùöñåéíè Ìàéûëäûð îäóíà éàíàí,
Áèð ìÿðùÿìÿò åéëÿ úèëâÿëè úàíàí,
Ùÿñðÿòèíäÿí ñîëäóì, ãàøëàðû ãàðà.
ÝÅÒÄÈ
Áèëìèðÿì íÿ äåäèì éàð êöñäö ìÿíäÿí,
Úîøãóí ÷àéëàð êèìè àõäû äà, ýåòäè.
Îéíàòäû ãàøûíû, ñöçäö ýþçöíö,
Ìÿíÿ îüðóí-îüðóí áàõäû äà, ýåòäè.
243
Øèêàðûì ó÷óðäóì, òóòà áèëìÿäèì.
Úåéðàíà îõóìó àòà áèëìÿäèì.
Éöéöðäöì, éöéöðäöì, ÷àòà áèëìÿäèì,
Àòàìûí åâèíè éûõäû äà, ýåòäè.
Äîñòóíà äåìÿäè î ñèðð ñþçöíö,
Ùöñåéíäÿí êÿíàðà òóòäó öçöíö,
Ñàòäû ãÿìçÿñèíè, ñöçäö ýþçöíö,
Ìöæýàíûí ñèíÿìÿ ÷àõäû äà, ýåòäè.
ÝÅÄÈÐÑßÍ
Ùèúðàíûí ÷àüûäûð, àéðûëûã ýöíö,
Ìÿíè ãîéóá éàíà-éàíà ýåäèðñÿí.
Àøûüûí äàüëàðû áöðöéöá öíö,
Íèéÿ ãûéûá øèðèí úàíà ýåäèðñÿí?
Î ñöçýöí áàõûøûí äöøÿíäÿ éàäà,
Àðòàúàã äÿðäè-ãÿì ùÿääÿí çèéàäà,
Ãèñìÿò îëñà áèð äÿ ýþðñÿì ìÿáàäà,
Âÿôàäàð äåìÿðÿì ñàíà, ýåäèðñÿí.
Úèëâÿëè òÿðëàíûì, äöøöðñÿí éîëà,
Ãóëàú ãîëëàðûíû áîéíóìà äîëà,
Èíñàôìû ýöëøÿíèí ñàðàëà, ñîëà?
Ùöñåéí äþçìÿç ãÿì-ùèúðàíà ýåäèðñÿí.
ÝÞÐßÉÄÈÌ
Äîñò êóéèíÿ áèð äÿ ýöçàð îëàéäû,
Êå÷ÿí êå÷äè, ýÿëÿí ÷àüû ýþðÿéäèì.
Éàð ÿëäÿ òóòàéäû øèðèí áàäÿíè,
È÷ÿéäèì áàäÿíè ñàüû ýþðÿéäèì.
Áàùàð îëóá ýöë ìþâñöìö ýÿëÿíäÿ,
Úÿù-úÿù âóðóá øåéäà áöëáöë ýöëÿíäÿ,
Ôöðñÿò äöøöá éàðû áàüäà ýþðÿíäÿ,
Ýÿçÿéäèì ùÿð òÿðÿô áàüû ýþðÿéäèì.
244
Ýöëýÿç úÿìàëëûäûð, õîø õÿéàëëûäûð,
Øÿêÿð äàùàíëûäûð, ëÿáè áàëëûäûð,
Ñèìèí çÿíÿõäàíû ãîøà õàëëûäûð,
Ùöñåéíÿì, ãàøûíäà òàüû ýþðÿéäèì.
Íß ÝÞÇßË
Áèð ÷åøìÿ áàøûíäà, éîë êÿíàðûíäà,
Äöçöëöá ùÿð éàíà åëëÿð, íÿ ýþçÿë.
Úàí àëàí äèëáÿðèí âÿñôèíè äåéèì,
Ýÿðäàíà òþêöëöá òåëëÿð, íÿ ýþçÿë.
Õÿñòÿëÿð äÿðäèíÿ ãûç äÿðìàí åëÿð,
Áàõûøû ùàìûíû ïÿðèøàí åëÿð,
Àëìàñ êèðïèêëÿðè éåíÿ ãàí åëÿð,
Ãàøûíäà, ýþçöíäÿ ôåëëÿð, íÿ ýþçÿë.
Àøûüû ýþðÿíäÿ åëÿìÿç ùÿéà.
Ñåâäàëû êÿñëÿðè éåòèðìÿç áàéà,
Ñèíÿñè ìÿðìÿðÿ, ÷þùðÿñè àéà,
Áÿíçÿéèð äåìÿéÿ, äèëëÿð, íÿ ýþçÿë.
Áàõàíäà áöðöéöð àé ãàáàüûíû,
Ýþðìÿéÿ ùÿñðÿòÿì ýöë éàíàüûíû,
ßìÿñÿí äèëèíè, áàë äîäàüûíû,
Öçöíäÿ ùÿáÿøè õàëëàð, íÿ ýþçÿë.
Ìèíà áîé éàðàøûð ãÿääè-äàëûíà,
Áàõàñàí äîéóíúà ýöë úàìàëûíà,
Ùåéðàíäû ùÿð çàìàí õÿòòè-õàëûíà
Ùöñåéí òÿê éàíûíäà ãóëëàð, íÿ ýþçÿë.
ÃÀËÛÁ
Ýåòäèì, ýþðäöì íàçëû éàðûí éóðäóíäà,
Òÿðëàí ó÷óá îéëàüûíäà ñàð ãàëûá.
Õÿçÿë òóòóá áàü÷àñûíû, áàüûíû,
Áöëáöë êþ÷öá, ýöë öñòöíäÿ õàð ãàëûá.
245
Áèð êÿñèì éîõ ìÿòëÿáèìè áèòèðÿ,
ßðçè-ùàëûì ÿçèç éàðà éåòèðÿ,
Èñòÿêëè äèëáÿðäÿí õÿáÿð ýÿòèðÿ,
Áó äöíéà áàøûìà òàðèìàð ãàëûá.
Ùöñåéí íåéëÿìèøäè ýöë öçëö éàðà?
Ìÿíè ãîéóá ýåòäè ùàíñû äèéàðà?
Éåíÿ óçàã äöøäö úàíàíëà àðà,
Ìÿíèì ö÷öí íå÷ÿ àùó-çàð ãàëûá.
ÉÎËÓÍÄÀÍ
Áèð ýþçÿë äóðóáäóð áóëàã áàøûíäà,
Ýåäÿí éîë÷óëàðû åéëÿð éîëóíäàí,
À÷ûëûá ðöáÿíäè, ýþðöíöð öçö,
Äîéìàã îëìóð îíóí õÿòòè-õàëûíäàí.
Çÿð êÿìÿð ãóðøàéûá î ãÿääè-äàëà,
Éàãóò äîäàãëàðû øèðèí ïèéàëà,
Áóõàüû áÿíþâøÿ, éàíàüû ëàëà,
Ãþí÷ÿ ùÿéà åéëÿð ýöë úÿìàëûíäàí.
Ñÿùÿðäÿí à÷ûëûá êþéñöíöí áàüû,
Éåòêèí øàìàìàíûí ýþðöíöð òàüû,
Ýþçÿëëèê òÿðèôè òóòóá îéìàüû,
Éàòìàéûð îáàëàð ãåéëè-ãàëûíäàí.
×îõäàíäûð îëìóøàì ùöñíöí ìþùòàúû,
Äÿðìàíñûç äÿðäèìèí ñÿíñÿí ÿëàúû,
Ñöçöá ýþçëÿðèíè áàõäû ãûéãàúû,
Äîñò àýàù îëìàäû äîñòóí ùàëûíäàí.
Ñàëëàíûá ãàðøûìäà éåðèäè éàíà,
Áàõìàäû Ùöñåéíòÿê ÿçèç ãóðáàíà,
Ýÿëìÿäè áèìöðâÿò äèíÿ, èìàíà,
Áèð áóñÿ âåðìÿäè ëÿáè-áàëûíäàí.
246
ÝÞÐÖÍÖÐ
Éåíÿ éàõûí îëäó úàíàíëà àðà,
Éàð ýÿçÿí ÷ÿìÿíëÿð, ÷þëëÿð ýþðöíöð,
Äàðàéûá çöëôöíö, òþêöá ýÿðäàíà,
Øèðìàéû øàíàäà òåëëÿð ýþðöíöð.
Áÿðã âåðèð áóõàüû, àéíà ãàáàüû,
Ýöëöð ýöëýÿç öçö, ëàëÿ éàíàüû,
Ýÿçèð ñÿùÿð-ñÿùÿð ãþí÷ÿëè áàüû,
Þòöøÿí áöëáöëëÿð, ýöëëÿð ýþðöíöð.
Ñþçëÿðèì õîø ýÿëäè, ýþé éàøûëáàøà,
Ãûéûá ÷ÿêäèðìÿäè äîñòóíà ùàøà,
Éàõûáäûð âÿñìÿíè î ãÿëÿì ãàøà,
Úàäó ýþçëÿðèíäÿí ôåëëÿð ýþðöíöð.
Áàü÷àñû ýöëøÿíäè ýÿëèá áàùàð, éàç,
Êþíëöíö êþíëöìÿ éàð åéëÿéèð ñàç,
Ñàëëàíûá ãàðøûìäà ñàòûð èøâÿ, íàç,
Áàüðûìûí áàøûíäà ìèëëÿð ýþðöíöð.
Åøãèìèí ïÿðèñè, èøâÿëè úàíàí,
Ùöñåéíèí äÿðäèíÿ ýÿë åéëÿ äÿðìàí,
Àéíàáÿíä îòàãäà ñàõëàñàí ìåùìàí,
Áîéíóìà äîëàíàí ÿëëÿð ýþðöíöð.
ÍÅÉËßÉÈÌ?
Áèð ýþçÿë ñàëëàíûá ÷ûõäû ãàðøûìà,
Àüëûìû áàøûìäàí àëäû, íåéëÿéèì?
Àòäû ðóáÿíäèíè ýöë úÿìàëûíäàí,
Ìÿíè áÿëàëàðà ñàëäû íåéëÿéèì?
Ñöçöëäö ýþçëÿðè, ÷àòûëäû ãàøû,
Äèëáÿðèí åøãèíäÿ ìÿí îëäóì íàøû,
Ùÿääè êàìàëûíäà îí áåøäè éàøû,
Äèë øÿêÿðäè, äîäàã áàëäû, íåéëÿéèì?
247
Áîéó ñÿðâè, éàíàãëàðû ãûðìûçû,
Ýåéèíìèø ÿéíèíÿ àëû, ãûðìûçû,
Þòöðöáäöð áàøûíà øàëû ãûðìûçû.
Çÿíÿõäàíäà ãîøà õàëäû, íåéëÿéèì?
Ýþçÿëëÿð è÷èíäÿ ÿúÿá áàø ýþçÿë,
Ùàðàìû áàõûøëû ãÿëÿìãàø ýþçÿë,
Úàâàíëàð áàüðûíà äþéöð äàø ýþçÿë,
Åë è÷èíäÿ ãåéëö-ãàëäû, íåéëÿéèì?
Ùàðàìû ýþçëÿðè Ùöñåéíÿ éàüû,
×îõäàíäû îëìóøàì Ùöñíöí äóñòàüû,
Ñèíÿìÿ ÷ÿêèáñÿí äöéöíëö äàüû,
Ñåâäàí áó áàøûìäà ãàëäû, íåéëÿéèì?
ÝßËÈÁÄÈÐ
Àðèô îëàí, ýÿëèí ñèçÿ ñþéëÿéèì,
Áèçèì åëÿ áèð òÿê úàíàí ýÿëèáäèð.
Áÿðàáÿðè éîõäóð åëäÿ, îáàäà,
Àëûá ýþçÿëëèêäÿ íèøàí ýÿëèáäèð.
Ýþðìÿìèøÿì áåëÿ áèð ãàøû ùèëàë,
Ýþòöðöá ëÿáèíÿ øÿùäè, øèðèí áàë,
Ýþçÿëëèêäÿ Éóñèô, Çöëåéõà ìèñàë,
Áàõàð äåéÿð, øàùè-õóáàí ýÿëèáäèð.
Áÿçÿéèá ìÿúëèñè ýÿëÿíäÿí áÿðè,
Ãöäðÿò òÿê éàðàäûá ìÿëÿê ìÿíçÿðè.
Ùöñöíäÿ ìÿëåéêÿ, úàìàëäà ïÿðè,
×îõ úàíëàð è÷èíäÿ áèð úàí ýÿëèáäèð.
Éàðàäàí éàðàäûá áèð áåëÿ ìàùû,
Ýþçÿëëÿð ñóëòàíû, ùóðèëÿð øàùû,
Áàüûøëàð ùÿð êÿñèí îëñà ýöíàùû,
Äÿðäëÿðèí äÿðìàíû ëîüìàí ýÿëèáäèð.
248
Ùöñåéí øöêð åéëÿéÿð, ãàäèðè-ñöáùàí,
Äöíéàéà ýÿëìÿéèá áèð áåëÿ èíñàí.
Éûüûëûá ìÿëÿêëÿð, à÷ûëûá ðèçâàí,
Áåùèøòäÿí áÿçÿêëè ãèëìàí ýÿëèáäèð.
ÒßÍÁßË
Èíäè ùÿð òÿðÿôäÿ áàüëàíûð éàðûø,
Îáàäà âåëëÿíèá äóðìà, à òÿíáÿë!
Øÿëòÿéÿ áöðöíìÿ, ñàéðûéàì äåìÿ,
Ýþç áàüëàéûá, ùèéëÿ ãóðìà, à òÿíáÿë!
Þéðÿíèáñÿí õàëãà ùÿäéàí äåìÿéÿ,
×ûõûá ìÿðÿêÿäÿ þçöí þéìÿéÿ,
Äàäàíûáñàí åëäÿí ùàçûð éåìÿéÿ,
Çÿëè òÿê êîëõîçó ñîðìà, à òÿíáÿë!
Äóðóá çÿðáÿ÷èéÿ áîéëàíûðñàí éàí,
Òîõàíû ýþðÿíäÿ ÷ÿêèðñÿí àìàí,
Êîëõîçóí èøèíÿ éàíäûðìàñàí úàí,
Ýÿëìÿç Õîðàñàíäàí õóðìà, à òÿíáÿë!
Ýöíöíö áîø éåðÿ âóðóðñàí áàøà,
Áàõìûðñàí ãîíøóéà, ãîùóì-ãàðäàøà,
Áó ýåäèøëÿ ñÿí ÷àòìàçñàí éîëäàøà,
Éàáàíû áîø éåðÿ éîðìà, à òÿíáÿë!
Àëìàñûí áàøûíû ôèêèðëè äóìàí,
Ýÿëìÿñèí êþíëöíÿ áèð äàùà ýöìàí,
Ùÿð éîëäàø èøëÿéèá ýöí àëàí çàìàí,
Ñÿí äóðóá áîéíóíó áóðìà, à òÿíáÿë!
ÅËËßÐ È×ÈÍÄß
Áèð ýþçÿë ýþðìöøÿì éîõ áÿðàáÿðè,
Øÿíè-øþâêÿòè âàð åëëÿð è÷èíäÿ.
Äèíäèðÿíäÿ øèðèí-øèðèí äàíûøûð,
Íîüóë, ãÿíä ÿçèëèá äèëëÿð è÷èíäÿ.
249
Ñÿùÿðäÿí ÷ûõìûøäûì òÿðëàí îâóíà,
Ýþðäöì, àøèã îëäóì ýþçÿë áîéóíà,
Ùÿðäÿí ñûüàë âåðèð çöëôö-ìóéóíà
Øàíà äîëàíäûðûð òåëëÿð è÷èíäÿ.
Ñåâèìëè áèð úàíäûð àäû Íîáàòû,
Âàðäûð ýöë ÿíäàìû, áîéó, áöñàòû,
Åéâàíäà ÿéëÿøÿí ýþçÿë õÿééàòû
Áÿçÿð ýöëëö äÿñìàë ÿëëÿð è÷èíäÿ.
Ùöñíö ìàò åëÿéèð ìàùè-ÿíâàðè,
Ýþðìÿìèøÿì áåëÿ ñÿäðè-ìÿðìÿðè,
Áèð ñà÷û ëåéëàíû ñåâÿíäÿí áÿðè,
Áàüðûì ãàíà äþíöá ìèëëÿð è÷èíäÿ,
Úàíàí ãàðøû ýÿëäè ñåâäàëû ÷àüäà,
Ùöñåéíèí ñèíÿñè äöéöíäÿ äàüäà,
×è÷ÿêëè áàü÷àäà, áöëáöëëö áàüäà,
Áèð ýöëö ñåâìèøÿì ýöëëÿð è÷èíäÿ.
Íß ÝÞÇßË-ÝÞÇßË
×ûõûá ñÿùÿð÷àüû áèð ïÿðè ýÿøòÿ,
Äîëàíûð î áàüû íÿ ýþçÿë-ýþçÿë.
Ýåéèíèá, áÿçÿíèá áèð ñîíà êèìè,
Ãûðìûçûñû, àüû íÿ ýþçÿë-ýþçÿë.
Þòöð òóòè êèìè øèðèí äèëëÿðè,
Ñàòûð àøûüûíà ôèòíÿ, ôåëëÿðè,
Òþêöá ýÿðäÿíèíÿ ãàðà òåëëÿðè,
Çöëôëÿðèíèí òàüû íÿ ýþçÿë-ýþçÿë.
Ìÿí ñÿíèí ÿëèíäÿí ÷ÿêèðÿì ùàøà,
×îõäàíäûð ìàéûëàì î ãÿëÿì ãàøà.
Éåíèúÿ ÷àòûáñàí îí àëòû éàøà,
Éàðûí òöðôÿ ÷àüû íÿ ýþçÿë-ýþçÿë.
250
ßúÿá äÿðìÿëèäèð áàü÷àñû, áàðû,
Øèðèíäèð àëìàñû, øèðèíäèð íàðû.
Ñèíÿäÿí áàø âåðèá òÿçÿ íþâáàðû,
Ýþçÿëèí íþâðàüû íÿ ýþçÿë-ýþçÿë.
Ùöñåéí òÿðèôèíè ñþéëÿ ùÿìèøÿ,
Ãàìÿòè ñöðàùè, ÿíäàìû øèøÿ.
Áóõàüûíäàí ãîõóð ÿòðè-áÿíþâøÿ,
Éàðûí ýöë éàíàüû íÿ ýþçÿë-ýþçÿë.
ÑÀÐÛ ÃÛÇ
Íÿ ìöääÿòäèð àòÿøèíÿ éàíûðàì,
Ñÿí äÿ ìÿíèì êèìè éàí, àé ñàðû ãûç.
Êþíëöìöí ñèððèíè ïöíùàí äåéèðÿì,
Àðèôñÿí ñþçöìäÿí ãàí, àé ñàðû ãûç.
Àøûã îëäóì ñÿí òÿê ãàøû êàìàíà,
Ñÿíè ýþðäöì ýÿëäèì äèíÿ-èìàíà.
Óéìà ñåéðàüûáà, óéìà éàìàíà.
Íÿñèùÿò áèë ñþçöì, ñÿí àé, ñàðû ãûç.
Çöëôöíö òþêöáñÿí ýÿðäÿíÿ, äÿñòÿ,
Åøãèíÿ äöøÿíè åéëÿðñÿí õÿñòÿ,
Áèð úöò íàð áÿñëÿðñÿí àü ñèíÿí öñòÿ,
Àõòàðûðñàí øþâêÿò, øàí, àé ñàðû ãûç.
Àïàðûð àüëûìû ãûéà áàõìàüûí,
Ìöæýàíûí ñèíÿìÿ ùÿðäÿí ÷àõìàüûí.
Îëìàñàéäû ñÿíèí åâëÿð éûõìàüûí,
Úàí äåéÿðäèì ñÿíÿ, úàí, àé ñàðû ãûç.
Ïöíùàí ñèððèí ùÿð éåòÿíÿ áèëäèðìÿ,
Ñàãûí, ñåéðàüûáû áèçÿ ýöëäöðìÿ,
Èíñàô åéëÿ, ñÿí Ùöñåéíè þëäöðìÿ,
Åéëÿìÿ áàüðûìû ãàí, àé ñàðû ãûç.
251
ÁßÕÒßÂßÐ
Úÿëëàä êèìè íÿ äóðóáñàí ãàðøûìäà,
ßúÿëñèç úàíûìû àëàí áÿõòÿâÿð.
Ùÿðäÿí äàëäàëàðäàí ãûéãàúû áàõûá,
Ñÿðèìè ñåâäàéà ñàëàí áÿõòÿâÿð.
Îâ÷óñóíäàí öðêÿí äàüëàð ìàðàëû,
Ùÿñðÿòèí ÷ÿêìÿêäÿí ðÿíýèì ñàðàëû,
Íÿäÿíäèð ýÿçèðñÿí ìÿíäÿí àðàëû,
Ùÿðäÿí ìèí õÿéàëà äàëàí áÿõòÿâÿð.
Áàüðûìûí áàøûíû ñÿí äÿ öçöðñÿí,
Àëà ýþçëÿðèíè ÿúÿá ñöçöðñÿí.
Úóìóá äÿðèíëÿðÿ íåúÿ öçöðñÿí,
Ñîíàëû ýþëëÿðÿ äàëàí, áÿõòÿâÿð.
Ñèððèíè ñþéëÿìÿ éàäà, íàìÿðäÿ,
Áÿçÿíèá ñàëëàíìà ùÿð äöøÿí éåðäÿ,
Óüðàäûáñàí ìÿíè äÿðìàíñûç äÿðäÿ,
Ñàëûáñàí êþíëöìÿ òàëàí, áÿõòÿâÿð.
Ùöñåéí íåéëÿìèøäè áèìöðâÿò éàüû?
×ÿêèáñÿí ñèíÿìÿ ñàüàëìàç äàüû,
Êå÷äè î âåðäèéèí âÿäÿíèí ÷àüû,
Îëäó äîüðó ñþçöí éàëàí, áÿõòÿâÿð.
ÝÞÐßÍÄß
Åøãÿ äöøöá ùàâàëàíäûì éåíÿ ìÿí,
Ýöëøÿí è÷ðÿ î úàíàíû ýþðÿíäÿ.
Àëûøäûì îäëàðà ïÿðâàíÿ êèìè,
Ýöíÿø öçëö, øèðèí úàíû ýþðÿíäÿ.
Ñöçýöí áàõûøëàðû àëäû úàíûìû,
Êèðïèéè îõ òÿêè òþêäö ãàíûìû,
Àïàðäû, ãîéìàäû äèí-èìàíûìû,
Àüûð õîíëó Ñöëåéìàíû ýþðÿíäÿ.
252
Áöëáöë îëóá áèð ãîíìàäûì ýöëöíÿ,
Ìèíà ýÿðäÿíèíÿ, èíúÿ áåëèíÿ.
Ìàéûë îëäóì àé ãàáàãäà òåëèíÿ,
Õóáëàð è÷ðÿ î ãûëìàíû ýþðÿíäÿ.
ÝßËÈÍ
Ãÿôèëäÿí ýþñòÿðäè ýöë úàìàëûíû,
Àøèãèíè åøãÿ ñàëäû áó ýÿëèí,
Êèðïèéèíäÿí áèð îõ âóðäó ñèíÿìÿ,
ßúÿëñèç úàíûìû àëäû áó ýÿëèí.
Ãàøëàðû úÿëëàä òÿê ñóñàäû úàíà,
×åâðèëèá áàõìàäû ýÿëÿí ãóðáàíà,
Ñîíà òÿê ñèëêèíèá éåðèäè éàíà,
Ìÿùÿááÿò ýþëöíÿ äàëäû áó ýÿëèí.
Éàíäûì àòÿøèíÿ åòìÿäè ìöðâÿò,
Ùÿìèøÿ äîñòóíäàí äîëàíäû õÿëâÿò,
Áîéóíó ýþðìÿéÿ ÷ÿêèðÿì ùÿñðÿò,
ßéëÿíäè, ùàéàíäà ãàëäû áó ýÿëèí?
Áóíà ãóðáàí îëñóí éöç óëóñ, îéìàã,
Äèëè õàì øÿêÿðäèð, äîäàüû ãàéìàã,
Áóñÿ àëìàã èëÿ îëìàéûð äîéìàã,
Äàùàíà äàä âåðÿí áàëäû áó ýÿëèí.
Ùöñåéí áó ýþçÿëèí îëóá ìþùòàúû,
Îíñóç ùå÷ äÿðäèìèí îëìàç ÿëàúû,
Àëà ýþçëÿðèíäÿí áàõäû ãûéãàúû,
Ìöæýàíûí ñèíÿìÿ ÷àëäû áó ýÿëèí.
ÝÖËÁßÑÒÈ
Ïÿðèøàí ùàëûìäà ýþðäöì úàìàëûí,
Ìàéûëàì ñÿí êèìè éàðà Ýöëáÿñòè.
Øàùìàð çöëôëÿðèíè òþêìÿ ùÿð éàíà,
Øàíà àë, áèð éàíà äàðà, Ýöëáÿñòè.
253
Åøèòäèì, þéðÿíäèì ýþçÿë åëëèñÿí,
Òóòè àâàçëûñàí, øèðèí äèëëèñÿí,
Áöëáöë ñÿäàëûñàí, ýöë ìèñàëëûñàí,
Áàø ÿéìÿ ýöëøÿíäÿ õàðà, Ýöëáÿñòè.
Ùöñíöí ìöíÿââÿðäèð, ýöíÿø úàìàëëû,
Ãîéíóí áåùèøò áàüû, úÿííÿò ìèñàëëû,
Ìÿí ñÿíè ñåâìèøÿì, ëîüìàí êàìàëëû,
Åëÿ ñÿí äÿðäèìÿ ÷àðà, Ýöëáÿñòè.
Ùÿðäÿí ýåéèí, ñàëëàí åëèí è÷èíäÿ,
Çÿð êÿìÿð ýþðöíöð áåëèí è÷èíäÿ,
Áöëáöëö áÿñëÿðñÿí ýöëöí è÷èíäÿ,
Ìöøòàüàì ãîéíóíäà íàðà, Ýöëáÿñòè.
Øèâÿëè ýÿçèðñÿí áÿðàáÿðèí éîõ,
Åéëÿðñÿí äîñòóíà íàçö-ãÿìçÿ ÷îõ,
Äÿéèáäèð ìöæýàíäàí ñèíÿìÿ áèð îõ,
Êå÷äè úàíà, éàíà-éàíà, Ýöëáÿñòè.
Àë éàøûë ýåéèáñÿí, áàøûíäà úóíà,
Éàõûáñàí äÿñòèíÿ íÿ ýþçÿë õûíà.
Ìÿí ñÿíèí óúóíäàí îëäóì äèâàíà,
Åéëÿìÿ ýöíöìö ãàðà, Ýöëáÿñòè.
Öçöíäöð àôèòàá, ãàøûíäûð ùèëàë,
Ýþðìÿäèì ñÿí êèìè áèð ýþçÿë êàìàë,
Äàùàíûí ìÿçÿëè, äîäàüûí çöëàë,
×ÿêäèðìÿ Ùöñåéíè äàðà, Ýöëáÿñòè.
ÌÅÙÌÀÍ ÝßËÈÁÄÈÐ
Åøèòñèí, øàä îëñóí åëëÿð, îáàëàð,
Áó ýöí úàíàí áèçÿ ìåùìàí ýÿëèáäèð.
Ýåúÿ-ýöíäöç ùÿñðÿòèíè ÷ÿêÿðäèì,
254
Òÿðèôè ñþéëÿíèð äèëäÿ, äàùàíäà,
Áåëÿ íàçö-ãÿìçÿ îëìàç èíñàíäà,
Àõòàðûðäûì î ýþçÿëè úàùàíäà,
Ùÿð ñöçýöí áàõàíäà àëûð úàíûìû,
Éîëóíäà ãîéìóøàì õàíèìàíûìû,
Ñàõëàéûð öçöíäÿ õîø íèøàíûìû,
Êèðïèêëÿðèí îõäóð, ãàøëàðûí éàüû,
Ýþðìÿäèì ñÿí òÿêè äîäàã ãàéìàüû,
Áèçèì åëëÿð ÿçèç ñàõëàð ãîíàüû.
Ýåéèíèá ÿéíèíÿ çÿð-çèáà ÿëâàí,
Ýÿçÿðäèì Ìÿúíóí òÿê áÿððè-áèéàáàí,
Áèð ãèéà áàõàíäà úàíûìû àëàí,
Áîéó éàðàøûãëû, ùå÷ îëìàç òàéû,
Ýþçÿëëèêäÿ îíóí âåðèëèá ïàéû,
ßçÿëèíäÿí ìÿíÿ âàð ùàããû-ñàéû,
Ñàáàùäàí ýþòöðöá äÿñòèíÿ øàíà,
Ñèéàù òåëëÿðèíè òþêöáäöð éàíà,
Ùöñåéíÿì, îäóíà îëëàì ïÿðâàíà,
ÕÛÐÄÀÚÀ ÃÛÇ
Äèíäèðÿíäÿ õîø äàíûøûð, øèðèí äèëëè, õûðäàúà ãûç.
Ãàø îéíàäûð, úàíëàð àëûð, ôèòíÿ, ôåëëè, õûðäàúà ãûç.
ßñäèðèð úûüàëëàðû äóðíà òåëëè õûðäàúà ãûç.
Ýþòöðöá ýöëëö äÿñìàë øöìøàä ÿëëè, õûðäàúà ãûç.
Ñàëëàíûð ñîíà êèìè èíúÿ áåëëè, õûðäàúà ãûç.
255
×îõäàíäûð ìöøòàã èäèì, àéíà ãàáàüûí ýþðìÿéÿ.
Ýöë öçöí, òÿð áóõàüûí, ýöëýÿç éàíàüûí ýþðìÿéÿ.
Éàøûëûí, àòëàñûí, àáûí, ãûðìûçûí, àüûí ýþðìÿéÿ.
Úàâàíëàð ùÿñðÿò ÷ÿêèð, òöðöíúöí, òàüûí ýþðìÿéÿ.
×îõëàðûí äÿðäÿ ñàëàí ãåéëè-ãàëëû, õûðäàúà ãûç.
Éàëàí äåéèë, âÿäÿ âåðäèí, ñîíðà äà äþíäöí ñþçöíäÿí.
×îõ áàõûðàì ùå÷ äîéìóðàì ñÿíèí î àëà ýþçöíäÿí.
Ìÿðùÿìÿò ãûë áèð áóñÿ âåð, àøûüûíà àò öçöíäÿí.
Éîëóíäà úàí öçÿí äîñòó ýÿë ñÿí åëÿìÿ þçöíäÿí.
Ìöðâÿò åëÿ àüðûí àëûì, ýöë úàìàëëû, õûðäàúà ãûç.
Íÿ äóðóáñàí áó ãàðøûìäà áèð ãÿìçÿëè òÿðëàí êèìè?
Ãÿçÿáëÿíèá ãàí åëÿðñÿí Ìèñèðäÿêè ñîëòàí êèìè.
Äàð ãóðóá àñäûðìà ìÿíè, ùóðè ïÿðè, ãûëìàí êèìè.
Ýÿë ñÿíèíëÿ ãóúàãëàøàã, ùÿð èêèìèç áèð úàí êèìè.
Äÿðäèì ÷îõäóð ÿëàú åëÿ, õÿòòè-õàëëû, õûðäàúà ãûç.
Ýþòöðöá øèðìàéû øàíà, àìàíäûð äàðà òåëëÿðèí.
Òþêöëñöí äÿñòÿ-äÿñòÿ ýÿðäÿíÿ ãàðà òåëëÿðèí.
Ãûëìàçìû õÿñòÿëÿðèí äÿðäèíÿ ÷àðà òåëëÿðèí.
Ãîéìà êè, ãèñìÿò îëñóí óüóðñóç õàðà, òåëëÿðèí.
Ñûçûëäàòìà çÿíáóðóíó, ëÿáè áàëëû, õûðäàúà ãûç.
Ùÿðäÿíáèð ñöçýöí áàõûá, öðÿéèìè ãàí åëÿìÿ,
Õÿéàëûíû äîëàøäûðûá, ìåéëèí ìÿíäÿí éàí åëÿìÿ
Éàøûíûá, úàìàë ýèçëÿäèá, ùàëûì ïÿðèøàí åëÿìÿ,
Õÿäÿíýèí êàìàíà ÷ÿêèá, áàüðûìû øàí-øàí åëÿìÿ.
Ýþðÿí ñÿíÿ éàõøû äåìÿç, ãÿääè-äàëëû, õûðäàúà ãûç.
Áàüëàéûá ýöìöø êÿìÿð, î èíúÿ áåëëÿðÿ, ýþçÿë.
Ìöøòàüàì ÷îõäàí áÿðè ìÿí øèðèí äèëëÿðÿ, ýþçÿë.
Äàëìûøàì ñÿíèí åøãèíäÿí, ìàéûëàì ýþëëÿðÿ, ýþçÿë.
Éàðûíû ìÿúíóí åëÿéèá, ñàëàðñàí ÷þëëÿðÿ, ýþçÿë.
Ëåéëè êèìè åâëÿð éûõàí, ìèí õÿéàëëû, õûðäàúà ãûç.
256
ÉÀÐÀØÛÐ
Ãàøû ãÿìÿð, ýöìöø êÿìÿð, ãóðøàéûá áåëÿ éàðàøûð,
Öçöíäÿ õàë, äîäàüû áàë, õàì øÿêÿð äèëÿ éàðàøûð.
Áèð áÿðè áàõ, áÿéàç áóõàã, äàð÷ûíà, ùèëÿ éàðàøûð.
Äÿðèí êàìàë, ýöëëö äÿñìàë, àë, ýþçÿë ÿëÿ éàðàøûð
Àé ãàáàüà, ýöë éàíàüà, éàíàüû ýöëÿ éàðàøûð.
Ýþçëÿð àëà, áàøà áÿëà, ÷ÿêèëèá ãàðà ãàøëàðû.
Îüðóí áàõäû, åâèì éûõäû, åòìÿäè ÷àðà ãàøëàðû.
Çöëìö ÷îõ, èíñàôû éîõ, àïàðûð äàðà ãàøëàðû.
Ùóøè ýåòäè, Ìÿúíóí åòäè, ñàëäû äèéàðà ãàøëàðû.
Àüûë çàèë, ãûëäû ñàéèë äöøìÿéÿ ÷þëÿ éàðàøûð.
Ãàø îéíàòäû, èøâÿ ñàòäû, ìàéûë îëäóì ýöë úàìàëà,
Áèìöðâÿò, âåðèá çèíÿò, òÿð ÿíäàìà, õÿòòè õàëà,
Èëãàð âåðäè, ãÿñäÿ ýèðäè, ñîíðà äöøäö ýÿú õÿéàëà.
Ñåâäèì éàìàí, ÷ÿêäèì àìàí, ÿúÿá äöøäöì ãåéëè-ãàëà.
Ùÿðçÿ ñþçö, úàäó ýþçö, ôèòíÿéÿ, ôåëÿ éàðàøûð.
Êàìàí ãóðóá, îüðóí äóðóá, ìÿíÿ èøâÿ-íàç åëÿéèð.
Úîðàá òîõóð, úÿù-úÿù îõóð, ãóìðó òÿê àâàç åëÿéèð.
Äÿðäèí áèëèð, øèðèí ýöëöð, ïîçüóí êþíëöì ñàç åëÿéèð.
Éàíàüû ýöë, ñàüû ñöíáöë, çèìèñòàíû éàç åëÿéèð.
Ñåâäèì ÿçÿë, ÿúÿá ýþçÿë, ìàùàëà, åëÿ éàðàøûð.
Ãóðáàí îíà þðòöá úóíà, ýþðÿñÿí ùàðàëûäûð áó?
Éîë à÷ûá, îâ÷óäàí ãà÷ûá, äàüëàðûí ìàðàëûäûð áó.
Éàíà áàõûð, êèðïèê ãàëõûð, ãàøëàðû ãàðàëûäûð áó.
Äîñòóí àòûá, éàñà áàòûá, Ùöñåéí òÿê éàðàëûäûð áó.
Þìðöí öçöð, ÿúÿá ñöçöð, ñîíàäûð ýþëÿ éàðàøûð.
257
ÕÛÍÄÛ ÌßÌÌßÄ
(1896-1968)
ÁßÍÞÂØß
Ýþçÿëëèêäÿ éîõäóð òàéûí,
Éàíàãëàðû àë áÿíþâøÿ,
Úèëâÿëÿíèá ãàëõ àéàüà,
Ãîë áîéíóìà ñàë, áÿíþâøÿ.
Ñèéàù çöëôöí äÿñòÿ-äÿñòÿ,
Ôèðãÿòèíäÿí ìÿíÿì õÿñòÿ.
×îõ ýþðìöøÿì éàíàã öñòÿ,
Ãîøà-ãîøà õàë, áÿíþâøÿ.
Õûíäû Ìÿììÿä ôÿðàüûíäà,
Ìÿúíóí êèìè ñîðàüûíäà...
Øÿùäè-øÿêÿð äîäàüûíäà,
Íîëàð âåðñÿí áàë, áÿíþâøÿ.
ÌßÚÍÓÍ
Íÿ éàòìûñàí áèéàáàíäà,
Îéàí, áÿõòè ãàðà Ìÿúíóí.
×àüûð ùàãäàí èìäàä èñòÿ,
Áó äÿðäèíÿ ÷àðà Ìÿúíóí.
Ýÿçìÿ âÿùøèëÿð ùàëûíäà,
Éàòìà Ëåéëè õÿéàëûíäà.
Áèð âÿôàñûç éàð éîëóíäà,
Àü úèéÿðè ãàðà Ìÿúíóí.
Åøã ÿëèíäÿí îëäóí õÿñòÿ,
Äÿðäèí-äÿðäèíÿ ïåéâÿñòÿ.
Ýþçëÿéèðñÿí áóëàã öñòÿ,
Åé éàçûã áè÷àðÿ Ìÿúíóí.
258
Áèâÿôàéà ÷ÿêìÿ çÿùìÿò,
Áó ôÿëÿêäÿ éîõäó ìöðâÿò.
Ñÿíè ýþðäö Õûíäû Ìÿììÿä,
Äöøäö àùó-çàðà, Ìÿúíóí.
ÃÎØÌÀËÀÐ
×ßÊÌßÑÈÍ
Ùÿð éåòÿí êÿíäèíÿ “øàèðÿì” – äåéèá,
ßôñàíÿ øåéëÿðè ñþçÿ ÷ÿêìÿñèí.
Àüçûíà ýÿëÿíè äåéèá-äàíûøûá,
Ñîíðà ïÿðèøàíëûã öçÿ ÷ÿêìÿñèí.
Ãÿââàñ îëóá äÿðéàëàðà äàëìàéàí,
Óñòàäàí äÿðñèíè êàìèë àëìàéàí,
Äèâàíè, òÿúíèñè äöðöñò ÷àëìàéàí,
Ýþòöðöá òÿçÿíÿ ñàçà ÷ÿêìÿñèí.
Õûíäû Ìÿììÿä, ùàãã ÿìÿéèí èòèðìÿç,
Ùÿð ýÿäà íÿñèùÿò, þéöä ýþòöðìÿç.
Êþùëÿí ìÿíçèëèíÿ ùÿð àò éåòèðìÿç,
Ùå÷ êèì àëàøàñûí äöçÿ ÷ÿêìÿñèí.
×ßÊßÐ
ßñèëäÿí, íÿñèëäÿí ìÿðä îëàí, þçöí
Ìÿðäëÿð ñûðàñûíäà ìÿðäàíà ÷ÿêÿð.
Ëàô åäèá äàëäàäà þçöí þéÿíëÿð,
Ìåéäàíäà éàõàñûí òåç éàíà ÷ÿêÿð.
ßùëè-èíñàí éàëàí ñþçäÿí óòàíàð,
ßùëè-öðôàí ùÿãèãÿòÿ èíàíàð.
ßùëè-íàäàí íÿ àíëàéàð, íÿ ãàíàð,
Àòàëàð ìÿñÿëèí ãàíàíà ÷ÿêÿð.
259
Àðèôÿì, ñÿððàôàì ìÿí äÿ áó äÿìäÿ,
Äöðäÿí, ýþâùÿðäÿí âàðäû ñèíÿìäÿ.
Õûíäû Ìÿììÿä ùÿãèãÿòäÿí äåéÿíäÿ,
Ýþòöðöá ñàçûìû òÿçàíà ÷ÿêÿð.
ÎËÌÀÑÀ
Óçàã éåðÿ ñÿôÿð, ýöçàð ÷ÿòèíäè,
Ñàäèã îëàí éîëà éîëäàø îëìàñà.
Ùÿð éåòÿíÿ, ùÿð íàäàíà ñèðð âåðìÿ,
Ñèðð ñàõëàéàí ñèððÿ ñèðäàø îëìàñà.
Âÿôàñûç äöíéà äà ùå÷ êèìÿ ãàëìàç,
Òöëêö àñëàí îëóá, ìåéäàí àëàììàç.
Äîñò-äîñòäàí èíúèéèá ãÿëáè áóëàíìàç,
Àðàëûãäà éàëòàã, íàããàø îëìàñà.
Õûíäû Ìÿììÿä ñþçöí òàìàì ñþéëÿéÿð,
Ìÿðä îüóëà úàíûí ãóðáàí åéëÿéÿð,
Éàëíûç èýèä ïÿëÿíý îëñà íåéëÿéÿð,
Àðõàñûíäà ãîùóì-ãàðäàø îëìàñà.
ÝÞÇßËÄÈÐ
Ýþçÿëëèê äèéàðû áó Ýöðúöñòàíûí,
Áàð âåðÿí áàü÷àäà áàðû ýþçÿëäèð.
Áîð÷àëû åëèíäÿ ìÿðä îüóëëàðûí,
Íàìóñó, ãåéðÿòè, àðû ýþçÿëäèð.
Ìÿí êè ìöøòàüûéàì øèðèí ñþçëÿðèí,
Úåéðàí áàõûøëàðûí, äóðíà ýþçëÿðèí.
Òèôëèñ øÿùÿðèíäÿ, ýöðúö ãûçëàðûí,
Áÿéàç ñèíÿñèíäÿ íàðû ýþçÿëäèð.
Áÿëëè øÿéèðäèéÿì ìÿí Àüàúàíûí,
ßòèðëè áàðûéàì ãîúà áàüáàíûí.
260
Áèçèì úàâàíëàðûí, ìåùðèáàíëàðûí,
Åòèáàðû, äöç èëãàðû ýþçÿëäèð.
Àøûãëûã ïåøÿìäèð åòìèøÿì ñÿíÿò,
Ùÿð éåòÿí ýÿäàéà åòìÿðÿì ìèííÿò.
Àøíàäàí éàð îëìàç, àé Õûíäû Ìÿììÿä,
Ùÿð êÿñèí þçöíöí éàðû ýþçÿëäèð.
ÂÀÐ
Åé áèìöðâÿò, íèéÿ ìÿíäÿí êöñìöñÿí,
Äîñòà úàí âåðìÿéÿ úÿñàðÿòèì âàð.
Ìÿí íÿ äåäèì, äÿéäè ñÿíèí ãÿëáèíÿ,
ßçÿëäÿí êè, ñÿíëÿ çàðàôàòûì âàð.
Ùÿñðÿò ãîéìà úàìàëûíà ýþçöìö,
Åøã ÿëèíäÿí èòèðìèøÿì þçöìö.
Öðÿéèìäÿ ïöíùàí îëàí ñþçöìö
Èçí âåðñÿí äåéèì, áÿéàíàòûì âàð.
Ìÿí Õûíäû Ìÿììÿäÿì, Ìÿúíóí ñàíûíäà,
Àëûøäûì åøãèíäÿí ãÿì ôÿðàüûíäà.
Éÿãèíäèð êè, äîñòëàðûìûí éàíûíäà
Äîüðó åòèáàðûì, ñÿäàãÿòèì âàð.
261
ÀØÛÃ ÂßËÈ ÌÈÑÊÈÍËÈ
(1900-1968)
ÁÈÇÈÌÄÈ
Ýöëÿð öçöì, øèðèí ñþçöì,
Ìåùðèáàí åëëÿð áèçèìäè.
ßëäÿ ñàçûì, äåéèì, éàçûì,
×ÿìÿíëè ÷þëëÿð áèçèìäè.
Øóõ ýþçÿëëÿð áîéó øöøÿ,
Äÿðÿð-äÿðÿð äöçÿð äþøÿ,
Ñöñÿí-ñöíáöë, òÿð áÿíþâøÿ,
ßòèðëè ýöëëÿð áèçèìäè.
Êþíöë ñåâÿí ýþçÿë ÷àüëàð,
Ñÿôàëû, ìåéâÿëè áàüëàð,
Áàøû àëà ãàðëû äàüëàð,
Ñîíàëû ýþëëÿð áèçèìäè.
Äÿðê åëÿéÿí ïöðêàìàëû,
Áÿñëÿéÿí äþâëÿòè, ìàëû,
Òèêÿí, ãóðàí ùÿð úÿëàëû
Áÿçÿéÿí ÿëëÿð áèçèìäè.
Ãàðøûëàéàí õîø áàùàðû,
Ùàñèë åäÿí ùÿð íöáàðû,
Êþíöë à÷àí ýöëöçàðû
Ñÿôàëû éåðëÿð áèçèìäè.
Àøûãëàðûí åøã ùÿâÿñè,
Àëÿìÿ õîø ýÿëÿí ñÿñè,
Òöêÿíìÿç ñþç õÿçèíÿñè
Äöðð òþêÿí äèëëÿð áèçèìäè.
262
Âÿëè, ñþçöí äå åëëÿðÿ,
Éàéûëñûí äèëäÿí äèëëÿðÿ.
Õîø ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿðÿ,
Õåéèð ÿìÿëëÿð áèçèìäè.
ÁÀËÀ ÚÅÉÐÀÍ
Áó ÷þëëÿðèí çèíÿòèäè,
Êþðïÿ ãóçó, áàëà úåéðàí,
Íÿ îëàð êè, áèð äàéàíà
Äèëäÿí ÿðçèì àëà, úåéðàí.
Ýåòìÿ ÷þëëÿðèí ñîíàñû,
Ó÷àð êþíëöìöí õàíàñû,
Äîäàãëàðû ýöë ãîí÷àñû,
Éàíàãëàðû ëàëà, úåéðàí.
Ãà÷ìà àøûüûí ñÿñèíäÿí,
Îõó, åøãè ùÿâÿñèíäÿí,
Éàéûí îâ÷ó ýöëëÿñèíäÿí,
Ùöñíöíö äàëäàëà, úåéðàí.
Éàé ñöðöíö ýþé ÷ÿìÿíäÿ,
Èíòèçàðûí ãàëäû ìÿíäÿ,
Áàø àëûá ùàðà ýåäÿíäÿ,
Áàõ ãàáàüà-äàëà, úåéðàí.
Âÿëèéÿì, ýþðöì éöç èëÿ,
Ñöðöí äóðíà òÿê äöçöëÿ,
Ùå÷ èíñàô äåéèë öçöëÿ,
Ãàòàðûíäàí ãàëà, úåéðàí.
ÎËÀÐÌÛ?
Ùÿð àë÷àãäà éàé çàìàíû
Ùÿð òÿëÿäÿ ãàð îëàðìû?
Ùÿð áóäàãäà ýöë ãþí÷ÿñè
Ùÿð àüàúäà áàð îëàðìû?
263
Åëäÿí íèôðÿò àëàíëàð äà,
Þç ùþðìÿòèí ñàëàíëàð äà,
Ãÿëáè õàèí îëàíëàð äà,
Èñëàùö-ðÿôòàð îëàðìû?
Àíä è÷èá, àðà ãàòàíäà,
Áàø êÿñèá ãàíà áàòàíäà,
Äîñòó íÿôñèíÿ ñàòàíäà
Íàìóñ, ãåéðÿò, àð îëàðìû?
Øÿí þëêÿíèí áóúàüûíäà,
ßäàëÿòèí ãóúàüûíäà,
Èíúÿñÿíÿò îúàüûíäà
Ìàñêàëàíìûø ìàð îëàðìû?
Âÿëè ñþéëÿð íÿüìÿñèíäÿ,
Ìÿðèôÿòëè êÿëìÿñèíäÿ,
Èíñàíëàðûí úÿðýÿñèíäÿ
Àçüûí-ñàòãûíëàð îëàðìû?
ÌßÍ
Íàçëû äèëáÿð, ýöë àäûíû
Øèðèí-øèðèí àíûðàì ìÿí.
Åøãèíÿ ïÿðâàíÿ îëóá,
Àòÿøèíÿ éàíûðàì ìÿí.
Ñåâèðÿì àëà ýþçöíö,
Úàíûìäàí àðòûã þçöíö,
Ýèçëÿäèðÿì ñèðð ñþçöíö,
Ñåéðàüûáäàí äàíûðàì ìÿí.
Âÿëè äåéÿð, áó äöíéàäà
Ëÿêÿ âóðìà òÿìèç àäà,
Ìÿùÿááÿòÿ, õîø ìóðàäà,
Èëãàðà èíàíûðàì ìÿí.
264
ÀÜËÀÌÀ
Ìÿí ýåäèðÿì ãöðáÿò åëÿ,
Àéðûëûãäà éàð àüëàìà.
Éàìàí ýöíäÿí ãèñìÿòèìèç
Áÿëêÿ áèçèì âàð àüëàìà.
Ýöâÿí åøãèí áóëàüûíà,
ßéèëìÿ ùèúðàí äàüûíà.
Ìÿùÿááÿòèí îéëàüûíà
Éàüñà áîðàí, ãàð àüëàìà.
Äöøìÿí ýöëöá àò ÷àïàðñà,
Âÿëèíè ÿñèð àïàðñà,
Éåðÿ ãûüûëúûì ãîïàðñà,
Ýþéäÿ áóëóäëàð àüëàìà.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÝßÍÚßÍÈÍ
Ùþðìÿòè, øþùðÿòè, øþâêÿòè-øàíû,
Àðòûð ýöíáÿýöíäÿí âàðû Ýÿíúÿíèí.
×îõäó áÿðÿêÿòè, íåìÿòè, íàíû,
Ùÿð ìÿùñóëó õåéðè, êàðû Ýÿíúÿíèí.
Éàøûë áàüëàðûíäà à÷ûëûð ýöëëÿð,
Ôÿðÿùëÿ îõóéóð øåéäà áöëáöëëÿð,
Øàäëûüà, øÿíëèéÿ éåðèøèð åëëÿð,
Ñàçû, áàëàáàíû, òàðû Ýÿíúÿíèí.
Àëà ýþçëÿð õóìàðëàíûð, ñöçöëöð,
Øÿùÿðÿ áàõäûãúà öçöíÿ ýöëöð.
ßëâàí îòàãëàðû úÿðýÿ äöçöëöð,
Àëìàñû, ùåéâàñû, íàðû Ýÿíúÿíèí.
265
Åëìÿ, èíñàíëûüà éàçûì äàñòàíû,
Äöíéàíû ìàò ãîéóð ýöë-ýöëöñòàíû.
Ïàìáûüû, áóüäàñû, áàüû, áîñòàíû,
×è÷ÿêëÿíèð ÷ÿìÿíçàðû Ýÿíúÿíèí.
Ôàáðèêà, çàâîäëàð, áþéöê áèíàëàð,
Óúà äàüëàð êèìè ÿéèëìÿç âöãàð,
Äèããÿòè úÿëá åäèð íÿ ãÿäÿð êè âàð,
Ãîé áàõûì áîéóíà áàðû Ýÿíúÿíèí.
ßçèç ïàðòèéàìûç ãåéäèíÿ ãàëûð,
Î ñÿáÿáäÿí ýöíáÿýöíäÿí óúàëûð.
Ëåíèí ÷ûðàãëàðû ýóð èøûã ñàëûð,
Çÿð áÿçÿíèð ðóçèýàðû Ýÿíúÿíèí.
Ñîðóø Ìèíýÿ÷åâèð, Ìóüàíû ìÿíäÿí,
Áàêûéà, Òèôëèñÿ èøûã ÷ÿêÿíäÿí,
Ýÿçäèí Ùàéûñòàíû, ýÿë Äàøêÿñÿíäÿí,
×ûðàãáàíäûð áó äàüëàðû Ýÿíúÿíèí.
Çÿùìÿò ÷ÿêÿí, òèêÿí, ãóðàíäû áóíëàð,
ßêÿð, ñÿïÿð, ÷ÿêÿð ýÿòèðÿð ñóëàð.
Áÿçÿéÿð, éåòèðÿð ìþòÿáÿð îëàð,
Éàøûëëàíàð ùÿð äèéàðû Ýÿíúÿíèí.
Ùÿð òÿðÿôè áàü÷àëûäûð, áàüëûäûð,
Õîø êå÷èð äþâðàíû ýþçÿë ÷àüëûäûð,
Ãÿùðÿìàí Èñðàôèë1 äîüìà îüëóäóð,
Óíóäóëìàç éàäèýàðû Ýÿíúÿíèí.
Ìèñêèí Âÿëè ÷îõ ñþç äåéèð, ñàç ÷àëûð,
Øàèðèí ÿñÿðè òàðèõäÿ ãàëûð,
Àä ãàçàíûá éåð öçöíäÿ óúàëûð,
Íèçàìè òÿê ñÿíÿòêàðû Ýÿíúÿíèí.
__________
1
Ñîâåò Èòòèôàãû Ãÿùðÿìàíû Èñðàôèë Ìÿììÿäîâ.
266
ÉÀÕØÛ ÎËÀÐ
Ãûø êå÷èðäèê ðóçèýàðû éàç êèìè,
Áîç àéäà áàøëàäû ãàð éàõøû îëàð,
Ùàâàëàð õîø êå÷ÿð, ÷è÷ÿêëÿð à÷àð,
Áàüëàðäà áîë ìåéâÿ, áàð éàõøû îëàð.
Éàé çàìàíû èñòè äöøÿð úàùàíà,
Ñÿðèí ñó ýÿðÿêäè àõñûí ùÿð éàíà,
Àðàíà, ïàìáûüà, áàüà, áîñòàíà,
Ãîé äàüëàð ÷ÿíëÿñèí òàð éàõøû îëàð.
Âÿëè äåéÿð, ÿêÿê, ñÿïÿê, áèòèðÿê,
Áåúÿðìÿíè ëàéèãèíúÿ éåòèðÿê,
Òîïëàíûøäà áîë ìÿùñóëëàð ýþòöðÿê,
Åëëÿðäÿ ÷îõ îëñà âàð éàõøû îëàð.
ÑÀÕËÀÌÀÇ
Íÿñëèíäÿ íàõÿëÿô, ÿñëèíäÿ ãÿëÿò,
Íàìóñó, ãåéðÿòè àðû ñàõëàìàç.
Þçöíö èòèðÿí ñþçöíö áèëìÿç,
ßéðè ôèêèð äöç èëãàðû ñàõëàìàç.
Ùÿìèøÿ úàí âåðÿí øÿðÿ, áþùòàíà,
Úÿùä åäÿð äöíéàíû ãîéñóí âèðàíà,
Àëëàíàí íÿôñèíÿ, éàüëû éàëàíà,
Èòýèí äöøÿð èõòèéàðû ñàõëàìàç.
Ìåéäàíäà, úþâëàíäà áèð ÿð îüëó ÿð,
Çàòûíäà îëàðñà ýþñòÿðÿð ùöíÿð,
Ùÿð äàø ãûçûë îëìàç, ùÿð òîðïàã úþâùÿð,
Ùÿð òÿïÿ áàøûíäà ãàðû ñàõëàìàç.
ßëëè þéðÿíìÿéÿí, éöçö ãàíìàéàí,
Äöøöíìÿç ÿéðèíè-äöçö ãàíìàéàí,
Íÿñèùÿò ñàéìàéàí, ñþçö ãàíìàéàí,
Áîø áåéèíëÿð éàäèýàðû ñàõëàìàç.
267
Ìèñêèíëè Âÿëèéÿì, ìèí íÿñéÿò äåñÿí,
Áþéöê çèéàí âåðÿð õûðäà êÿñÿéÿí,
Ñöðöíö áàòûðàð ãóðääàí òþðÿéÿí,
Åëè ñàòàð åòèáàðû ñàõëàìàç.
ÑßÁÈÐÑÈÇ
Ñÿáðè îëàí ãàòàðûíäàí öçöëìÿç,
Ãàðûøìàç úÿðýÿéÿ, ñàíà ñÿáèðñèç,
Ñÿáèðëè äöøöíÿð, ùàâàéû ýöëìÿç,
Òåç áàøëàéàð øÿð-áþùòàíà ñÿáèðñèç.
Ñÿáèðëè óñòàääàí äÿðñèíè àëàð,
Ñÿáèðñèç òàé-òóøäàí ýåðèäÿ ãàëàð,
Ñÿáðè îëàí ýöíáÿýöíäÿí óúàëàð,
Áàòàð, ÷ûõìàç ùå÷ áèð éàíà ñÿáèðñèç.
Ñÿáèðëè áÿñëÿéÿð áàü÷àíû, áàüû,
Ñÿáèðñèç äöøöíìÿç àõøàì ñàáàùû,
Ñÿáèðëè ýþçëÿéÿð äàëû-ãàáàüû,
Äö÷àð îëàð ÷îõ çèéàíà ñÿáèðñèç.
Ñÿáèðëè õÿòàäàí áèðòÿùÿð êå÷ÿð,
Ñÿáèðñèç òÿëÿñèê çÿùÿðè è÷ÿð,
Ñÿáèðëè éöç þë÷ÿð, áèð äÿôÿ áè÷ÿð,
Ùàãñûç äöøÿð áèð çèíäàíà ñÿáèðñèç.
Ñÿáèðëè óúàëàð, ãàëõàð ýþéëÿðÿ,
Ñÿáèðñèç õÿòàëàð ýÿòèðÿð ñÿðÿ,
Ìèñêèíëè Âÿëèéÿì, éàçäûì äÿôòÿðÿ,
Èíñàí îëìàç ùÿð äèâàíà ñÿáèðñèç.
ÎËÀÚÀÃÌÛ?
Éàð äåéèá úàíûíû öçÿí àé úàíûì,
Éàð ýÿëèá úàíàíà úàí îëàúàãìû?
Éîõäó áó äÿðäëÿðÿ äþçÿí àé úàíûì,
Éàíûðñàí îäóíà éàí, îëàúàãìû?
268
Äîëàíäûì åøãèíÿ úàí öçÿ-öçÿ,
Ìÿùÿááÿò éîëóíà ýöë äöçÿ-äöçÿ,
Éàð ýÿëñÿ öç-öçÿ, áàõñà ýþç-ýþçÿ,
Êþíöëëÿð ýöë à÷àí àí îëàúàãìû?
Áÿñëÿäèì áàüûíû, äÿðäèì áÿùðèíè,
Äîëäóðäóì ãÿäÿùèí, è÷äèì çÿùðèíè,
Éàíäûì ùÿð îäóíà, ÷ÿêäèì ãÿùðèíè,
Éàð öçöìÿ áàõñà, ãàí îëàúàãìû?
Åøãèíäÿ ìÿùÿááÿò, ñåâýèäÿ ÿñÿð,
Îëìàñà îä òóòàð, éàíàð ñÿðàñÿð.
Ñÿðèìäÿ ïöðêàìàë, áàõòûìäà êÿñÿð,
Äèëèìäÿ ñåâèìëè ñàí îëàúàãìû?
Ìèñêèíëè Âÿëèéÿì, àúèç-àðàäà,
ßéèëäèì ôÿðéàäà áèð õîø ìóðàäà,
Áó ãîúà äöíéàäà ÷îõ éàíäûì îäà,
Àëîâäàí ãÿáðèìÿ äîí îëàúàãìû?
ÓÒÀÍÌÀÇ
Áèìöðâÿòèí ôöðñÿò âåðñÿí ÿëèíÿ,
Ùÿäñèç òþêÿð, íàùàã ãàíû óòàíìàç.
Äîüðó ñþçö ùå÷ ýÿòèðìÿç äèëèíÿ,
Î äàíûøàð ÷îõ éàëàíû óòàíìàç.
Àüëû êÿìëÿð õåéðè-øÿðè éîõëàìàç,
Çàëûì îëàí ùÿãèãÿòè ùàõëàìàç,
Éàõøûëûã áèëìÿéÿí ùþðìÿò ñàõëàìàç,
×ûüíàéàð ñöôðÿíè, íàíû, óòàíìàç.
Ìÿðä äöøìÿíÿ ãóëëóã åéëÿ èëèíÿí,
Íàìÿðä äîñòó ãÿääàð äöøìÿí áèëèíÿí,
Àçüûí, ñàòãûí, ôèòíÿ, ôÿñàä-ôåëèíÿí
Õàëãà âåðÿð ÷îõ çèéàíû óòàíìàç.
269
Ùàëûì áèëñÿí íÿ ìÿëóëàì, íÿ øàäàì
Ìÿðäÿ ìåùðèáàíàì, íàìÿðäÿ éàäàì,
Ìÿðèôÿò áèëìÿéÿí ãåéðÿòñèç àäàì,
Ñàòàð äîñòó, ìåùðèáàíû óòàíìàç.
Ìèñêèíëè Âÿëèéÿì, ýÿçäèì äöíéàíû,
Ýþðäöì äöç, ÿéðèíè, éàõøû-éàìàíû,
Íàìÿðä äîñòóí ñÿíÿ âåðìÿç àìàíû.
Ùàãñûç éàçàð øÿð áþùòàíû óòàíìàç.
ÌßÍÈ!
Ìÿí ñÿíÿ íåéëÿäèì, à ãàíëû ôÿëÿê,
Ãÿðã åòäèí ñóëàðà, ñåëëÿðÿ ìÿíè!
Ñàìàí êèìè ÿçèá àòäûí ýþéëÿðÿ,
Ñîâóðäóí àìàíñûç éåëëÿðÿ ìÿíè!
Úàâàíëûã ùÿéàòû ãóðäóüóì éåðäÿ,
Ýÿëÿúÿéÿ çèíÿò âóðäóüóì éåðäÿ,
Ñàëäûí áÿëàëàðà äóðäóüóì éåðäÿ,
Âåðäèí ïèñ ãÿëÿìÿ, äèëëÿðÿ ìÿíè!
Ìèñêèíëè Âÿëèíè éàíäûðäûí îäà,
Ãóë åòäèí çàëûìà, éàüûéà, éàäà,
Èøûãëû àëÿìäÿ, áó ýåí äöíéàäà,
Àüëàòäûí àéëàðëà, èëëÿðëÿ ìÿíè!
Ãöðáÿò åëäÿ õÿñòÿ úàíûì úàí öñòÿ,
Âÿòÿíèí òîðïàüû éàäûìà äöøäö.
Ãóø êèìè ãÿôÿñäÿ áó ñîí íÿôÿñäÿ,
Äîñòëàðûí ñîðàüû éàäûìà äöøäö.
Ãÿëáèìÿ îä ñàëäû ãÿðèáëèê ñþçö,
Àëîâëó úÿñÿäè, ãàí, éàøäû ýþçö,
Ùÿéàòûí ìÿíàñû úàâàíëûã þçö,
Áÿõòèìèí âàðàüû éàäûìà äöøäö.
270
Çàëûì ùÿð îäëàðà éàíäûðäû ìÿíè,
Âàõòñûç õÿçàí îëäó, þìöð ÷ÿìÿíè,
Éàð ñåâäèì, éàä îëäóì, òÿê áèð ýåúÿíèí
Îëìàäûì ãîíàüû, éàäûìà äöøäö.
Éàðûìûí íàëÿñè óúàëäû ýþéÿ,
Î ãàëäû áàøûíà ùåé äþéÿ-äþéÿ,
Àéðûëûã àðàäà îëìàñûí äåéÿ,
Éàíûá àüëàìàüû éàäûìà äöøäö.
Ùÿñðÿò ýþçëÿ áàõäû éàð ìÿíÿ ñàðû,
Ñîðóøóá äÿðäèíè áèëìÿäèì áàðû.
Àéðûëûã àòàøû, ãÿì-ùèúðàí íàðû,
Úàíûìäà ãàëìàüû éàäûìà äöøäö.
Êöë îëäó åøãèìèí ðóùè-àëÿìè,
Ùå÷ êèìñÿ ÷ÿêìÿñèí ìÿí ÷ÿêÿí ãÿìè,
Áèçÿ çöëì åëÿéÿí ôÿëÿê, ãÿëÿìè
Òÿðñèíÿ ÷àëìàüû éàäûìà äöøäö.
Ýþðöí íÿëÿð ÷ÿêäè áÿëàëû áàøûì,
×àéëàðà ãàòûøäû ãàíëû ýþç éàøûì.
Ãîúà àòàì, àíàì, áàúûì, ãàðäàøûì,
Áàõûá ãîâðóëìàüû éàäûìà äöøäö.
Ìèñêèíëè Âÿëèéÿì, àéðûëìàì ãÿìíÿí,
Ùèúðàí öðÿéèìäÿí, ãàí éàø äèäÿìíÿí,
Éàðàëû úàíûìûí çöëìö ñèòÿìíÿí
Åëäÿí àéðûëìàüû éàäûìà äöøäö.
ÏßÙ-ÏßÙ
Äöíéà çèðâÿñèíÿ, äàüëàð áàøûíà,
Äîëàíûð ãàðòàëû, ìàðàëû ïÿù-ïÿù.
Çèíÿò âåðèð òîðïàüûíà, äàøûíà,
Äóðóá áèð-áèðèíäÿí àðàëû ïÿù-ïÿù.
271
Àøûã êèìäè, ÿëäÿ ñàçäû êàìàíà
Êàìàë îëàí òåç éåòèðÿð êàìàíà.
Óñòà îâ÷ó îâó ãóðàð êàìàíà,
Ýÿòèðèð ìèçàíà ìàðàëû ïÿù-ïÿù.
Ìèñêèíëè Âÿëèéÿì, àëà ýþçëÿðèí,
Êèì à÷àð êþíëöìöí àëà ýþçëÿðèí.
Úàí àëàí àôÿòèí àëà ýþçëÿðèí,
Ýþçÿëèí êþêñöíäÿí ìàðàëû ïÿù-ïÿù.
ÎÜÓËÀ ÍßÑÈÙßÒ
Êàìèë ñÿíÿòêàð îë, ìåùðèáàí îüóë,
Àðàäà ÷îõ ýÿçìÿ àúèç-àâàðà.
Ýåúÿíè ýöíäöçÿ ãàòàðàã ÷àëûø,
Áèð íàìóñ, ãåéðÿòÿ, áèð åòèáàðà.
Äÿðñ àë, îõó, þéðÿí, òÿìèç àä ãàçàí,
Éàõøû ãàáàãúûë îë, îõóéàí, éàçàí.
Þëÿð, èòÿð, áàòàð éîëóíäàí àçàí,
Äèëèíäÿí îä îëàí òåç éàíàð íàðà.
Ñàêèò îë ìÿúëèñäÿ, ùàâàéû ýöëìÿ,
Íÿôñèíÿ àëëàíìà, ëîâüàëûã áèëìÿ.
Ãàòàðûíäàí ãàëìà, åëäÿí öçöëìÿ,
Ñàéãûäàí ñàéûã îë, òåç äöøìÿ äàðà.
Ãÿëáèí ÷îõ äöç îëñóí ïèñ éîëà ýåòìÿ
Ãàðøûíà ýÿëÿíäÿí ñàëàìñûç þòìÿ,
ßìÿê ñåâ, ÿðèíìÿ, òÿíáÿëëèê åòìÿ,
Ùÿéàòûí øÿí îëñóí, ýöâÿíìÿ âàðà.
Ìèñêèíëè Âÿëèíè ñàëìà íÿçÿðäÿí,
Þéðÿí áó ñþçëÿðè éàäà ñàë ùÿðäÿí,
Èíñàíà ìÿðèôÿò öñòöíäö çÿðäÿí,
Äîñòà éàëàí ñàòìà, äöç îë èëãàðà.
272
ÀÜËÀÐÀÌ
Ñÿìàäàí çöëì èëÿ åíäèðèá ìÿíè
Ôÿëÿê êÿìÿíäèíÿ ñàëäû, àüëàðàì!
Äÿðäèì òóüéàí åäèð, éîõäóð äÿðìàíû,
Ýöë èðÿíýèì òåç ñàðàëäû, àüëàðàì!
Éåíÿ éàäà äöøäö êå÷ÿí ÷àüëàðûì,
Áàéüóëàð ìÿñêÿíè îëäó äàüëàðûì,
Áöëëóð îòàãëàðûì, ýöëëö òàüëàðûì,
Éàüûéà, éàäëàðà ãàëäû, àüëàðàì!
Ëÿãÿáèì Åéìèðëè, Âÿëèäèð àäûì,
Âàõòûì äþíäö õåéðè-øÿðÿ ñàíàäûì,
Àëûúû ëà÷ûíàì, ñûíäû ãàíàäûì,
Éàïàëàã àøêàðûì àëäû, àüëàðàì!
273
ÀØÛÃ ÁßÙÌßÍ ÝÞÉ×ßËÈ
(1901-1980)
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÝÞÇËßÐÈÍ
Ãÿôèë áèð îõ àòäû áàüðûì áàøûíà,
Ñöçöëöá áàõàíäà àëà ýþçëÿðèí.
Áàõúàüûí úàíûìû öçöá àïàðäû,
Îëóáäó áàøûìà áÿëà ýþçëÿðèí.
Ïöíùàí, éàíãûëûúû äþíóá áàõàíäà,
Éöç ìèí íÿçàêÿòíÿí êèðïèê ãàõàíäà,
Ìöæýàíëàðûí ñèíÿì öñòÿ ÷àõàíäà,
Àç ãàëäû úàíûìû àëà ýþçëÿðèí.
Áÿùìÿíÿì, îëìóøàì ìÿí ñàíà ìàéèë,
Ýþçëÿðèí àüëûìû åéëÿäè çàéèë,
Ùÿð íÿ êè áóéóðñàí îëàðàì ãàéèë,
Ñàëäû ìÿíè ìèí õÿéàëà ýþçëÿðèí.
À ÄÀÜËÀÐ
Ìàùàëûì, âÿòÿíèì, åëèì îáàìñàí,
×ÿìÿíëè ìÿíçèëèì, éóðäóì, à äàüëàð!
Ùÿêèìèì, ëîüìàíûì, äÿðìàí-äàâàìñàí,
Õÿñòÿ èäèì øÿôà áóëäóì, à äàüëàð!
Åëëÿð ýÿëèá éóðääàí-éóðäà êþ÷ÿíäÿ,
Äÿðÿ, òÿïÿ, äàøãûí ÷àéëàð êå÷ÿíäÿ,
Ñÿðèí áóëàüûíäàí ÿéëèá è÷ÿíäÿ,
Ãàëìàäû öðÿêäÿ äÿðäèì, à äàüëàð!
Êÿïÿçè, Ìóðîâó, Ãû÷éûüû ýÿçäèì,
Ãîøãàðû, Ìóðüóçó, Áó÷óüó ýÿçäèì,
Äîëàíäûì éöêñÿéè, àë÷àüû ýÿçäèì,
Áÿùìÿíÿì, ùÿð éàíû ýþðäöì, à äàüëàð!
274
Ýÿëäè áàùàð éåíÿ à÷ûëäû éàçû,
Áèçèì åëèí äàüû éàäûìà äöøäö,
Øûüûéûð ýþëëÿðäÿ ñîíàñû, ãàçû,
Ñÿôàëû éàéëàüû éàäûìà äöøäö.
À÷ûáäûìû ýþðÿí äàüëàð ÷è÷ÿéè,
Ýþé÷ÿêäè ùÿð åëèí ýþçÿë, ýþé÷ÿéè,
Ñþçöìöí äîüðóñó, áóäóð ýåð÷ÿéè,
Êÿðìÿíèí ãàëàüû éàäûìà äöøäö.
Àõàí äÿðÿëÿðäÿí áó ÷àéëàð, ñóëàð,
Õÿñòÿíèí äÿðäèíÿ äÿðìàíäû áóëàð,
Ìÿëÿøèð äöçöíäÿ ãîéóí-ãóçóëàð,
Ïåíäèðè-ãàéìàüû éàäûìà äöøäö.
Áèð éàí Äèê ïèëëÿêÿí, áèð éàíû Ãîíóð,
Áàøûíäà ×àëìàëû, éàíûíäà Øîíóð,
Éàé ýöíö è÷ÿíäÿ äèøëÿðè äîíóð,
Î Ãóìëó áóëàüû éàäûìà äöøäö.
Äÿñòÿ-äÿñòÿ ñåéðÿ ÷ûõûá ýþçÿëëÿð,
Äÿðèá áÿíþâøÿíè äÿñòÿ äöçÿëëÿð.
×åøìÿëÿð áàøûíäà òöðôÿ ýþçÿëëÿð
Ýÿëèí, ãûç éûüíàüû éàäûìà äöøäö.
Áÿùìÿí ýþðñÿ ýöëÿð, öçö àéíà éàð,
Éàøûëáàø ñîíàëàð ýþëäÿ îéíàéàð.
Àü ñàìàâàð ãàïûëàðäà ãàéíàéàð,
Àéíàáÿíä îòàüû éàäûìà äöøäö.
ÑÀÍÀ ÃÓÐÁÀÍ!
Ãÿôèë ìÿíè åøãÿ ñàëàí áÿõòÿâÿð,
Î ãóëàú ãîëóíó ýÿð, ñàíà ãóðáàí!
Ìÿí õÿñòÿéÿì, ñÿí òÿáèáñÿí äÿðäèì âàð,
Äÿðìàíû ëÿáèíäÿí âåð, ñàíà ãóðáàí!
275
Ýÿë ýåäÿê áàü÷àäà ãîëáîéóí ýÿçÿê,
Èçí âåð áàüûíäàí áèðúÿ ýöë öçÿê,
Àü íàçèê ÿëèííÿí äÿñòÿëÿ äöçÿê,
Ýöëäÿí, áÿíþâøÿäÿí äÿð, ñàíà ãóðáàí!
Äöíéà öçöíäÿ ñÿí àéñàí, öëêÿðñÿí,
Íàáàòñàí, íîüóëñàí, øèðèí øÿêÿðñÿí,
Áèð àü úàí ìàéàñàí, ýÿðäÿí ÷ÿêÿðñÿí,
Äàëûíúà áîéëàíàí íÿð ñàíà ãóðáàí!
Áàøûíäà èïÿêäÿí øàëûí éàðàøûð,
Î ìèíà ãÿääèíÿ àëûí éàðàøûð,
Àü áöëëóð áóõàüà õàëûí éàðàøûð,
ßòðàôûíû àëûá òÿð ñàíà ãóðáàí!
Áÿùìÿíèí ãÿëáèíÿ ñÿí äÿéìÿ, ñûíàð,
Ìÿí þëñÿì äÿðäèíäÿí, åë ñÿíè ãûíàð.
Áîéóí ãîéñàì éîëà, ýÿë, åòìÿ êÿíàð,
Ãÿáóë åéëÿ âåðèì ñÿð ñàíà ãóðáàí!
ÊÅ×ÈÁ ÝÅÄßÐ
Äöíéà áèð ìèñàëäû, êþðïöéÿ íèñáÿò,
Ïàäèøàù, ýÿäàëàð, õàí êå÷èá ýåäÿð.
Éàõøûëàðà ðÿùìÿò, ïèñëÿðÿ ëÿíÿò,
Ôÿíàäàí öãâàéà ñàí êå÷èá ýåäÿð.
Ãîùóì-ãàðäàø ýåòäè, äþâëÿòèì ýåòäè,
Óðâàòûì, ùþðìÿòèì, èççÿòèì ýåòäè,
Èøðÿòèì, øþùðÿòèì ñþùáÿòèì ýåòäè,
Èíäè öðÿéèìäÿí ãàí êå÷èá ýåäÿð.
ßçÿëäÿí þçýÿñèí ìÿí äÿ ãûíàäûì,
Ýåí ýöíöìäÿ þç-þçöìÿ îéíàäûì,
Äàð ýöíöìäÿ äîñòëàðûìû ñûíàäûì,
Éàä îëóá éàíûìäàí éàí êå÷èá ýåäÿð.
276
Èíñàí îüëóíà ùå÷ éîõäó åòèáàð,
Äàð ýöíöíäÿ îëàð òåç ñÿíäÿí êÿíàð,
Éàäà áåë áàüëàìà, äåìÿ äîñòóì âàð,
Ñàõëàìàç éàäûíäà íàí, êå÷èá ýåäÿð.
Áÿùìÿíèí ñþçëÿðè íÿñèùÿò, àðäû,
Èíñàíûí ãèéìÿòè äþâëÿòäè, âàðäû,
Éîõñóëóí áàøûíà ýåí äöíéà äàðäû,
Äÿðäö-ãÿì ÿëèíäÿí úàí êå÷èá ýåäÿð.
ÂßÄßÑÈÍÄß
Øÿìøèðèí “Âÿäÿñèíÿ” ðÿäèôëè øåðèíÿ úàâàá
Áàõòûì öç äþíäÿðèá, éîõñà éàòûáäû,
Ìÿíèì áó èøèìèí äàð âÿäÿñèíäÿ,
Ôÿëÿê øÿðáÿòèìÿ àúû ãàòûáäû,
Èøðÿòëè ÷àüûìûí úàð âÿäÿñèíäÿ.
Áèð çàìàí ýÿçäèðäèì ÿëèìäÿ ñàüû,
Úÿì èäè áàøûìûí àüûð éûüíàüû,
Ýöëøÿíëè áàüûìûí ÷è÷ÿêëè ÷àüû,
Êÿñäèëÿð, òþêäöëÿð áàð âÿäÿñèíäÿ.
Äöíéà ìÿíè äåéèá þçöíö þéìÿ,
Þçýÿ ãàïûñûíû, ìÿñÿëäè, äþéìÿ,
Éàõøûëûã åòìÿñÿí, ãÿëáÿ äÿ äÿéìÿ,
Ñàíà äà åéëÿéÿð êàð âÿäÿñèíäÿ.
Éàäûíà äöøäöìö äîñò èäèê ÿçÿë,
Ìÿí èäèì áèð úàâàí, ñÿí èäèí ýþçÿë,
Õÿçàí äÿéäè, áàüäàí òþêöëäö õÿçÿë,
Ñÿí ìÿíÿ îëìàäûí éàð âÿäÿñèíäÿ.
Áÿùìÿí, ñÿí äöíéàäà äîëàíìà ùÿäÿð,
Ýÿëèáäè áàøûíà ùÿð ãÿçà-ãÿäÿð,
Çèìèñòàíäà áÿðô éàüñà äà íÿ ãÿäÿð,
ßðèéèá òåç ýåäÿð ãàð âÿäÿñèíäÿ.
277
ÂÖÚÓÄÍÀÌß
Ìèí äîããóç éöç áèðèíúè òàðèõäÿ ìÿí
Òÿâÿëëöä åëÿäèì, ýÿëäèì úàùàíà.
Áåø éàøûíäà ãàëäûì àòàäàí éåòèì,
Äàð îëäó áàøûìà êå÷ÿí çàìàíà.
Àëòûäà, éåääèäÿ ýþç éàøûì òþêäöì,
Ñÿêêèçäÿ, äîããóçäà àùû-çàð ÷ÿêäèì,
Îí-îí áèð éàøûíäà áó èêè ÿùäèì,
×îõ íèôðÿò åëÿäèì î çèìèñòàíà.
Îí èêèäÿ, îí ö÷äÿ áèëäèì õåéèð-øÿð,
Îí äþðääÿ, îí áåøäÿ ìÿí îëäóì íþêÿð,
Îí àëòû ñèííèìäÿ äåéèì ìöõòÿñÿð,
×îõ çöëöì îëóáäó ìÿí íîâúàâàíà.
Ö÷ õûðäà ãàðäàøûì áèð ãîúà àíàì,
Àç ãàëäûì îäëàðà àëûøûá éàíàì,
Èñòÿäèì êè, øèðèí úàíäàí óñàíàì,
Öôöãäÿí áèð ýöíÿø äîüäó àñìàíà.
Îí éåääè òàðèõäÿ ýöíÿø éàéûëäû,
Çÿùìÿòêåøëÿð éîõñóëëóãäàí àéûëäû,
Ôÿùëÿ, êÿíäëè ùàìû ãàðäàø ñàéûëäû,
×àðû éûõûá ãÿðã åòäèëÿð öììàíà.
Ãàáàãäà ãÿùðÿìàí, áþéöê ïàðòèéà,
Èñòèíàä åéëÿäè éîõñóë, îðòàéà,
Ùöúóì åòäè ìöëêÿäàðà, âàðëûéà,
Þëêÿìèçäÿí ãîâäó ÷þë-áèéàáàíà.
Îí ñÿêêèçäÿ ùÿð òÿøêèëàò ãóðóëäó,
Îí äîããóçäà ãàí ñîðàíëàð ãûðûëäû.
Èéèðìèäÿ ãàòû ãàíëàð äóðóëäó,
Èéèðìè áèðäÿ ýÿëäèê øèðèí çÿáàíà.
278
Äöç ãîéóëäó áó ãàíóíóí ÿñàñû,
Ëåíèí îëäó çÿùìÿòêåøëÿð àòàñû,
Äàüûëäû êþêöíäöí çöëìöí ãàëàñû,
Ëåíèí àäû ÿçáÿð îëäó äÿùàíà.
Ëåíèí âåðäè ìÿçëóìëàðà áèð íèúàò,
Èéèðìè èêè, èéèðìè ö÷äÿ õîø ùÿéàò,
Áöòöí þëêÿëÿðÿ åéëÿäè èñáàò,
Ñîâåò ùþêóìÿòè ìÿðäè-ìÿðäàíà.
Ýöíáÿýöí éöêñÿëäè èëáÿèëèíäÿ,
Ìÿêòÿá à÷äû ùÿð ìèëëÿòèí äèëèíäÿ,
Ùàìû áèð ùöãóãäà ñîâåò åëèíäÿ.
Õàëãûìûç ãàðäàøäû õîø ìåùðèáàíà.
Èéèðìè éåääèäÿ îëóíäó åëàí,
Èéèðìè ñÿêêèçäÿ áåøèëëèê ïëàí,
Éàøàñûí þëêÿíèí ãàéäûíà ãàëàí,
Úàâàá âåðäè ùÿð òÿðÿôäÿ äöøìàíà.
Òàðèõ éåòèøÿíäÿ èéèðìè äîããóçà,
Î çàìàíäàí äàõèë îëäóã êîëõîçà,
Õàëãûìûç ÷ûõûáäû áó ýþçÿë éàçà,
Þëêÿìèç áÿíçÿéèð áèð ýöëöñòàíà.
Ñîâåòëÿð åëèäè ýþçÿë áöñàòëû,
Éöêñÿê ñÿíàéåëè ýþçÿë ùÿéàòëû,
Ãàäûíëàð, êèøèëÿð îëóá ñàâàäëû,
Åëìè êàìàëûìûç ÷àòûá ëîüìàíà.
Àëûíäû êþùíÿäÿí ãàëàí ãèñàñëàð,
Õàèíëÿð äÿðäëÿíäè, øàäëàíäû äîñòëàð,
Ãÿùðÿìàíäû Ãûçûë Îðäó, ìàòðîñëàð,
Äöøìÿíèí öðÿéèí äþíäÿðäè ãàíà.
Îòóç àëòû, îòóç éåääè èëäÿ úÿì,
Ñèíèôñèç úÿìèééÿò ãóðìóøóã ìþùêÿì,
Áó ãûðõûíúû èëäÿ éîõäó äÿðäè ãÿì,
Áèç ÷àòìûøûã èíäè ÿùäè-ïåéìàíà.
279
Õàëãûí øàèðëÿðè, ùÿì äÿ àøûüû,
Ìÿúëèñëÿð áÿçÿéè, åë éàðàøûüû,
Áèç áèëèðèê áó äöíéàíûí èøûüû,
Ïàðòèéàäû øþëÿ ñàëûá ùÿð éàíà.
Àçàä ñÿíÿòèìäÿ, àçàä åëèìäÿ,
Ìÿí ýÿçèðÿì áó òÿðèôëÿð äèëèìäÿ,
Þç ùöãóãóì, èõòèéàðûì ÿëèìäÿ,
Àü öðÿéèì, àü ýöíöì âàð íèøàíà.
Øÿí ùÿéàòäàí àëûá êàìû êîëõîç÷ó,
Ñòàõàíîâ÷óëóã íàìû êîëõîç÷ó,
Âàðëû îëóá èíäè ùàìû êîëõîç÷ó,
Éàøàñûí äåéèðèê äþâðàí ãóðàíà.
Ðÿùáÿðèìèç – ïàðòèéàìûç éàøàñûí,
Çÿùìÿòêåøèí ñîðóð ùàëûí éàøàñûí,
×àëûí ñàçû, ñèç ÿë ÷àëûí éàøàñûí,
Àçàä ùöãóã âåðèá øàèð Áÿùìàíà.
ÒßÚÍÈÑËßÐ
À ÉÀÐÀ ÌßÍÈ
Äÿðäö ãÿì ÿëèíäÿí úàíà ýÿëìèøÿì,
Ñÿí äÿ èíúèäèðñÿí, à éàðà, ìÿíè.
Èøðÿòëè ÷àüûíäà èñòÿêëè äîñòà,
Äàð ýöíäÿ ùà äåäèì àé àðà ìÿíè.
Áó ãÿì êöäðÿò ìÿíÿ ÷îõäàí éàðàäû,
Ùà ýÿëìèð ýóøèìÿ ÷îõäàí éàð àäû,
Úÿñÿä øàí-øàí îëäó ÷îõäàí éàðàäû,
Áèð òÿáèá ýÿðÿêäè à éàðà ìÿíè.
Áÿùìÿíÿ åéëÿìÿ ñÿí äÿ íàç àðû,
Ùÿìèøÿ îëóáäó ñÿíäÿ íàçàðû
Íàìÿðäÿ íÿ éàëâàð, ñÿí äÿ íÿ çàðû,
Ãîéìàäû éåòèðÿì î éàðà ìÿíè.
280
ÁÓ ÄÀÜËÀÐ
Ö÷ àé éàéäàí êå÷èá ïàéûç îëàíäà,
Çèìèñòàíäà äöøöð ãàðà áó äàüëàð,
Áó áàùàð ÷àüûíäà íàçëû úàíàíûí,
Äÿðäèíäÿí ýåéèíèá ãàðà áó äàüëàð.
Ñÿí çÿëèë åëÿìÿ, éàðàäàí ìÿíè,
Ìöõÿííÿòäè äåäèì éàðàäàí ìÿíè,
Þëäöðÿúÿê áó äÿðä, éàðàäàí ìÿíè,
Ýþðÿí äåéèð áàõòû ãàðà áó äàüëàð.
Îâ÷óñàí ìàðàëû ýþðäöí ñèíÿäÿ,
ßúÿë ýÿëÿð ÷ÿêÿð ñÿíè ñèíÿ äÿ,
×àðëû-÷àðïàç ñÿíäÿ ýþðäöì ñèíÿäÿ,
×ÿêèëèá Áÿùìÿíÿ ãàðà áó äàüëàð.
281
ÍÞÂÐßÑ ÈÌÀÍ
(1903-1939)
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÄÀÜËÀÐ!
Çèìèñòàí äîëàíûá áàùàð ÷àòàíäà,
Àë, éàøûë ýåéèíèá áàð îëàí äàüëàð!
Øàãàéûã, íÿðýèçëè, ýöë áÿíþâøÿëè,
Ñöñÿíè, ñöíáöëö âàð îëàí äàüëàð!
Õîø ôÿñëèí áàùàðäûð, àüûð åë ýÿëèð,
À÷ûëûá ãþí÷ÿäÿí ëàëÿ, ýöë ýÿëèð.
Êþíöë ãÿìýèí îëìà, ÿùëè-äèë ýÿëèð,
Ñèíÿñèíäÿ àøíà, éàð îëàí äàüëàð!
Áÿçÿíèðñÿí äàüëàð, íÿ ýþçÿë, ýþé÷ÿê,
Úàüûðûð áèð-áèðèí ãÿðÿíôèë, ÷è÷ÿê
Ñÿðèíäÿ ñåéð åäèð òîïãàðà áèð÷ÿê,
Áÿçÿíèá ãóìàøà úàð îëàí äàüëàð!
Áàùàðäà åéëÿäèí ÿùäèíÿ âÿôà,
Èìàí äà ñèíÿíäÿ ñöðäö çþâã, ñÿôà,
Çèìèñòàí ýÿëÿíäÿ ÷ÿêèðñÿí úÿôà,
Ö÷ àé ãûøû áàøû ãàð îëàí äàüëàð!
ÎËÌÀÇ
Ùàìû õàëã îëóíóá áèð ãÿòðÿ ñóäàí,
Ùÿð éåòÿí ýÿäàéà õàí äåìÿê îëìàç,
Éàòûá, ãÿôëÿòäÿäè, ãàëõìàç éóõóäàí,
Íàëàéèã èíñàíà úàí äåìÿê îëìàç.
Õîø êå÷èíñÿ þìöð, áàøûí òàúûäû,
Òàëåù êÿú ýÿòèðèð, âàõò ãûéãàúûäû,
282
Áèð òÿíÿ ñþç çÿùðèìàðäàí àúûäû,
Áèëìÿéÿí íàäàíà ãàí äåìÿê îëìàç.
Äöç ÷ûõàð ùÿìèøÿ ìÿðäèí èëãàðû,
Ìöõÿííÿòèí îëìàç ùå÷ åòèáàðû.
Éûüàð ãàéíàüûíà øàùìàðäàí àüû,
×ÿêìÿñÿ íèçàìà øàí äåìÿê îëìàç.
ßéðè îëàí áèëìÿç éîëó, ÿðêàíû,
Ñàõëàéàð êþíëöíäÿ øÿðè, áþùòàíû,
Áÿäÿñèë òàíûìàç éàõøû-éàìàíû,
Íàìÿðä ñöôðÿñèíÿ íàí äåìÿê îëìàç.
Èìàí éàä åëëÿðäÿ úàíäàí óñàíäû,
Ùÿðúàéû ñþçëÿðäÿí ùÿðäÿì óòàíäû,
Ùÿð ýöíäÿ úÿñÿäèì áèð ãÿòðÿ éàíäû.
Ëÿùçàäÿ àëûøûá éàí äåìÿê îëìàç.
ÝÞÇßËÄÈÐ
Áèð äèëáÿðè áÿñëÿéèðäè àíàñû,
Âÿñôè äöøöá áó úàùàíà ýþçÿëäèð,
Úàíàíà òàé îëìàç, êþíöë ñîíàñû,
Áÿçÿê âåðèá úèñì-úàíà, ýþçÿëäèð.
Ñàâàëàí ãàðûäûð éàðûí ñèíÿñè,
Ýþâùÿðäèð êàìàëû, ëÿëäèð êÿëìÿñè,
Äàíûøûð, èíñàíà õîø ýÿëèð ñÿñè,
Øÿêÿð ÿçèá äèë, äàùàíà, ýþçÿëäèð.
Ýþçäÿí ãîéìàã îëìàç áåëÿ ñèðäàøû.
Íÿ ýþçÿë ÷ÿêèëèá ãàðàäûð ãàøû,
Òÿðëàí òàìàøàëû õóáëàðûí áàøû,
Äÿéèøìÿðÿì îë ãûëìàíà, ýþçÿëäèð.
283
Ìàùàëäà, îáàäà ùå÷ òàéû éîõäóð,
Ãÿìçÿëÿðè íåøòÿð, êèðïèéè îõäóð,
Áó äöíéà öçöíäÿ áèë, ýþçÿë ÷îõäóð,
Äîüðóëóãäà áó áèð äàùà ýþçÿëäèð.
Õÿñòÿëÿð äÿðäèíÿ ýþçÿëäèð øÿôà,
Áèð êÿðÿ ýÿëìÿäè ìöðâÿò, èíñàôà,
Ùÿð çàìàí ÷ÿêÿðÿì éîëóíäà úÿôà,
Úþâðö-ñèòÿì áó Èìàíà ýþçÿëäèð.
ÎÍ ÉÅÄÄÈ
Áèð àüàúäà ö÷ áóäàã âàð, áåø ýèëÿ,
Úÿì åëÿäèì îëäó òàüû îí éåääè.
Îí éåääè áÿíäè âàð, îí éåääè úàìû.
Ùÿðäÿì íóø åëÿéèð ñàüû îí éåääè.
Îí éåääèñè åëÿð ãóìðó àâàçû.
Îí éåääèñè ÿëäÿ òóòóáäó ñàçû,
Îí éåääèñè ÿëàí íÿãø åëÿð éàçû,
Éàçàíûí èøðÿòè ÷àüû îí éåääè.
Îí éåääèñè äóðóá äÿñáÿäÿñ áöòöí,
Îí éåääèñè àëëàì èñòÿñÿì ñàòûí.
Îí éåääèñè ëÿíýÿð, îòóç äþðä ñöòóí,
Îòóç äþðä ñöòóíóí òàüû îí éåääè.
Íþâÿñ Èìàí îí éåääèéÿ ãóë îëìóø,
Îí éåääèñè ìÿíëÿ äèëáÿäèë îëìóø,
Îí éåääè äÿðâèøÿ áèð ìÿíçèë îëìóø,
Îí éåääè øþëÿ ÷ûðàüû îí éåääè.
284
ÝÞÇßË ÃÛÇ!
Àü ëèáàñûí, òÿð ÿíäàìûí, ýöë öçöí,
Õóá éàðàøûð áèð-áèð öñòÿ, ýþçÿë ãûç!
Õîø éåðèøèí, õîø ýöëöøöí äöç ñþçöí
Àéàã ñàõëà, ýåò àùÿñòÿ, ýþçÿë ãûç!
ßéëÿí áèðúÿ, ãÿìëè êþíëöì øàä åëÿ,
Øèðèí àøíà îëóá âåðÿê ÿë-ÿëÿ,
Ùÿñðÿòèí ÷ÿêìÿêäÿí äþíäöì áöëáöëÿ,
Äÿñòèíÿ ýöë ýþòöð äÿñòÿ, ýþçÿë ãûç!
Êþíöë ÿðÿá àòäûð ùà÷àí éîðóëàð,
Áàüðûìûí áàøûíà ìèëëÿð âóðóëàð,
Åøã îäóíà éàíàð, éàíàð ãîâðóëàð,
Íþâðÿñ Èìàí êèìè õÿñòÿ, ýþçÿë ãûç!
ÑßÍÈ
Äåäèì êþíöë, íàíÿúèáäÿí êÿíàð ýÿç,
Áóëóíìàç îäëàðà, àòàúàã ñÿíè.
Íàíÿúèáÿ áåë áàüëàìà äöíéàäà,
Äöøìÿí áàçàðûíäà ñàòàúàã ñÿíè.
Íàíÿúèá, éàëòàãëà ñÿí ÷ûõìà éîëà,
Áàøûíà ýÿòèðÿð áóëóíìàç áÿëà.
Ãóéðóüóí êÿñìÿêëÿ ãóðä îëìàç òóëà,
Íÿñèëäÿí õàèíäè òóòàúàã ñÿíè.
Íþâðÿñ Èìàí, îëìàýèíÿí äèëÿôêàð,
Ãàðüà ëà÷ûí îëìàç, éöç åòñÿ øèêàð.
Ìöõÿííÿò àäàìà åòìÿ åòèáàð,
Àõûð äàð ýöíöíäÿ àòàúàã ñÿíè.
285
ÒßÚÍÈÑËßÐ
ÈÍÄÈ
Èêè äþðä ôÿñèëäÿ òèôëè ïöñòàíÿì
Àëòûäà éîõ àòàì, íÿ äàíàì1 èíäè.
Îí èêèäÿ éåòèøìèø áàü-áîñòàíàì.
Îí ö÷äÿ éîõ áàðûì, íÿ äàíàì2 èíäè.
Øàì èäèì ÿââÿëäÿí, éàðàøûã3 èäèì
Ëåéëè, Ìÿúíóí êèìè éàð àøèã èäèì.
Ìÿúëèñëÿð çèíÿòè, éàðàøûã èäèì,
Âÿôàñûç éàíûíäà íàäàíàì4 èäèì.
Èìàí åøãèí íÿ àç âåðèá, íÿçàëàð5,
Úàí äÿðäÿ ýÿëÿíäÿ òèòðÿð ÿçàëàð,
Äîñò éàä îëñà ìÿùÿááÿòëÿð àçàëàð.
Ãàëìàç ñåë éåðèíäÿ íÿ äàíàì6 èíäè.
ÑßÍßÌ ÀË
Àé òàçà øàùáàçûì, åé ñÿðâèíàçûì,
Ãóëëóüóíà âàð ÿðçèì, Ñÿíÿì àë,
Éîëóíäà ñÿäÿãÿ úàíäûð íèéàçûì,
Ëàéûã äåéèë ãóðáàí êÿñÿì ñÿíÿ ìàë.
Ýþòöðìöøÿì ÷îõ ñàüàëìàç éàðà ìÿí,
Ãÿì ÷ÿêèðìè ëÿáëÿðèíäÿí éàð ÿìÿí,
Ëàéûã îëñàì ãóëëóüóíäà éàðà ìÿí,
Ýåéäèðÿðÿì àë öñòöíäÿí ñÿíÿì, àë.
__________
1
Íÿ äÿ àíàì
2
Äÿíÿ, ÿäÿä
3
Éàðà èøûã
4
Íÿ äàíûì, íÿ áèëèì
5
Íÿ àç àëàð
6
Äàìúû
286
Íþâðÿñ Èìàí, ýöíöí îëäó íÿ ãàðà,
Áàä ÿñäè, çèìèñòàí îëäó íÿ ãàðà.
×ÿðõè-ýÿðäèø ýåíÿ ÷àëäû íÿ ãàðà,
Àé ýöí êÿìÿíä àòäû ãóðäó Ñÿíÿì àë.
ÝÅÄßÌ
Ãàôèë áèð îõ àòäûí, òþêäö ãàíûìû,
Ãîéìàäû ýÿçìÿéÿ ñàüàëàì ýåäÿì.
Ñÿíèí ôèêðèí õÿñòÿ ñàëäû úàíûìû,
Öìèä âàð, åëëÿðÿ ñàüàëàì ýåäÿì.
Ýÿòèðäèí ðÿíýèìÿ ñàðû, ýþçÿë ñÿí,
Ðÿùì åëÿ éàðàìû ñàðû, ýþçÿë ñÿí.
Ìÿðùÿìÿò åéëèéÿ ñàðû ýþçÿëñÿí,
Ùÿñðÿòÿì þëìÿìèø ñàüàëàì ýåäÿì.
Èýèäëÿð ìåéäàíû, äàüû øèðèíäè,
×ÿêäèðÿí Ôÿðùàäà äàüû Øèðèíäè,
Èìàí äåéÿð ëÿáèí äàüû øèðèíäè,
Ùåé ýþçëÿéèð õÿñòÿ ñàüàëàì ýåäÿì.
287
ÒÅÉÌÓÐ ÁÈÑÀÂÀÄ
(1890-?)
ÄÀÜËÀÐ
Áóäó ýÿëäè áàùàð ôÿñëè,
Ãàôèë éàäà äöøÿí äàüëàð.
Ö÷ àé òàìàì òîé-áàéðàìëû,
Äîããóç àé ïÿðèøàí äàüëàð.
Éàð éàéëûéàð ñÿíäÿ èëëÿð,
Ñÿðâè-ãàìÿò, èíúÿ áåëëÿð,
Áóëàã öñòÿ õóá ýþçÿëëÿð,
Áÿñëÿìÿêäè ïåøÿí, äàüëàð.
Áèñàâàäûí àùû-çàðû,
Èòèðìèøÿì î äèëäàðû,
Ñÿí äÿ àõòàð Ëåéëè éàðû,
Âåð áèçÿ áèð íèøàí äàüëàð.
ÀÐÀÑÛÍÄÀÍ
Àëà ýþçëöì, áèð áóñÿ âåð,
Ãàøëàðûíûí àðàñûíäàí.
Éàðàì öñòÿ éàðà âóðäóí,
Ëåéëè-Ìÿúíóí éàðàñûíäàí.
Áàüáàí áÿõòè áàðà éîõäó,
Ìÿíòÿê áÿõòè ãàðà éîõäó,
Áåëÿ äÿðäÿ ÷àðà éîõäó,
Òÿáèáëÿðèí ÷àðàñûíäàí.
Áèñàâàäàì, ñèíÿ äàüàì,
Íÿ þëìöøÿì, íÿ äÿ ñàüàì.
Úÿìàëûíà ÷îõ ìöøòàüàì,
Êþùíÿ äîñòëóã áàðàñûíäàí.
288
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÝßÇÈÐ
Îéëàüûíäà èòêèí äöøÿí äèëáÿðèì,
Àüëàéà-àüëàéà áó äàüû ýÿçèð.
Éàíäûðûá úèñìèìè ùèúðàí îäóíà,
×ÿêèáäè ñèíÿìÿ áó äàüû ýÿçèð.
Òÿáèñòàí áÿçÿíèá ùåéâà, íàðûíàí.
Ãûøäà äàüëàð èøðÿò áàüëàð ãàðûíàí.
Øåéäà áöëáöë ýöëö ýþðöá õàðûíàí,
Àùö-íàëà ÷ÿêèá áó äàüû ýÿçèð.
ßçÿëäÿí òàëåéèì éàçûëäû ãàðà,
Òÿáèáëÿð äÿðäèìÿ òàïìàäû ÷àðà,
Áèâÿôà éàð ñèððèí âåðèá ÿüéàðà,
Áèñàâàä è÷ìÿéÿ áóäàüû ýÿçèð.
ÌßÍ Äß
Íþâðÿñ Èìàíà
Ùÿð êÿñÿ äîñò äåäèì äöøìÿí ýþðöíäö,
Äöøäöì íÿ ãîâüàéà, íÿ ãàëÿ ìÿí äÿ.
Ãÿëáèìèí áèíàñûí âóðäó, ó÷óðäó,
Íÿ áöðúö ãàëìàäû, íÿ ãàëÿ ìÿíäÿ.
Úàí ãóðáàí åéëÿðÿì éàõøû úàíëàðà,
Ìÿðèôÿò ÿùëèíÿ, ñþç ãàíàíëàðà.
Êþíöë ìåùðèáàíäû, ìåùðèáàíëàðà,
Áàõìàì ñÿééàä ýÿëè íÿ ãàëÿ ìÿí äÿ.
Áèñàâàäàì, ñÿäàãÿòèì âàð ñàíà,
Àéàã éîðüóí, êþíöë äåéèð âàð ñàíà.
Éàõøû äîñòà éàõøûëûüûì âàð ñàíà,
Éàìàíëûã åëÿñÿì íÿ ãàëÿ ìÿí äÿ.
289
ÝÞÉ ÝÞË
Ìöøòàüàì àäûíà, àøèãÿì ñàíà,
ßùäèì âàð ýþðìÿéÿ öçöíö, Ýþéýþë.
Øÿíèíÿ éàçìûøàì íå÷ÿ êÿëìÿ ñþç,
Ùÿð éåðäÿ îõóðàì ñþçöíö, Ýþéýþë.
Äöøÿðñÿí éàäûìà ñÿí ëåéëö-íàùàð,
Êþíöë éàä åéëÿéèá ÷ÿêÿð àùö-çàð.
Ãûøûí òÿáèñòàíäû, éàçûí íþâáàùàð,
Ñàéàðàì áåùèøòäÿ éàçûíû, Ýþéýþë.
Áöðöíöá ÿòðàôûí øàìè-øÿúÿðäÿí.
Áîéàíûá ñÿúÿðèí ýþâùÿðè çÿðäÿí,
Øàèð-øöÿðàíû ñàëìà íÿçÿðäÿí,
Ãîé ÷àëñûí ãîí÷àäà ñàçûíû, Ýþéýþë.
Úàùè-úàëàëûíû ýþðÿí øàä îëàð,
Ãûðãîâóë ìÿêàíëû îéëàãëàðûí âàð,
Úûüàëû ñîíàëàð úóìóá ÷àëõàíàð.
Êèì ÷ÿêÿð äöíéàäà íàçûíû, Ýþéýþë?
Ñÿí êè õÿëã îëóáñóí ÿçÿë áèíàäàí,
Çÿëàëÿò ÷ÿêÿðìè ñóéóíäàí äàäàí?
Øàèð Áèñàâàä äà ýåòñÿ äöíéàäàí,
Êèì ÷ÿêÿð äöíéàäà íàçûíû, Ýþéýþë?
ÂÀÐ
Áèð òÿëÿáÿ øåø îõóäó, áåø éàçäû,
Íÿ ãÿëÿìèí ýþðäöì, íÿ äÿôòÿðè âàð.
Ìÿíàñû ëÿòèôäèð ìöÿééÿí îëìàç,
Êþíëö ãöññÿëèäèð, äèëÿçáÿðè âàð.
Áèð ùàðàìû ýþðäöì öñòöìö êÿñäè,
Úàíû éîõ, ãàíû éîõ, ãóðó ãÿôÿñäè,
Íÿ ãîëó âàð, íÿ ãûë÷àñû, íÿ äÿñòè,
Áèð áÿäÿíäè, àéàüûíäà ñÿðè âàð.
290
Ùöñíö ãÿçÿáêàðäû äöøìöø ãÿìÿðäÿí,
Íÿ ãàíìàç, àíëàìàç õåéèðäÿí, øÿðäÿí,
Öëôÿòè ôàíèäèð äöøÿð íÿçÿðäÿí,
Àá è÷èíäÿ éàíàí ñÿìÿíäÿðè âàð.
Ìöíòÿçèðäèð ãàíàäûíû à÷ìàüà,
Íàëÿ ÷ÿêÿð ùÿð ñÿùÿð òîããàøìàüà.
Ïÿðâàçëàíûð àñèìàíà ó÷ìàüà,
Íÿ úÿôàñû, íÿ äÿ áàëè-ïÿðè âàð.
Àëèìñÿíñÿ åëì äèëäÿ íÿäàíäû,
Äàùàíûíäà íÿ äàíûøäû íÿ äàíäû,
Áèñàâàäëà áÿùñ åéëÿéÿí íàäàíäû,
Áóíó áèëÿí øÿõñèí çîð ùöíÿðè âàð.
À ÄÎÑÒÓÌ
Úÿìàëûí ùÿñðÿòèí ÷ÿêìÿêäÿí áèëëàù,
Àëûøäûì, òóòóøäóì, éàíäûì, à äîñòóì.
Éàäûìà äöøÿíäÿ øèðèí ñþçëÿðèí,
Êÿðÿì òÿêè àëîâëàíäûì, à äîñòóì,
Íÿ äÿëèéÿì, íÿ ñÿðñÿðè äèâàíà,
Áèð òÿáèá èñòÿðÿì äÿðäèìè ãàíà,
Ýèðèôòàðàì êå÷ÿí ÿùäè-ïåéìàíà,
Óíóäóëìàç åëÿ ñàíäûì, à äîñòóì.
Ëåéëè-Ìÿúíóí êèìè áàõòû êÿì ìÿíÿì,
Ñÿìÿíäÿðÿì ùåé éàíûðàì, ñþíìÿíÿì,
Ñÿí äåéèðäèí éöç èë êå÷ñÿ äþíìÿíÿì.
Ìöáòÿëàéàì ìÿí èíàíäûì, à äîñòóì.
Éàð îëóá ÿüéàðëà éàòäûüûí ýöíö,
Áó äÿðäëè Ìÿúíóíó àòäûüûí ýöíö,
Ñåéðàüûáà ìÿíè ñàòäûüûí ýöíö,
Áèñàâàäàì þçöì ãàíäûì, à äîñòóì.
291
ÀØÛÃ ÍßÚßÔ ßËÈÌßÐÄÀÍËÛ
(1899-1946)
ÎËÌÀÇÌÛ?
Ýþçëÿðè úàí àëàí ýþçÿë,
Ýþçÿëäÿ èëãàð îëìàçìû?
Ñÿíèí äÿðäèí áàüðûì ÿçÿð,
Èøèì àùö-çàð îëìàçìû?
ßéëÿí ýþðöì, ìÿëÿêçàäÿ,
Âåð ÿëèíäÿí ìÿíÿ áàäÿ,
Ìÿíè ãîéóá ýåòñÿí éàäÿ,
Ýöëÿ ùÿìäÿì õàð îëìàçìû?
Îëìàç ñÿíèí êèìè ïÿðè,
Ìÿíÿì ýþçöíÿ ìöøòÿðè.
Íÿúÿô äåéÿð, ìöõòÿñÿðè,
Ñÿíäÿí ìÿíÿ éàð îëìàçìû?
ÎÉÀÍÌÀÇ
Ãàøû úÿëëàä, ýþçö éàüû
Éàòûá îéàíìàç, îéàíìàç.
Ãÿì ùèúðàíû éåíÿ ìÿíÿ,
Ñàòûá îéàíìàç, îéàíìàç.
Àëûì éàðûí ãàäàñûíäàí,
Áÿëêÿ è÷ÿì áàäàñûíäàí.
Øèðèí ñþùáÿò âÿäÿñèíäÿí,
Þòöá îéàíìàç, îéàíìàç.
Øèðìàéû äöçöá ñàçûíà,
Áöëáöë ýÿëèð àâàçûíà,
Éóñèô êèìè ìóðàçûíà,
×àòûá îéàíìàç, îéàíìàç.
292
Ýþòöðöá ùèúðàí äàøûíû,
Ãîâüàéà ñàëäûì áàøûìû,
Íàçëû éàð, ãÿôëÿò ãóøóíó
Òóòóá îéàíìàç, îéàíìàç.
Íÿúÿô êÿñìÿç ùÿâÿñèíè,
Òÿðëàí ýÿçÿð éóâàñûíû,
Àü öçöíäÿí úóíàñûíû.
Àòûá îéàíìàç, îéàíìàç.
ÀÉÐÛËÄÛ
Ýöíÿø âóðäó, õàë-õàë îëäó,
Äàüëàð ãàðûíäàí àéðûëäû,
Äöíéàäà ìÿíÿì äåéÿíëÿð,
Ýþçÿë éàðûíäàí àéðûëäû.
Äàüà êöëöíýöíö ÷ÿêäè,
Äàüûòäû ãàéàëàð òþêäö,
Äîñò áàüûíäà ýöëëÿð ÿêäè,
Ôÿðùàä Øèðèíäÿí àéðûëäû.
Ìÿúíóí ýþðäö àüàñûíû,
È÷äè åøãèí áàäàñûíû.
×ÿêäè Ëåéëè úÿôàñûíû,
Î, èíòèçàðäàí àéðûëäû.
Ýÿë Íÿúÿôèí äèí-èìàíû,
Ñÿíÿ ãóðáàí øèðèí úàíû,
Ó÷óðäó òöëÿê òÿðëàíû,
Þç äèëáÿðèíäÿí àéðûëäû.
ÚÅÉÐÀÍ
Áÿçÿíèá êå÷ìÿ ãàðøûìäàí,
Êèðïèêëÿðè ãàðà Úåéðàí.
Îõ àòìà ãÿëÿì ãàøûíäàí,
Âóðìà ìÿíÿ éàðà, Úåéðàí.
293
Ñÿí êè, áàüäà ãûçûëýöëñÿí,
Õîø èõòèëàò, ÿùëè-äèëñÿí,
Îõóéàí øåéäà áöëáöëñÿí,
Íèéÿ óéäóí õàðà, Úåéðàí.
Òÿêëèô åòäèì, ýÿëìèð äèíÿ,
Ñûüûíäûì ïèðëÿð ïèðèíÿ,
Íÿúÿôèí ïîçüóí äÿðäèíÿ,
Þçöí åéëÿ ÷àðà, Úåéðàí.
ÉÀÐ ÝßËÌÈÐ
Äîñò áàüûíäà ýöëëÿð à÷äû,
Ãþí÷ÿ õàð îëäó, éàð ýÿëìèð.
Ýÿëäè íå÷ÿ ôÿñèë êå÷äè,
Äàüëàð ãàð îëäó, éàð ýÿëìèð.
Ìèíäèì áÿäþé, éîðäóì êþùëÿí,
Ñîíàì, ñÿí ñöðáÿäÿí òÿêëÿí,
Ñèíÿìäÿí éîë ñàëûá ãÿôëÿí,
Òîç, ãóáàð îëäó, éàð ýÿëìèð.
Ïèðëÿð ïèðè éåòèø äàäà,
Äÿñòèíäÿí è÷ìèøÿì áàäà,
Íÿúÿô éàðäàí äöøöá úèäà,
Ýöíö çàð îëäó, éàð ýÿëìèð.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÇÖËÔÖÍ
Ýþçÿë, ñÿíäÿ áèð íèøàíà ýþðìöøÿì,
Ãöäðÿòäÿí ýþòöðöá ãàðàíû çöëôöí.
Ìÿí þçöì êè åøãèí äèâàíÿñèéÿì,
Èìàíäàí ÷ûõàðûð ýþðÿíè çöëôöí.
294
Ýþðäöì úàìàëûíû, ýÿëäèì ùÿâÿñÿ,
Óúóíäàí àáäàëàì ÿëèìäÿ ÿñà.
Èíúèëÿ Èñàäûð, Òþâðÿòÿ Ìóñà,
ßçáÿðäÿí þéðÿíèá Ãóðàíû çöëôöí.
Íÿ äóðìóñàí ñÿí Íÿúÿôèí ãÿñäèíÿ,
Áèùóø îëñà êèì éàïûøàð äÿñòèíÿ.
Ùÿðäÿí-ùÿðäÿí ìÿí ôÿãèðèí öñòöíÿ,
Ùàâàäàí éàüäûðûð áîðàíû çöëôöí.
ÃÀÄÀÑÛÍ ÀËÄÛÜÛÌ
Êÿíàð ýÿçìÿ, éàð, îòàüà ãÿäÿì áàñ.
Àñòà-àñòà ýÿë ãàäàñûí àëäûüûì.
Èíñàô åéëÿ, ìÿùÿááÿòè óíóòìà,
Êÿñìÿ áèçäÿí éîë, ãàäàñûí àëäûüûì.
Ñàãè îë ìÿúëèñäÿ ýÿë ïàéëà øÿðáÿò,
Íàçû-ãÿìçÿ ñàòìà, çàëûì, áèìöðâÿò.
Áèðúÿ ñààò ìÿíëÿ åéëÿéèá ñþùáÿò.
Õóìàð ýþçëÿ ýöë, ãàäàñûí àëäûüûì.
Àõòàðûá Íÿúÿôè åéëÿñÿí ñîðàã,
ßëÿ äöøìÿç àçàä äþâðàí, áó íþâðàã.
Ñþíìÿç íóðäàí ýÿëÿí áåëÿ áèð ÷ûðàã,
Òàðèõ áîéó áèë, ãàäàñûí àëäûüûì.
ÄÓÐÍÀËÀÐ
Íàùàã ãàí òþêöëöð, éåðÿ åíìÿéèí,
Ýþðöíöð ýÿëèðñèç, òÿçÿ, äóðíàëàð
Îòóíó îòëàéûá, ñóéóí è÷ìÿéèí,
Ýþðöíìÿéèí áóðäà ýþçÿ, äóðíàëàð!
Ñèçÿ áèð éåð äåéèì ìèñàëû Áàüäàä,
Íÿ äàüëàð éàðàäûá ñàùèáè ãöäðÿò.
Áèð êèìñÿ ñèçëÿðÿ åòìÿç õÿéàíÿò.
Êàðâàí ÷ÿêèí î Ãàôãàçà, äóðíàëàð!
295
Ãóðóëóá áó éåðäÿ ñÿééàäûí òîðó,
Äöçÿëìÿç, îðäóìóç ÷àëûíúà ñóðó,
Áàêûäà àëûøûð ùÿãèãÿò íóðó,
Ìÿòëÿá âåðèð ùÿð ìóðàçà, äóðíàëàð!
Î äîüìà éóðäëàðà áèð ãàíàä ÷àëûí,
Äåäèéèì éåðëÿðäÿí ìÿòëÿáè àëûí.
Íÿúÿôèí íàìÿñè Òîâóçà ñàëûí,
Úàí ãóðáàí åéëÿðÿì ñèçÿ, äóðíàëàð!
ÄÅÉÈÐËßÐ
Àðèô îëàí áèð ýöëøÿíèí áàüáàíû,
Ùÿñðÿò ãàëûá áàõ÷à-áàðà äåéèðëÿð.
Áöëáöë éàä îëóáäó ãûçûëýöëöíÿí,
Ãèñìÿò îëóá ãþí÷ÿ õàðà äåéèðëÿð.
Óñòà ÷ÿêèá áó òÿäáèðëè ïëàíû,
Òîðà ñàëûá îâñóí àëìàç èëàíû.
Úåéðàíûí éåðèíÿ äîâøàí àëàíû,
Áàüëàíûáäû áÿõòè ãàðà äåéèðëÿð.
Íÿúÿô äåéÿð éàõøû îëñà éàìàíëàð,
Àáû ÷ÿêÿð, åùñàí òþêÿð äóàëàð.
Áèð ýþçÿë óúóíäàí íå÷ÿ úàâàíëàð,
Áÿíä ñàëûáäû íàìóñ-àðà äåéèðëÿð.
ÝßËÙÀÝßËÈÄÈ
Àüûð åëëÿð éàéäà éîëà äöçöëäö,
Áèâÿôà äàüëàðûí ýÿëùàýÿëèäè.
Êàðâàí ýåòäè, ÿëèì éàðäàí öçöëäö.
Þìöð ïåéìàíûìûí äîëùàäîëóäó.
Éàðàøûð ñþç äåìÿê éàøûëáàøëàðà,
Ñöðìÿíè äöç ÷ÿêÿí ùèëàë ãàøëàðà.
Õÿéàë ÷àøûá, ðöáÿíä ñàëìûð äþøëÿðÿ,
Äåéÿí àü ìÿìÿíèí äîëùàäîëóäó.
296
Íÿúÿô, ùÿð ãàéüûéà éàíäûðìà úàíû,
Ùÿãèãÿò äÿðê åéëÿ, ùÿääèíè òàíû.
Ñåâýè ñåâýèñèíäÿí àëàð íèøàíû,
ßáðóøóí òåëëÿðèí ÷àëùà÷àëûäû.
ÅÉËß
Áîéëàíà-áîéëàíà ýåäÿí ìàðàëûì,
Ãàéûò ñÿééàäûíà áèð íÿçÿð åéëÿ.
Íÿ ìöääÿòäè èíòèçàðûí ÷ÿêèðÿì,
Áó ìÿëóë êþíëöìö ìóðãóçàð åéëÿ.
Ìàèëÿì ùöñíöíÿ, ìöøòàüàì áîéà,
Ñÿíè ýþðúÿê ñÿðèì äöøäö ñåâäàéà.
Àøûüàì, áó åëÿ ýÿëìèøÿì òîéà,
Áóéóð ìÿúëèñèìÿ, õîø ýöçàð åéëÿ.
Ìÿí îõóéóì, ñÿí ãóëàã àñ ñþçöìÿ,
Åøãèëè ÷àüûìà, õîø àâàçûìà.
Øþâã ñàë ìÿúëèñèìÿ, îéíà ñàçûìà,
Ñöáùÿúÿí ìÿúëèñè ëàëÿçàð åéëÿ.
Äèâàíÿ åéëÿäèí íå÷ÿ úàâàíû,
Ýþçÿëëÿð ñÿððàôû Íÿúÿôè òàíû.
Îõ àòäûí, ñèíÿìèí òþêöëäö ãàíû,
Íàùàã ãàí òþêìÿêäÿí áèð ùÿçàð åéëÿ.
ÉÀÍÀÜÛÍÄÀÄÛ
Çèëëÿòè äèäàðûì, äèâàíÿ úàíûì,
Áèð àëà ýþçëöíöí ñîðàüûíäàäû.
ßçèç áÿñëÿäèéèì äèíèì, èìàíûì,
Î ÷åøìè-ìÿñòàíûí áóëàüûíäàäû.
Úàí äåìÿ íàäàíà, äå ÿùëè-äèëÿ,
Áóëáöëñÿí àøèã îë áàü÷àäà ýöëÿ.
Èíäè ñÿééàä îëóá òîð àòûð ýÿëÿ,
Ýþðäöì áèð äÿðéàíûí ãûðàüûíäàäû.
297
Íÿúÿô äîñòà äÿðÿð òÿð áÿíþâøÿíè,
Åëäÿ õîøëàìàçëàð ÷îõ äàíûøàíû,
Àéûí ìàøàëëàñû, ýöíöí íèøàíû,
Ñåâäèéèì äèëáÿðèí éàíàüûíäàäû.
ÒßÇß-ÒßÇß
Ùÿêèì, áó äÿðäèìèí äÿðìàíûíû éàç,
Ãûçûëýöëÿ ãîíóá õàð òÿçÿ-òÿçÿ.
Áèð áèìöðâÿò ìÿíè àøèã åéëÿéèá,
Ãÿì, ùèúðàí ãÿëáèìäÿ âàð òÿçÿ-òÿçÿ.
Øàì êè øþëÿ ÷ÿêÿð ñöáùöí ÷àüûíà,
Ïÿðâàíÿ äîëàíàð ñîëó-ñàüûíà.
Úÿìàëûí øþâã ñàëäû êþíëöì áàüûíà,
Åëÿ áèëäèì éàüûá ãàð òÿçÿ-òÿçÿ.
Çöëôöí çÿíáóð êèìè åéëÿéèá êàðâàí,
Íÿúÿô äåéÿð ñÿíñÿí ùöðèéè-ãûëìàí.
Ùÿêèìÿ äÿðìàíäû, õÿñòÿéÿ ìÿëùÿì,
Áàø âåðèá ãîéíóíäà íàð òÿçÿ-òÿçÿ.
ÝÞÐÖÍÖÐ
Äåìÿäèììè àé áèìöðâÿò, èíúèìÿ?
Äîñòëàð àðàñûíäà éîëëàð ýþðöíöð.
Ìèðâàðè äèøëÿðèí, ãàéìàã äîäàüûí.
Äàùàíûíäà øèðèí áàëëàð ýþðöíöð.
Ñåâýèíèí ñåâýèéÿ îëàð ùÿâÿñè,
Áöëáöë þòÿð áàüäà, ñåâìÿç ãÿôÿñè,
Ãóáà ãàç ñöðáÿñè, éàøûëáàø äÿñè,
Ñîíàëàð ñåéð åäÿí ýþëëÿð ýþðöíöð.
Ìèí íàç, ãÿìçÿ èëÿ êå÷äèí ãàðøûìäàí,
Îíäà ãàëõäû Êÿðÿì åøãè áàøûìäàí,
Èêè øåøïÿð áàø âåðèáäè äþøöíäÿí,
Áàüðûìûí áàøûíà ìèëëÿð ýþðöíöð.
298
Îâ÷ó êàìàíäàðû îëìàç ùÿð íàäàí,
Ñàðäàí òÿðëàí îëìàç, ñþéöääÿí áàäàì.
Ãàðøûìäà ùÿðëÿíìÿ àé íàçèê áÿäÿí,
Çÿíÿõäàíäà ãîøà õàëëàð ýþðöíöð.
Íÿúÿôÿì, äÿðäèíè èñòÿðÿì áèëÿì,
Áèð ïöíùàí îòàãäà äàíûøàì, ýöëÿì,
Áàüûíäà îõóéàí øåéäà áöëáöëÿì,
Éàíàüûíäà ãûçûëýöëëÿð ýþðöíöð.
ÖÇÄßÍ-ÖÇÄßÍ
Ñåéðàãûáëàð ýþðñÿ ñàëàð êÿìÿíäÿ,
Ñàëàì âåð, êå÷ýèëÿí àé öçäÿí-öçäÿí.
Äåñÿí çöëôöí çÿìè, îðàüû ñÿíäÿ,
Äèëáÿðèì áè÷ýèëÿí àé öçäÿí-öçäÿí.
Ùàëàë îüóë ùàðàì åòìÿç ìàéàíû,
Ñöôðÿ à÷àð äîñò éîëóíäà äàéàíû,
Ñèäãö-ñÿäàãÿòäÿí äîñòäàí äåéÿíè,
Ýþðÿí òÿê ñå÷ýèëÿí àé öçäÿí-öçäÿí.
Ñÿíÿ áèð ÿðçèì âàð ìÿëÿêëÿð òàéû,
Ëÿáëÿðèí øÿðàáû Ñÿëñÿáèë1 ÷àéû,
Íÿúÿôäÿí áöðöìÿ ùàãã âåðÿí ïàéû,
Íèãàáûí à÷ýèëÿí àé öçäÿí-öçäÿí.
ÝÞÇßËËßÐ
Ãÿëáèì äþíöá èõòèéàðäàí, úàâàíäàí,
Ýÿòèðèáäèð ìÿíè úàíà ýþçÿëëÿð.
Áàúö-õÿðàú àëûð êöëëè ìàùàëäàí
Áàø ÿéìèð ñóëòàíà, õàíà ýþçÿëëÿð.
__________
1
Ñÿëñÿáèë – ÿôñàíÿâè ÷àé.
299
ßçèç ýöíäöð ñåéðÿ ÷ûõûá ýþçÿëëÿð.
Áÿíþâøÿ äÿðÿðëÿð, íÿðýèç öçÿðëÿð,
Áóõàãëàð àëòûíà ýöëëÿð äöçÿðëÿð,
Ãÿíä ÿçÿðëÿð äèë-äàùàíà ýþçÿëëÿð.
Àøèã áÿðàò àëàð ùàããûí þçöíäÿí,
Ãàéíàéàð, äÿì ÷ÿêÿð åøãèí ýþçöíäÿí,
Èíúèìÿéèí ñèç Íÿúÿôèí ñþçöíäÿí,
Éåòèøìÿéèá ùÿëÿ êàíà, ýþçÿëëÿð.
×ßÊÌßÉß
Áèìöðâÿò, áèèíñàô, àé çàëûì ãàçû,
Äóðóáñàí ãÿëáèìÿ éàðà ÷ÿêìÿéÿ.
Êþíëöìÿ äÿéìÿñèí, äîñò, ãàäàí àëûì,
Âåðñÿí òåëëÿðèíäÿí òàðà ÷ÿêìÿéÿ.
Ïèéàäàéàì, ìÿíçèëèìÿ ÷àòìàðàì,
Äÿðä ÿëèíäÿí ýåúÿ-ýöíäöç éàòìàðàì,
Ùþêì åäèá èñòÿðëÿð ìÿí ùà ýåòìÿðÿì,
Ýþçÿëëÿð àïàðûð äàðà ÷ÿêìÿéÿ.
Íÿúÿô äåéÿð, ñîíàì, ñàëëàí, äóð éåðè,
Ýþðäöì úÿìàëûíû, îëäóì ñÿðñÿðè.
ßðøäÿí ãûëìàí ýÿëèð, áåùèøòäÿí ïÿðè,
Ãÿëÿìëÿ ãàøûíà ãàðà ÷ÿêìÿéÿ.
ÒßÚÍÈÑ
ÀÉ ÝÞÇßË, ÝÞÇßË
Éåð âàð êè, éîë äöøöá êàðâàí èøëÿìÿç,
Äîñò äÿðìÿç ýöëëÿðèí, àé ýþçÿë, ýþçÿë!
Ìåéëèì ñÿíäÿí ãåéðè éàðû õîøëàìàç,
Ñåâìèøÿì õàëëàðûí àé ýþçÿë, ýþçÿë!
300
Ñåéðàüûáûí ÿëè éàðäàí áîø ãàëà,
Äèâàíñûç åâ ýþðìÿìèøÿì áîø ãàëà,
Èíñàôäûìû ñÿí ó÷àñàí, áîø ãàëà,
Ñîíàëû ýþëëÿðèí, àé ýþçÿë, ýþçÿë.
Íÿúÿô äåéÿð, ýþçöì àé ðîâøàí îëñóí,
Ýöí äîüñóí àëÿìÿ àé ðîâøàí îëñóí.
Ñÿí áèçÿ ýÿëÿíäÿ àé ðîâøàí îëñóí,
Î ñàäÿ éîëëàðûí àé ýþçÿë, ýþçÿë!
ÄÈÂÀÍÈ
ÖÑÒßÄÈÐ
Ýþðöðñÿíìè î äàüëàðû, ýåòìÿç äóìàí öñòÿäèð,
Îâ÷ó ýÿçÿð øèêàðûíû, îõó êàìàí öñòÿäèð.
Íàìÿðäÿ éàëâàðûíúà, äöø ìÿðäèí àéàüûíà,
Úàí äåéèá õîø äàíûøìàã øèðèí çÿáàí öñòÿäèð!
Áèð áöëáöëöí ãàôèë òàçà ýöëö äöøäö éàäûíà,
Ñûüûíäû, áåë áàüëàäû ãàáèë íÿúúàð óñòàäûíà,
Øàùûì ýþðäö, ïîçüóí áàõûð øàùèí þç ãàíàäûíà,
Äåäè: ãóøóì êÿðÿì åéëÿ äÿðéà öììàí öñòÿäèð!
Ýÿë áè÷àðÿ éàçûã Íÿúÿô, ôÿùì åò àëèì ùÿéàòûíà,
Ìÿðÿêÿäÿ äöøöðÿðëÿð, ìèíìÿ, þçýÿ àòûíà,
Óñòàäûíà êÿú áàõàíûí ëÿíÿò ýÿëñèí çàòûíà,
Ìöõòÿñÿðè áó ñþçëÿðèì éàõøû, éàìàí öñòÿäèð!
301
ÀÜÐÛÍ ÀËÛÌ
Áàõ áÿðè, àñòà éåðè, àäû Ýèëÿ, àüðûí àëûì!
Øÿùëà ýþçöí, ãÿìÿð öçöí áÿíçÿð ýöëÿ, àüðûí àëûì!
Ýöìöø ÿçäèð, äöéìÿ äöçäöð, èíúÿ áåëÿ, àüðûí àëûì!
Àé ñîíà, ãÿääè ìèíà, ãîïñàí ýþëÿ, àüðûí àëûì!
Ñÿùÿð òÿçÿ, ýÿëñèí áèçÿ, ýöëÿ-ýöëÿ, àüðûí àëûì!
Ýþçÿë ìÿêàí, ö÷ ïèëëÿêÿí, äèëáÿðèí õàíÿñèäè áó.
Àüúà ìàéà, áÿíçÿð àéà, ýþçÿëëÿðèí õàñûäû áó.
Ñöçöá ýÿëèð, áàüðûì äÿëèð, ñóëàðûí ñîíàñûäûð áó.
Þíäÿ êèòàá, åéëÿð ùåñàá, àøûãëàð óñòàñûäû áó.
Ìÿíäÿí êöñìÿ, ãóëàã àñìà, ãèëö-ãàëà, àüðûí àëûì!
Íèòã îõóéóð, øàë òîõóéóð, ÿëèíäÿ ïåøÿñèíÿ áàõ.
Âàõò þòöðöá, ëÿêÿ òóòóá, êþíëöìöí øèøÿñèíÿ áàõ.
Éàð ýÿëñèí, äÿðÿí îëñóí, áàüûí áÿíþâøÿñèíÿ áàõ.
Êèì ÿìÿ, òóðóíú ìÿìÿ, ñÿäð öñòÿ ãîøàñûíà áàõ.
Àé ýþé÷ÿê, áèð ñûüàë ÷ÿê, ñèéàù òåëÿ, àüðûí àëûì!
Éîõ ÷àðàì, ÷îõäóð éàðàì, ñàëàñàí äÿðìàíà ìÿíè.
Äèëè øÿêÿð, îëëàì íþêÿð, éåòèðñÿí êàðâàíà ìÿíè.
Åéëÿìÿ ñÿñ, ÿëèíëÿ êÿñ, ùöñíöíÿ ãóðáàí ìÿíè.
Éåòèð êàìà, éàíàí øàìà ñàë, ãÿääè-äàëà, àüðûí àëûì!
Ãûç þçöí, éîõ ÿâÿçèí ýÿëèáñÿí úàùàíà ýþçÿë.
Áèìöðâÿò, øèðèí øÿðáÿò, òþêöáñÿí äàùàíà ýþçÿë.
Ìÿí ýÿëÿíäÿ ñèçèí êÿíäÿ, åéëÿðñÿí áÿùàíÿ, ýþçÿë.
Ñÿíè äåéèá, Íÿúÿô ñåâèá, òþê òåëëÿðèí éàíà ýþçÿë.
Ýåäÿê ãîøà, ýÿë ùÿìèøÿ, áèçèì åëÿ, àüðûí àëûì!
302
ÝÞÇßË
Ñÿíè ýþðÿí êèìñÿíÿ òåç ýÿëÿð èìàíà, ýþçÿë.
Ãàìÿòèí, áîé-áöñàòûí, áÿíçÿéèð ãûëìàíà, ýþçÿë.
Íå÷ÿ úàíëàð, íîâúàâàíëàð, ñàëûáñàí ýöìàíà, ýþçÿë.
Åé ìÿëÿê, ãÿñäèí áèëÿê, õîø ýÿëèáñÿí ñàíà ýþçÿë.
Ãàëàðàì, ãóë îëàðàì, ñÿí ãàøû êàìàíà, ýþçÿë.
Áó ýÿëÿí ãàù-ãàù ýöëÿí, òåëëÿðè õûíàëûäûìû?
Õóá òÿçÿ, ÷ÿêèá öçÿ, àü êÿòàí úóíàëûäûìû?
Øèðèí äèëëè, èíúÿ áåëëè, éàõàñû äöéìÿëèäèìè?
Áó ùÿâÿñëè, êÿêëèê ñÿñëè, ãûçûëäàí òàíàëûäûìû?
Øèìøàä áîéóí, éîõäó òàéûí, òÿê ýÿëäèí úàùàíà ýþçÿë.
Áó áàõûøëû, ãÿëÿì ãàøëû áÿíçÿð ýþëëÿð ñîíàñûíà.
ßéëÿøèá, õîø éàðàøûá, íÿ ÿúàèá áèíàñûíà.
×ÿêèá çÿùìÿò, éöçè ðÿùìÿò, áó òÿðëàíûí àíàñûíà.
Áó éåðäÿ, ñàëûá äÿðäÿ àëÿì ýÿëèá ùàâàñûíà.
Éîõ ÷àðà áÿäíÿçÿðÿ, îõ äÿéñèí éàìàíà, ýþçÿë.
Äåìÿì éàëàí, àüëû îëàí, éàõøû ñåâñèí éàðû òàçà.
Àé ïÿðèì, ãîé áèð ýþðöì, äîñò ãîéíóíäà íàðû òàçà.
Áàø-áàøà, äÿðÿê ãîøà, áàü÷àìûçäàí áàðû òàçà.
Ìÿí ñàéûë, îëäóì ìàéûë, èñòÿìèðÿì âàðû òàçà.
Àé íàçûì, ãóðáàí ýþçöì, ñÿí êèìè úåéðàíà, ýþçÿë.
Ñÿíè àëàí, éàðûí îëàí, äöçäöðÿ åéâàí îòàüû,
ßçèç òóòà, ãèéàìàòà, ïîçóëìàéà áó íþâðàüû.
Áó ëàëà, äöçöá äàëà, éåääèäèð çöëôöíöí òàüû.
Ñÿðúÿø ýÿçèð, Íÿúÿô éàçûð, ÷àðùîâóçó, ýöëøÿí áàüû.
Ýþð òÿçÿ, éåíèá áèçÿ, áó ýöí, áó çàìàíà ýþçÿë.
303
ÀØÛÃ ßÌÐÀÙ ÝÖËÌßÌÌßÄÎÂ
(1914-1987
ÁÓ ÄÀÜËÀÐÄÀ
Ñÿééàä îëàí øèêàð ýÿçÿð,
Áó äàüëàðäà, áó äàüëàðäà.
Øàèð îëàí øåèð éàçàð,
Éàçäà éàéëàüà êþ÷ÿñÿí,
Éóðäóí õàñûíäàí ñå÷ÿñÿí.
Ñÿðèí ñóëàðäàí è÷ÿñÿí.
Àøûã ßìðàù, ñþçöí ìÿçÿ,
Éàðûíëà ÿéëÿø äèç-äèçÿ.
Áàøëàéàñàí ñàçà-ñþçÿ,
ÄÀÜËÀÐ
Àðçóëàéûá ýÿëäèì ñÿíÿ,
Íÿ òþùâÿí âàð áèçÿ, äàüëàð.
Ùåéèô ýÿëäèì éàð-éîëäàøñûç,
Äÿðäèì îëäó òÿçÿ, äàüëàð.
Øàèð, àøûã ãîíàã ãàëûá,
Øåèð äåéèá, ñàç äà ÷àëûá.
Äóìàí-÷ÿííÿí èëùàì àëûá,
Áàøëàéûáëàð ñþçÿ, äàüëàð.
Éàçäà-éàéäà âàð éûüíàüûí,
Áó àéëàð êÿñèëìÿç ãîíàüûí.
Ãàðà õàòûí, Ãóçãóëàüûí,
Äàùàíäà ìÿçÿ, äàüëàð.
304
Ãàéàëàðûí ãàòàð-ãàòàð,
Áàøûí áóëóäëàðà ÷àòàð.
Öìèä âàð êè, þìðö àðòàð,
ßìðàù ñÿíäÿ ýÿçÿ, äàüëàð.
ÝßÒÈÐÈÐ
Éåêäÿí éåêÿ úàâàá âåðìÿê,
Ùÿð óñòàäà çîð ýÿòèðèð.
×îõ àõòàðäûì ëà÷ûí òóòàì,
Áàõäûì ìÿíÿ ñàð ýÿòèðèð.
Ìåéäàí ýöíö ãûçìûø íÿðÿì,
Þç èøèìäÿ ïöðùöíÿðÿì.
×ÿòèí ñþçöìäÿí äþíÿðÿì.
Ñþçäÿí äþíìÿê àð ýÿòèðèð.
Ýÿë áè÷àðÿ àøûã ßìðàù,
Àõòàð êè, òàïàñàí ùÿìðàù.
Áèð ìþâëàéà ýÿòèð ïÿíàù,
Äÿðýàùûíäàí âàð ýÿòèðèð.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÝÞÐßÍÄß
Êþíöë àøèãèíäÿí ìèí èëùàì àëûð,
Éîë êÿíàðû ýþçÿë éàðû ýþðÿíäÿ.
Ðÿùìñèç, ÿúÿëñèç àëûð úàíûìû.
Àëà ýþçëö øóõ äèëäàðû ýþðÿíäÿ.
Ýÿëñÿ ýþç þíöíÿ î ìåùðèáàíûì,
Èòÿð ÿãëè-ùóøóì, ýåäÿð èìàíûì.
Äÿðä ãàíàí ýþçÿëÿ ãóðáàíäû úàíûì,
Äöç ïåéìàíû, äöç èëãàðû ýþðÿíäÿ.
305
Éàð éàðûí ùÿñðÿòèí ùÿð çàìàí ÷ÿêÿð,
Äÿðäëèíèí äÿðäèíè äÿðä ãàíàí ÷ÿêÿð,
ßìðàù úàíûí âåðÿð, íÿ àìàí ÷ÿêÿð,
Éàõøû äîñòó, ùàâàäàðû ýþðÿíäÿ.
ÁÈËÌßÇÑßÍ
Àøûãëûã äåéèëÿí áþéöê ñÿíÿòäèð,
Ãûôûëáÿíä äåéèëëÿð éîçà áèëìÿçñÿí.
Ìÿúëèñäÿ ÿéëÿøèð íå÷ÿ õèðèäàð,
Ö÷úÿ êÿëìÿ ñþçö äöçÿ áèëìÿçñÿí.
Òà óñòàä îëìàìûø ÷ûõìà îáàéà,
Íàøûñàí ÷îõ äö÷àð îëìà ãîâüàéà.
Êàìèë óñòàä ñÿíè àòàð äÿðéàéà,
Ãÿââàç îëóá îðäà öçÿ áèëìÿçñÿí.
Ýÿë ßìðàùà ãóëëóã åéëÿ, äÿðñèí àë,
“Úÿôà ÷ÿêÿí ñÿôà ñöðÿð” âàð ìèñàë,
Éàõøû þéðÿí, éàõøû îõó, éàõøû ÷àë,
Ñàç ýþòöðöá ÿëäÿ ýÿçÿ áèëìÿçñÿí.
ÊßÑÈËÄÈ
Þìðöí áàü÷àñûíäà áèð áàü áÿñëÿäèì,
Ýöë à÷àíäà îíóí òàüû êÿñèëäè.
Äöøìÿí èáëèñ îëäó, äîñò ãèéáÿòïÿðÿñò,
Áè÷àðÿ úàíûìà éàüû êÿñèëäè.
Ìÿðä îëàíëàð ùå÷ äàíûøìàç ïöíùàíû,
Þçöíÿ àð áèëÿð ùÿúâè-ùÿäéàíû,
Ìÿúëèñëÿð áàøûíäà äîñòëàðûì ùàíû,
Øÿí þìðöìöí áó íþâðàüû êÿñèëäè.
ßìðàù àøûã îëóá îáàëàð ýÿçäè,
Íå÷ÿ éàüûëàðûí áàüðûíû ÿçäè.
Äîñòóí ùÿñðÿòèíÿ èëëÿðëÿ äþçäö,
Ãàïûìûçäàí äîñò àéàüû êÿñèëäè.
306
ÄÈÂÀÍÈËßÐ
ÝßË ÝÞÐÖÌ
Éîëäàøûìñàí, ÿëëè èëäè, òåëëè ñàçûì, ýÿë ýþðöì,
Ìÿúëèñ ãóðäóã, äþâðàí ñöðäöê, ÷ÿêäèí íàçûì, ýÿë ýþðöì,
Ýöíöì êå÷èð, âÿäÿ éåòèð, ñÿíäÿí àðàëàíûðàì,
Åë è÷èíäÿ áó äÿðäëÿðÿ íåúÿ äþçöì, ýÿë ýþðöì,
Úàâàí âàõòû áèð àí îëñà ñÿíè ÿëäÿí ãîéìàäûì,
Çèë áÿìèíëÿ ñèíÿì öñòÿ àâàçûíäàí äîéìàäûì.
Àðèôëÿðÿ úàí äåéÿðäèì, àíëàìàçû ñàéìàäûì,
Ñÿíäÿ ýÿçäè áàðìàãëàðûì äöçöì-äöçöì, ýÿë ýþðöì.
×îõëàð ñÿíÿ ãèéìÿò âåðäè, ñÿíäÿí àëäû èëùàìû,
Øèðèí ñþçöí, õîø àâàçûì îëäó àüûçëàð òàìû.
Òàíûòäûí àøûã ßìðàùà ãîùóì, äîñòó, åë ùàìû,
Þìðö áîéó ñÿíÿ áàõäû èêè ýþçöì, ýÿë ýþðöì.
ÎËÌÀÑÀ
Áÿíè-èíñàí òàíûíàðìû äèëëÿðäÿ úàð îëìàñà?!
Äîñò äîñòóíà èíàì åòìÿç, äöç åòèáàð îëìàñà.
Þìðö øàä-õöððÿì êå÷èðÿí, äþâðàíûíû õîø ñöðÿí,
Ãîúàëûüû éàõûí ãîéìàç, áèð àùö-çàð îëìàñà.
Áèð óüóðà ÷ûõàð îëñàí, ùàããû äèëäÿ úàð åëÿ,
Äîüðó éîëó ñîðóøñàëàð, ÿäÿáëÿ äîüðó ñþéëÿ.
Èíøàëëàù êè, ÷ÿòèí èøèí äöçÿëÿð, ãàëìàç áåëÿ,
Ìÿúëèñèíÿ ÷àüðûëìàìûø ìÿðäèìÿçàð îëìàñà.
Àøûã ßìðàù, ôèêèð åäèá íÿ ãÿìÿ áàò, íÿ äÿðäÿ,
Áàúàðàíäà øèðèí äîëàí, íÿ èðÿëè, íÿ ýåðäÿ.
Ìàë-äþâëÿò ÿë êèðèäèð, úàíû ãóðáàí âåð ìÿðäÿ,
Ùÿð òÿïÿäÿí äàü îëàðìû, áàøûíäà ãàð îëìàñà?
307
ÁÓ ÑÀÇÄÛ
Àáàä ìÿúëèñ àðàñûíäà äþâðàí ãóðàí áó ñàçäû,
Àðèô êÿñëÿð ãèéìÿò âåðÿí, áàøäà äóðàí áó ñàçäû,
Àíëàìàçà ñþç âåðìÿéÿí, ãàíàíà íþêÿð îëàí,
Éàõøû ýöíäÿ äîñò åëèíÿ ýöíäÿ âàðàí áó ñàçäû.
Íàäàíëàðà ãàëñà ÿýÿð áó ñÿíÿò ñÿíÿò äåéèë,
Àâàçûíû äàäìàéàíûí ùå÷ éåðè úÿííÿò äåéèë.
Àáàäëûüû ÷îõ ñåâÿíäè, ùÿì äÿ ìöõÿííÿò äåéèë,
Þç åëìèíÿ ñàäèã îëàí, óçàã ýþðÿí áó ñàçäû.
Èìðàí äèëëè òåëëè ñàçûì úÿì åäèá îí áèð ñèìè,
Ùàðäà îíäàí ñþùáÿò äöøñÿ äîñòóì ÷ÿêÿð áÿñèìè.
ßëëè èëäèð ñèíÿì öñòÿ øÿí åäÿí ìÿúëèñèìè,
Àøûã ßìðàùûí ÿëèíäÿ õàëëàð âóðàí áó ñàçäû.
ÌßÍÄßÄÈ
Ñàäèã îëäóüóì ñÿíÿòÿ ÿùäè-âÿôà ìÿíäÿäè,
Òåëëè ñàçà ìåùìàí îë ýÿë, çþâãè-ñÿôà ìÿíäÿäè.
Ãàíàíëàðà úàíûì ãóðáàí, íàäàíëàðëà èøèì éîõ,
Ñÿððàô îëñà ñþç ñàòàðàì, ùÿð ñþç áàùà ìÿíäÿäè.
Èäðàêûì âàð, êàìàëûì âàð, äîñò ãàðäàøû ñå÷ÿðÿì,
Íàìÿðäëÿðÿ áîéóí ÿéìÿì, ìÿðäíÿí çÿùÿð è÷ÿðÿì.
Éîëóíäà ñÿðèì íèéàçäû, áó úàíûìäàí êå÷ÿðÿì,
Éàðàíàíäàí úÿôàêåøÿì, ùÿð úöð úÿôà ìÿíäÿäè.
Àøûã ßìðàù, ãöððÿëÿíìÿ, áó äöíéàäàí êþ÷ìÿê âàð,
Çàëûì ÿçðàéûë ÿëèíäÿí ÿúÿë úàìû è÷ìÿê âàð.
Òöêäÿí íàçèê îë èñðàòûí êþðïöñöíäÿí êå÷ìÿê âàð,
Áàõ, áóíëàðû äÿðê åëèéÿí êÿñêèí çÿêà ìÿíäÿäè.
308
ÀØÛÃ ÙÖÑÅÉÍ ÚÀÂÀÍ
(1916-1981)
ÁÀÉÀÒÛËÀÐ
Àøûüàì, åë÷è ìÿíè,
Ýþçÿëäèð åë÷è ìÿíè.
Þç ñåâäèéèì áèð ãûçà
Ýþíäÿðèí åë÷è ìÿíè.
Áóðäàí äþðä áàúû êå÷äè,
Áàõäû ãûéãàúû êå÷äè.
Þìðöì áÿùÿðñèç îëäó,
Ýöíëÿðèì àúû êå÷äè.
Òîðïàãäà àú îëìàéà,
Èíñàíäàí áàú àëìàéà.
Åëÿ äöíéà éàðàíà,
Èíñàíëàð ãîúàëìàéà.
Øàíà ñà÷äà îëàéäûì,
Ñöðìÿ ãàøäà îëàéäûì.
Ñèííèì ýåðè äþíÿéäè,
Îí áåø éàøäà îëàéäûì.
Ìÿí àøèãÿì, àé õóìàð,
Ýåúÿ ñÿðõîø, àé õóìàð.
Ñåâýèëèì úàâàá âåðìÿç,
À éàòûð õóìàð-õóìàð.
Àøûã, íÿ ýþçÿë éàçäû,
Ìèðçÿëÿð ýþçÿë éàçäû,
Ãóìðó êèìè äàíûøàí
Ñèíÿíäÿ òåëëè ñàçäû.
Àøûã Ýÿðìÿäóçëóäó
Ñþçö øèðèí äóçëóäó.
Ìÿúëèñè ýþéëÿð êèìè
Öëêÿðëè, óëäóçëóäó.
309
Ìÿí àøèãÿì, äÿðèíäè,
Ýöëö áàüäàí äÿð èíäè,
Áÿëÿä÷è êîð òàëåéèì,
Äöøäöì, ãóéó äÿðèíäè.
Õÿáÿð âåðèí Ýöëõàðà,
Ýåéèíìÿñèí ýöë-õàðà.
Àøèãè íàêàì ýåòäè,
Ãèñìÿò îëäó ýöë õàðà.
Àøûã, àäûí øèðèíäè,
Ôÿðùàä äîñòó Øèðèíäè.
Äîñòäàí äîñòà ýÿëÿí ïàé
Áå÷ÿ, áàëäàí øèðèíäè.
ÉÀÐ ÍÅÚÎËÄÓ?
Áóëàã, ñÿíäÿí õÿáÿð àëûì,
Ñþéëÿ ýþðöì, éàð íåúîëäó?
Ýöíÿø öçëö, àé úàìàëëû,
Ãÿääè ãÿëÿìêàð íåúîëäó?
Èòèðìèøÿì áèð ìàðàëûì,
Êÿñèëèá ñÿáðè-ãÿðàðûì.
Ñÿíäÿí áèð ñþç õÿáÿð àëûì,
Ñþéëÿ áèèëãàð íåúîëäó?
Àðàìûçäà ñÿí îë, ùÿêÿì,
Àòàñûç, ãàðäàøñûç, òÿêÿì.
Èòêèí ýåäÿí î áàõòûêÿì,
Àü ñèíÿñè ãàð, íåúîëäó?
Åøèäèí, Àøûã Úàâàíàì,
Íÿ àòàì âàð, íÿ äÿ àíàì...
Âÿòÿíäÿí îäóð íèøàíàì,
Áèëìÿì î éàð íåúîëäó?
310
ÂÀÐ ÎËÑÓÍ ÅËËßÐÈÍ ÑßÍÈÍ
Òþêöëöáäöð àü áóõàüà
Õóðìàéû òåëëÿðèí ñÿíèí.
Éàðàøûð ãàéìàã äîäàüà,
Øèðèíäèð äèëëÿðèí ñÿíèí.
Äöøìÿñèí åëëÿðè äÿðäÿ,
Ãÿì ãàëìàñûí êþíöëëÿðäÿ,
Ýÿçèð äèëñèç ïÿðäÿëÿðäÿ,
Ñÿíÿòêàð ÿëëÿðèí ñÿíèí.
Ùöñåéí îõóð çèëäÿ, áÿìäÿ,
Ãàëìàñûí êþíöëëÿð ãÿìäÿ,
Åë ñþçëÿðè âàð ñèíÿìäÿ,
Âàð îëñóí åëëÿðèí ñÿíèí.
ÀÜÐÛÍ ÀËÛÌ!
Àé ãàáàãëû, ùèëàë ãàøëû,
Ãóìðàë ýþçëö, àüðûí àëûì!
Úåéðàí êèìè øóõ áàõûøëû,
Èøâÿ-íàçëû, àüðûí àëûì!
Ýþçÿë êå÷ÿí èëëÿð êèìè,
Ðÿíýè ñîëìàç ýöëëÿð êèìè,
Îõóéàí áöëáöëëÿð êèìè,
Õîø àâàçëû, àüðûí àëûì!
Åé øÿðÿôëè, íàìóñëó ãûç,
Öðÿéè ïàê, ãÿëáè òÿìèç,
Ìèí ÷è÷ÿéèí áèðèíè öç,
Ñîëìàç éàçëû, àüðûí àëûì!
Íÿ âàðà, øþùðÿòÿ àë÷àë,
Ñåâýèëèíëÿ ãîøà ãîúàë!
Þç éàðûíà ìèí íÿüìÿ ÷àë,
Òåëëè ñàçëû, àüðûí àëûì!
311
Úàâàí Ùöñåéí åäèð äèëÿê.
Ñèçñèç ùÿéàò íÿéÿ ýÿðÿê.
Ñÿíè ýþðÿí òÿìèç öðÿê,
Úîøóá éàçäû, àüðûí àëûì!
ÅÉËßÐ
Úûüàëû ýÿðàéëû
Ìÿùÿááÿò ñàðàéû ó÷ñà,
Ãÿëá àëûøàð, äèë âàé åéëÿð.
Êþíöë ïÿðâàçëàíûá ó÷ñà,
Ýÿçÿð éàðûíû,
Âÿôàäàðûíû,
Þç äèëäàðûíû,
Òàïàììàñà, äèë âàé åéëÿð.
Àøûã éàðûíû ýþðìÿñÿ.
Ñèéàù ñà÷ëàðûí ùþðìÿñÿ,
À÷ûëàí ýöëöí äÿðìÿñÿ,
Ýöë òþêöëÿð,
ßüéàð ýöëÿð,
Áåë áöêöëÿð,
Úûüà àüëàð, òåë âàé åéëÿð.
Îâ÷ó èòèðñÿ ìàðàëû,
Êÿñèëÿð ñÿáðè-ãÿðàðû.
Äàüäàí-äàøäàí õÿáÿð àëû,
Öðÿéè éàíàð,
Éàðûíû àíàð,
Äÿðäëè ãàíàð,
×ÿìÿí ñûçëàð, ÷þë âàé åéëÿð.
Ìÿùÿááÿòèí òàìû áàëñà,
Àøûüûí àüðûíû àëñà,
Éàð éàðûíà ùÿñðÿò ãàëñà,
312
Ñàç äà àüëàð,
Ñþç äÿ àüëàð,
Ýþç äÿ àüëàð,
Ýþçäÿí àõàí ñåë âàé åéëÿð.
Ùèúðàí éàøû äÿðèí ýÿëñÿ,
Ìÿùÿááÿòè èêè áþëñÿ.
Úàâàí Ùöñåéí íàêàì þëñÿ,
×àéëàð ÷àüëàð,
Äîñò ñîðàãëàð,
Éàðû àüëàð,
Ùåéèô, äåéèá åë âàé åéëÿð.
ÄÅ, ÄÀÜËÀÐÛÍ ÁÓ ×ÀÜÛÍÄÀÍ
Àøûã, ýþòöð òåëëè ñàçû,
Äå, äàüëàðûí áó ÷àüûíäàí.
Åøèäèëñèí õîø àâàçûí
Õà÷áóëàüûí éàéëàüûíäàí.
Áàõ, ãàðòàëëû ãàéàëàðà.
Áÿçÿêäèð óëó äàüëàðà,
Ýþç âóðóðëàð áóëóäëàðà
Éóðäóìóí ùÿð áóúàüûíäàí.
Òÿáèÿòèí áóäóð ùàëû,
Ýöíåéëÿðÿ ñÿðèá õàëû,
Áîç òÿïÿëÿð þðòöá øàëû,
Äîéìàã îëìóð íþâðàüûíäàí.
Êÿìÿðãàéà, Åéíàëëûäöç,
Äóðóáäóð ñÿíëÿ öçáÿöç,
Ñûçûëäàøàí çÿíáóðó ñöç,
Áàë ñöçöëöð “úàéíàüûíäàí”.
Éàõëû÷óõóð, Ýèëëè áóëàã...
Êÿïÿçÿ ÷ûõ, Ýþéýþëÿ áàõ,
Ýÿçìÿê èëÿ îëìàç äîéìàã,
Àçÿðáàéúàí òîðïàüûíäàí.
313
Ñàðûéàëäàí ýÿë Ãîøãàðà,
Ùþðìÿò åéëÿð ñÿíÿòêàðà.
Ýþçëÿ, äöøìÿ áîðàí-ãàðà,
×ûõ äàüëàðûí ñûíàüûíäàí.
Úàâàí Ùöñåéí, àâàçûí õîø,
Çèëäÿí îõó, öðÿêäÿí úîø.
Øåèð äÿ éàç, íÿüìÿ äÿ ãîø,
Äöðð ñöçöëñöí äîäàüûíäàí.
ÄÀÜËÀÐ
Íÿ ýþçÿëñÿí, ñÿôàëûñàí,
Ñîëìàñûí ýöëçàðûí, äàüëàð!
Éàõøû äîñò òÿê âÿôàëûñàí,
Ïîçóëìàç èëãàðûí, äàüëàð!
Éàç îëàíäà ãàðûí ÿðèð,
Êþêñöí ýöëçàðà äþíäÿðèð.
Õÿñòÿëÿðÿ øÿôà âåðèð,
Ñÿðèí áóçóí, ãàðûí, äàüëàð!
Øÿëàëÿëè ãîúà Òÿðòÿð,
Õà÷ûí ÷àéû, äÿëè Ãàðãàð,
Úÿáèíèíäÿí1 àõàí òÿðëÿð,
Úîøäóðóð ÷àéëàðûí, äàüëàð!
Ãîøãàð, Êÿïÿç, Ìóðòóç, Ìóðîâ...
Ãàøëàðûíäàí ýåòìèð ãðîâ,
Äÿëè äàüäàí ãàëõàíäà îâ,
Èçëÿð îâ÷óëàðûí, äàüëàð!
Þéðÿíìèøÿì ßëÿñýÿðäÿí,
Éàçûðàì ñèíÿäÿôòÿðäÿí,
Úàâàí Ùöñåéí ùÿðäÿí-ùÿðäÿí,
Éàçûð þç ÿøàðûí, äàüëàð!
__________
1
Àëíûíäàí
314
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÌßÙßÁÁßÒ
Áöëáöëöí ãÿëáèíäÿí ñèëèíèá ýåòìÿç,
Ýöëøÿí ìÿùÿááÿòè, ýöë ìÿùÿááÿòè.
Àøûüûí ùå÷ çàìàí äöøìÿç äèëèíäÿí,
Âÿòÿí ìÿùÿááÿòè, åë ìÿùÿááÿòè!
Âóðüóíóéàì ñàêèò àõàí ñóëàðûí,
Àçàä äèëÿêëÿðèí, ñàô äóéüóëàðûí,
Äîñòëàð ãÿëáèíäÿêè åøãèí, èëãàðûí,
Ýåòìÿç öðÿéèíäÿí áèë, ìÿùÿááÿòè!
Ìÿí þçöì Ôÿðùàäàì, âÿòÿíèì Øèðèí,
Ãîéíóìäà áÿñëÿäèì ìÿí øèðèí-øèðèí.
Ãÿíääÿí äÿ øèðèíäèð, áàëäàí äà øèðèí,
Àíà ìÿùÿááÿòè, äèë ìÿùÿááÿòè!
Êþíöë àüëàñà äà, éàäà áàø ÿéìÿç,
Éàä âåðÿí àòëàñû, õàðàíû ýåéìÿç,
Ìÿùÿááÿò àøèãè ùå÷ çàìàí äåìÿç,
Ùöñåéí, öðÿéèíäÿí ñèë ìÿùÿááÿòè!
ÎÜÓË
Ýÿë àòàíûí ñþçëÿðèíÿ ãóëàã àñ,
Éåòèð ÿñðëÿðÿ ñÿí äèããÿò, îüóë,
Óíóòìà êè, áèç ãîíàüûã äöíéàäà,
Þìðöìöçäÿí ýåäèð ùÿð ñààò, îüóë.
Ãèéìÿòëè âàõòëàðûí ýåòìÿñèí áîøà,
Êàìèë ñÿíÿòêàð îë, ùÿìèøÿ éàøà,
Íàìóñëà þìðöíö âåðýèíÿí áàøà,
Åë ñÿíÿ áÿñëÿñèí ìÿùÿááÿò, îüóë.
315
Ñÿí éà áèð àëèì îë, éà áèð ñÿíÿòêàð,
Þéöí ñÿíÿòèíëÿ åéëÿ èôòèõàð.
Éàçûá-éàðàòäûüûí ãàëñûí éàäèýàð,
Éàøàäàð èíñàíû, èø, ñÿíÿò îüóë.
Õàëãûí ñåâñèí ñÿíè þç îüëó êèìè,
Þç öðÿéè êèìè, þç àüëû êèìè,
Èýèä Áàáÿê êèìè, Êîðîüëó êèìè,
Îëñóí öðÿéèíäÿ ìÿòàíÿò, îüóë.
Äàüûëìàñûí ôèêðèí, ÷àøìàñûí ùóøóí,
Áèð èøè áàøëàñàí ÿçÿëäÿí äöøöí,
Ìÿçÿììÿò åòìÿñèí ñÿíè òàé-òóøóí,
Îëñà äîñò éàíûíäà õÿúàëàò, îüóë.
Àøûã Ùöñåéí äåéÿð, ýÿëÿúÿê ñàáàù,
Ñàáàùûí íÿáçèíè òóò, îë áèð úÿððàù,
Áèëìÿçÿ éîë ýþñòÿð, îëýèíÿí ùÿìðàù,
Ñàõëà áó ñþçöìö ÿìàíÿò, îüóë.
ÄÖÍÉÀÄÀ
×ûðïûíìà öðÿéèì, äþéöíìÿ ãÿëáèì,
Êè÷èëìÿ äöøìÿíÿ, ÿéèëìÿ éàäà!
Îäëàð þëêÿñèíèí óúàëûá áàøû,
Äåéèëèð øþùðÿòè áöòöí äöíéàäà.
Àù ÷ÿêìÿ, ãÿì éåìÿ, ÷îõ áàõìà éîëà,
Àüëàìà, ñûçëàìà, åéëÿìÿ íàëà.
×îõ ÷ÿêìÿç éåòÿðñÿí éåíÿ âöñàëà,
Äÿðäèí àðòûá îëìàç ùÿääÿí çèéàäà.
Ïàð÷àëàíìà öðÿê, éàðàëàíìà ñÿí,
Òÿçÿ áöòþâëÿíäèí, ïàð÷àëàíìà ñÿí,
Âÿôàëû äîñòóíäàí àðàëàíìà ñÿí,
Äîëàí àðõàñûíúà, äîëàí ïèéàäà!
316
×ÿòèíäèð þëöìäÿí éàìàí àéðûëûã,
Åéëÿäè ãÿääèìè êàìàí àéðûëûã,
Ñûõñà äà Ùöñåéíè çàìàí, àéðûëûã,
Äîñòóíäàí ÿë ÷ÿêìÿç, äþíìÿç íÿáàäà!
ÂÀÐ
Àéäûíëûãäàí ãà÷àí, êþëýÿäÿ èòÿí,
Ãàðàíëûãäàí êîëäà éàòàíëàð äà âàð.
Ìÿãñÿäñèç éàøàéûá, ÿéðè éîë òóòàí,
Öììàíà äàø-òîðïàã àòàíëàð äà âàð.
Äöç ýåòìÿéÿí ùÿãèãÿòèí éîëóéëà
Èøëÿìÿéÿí þç éóðäóíäà åëèéëÿ.
Âèúäàíûíû, íàìóñóíó ÿëèéëÿ
Þçö òÿê íàäàíà ñàòàíëàð äà âàð.
Áèëìèð èñìÿòèíè, áèëìèð àðûíû,
Ñàëûð àéàã àëòäà þç âöãàðûíû,
Âåðèá þçýÿëÿðÿ èõòèéàðûíû,
Þçýÿ ÿòÿéèíäÿí òóòàíëàð äà âàð.
Ëàë õîðóç òÿê âÿäÿñèíäÿ áàíëàìûð
Ïèñ èøèíäÿ þç-þçöíö äàíëàìûð,
Èíäèéÿäÿê àíëàìàéûá àíëàìûð,
Áîø äàíûøûá, àðà ãàòàíëàð äà âàð.
ßòèðëè ýöëëÿðè öçìÿê èñòÿéÿí
Öçöá éàõàñûíà äöçìÿê èñòÿéÿí,
Ãÿââàñëûã áèëìÿéÿí, öçìÿê èñòÿéÿí,
Ùöñåéí, öììàíëàðäà áàòàíëàð äà âàð.
317
ÉÀÐ ÖÇÌß, ÖÇÌß
Ãîøà éàðïàã
Îëäóì äèëøèêÿñòÿ, åé áîéó áÿñòÿ,
ßëèì ÿòÿéèíäÿ, éàð, öçìÿ, öçìÿ.
Íÿäèð ñèíÿí öñòÿ, ëÿáëÿðè ïöñòÿ,
Ìöðâÿò åò úàíûìû, éàð öçìÿ, öçìÿ.
Äÿðìàíñûç áèìàðàì, éàð, èíòèçàðàì,
Êþíöë òóòìóð àðàì, ñÿíäÿäèð ÷àðàì.
Ìÿí äÿ ýöíàùêàðàì, íÿ ãÿäÿð âàðàì,
Ãîé áàõñûí ýþçëÿðèí, éàð öçìÿ, öçìÿ.
Ìÿíàëàð ìÿíàñû, ýþçÿëëÿð õàñû,
Ìèí äÿðäèí äÿâàñû, êþíöë áÿííàñû,
Ùöñåéíäèð, ãàäàñû, âàð òÿìÿííàñû,
Åøãèí äÿðéàñûíäà, éàð öçìÿ, öçìÿ.
×È×ßÊÄßÍ Äß ÝÞÇßËÑßÍ
Éàðûí ñèíÿñèíäÿ áèð äÿñòÿ ÷è÷ÿê,
Éàðû íÿðýèç, éàðû ãþí÷ÿ, éàðû ýöë.
×è÷ÿêäÿí äÿ, íÿðýèçäÿí äÿ éàð ýþé÷ÿê,
Õîø ùàëûíà êèìèí âàðäû éàðû ýöë.
Ãûçûëýöë úàíàíûí àë éàíàüûäûð,
Íàçèê éàðïàãëàðû ãÿìè äàüûäûð.
Àü ýöë ýþçëÿðèíèí òÿð áóõàüûäûð,
Ýöëÿð öçëÿð ùå÷ îëìàñûí ñàðû, ýöë.
Ýöëäö éàðàøûüû áàü÷à-áàüëàðûí,
Õàëäû éàðàøûüû àü áóõàãëàðûí,
Éàðäû éàðàøûüû ýåí îòàãëàðûí,
Úàâàí Ùöñåéí ÷ÿêèð èíòèçàðû, ýöë.
318
ÝÞÇßË
Ìÿíèì ãÿëáèì úûüàðàäàí íàçèêäèð
Ìöðâÿò åò, ñèíÿìè äàüëàìà, ýþçÿë!
Ùÿñðÿòèíäÿí êþíëöì ÿçèê-ÿçèêäèð,
Äóç ñÿïèá éàðàìû áàüëàìà, ýþçÿë!
ßçÿëäÿí âóðüóíàì ëàëÿ öçëÿðÿ,
Ñöçýöí áàõûøëàðà, øÿùëà ýþçëÿðÿ,
Ãîé ñÿíèí áàøàüðûí ýÿëñèí áèçëÿðÿ,
Àù ÷ÿêèá, éàø òþêöá àüëàìà, ýþçÿë!
Ñÿí Úàâàí Ùöñåéí äå, ìÿí äÿ úàí äåéèì,
Îëìóøàì ùöñíöíÿ áèð ùåéðàí äåéèì.
Ñÿíèí ýþçëÿðèíÿ ìÿí ãóðáàí äåéèì,
Êÿñ ñèíÿì öñòöíäÿ, ñàõëàìà ýþçÿë!
×ßÒÈÍÄÈÐ
Äèíëÿéèí öðÿéèì, ÿçèç äîñòëàðûì,
Ãÿëáèì èíëÿð, äèë éàðàñû ÷ÿòèíäèð,
Ãûëûíú êÿññÿ, ýöëëÿ äÿéñÿ ñàüàëàð,
Ùå÷ ñàüàëìàç äèë éàðàñû, ÷ÿòèíäèð.
Ãàíëàð àõûð öðÿéèìäÿí éàðàñûç,
Òåç éåòèðèí ÿùâàëûìû éàðà ñèç,
Äÿðäëè ñèíÿì úÿððàù êèìè éàðàñûç,
Ýþðÿðñèç êè, ñîë éàðàñû, ÷ÿòèíäèð.
Íàìÿðäëÿðäÿí ìÿðäÿ éàðà éåòèøñÿ.
Òÿðëàíûí øèêàðû ñàðà éåòèøñÿ,
ßòèðëè ãþí÷ÿëÿð õàðà éåòèøñÿ,
Áöëáöë ö÷öí ýöë éàðàñû ÷ÿòèíäèð.
Êÿëÿ-êþòöð éîëëàðûíû äöçÿëäèì,
Âÿòÿí ö÷öí àü ýöë ýÿçèá èçëÿäèì,
319
Êèìñÿéÿ äåìÿäèì, äÿðäèì ýèçëÿäèì,
Ñèíÿì öñòÿ ìèë éàðàñû ÷ÿòèíäèð.
Úàâàí Ùöñåéí éåòñÿ éàð øèðèí éàðà,
Ëöòô åéëÿð ëÿáèíäÿí éàð øèðèí éàðà,
Ãþâð åäèð ãÿëáèìäÿ éàð øèðèí éàðà,
Äþçÿ áèëìÿì, èë éàðàñû ÷ÿòèíäèð.
ÝÖËßÐÌÈØ
Òàëåéè õîø èíñàí ýÿëñÿ äöíéàéà,
Îíóí ýÿòèðäèéè äþâðàí ýöëÿðìèø.
Ëîüìàí ýÿëñÿ áèð õÿñòÿíèí éàíûíà,
Õÿñòÿ ñàüàëàðìûø, ëîüìàí ýöëÿðìèø.
Ùÿð êèìèí äöíéàäà òàëåéè ýöëñÿ,
Ñèíÿñèíäÿí ëÿëö-ýþâùÿð ñöçöëñÿ.
Àçàä ýöíëÿðèíèí ãÿäðèíè áèëñÿ,
Äþâðàí ñåâèíÿðìèø, çàìàí ýöëÿðìèø.
Ñÿí ùå÷ âàõò äöíéàäà ýöëìÿ áèð êÿñÿ,
Íàìÿðäëÿð èñòÿéÿð áàñäûüûí êÿñÿ.
Çÿìàíÿ áÿä ýÿëèá ìÿðäëÿð áöäðÿñÿ,
Íàìÿðäëÿð ÿë ÷àëûá éàìàí ýöëÿðìèø.
Ãàôèë îëìà, êþíöë, õîø ýöíëÿð àðà!
Åøãèíè âåðýèíÿí äîüìà äèéàðà,
Áèð îõ äöçýöí ýåäèá äÿéñÿ øèêàðà,
Ñÿééàä ñåâèíÿðìèø, êàìàí ýöëÿðìèø.
Ùöñåéí, ñÿí äàüëàðûí çèðâÿñèíäÿí àø,
Äþéöø ìåéäàíûíà ùöíÿðëÿ éàíàø,
Êþìÿê åëÿìÿñÿ ãàðäàøà ãàðäàø,
Êÿíàðäàí ÿë ÷àëûá äöøìàí ýöëÿðìèø.
320
ßÌÀÍßÒÈ
Åé ìöãÿääÿñ âÿòÿí, åé àíà òîðïàã,
Öðÿéèì ñÿíèíäèð, àë ÿìàíÿòè,
Áèð úöò êþðïÿì ãàëûð ñÿíäÿ éàäèýàð,
Òàïøûðûðàì ñÿíÿ, áèë ÿìàíÿòè.
Êèìäèð ìÿíèì êèìè êÿíàð åëèíäÿí,
Àéðû äöøÿí ýöíöí ñàíàð åëèíäÿí.
Áöëáöë àéðû äöøÿð ãþí÷ÿ ýöëöíäÿí
Î áàü ÿìàíÿòè ýöë ÿìàíÿòè.
ßùäèì áóäóð: éàð ÷ûðàüû ñþíìÿñèí,
Þçýÿ áöëáöë äàë áóäàüà ãîíìàñûí,
Éàðà òàïøûð – ùÿð ñþçÿ èíàíìàñûí,
Äîäàã ÿìàíÿòè, äèë ÿìàíÿòè.
Î äà ýåòñèí þç äîñòóíó àðàñûí,
Òåç ñàüàëòñûí öðÿéèí éàðàñûí,
Ñà÷ëàðûíû ñûüàëëàñûí, äàðàñûí,
Àé ãàáàãäà úûüà òåë ÿìàíÿòè.
×ÿêÿðÿì óçàãäà ìÿí èíòèçàðû,
Þëöíúÿ óíóòìàì î äöç èëãàðû,
Ùöñåéíèí äîñòóíà âàð åòèáàðû,
Éåòèðÿúÿê ñÿíÿ àë ÿìàíÿòè.
ØÈÐÈÍÄÈÐ
Ñèððè áèëèíìÿéÿí çöëìÿò ýåúÿíèí
Ðþéàñû äà, ñÿùÿðè äÿ øèðèíäèð.
Éàð éîëóíäà øèðèí úàíäàí êå÷ÿíèí
Ñåâèíúè äÿ, ãÿùÿðè äÿ øèðèíäèð.
Øÿêÿðäÿí àëûíûá ìÿùÿááÿò òàìû,
Áàëäàí ñöçöëöáäöð âöñàëûí úàìû.
Êÿñèá éîëóì, òþêñÿ ãàíûì ùàðàìû,
Àë ãàíûìûí úþâùÿðè äÿ øèðèíäèð.
321
Úàâàí Ùöñåéí ïîçìàç ÿùäèí-ïåéìàíûí,
Èòèðìÿç øþùðÿòèí, èòèðìÿç øàíûí.
Àúûíûí, øèðèíèí äàäûáäûð òàìûí,
Äîñòóí ìÿíÿ çÿùÿðè äÿ øèðèíäèð.
ÃÓÌÐÀË ÝÞÇËßÐÈÍÈÍ ÃÓÐÁÀÍÛ ÎËÓÌ
Ìàùèð îâ÷ó êèìè ìÿíè èçëÿéÿí,
Ãóìðàë ýþçëÿðèíèí ãóðáàíû îëóì.
Ñàõòà áàõûøëàðäàí ìÿíè ýþçëÿéÿí.
Èøâÿ-íàçëàðûíûí ãóðáàíû îëóì.
Âàðìû ñÿíèí êèìè ñîëìàéàí ÷è÷ÿê,
ßáðèøèì úûüàëû, ãàíàâóç áèð÷ÿê?
Äîüðà ìÿíè, òèêÿ-òèêÿ øèøÿ ÷ÿê,
Áèøèð, ýþçëÿðèíèí ãóðáàíû îëóì.
Úàâàí Ùöñåéí äîéìàç ñàô ìÿùÿááÿòäÿí,
Ýÿë ãóðòàð àøèãè ãÿìäÿí, ìþùíÿòäÿí.
Áå÷ÿíèí áàëûíäàí, íàáàòäàí, ãÿíääÿí
Øèðèí ñþçëÿðèíèí ãóðáàíû îëóì.
ÁßÕÒßÂßÐ
×ÿêèëèá, ãöäðÿòäÿí ãàøëàðûí, ýþçÿë,
Êèìèí îëàúàãñàí éàðû, áÿõòÿâÿð?
Òþêöëöá ýÿðäÿíÿ èïÿê ñà÷ëàðûí
Êèì ùþðöáäö î ñà÷ëàðû, áÿõòÿâÿð?
Òÿçÿúÿ ãþí÷ÿäÿí ÷ûõûá éàíàüûí,
Øîõ ñàëûá ýÿðäÿíÿ áöëëóð áóõàüûí.
Íÿ øèðèíäè äèëèí, ãàéìàã äîäàüûí,
Øàí ÷ÿêèáäè éÿãèí àðû, áÿõòÿâÿð!
Ñÿíèí ìÿðìÿð ñèíÿí êàüûçäàí àüäû,
Áàõûøûí ãÿëáèìäÿ äöéöíäö, äàüäû,
Ãîéíóí áèð áàùàðäû, ìåéâÿëè áàüäû,
Áåúÿðèáñÿí øèðèí áàðû, áÿõòÿâÿð!
322
Àéäûðìû úàìàëûí, ýöíäöðìö öçöí?
Ñÿíñÿíìè èøûüû ýåúÿ-ýöíäöçöí?
Îéíàòìà ãàøëàðûí, ñöçäöðìÿ ýþçöí,
Òÿíÿ âóðìà áèçÿ áàðû, áÿõòÿâÿð!
Òÿáèÿòäÿí íÿ ýþçÿë ïàé àëûáñàí,
Îäóð åë è÷èíäÿ ñÿí óúàëûáñàí.
Ýöí êèìè äöíéàéà èøûã ñàëûáñàí,
Íóðóí òóòóá ùÿð äèéàðû, áÿõòÿâÿð!
Ýþçÿëäèð äöíéàäà äöç èëãàð, âÿôà,
Éàð éàðûí éîëóíäà ÷îõ ÷ÿêÿð úÿôà,
Éåòèøèá âöñàëà, ñöðÿðëÿð ñÿôà,
Ìþùêÿì îëñà äöç èëãàðû, áÿõòÿâÿð!
Éàíàüûíäàí àõàí ýèëàáäû, òÿðäè?
Áóõàüûí ýöë êèìè íÿ òÿçÿ-òÿðäè,
Ñÿíè ñåâÿí êÿñèí îëàðìû äÿðäè,
Ùöñåéí ñåâèð ñÿíòÿê éàðû, áÿõòÿâÿð.
ÁÀÕÄÛ ÒßÐÑÈÍß
Ýþçÿëëÿð ýþçÿëè, ìÿëÿêëÿð õàñû
Ãÿçÿáëÿ öçöìÿ áàõäû òÿðñèíÿ.
Äåéÿñÿí, àøûãäàí âàð òÿìÿííàñû,
Ìöæýàíûí ñèíÿìÿ ÷àõäû òÿðñèíÿ.
Éàíäûðäû úèñìèìè åøãèí ôÿðàüû,
Øàì êèìè ÿðèäè ãÿëáèìèí éàüû.
Ñåâèíú éàøëàðèëÿ ÷åøìèì áóëàüû
Ïèéàëÿòÿê äîëóá àõäû òÿðñèíÿ.
Êèìñÿ åøèòìÿäè ãÿëáèì ùàðàéûí,
Çèìèñòàí åéëÿäè êþíëöìöí éàéûí.
Î áèìöðâÿò ìÿùÿááÿòèí ñàðàéûí
ßüéàðëàð ÿëèëÿ éûõäû òÿðñèíÿ.
323
Îëìàäû àøûüûí áèðúÿ ïÿíàùû,
Ýþéëÿðÿ óúàëäû ôÿðéàäû, àùû.
Åøãèí ëåéëàñûíà ýþçÿëëÿð øàùû,
Ìèí ÿçàá âåðìÿéÿ ÷ûõäû òÿðñèíÿ.
Úàâàí Ùöñåéíèí à÷ûëìàäû ñÿùÿðè,
Áîüäó èëùàìûíû ñåâèíú ãÿùÿðè,
Ëÿáëÿðèíäÿí ëöòô åéëÿäè çÿùÿðè,
Âöñàëûí úàìûíà ñûõäû òÿðñèíÿ.
ÍÀÊÀÌ ÞËÌßÐßÌ
Äþéöøëÿðäÿ áÿðêèìèøÿì, áèøìèøÿì,
Ãîðõó íÿäèð, þëöì íÿäèð, áèëìÿðÿì.
Àíàìûí ñöäöíÿ ìÿí àíä è÷ìèøÿì,
Âÿòÿí àäûí öðÿéèìäÿí ñèëìÿðÿì.
Àçàäëûã óüðóíäà ãàíûì òþêöëñÿ.
Ìÿçàðûìûí öñòäÿí éîëëàð ÷ÿêèëñÿ,
Ñà÷ëàðûì àüàðñà, áåëèì áöêöëñÿ,
Äöøìÿíÿ áàø ÿéèá ñÿúäÿ ãûëìàðàì.
Øèðèí àðçóëàðûì éåðèí àëìàñà,
Âÿòÿíèì çèëëÿòäÿí àçàä îëìàñà,
Õàëãûì ñåâèíìÿñÿ, åëèì ýöëìÿñÿ,
Öðÿêäÿí øàä îëóá ìÿí äÿ ýöëìÿðÿì.
Øÿôÿã îëóá öðÿêëÿðÿ òþêöëëÿì,
×èíàð îëóá éîëëàð öñòäÿ ÿêèëëÿì,
Áóäàã îëóá éàðïàãëàðà áöêöëëÿì,
Øþùðÿò úöááÿñèíÿ ìÿí áöêöëìÿðÿì.
×ûõûá Ñàâàëàíà éóðäóìà áàõñàì.
Òÿáðèçèí êþêñöíÿ óëäóçëàð òàõñàì,
Çÿôÿð íÿüìÿñèíè çèëäÿí îõóñàì,
Ìÿí Úàâàí Ùöñåéíÿì, íàêàì þëìÿðÿì.
324
ÎËÌÀÑÀ
Ìÿúíóí äþçÿðäèìè ùèúðàí ãÿùðèíÿ
Öðÿéèíäÿ áèð ìóðàçû îëìàñà?
Ôÿðùàä ÷àïàðäûìû Áèñöòóí äàüû,
Øèðèí êèìè ñÿðâèíàçû îëìàñà?
Ùÿãèãè àøûãëàð éîëóíäàí ÷àøìàç,
Ýåí ýöíäÿ ýþðöíöá, äàð ýöíäÿ ãà÷ìàç,
Ëàëÿëÿð ãûçàðìàç, ãþí÷ÿëÿð à÷ìàç,
Òÿçÿ èëèí ýþçÿë éàçû îëìàñà.
Áöëáöë úÿù-úÿù âóðàð ýöë àðàñûíäà,
Øàíÿ ôÿðÿùëÿíÿð òåë àðàñûíäà.
Àøûã ñåâèëÿðìè åë àðàñûíäà
Øèðèí ëÿùúÿ, õîø àâàçû îëìàñà?
Àøûã àéðûëàðìû þç ñÿíÿòèíäÿí,
Åëèí ñþùáÿòèíäÿí, åëèí ìÿäùèíäÿí?
Õàëãûí ãöäðÿòèíäÿí, åë àäÿòèíäÿí
Êèì äàíûøàð, õàëãû ðàçû îëìàñà?
Ãàíàäñûç øàùèíëÿð äàüëàð àøàðìû?
Èíñàí äà âÿòÿíñèç, åëñèç éàøàðìû?
Úàâàí Ùöñåéí ìÿúëèñëÿðäÿ úîøàðìû,
Ñèíÿñèíäÿ òåëëè ñàçû îëìàñà?
ÁÈËÌßÌÈØßÌ
ßüéàðëàðû, àë÷àãëàðû, éàäëàðû
Ùå÷ âÿäÿ þçöìÿ éàð áèëìÿìèøÿì.
Ñóëòàíëàðà îëìàìûøàì ñàäàüà.
Àüëàìàã, ñûçëàìàã, çàð áèëìÿìèøÿì.
Äöøìöøÿì òóôàíà, ãàðà, áîðàíà,
ßéèëìÿéèá áàøûì ãàðû äöøìàíà,
Äåìèøÿì ñþçöìö ìÿðäè-ìÿðäàíà,
Íÿ ãîðõó, íÿ þëöì, äàð áèëìÿìèøÿì.
325
Ñèíÿìäÿí òþêìöøÿì çÿáÿðòàú, èíúè,
Îëìàìûøàì íàìÿðäëÿðÿ éàâûíúû.
Âÿòÿí åøãè îëóá êþíëöì ñåâèíúè,
Áóíäàí áþéöê àðçó-âàð áèëìÿìèøÿì.
Åë äÿðäèíè öðÿéèìäÿ ÷ÿêìèøÿì,
Àëíûìäàí òÿð, ýþçöìäÿí íóð òþêìöøÿì,
Õÿçàí ýþðìÿç áàðëû áàüëàð ÿêìèøÿì,
Çÿùìÿòè þçöìÿ àð áèëìÿìèøÿì.
Ùöñåéíÿì, øþùðÿòëè, áöñàòëû, àäëû,
Ãÿëáèì ùÿðàðÿòëè, öðÿéèì îäëó.
Èíòèãàìäàí øèðèí, âöñàëäàí äàäëû,
Ùÿéàò áàüëàðûíäà áàð áèëìÿìèøÿì.
ÀØÛÃËÀÐÛÍ ÀÒÀÑÛÄÛÐ ßËßÑÝßÐ
Íÿ ãÿäÿð äöíéà âàð, áÿøÿðèééÿò âàð,
Ýöíÿø êèìè ãàëàñûäûð ßëÿñýÿð.
Àøûã âàð, ñåâýè âàð, ñàô ìÿùÿááÿò âàð,
Ìÿùÿááÿòèí áàäÿñèäèð ßëÿñýÿð.
Ñþç ìÿùÿêè, ñÿððàôëàðûí óñòàäû,
Ãûçûë ñÿùèôÿäÿ ùÿêê îëóá àäû.
Êþíöëëÿð ñåâèíúè, àüûçëàð äàäû,
Àíàëàðûí ëàéëàñûäûð ßëÿñýÿð.
Ñþçöéëÿ ãÿëáëÿðè åäèá ÷ûðàãäàí,
Åøãèí áèìàðûíà îëóáäóð ëîüìàí.
Êè÷èê ñèíÿñèíäÿ áþéöê áèð öììàí,
Áÿùðëÿðèí äàëüàñûäûð ßëÿñýÿð.
Ñÿìÿíäèìè ùÿð òÿðÿôÿ ÷àïìûøàì
Ýþâùÿðèí ìÿäÿíèí áóíäà òàïìûøàì.
Ñþç ìöëêöíäÿ áöðúö-ãàëà éàïìûøàì,
Ñþçëÿðèìèí ãàëàñûäûð ßëÿñýÿð.
326
Òöêÿíìÿç õÿçíÿëè, Ùàòÿì ñÿõàëû,
Êÿëìÿñè éàãóòäàí, äöðäÿí áàùàëû,
Áó Úàâàí Ùöñåéíèí úàùè-úàëàëû.
Ýþçëÿðèíèí øþëÿñèäèð ßëÿñýÿð.
ÑÞÇ ÃÈÉÌßÒËÈÄÈÐ
Éàãóòäàí, àëìàñäàí, äöðäÿí, ýþâùÿðäÿí,
Àíëàéàí éàíûíäà ñþç ãèéìÿòëèäèð.
Ìöõÿííÿòèí òèðìÿñèíäÿí, øàëûíäàí,
Ìÿðäëÿðèí ýåéäèéè áåç ãèéìÿòëèäèð.
Éàëàí÷ûëàð äåäèéèíäÿí óòàíñà,
Ùÿãèãè ñþçëÿðèí ìÿíàñûí ãàíñà,
Åøã îäóíà àøèã ñÿðàñÿð éàíñà,
Ìÿùÿááÿò ÿùëèíÿ ýþç ãèéìÿòëèäèð.
Úàâàí Ùöñåéí ñåâÿð àòû, òöôÿíýè,
Äþéöø ìåéäàíûíäà åéëÿéÿð úÿíýè.
Ìÿùÿý çÿðè òàíûð, ýþçñÿ ìÿùÿýè,
Ñÿððàôëàð éàíûíäà ýþç ãèéìÿòëèäèð.
ÈÍÀÍÌÀ
Èíñàí ö÷öí ùÿéàò áàëäàí øèðèíäè,
Êèì äåñÿ áó áàëäàí äîéäóì, èíàíìà!
Ýÿíúëèê þçö ùÿð âöñàëäàí øèðèíäè,
Êèì äåñÿ âöñàëäàí äîéäóì, èíàíìà!
Úàâàíëûã ýþçÿëäè, ãÿäðèíè áèëñÿí,
Ýþçÿëëÿð äÿñòèíäÿ áèð ãûçûëýöëñÿí,
Âÿôàëû éàð èëÿ äàíûøûá ýöëñÿí,
Êèì äåñÿ áó ùàëäàí äîéäóì, èíàíìà!
Ùöñåéí, åøãèí ñÿìÿíäèíÿ îë ñöâàð,
Ìÿùÿááÿò ÿùëèíèí þç àðçóñó âàð.
Ýþçÿëëÿðèí õàñûíäàí äà õàñû âàð,
Êèì äåñÿ ýþçÿëäÿí äîéäóì, èíàíìà!
327
ÙÖÍßÐ ÃÀËÀÑÛ
ßìÿéè, çÿùìÿòè ñåâìÿéÿí èíñàí
Ùÿìèøÿ éàäëàðà éàâûíúû îëóð.
Ëîüìàí äà äÿðäèíÿ òàïìàéûð äÿðìàí
Ùÿìäÿìñèç îòàãäà çàðûíúû îëóð.
Ùÿð èíñàí ãÿëáèíäÿ ìèí àðçó éàòûð,
Çÿùìÿò ñàéÿñèíäÿ ìóðàäà ÷àòûð.
Êèìëÿð êè òÿðèíè òîðïàüà ãàòûð,
ßìÿéèí áÿùðÿñè, ñåâèíúè îëóð.
Âÿòÿíèí ñåâìÿéÿí âàõòñûç ãîúàëûð,
Êþíöë ðöáàáûíäà “âàé” íÿôñÿ ÷àëûð
Õàëãûí ñåâÿí, õàëã ÿëèëÿ óúàëûð.
Ãîëóíäà ãöäðÿòëè åë ýöúö îëóð.
Ýöçýöäÿí èíñàíà ñÿíÿò äöíéàñû,
Î àéíà ýþñòÿðèð ëÿêÿíè, ïàñû.
Ñþêöëìöð, äàüûëìûð ùöíÿð ãàëàñû,
Ùÿð òÿìèç öðÿêäÿ áèð áöðúö îëóð.
Úàâàí Ùöñåéí, ñþçö öðÿêäÿ áèøèð,
×èé ñþç éàøàìàéûð, ãèéìÿòäÿí äöøöð.
Ñÿíèí äÿ áåéíèíäÿí ýþâùÿð éåòèøèð,
Äîäàüûíäàí äöøÿí ñþç èíúè îëóð.
ÀÐÀÑÛÍÄÀ
Ìÿíàñûç ñþçëÿðè ãÿáóë åòìÿðÿì.
Úàâàùèð ýþíäÿðñÿí ëÿë àðàñûíäà.
Íàøû õÿééàò ìèí äîí òèêñÿ ýåéìÿðÿì
Ýþíäÿðñÿ äÿ òèðìÿ, øàë àðàñûíäà.
Ìÿðä èýèäëÿð ÿëäÿí âåðìÿç ôöðñÿòèí,
Åë è÷èíäÿ íèøàí âåðÿð ãöäðÿòèí.
Ýþòöðìÿðÿì ìöõÿííÿòèí ìèííÿòèí,
Ãÿðã îëñàì äÿðéàäà ëèë àðàñûíäà.
328
Ñàð ýþðöíìÿç øàùèíëÿðèí ýþçöíÿ,
Ìÿðä èíàíìàç íàìÿðäëÿðèí ñþçöíÿ.
Àëûøìàðàì ÷óüóë, êÿççàá ýþçöíÿ,
Ìÿí þçöì áèð ýþçÿë ýöë àðàñûíäà.
Áèð äÿ ãÿì ýþðìÿñèí î ãÿìëè ñèíÿ,
Ýÿëñèíëÿð äîñòëàðûì øÿí ìÿúëèñèíÿ,
Áèð øàèð êè, åøãèí ñÿìÿíäèí ìèíÿ,
Äåéèí î ãàëàðìû ÷þë àðàñûíäà?
Úàâàí Ùöñåéí êèìäÿí êöññöí, èíúèñèí?
Òàíûð äîñòëàðûíûí éàõøûñûí, ïèñèí,
Ñå÷èð ñÿððàô êèìè ñþçöí èíúèñèí,
×öíêè î íÿùÿíýäèð åë àðàñûíäà.
ÒßÚÍÈÑËßÐ
ÌÈÍ ÀÉÀ ÁÈËËßÌ
Áó íÿ ýþçÿë ýöíäöð, íÿ õîø ñààòäûð,
Áóýöíêö ýöíöìö ìèí àéà áèëëÿì.
Ìÿíèì äÿðñèì âåðÿí êàìèë óñòàääûð,
Þéðÿäèá, ÿçáÿðäÿí ìèí àéà áèëëÿì.
Éàð ãÿääèíÿ ýåéèíèáäèð àúàðû,
Åëÿ áèë êè, ñûçûëäàéûð àú àðû,
Àðçóëàðûì äèëèì åéëÿð à÷àðû,
Ñîðóøñàëàð äÿðäèì ìèí àéà áèëëÿì.
Ìöõÿííÿòëÿð îëäó ìÿíäÿí ãûðàüà,
Ìÿðäÿ ãîéìà, ñûíäûð áîéíóí, ãûð, àüà!
Úàâàí Ùöñåéí éàð äà àòìàç ãûðàüà,
Éàçûëûá éàçûñû ìèí àéà áèëëÿì.
329
×ÀË, À ×ÀË
Àøûã, ýþòöð äîããóç òåëëè ñàçûíû,
Éà äèâàíè, éà äà òÿúíèñ ÷àë, à ÷àë!
Äöøìÿí ö÷öí ñå÷ ãûëûíúûí ñàçûíû,
ßñèðýÿìÿ, êÿëëÿñèíäÿí ÷àë, à ÷àë!
Éàõøû àøïàç òàíûð éàõøû äöéöíö,
Ãÿìëè àøèã ãÿëáèí íå÷èí äþéöíö?
Ìþùêÿì áàüëà, à÷ûëìàñûí äöéöíö,
Áèð èëìÿê éîõ, ö÷öí ìþùêÿì ÷àë, à ÷àë!
Íÿ âàõòàúàí ôÿëÿê ìÿíÿ àõ ÷àëàð?
Ôàéäàñûçäûð çÿð-ãûçûëëàð, àõ÷àëàð.
Úàâàí Ùöñåéí, ãàðà õÿòòèí àü ÷àëàð,
Äåéÿðëÿð êè, ãîúà àøûã, ÷àë à ÷àë!
ÖÇß ÁÈËÌßÇ
Ùÿãèãÿòèí åëìè äÿðéàäàí äÿðèí,
Íàøû ãÿââàñ îðäà áèë, öçÿ áèëìÿç!
Ìÿí àøèãÿì, öç áàðû,
Úàíàí, ýÿëäè öç áàðû,
Àçàä áàüäà ýöë à÷ûá,
Íàçëû äèëáÿð, öç áàðû!
Êàìèë áàüáàí à÷ûá áàüëàðûí äÿðèí,
Íàìÿðäëÿð áàüëàðäàí ýöë öçÿ áèëìÿç!
Ìÿðèôÿò ëàçûìäûð àòà-àíàäàí,
Ýÿðÿê êè, äÿðê åòñèí ùÿð àüëû íàäàí,
Àøèã äåéÿð íÿ äàíÿ,
Ñèððèí âåðìÿ íàäàíÿ!
Àõòàðäûì íÿ ýöë òàïäûì,
Âèðàí áàüäà íÿ äàíÿ.
330
Êþíöë òàïûá ùÿìäÿìèíè íÿ äàíÿ,
Þëöíúÿí àéðûëìàç, ÿë öçÿ áèëìÿç.
Úàâàíàì, áó éåðäÿ ýþçÿëäèð ùàëûì,
Äÿðñ âåðèá ìÿíÿ äÿ äÿðèí áèð àëèì.
Ìÿí àøèãÿì, àëèìäèð,
Çàìàí ìÿíÿ àëèìäèð.
Ýþçöì ýþðäö, øàä îëäóì,
Àçàä àíà åëèìäèð.
Ýöë-÷è÷ÿêëÿ áÿçÿíèáäèð ìàùàëûì,
Õÿçàí ïîçà áèëìÿç, éåë öçÿ áèëìÿç!
331
ÀØÛÃ ÙÖÑÅÉÍ ÑÀÐÀÚËÛ
(1925-1987)
ÉÀÂÀØ ÝÅÒ
Ýþð íÿ âàõòäûð ýþçëÿéèðÿì,
Àüðûí àëûì éàð, éàâàø ýåò!
Ýÿë àøûüû ýþçö éîëäà,
Ãîéìà èíòèçàð, éàâàø ýåò!
Îâ÷ó ýÿçÿð îâóí îâëàð,
Òöëÿê òÿðëàíûíû ãîâëàð.
Ùÿñðÿòèíäÿí ýèëåéèì âàð,
Åòìÿ ìÿíè õàð, éàâàø ýåò!
Ñàðàúëûíû ñàëäûí äÿðäÿ,
Ãÿëáè äèíäè ïÿðäÿ-ïÿðäÿ,
×îõ äåìèøÿì, äåéèì áèð äÿ
Ñÿíÿ ñþçöì âàð, éàâàø ýåò!
ÝÖËÁßÍÈÇ
Ýþçÿëëèêäÿ éîõäó òàéûí,
Éàíàãëàðûí àë Ýöëáÿíèç.
Äàíûø ìÿíëÿ øèðèí-øèðèí,
Ñàë áîéíóìà ãîë, Ýöëáÿíèç!
Ñÿíè ýþðúÿê îëäóì õÿñòÿ,
Ñèéàù çöëôöí äÿñòÿ-äÿñòÿ.
Áÿíä îëóáäó ãàøûí öñòÿ,
Õóá éàðàøûð õàë, Ýöëáÿíèç!
Ùöñåéí ùÿñðÿòèíè ÷ÿêÿð,
Äèäÿëÿðäÿí ãàí-éàø òþêÿð.
Àüçûí, äèëèí ãÿíäö-øÿêÿð,
Äîäàãëàðûí áàë, Ýöëáÿíèç!
332
ÃÎÚÀËÛÜÛÌ
Èñòÿéèðÿì ñàüû òóòóì,
Ñîëà ÷ÿêèð ãîúàëûüûì.
Èíñàí þìðö áèð ãàëàäû,
Äàøûí ñþêöð ãîúàëûüûì!
Ýþçÿëëÿð óçàãäàí áàõûð,
Ãÿëáèìè éàíäûðûá-éàõûð,
Áàøûìäà èëäûðûì ÷àõûð,
Ëåéñàí òþêöð ãîúàëûüûì!
Ùöñåéí äÿ ýÿíúëÿøÿéäè êàø,
Òàãÿò ãàëìûð àðòäûãúà éàø,
Ýþðöðÿì êè, éàâàø-éàâàø,
Ãÿääèì áöêöð ãîúàëûüûì!
ÄßÄß ØßÌØÈÐ
Àøûã Øÿìøèð õÿñòÿ îëàí âàõò, þëöìöíäÿí
áèð èë ÿââÿë Ù.Ñàðàúëû àøûüûí ýþðöøöíÿ
ýåäèð. Øåèð ýþðöø çàìàíû éàçûëìûøäûð.
Ùàâàëàíäû äÿëè êþíöë,
Êÿëáÿúÿðäÿ, Äÿäÿ Øÿìøèð!
Ãîúàëûðñàí, íåúÿ äþçöì,
Áåëÿ äÿðäÿ, Äÿäÿ Øÿìøèð!
Ãàëìàüà âàõòûìûç àçäû,
Õóäàì þçö áåëÿ éàçäû.
Öìèäèìèç òåëëè ñàçäû,
Áó éåðëÿðäÿ, Äÿäÿ Øÿìøèð!
Ñàçäû, ñþçäö þìðöí-ýöíöí,
Ñÿíÿòèí èìàíûí, äèíèí.
Ãîé óúàëñûí ñÿñèí, öíöí,
Ïÿðäÿ-ïÿðäÿ, Äÿäÿ Øÿìøèð!
333
Ñþç ñèíÿíäÿ úîøà ýþðöì,
Þç ñàçûíëà ãîøà ýþðöì,
Ñÿíè éöç èë éàøà ýþðöì,
Ìÿðäñÿí ìÿðäÿ, Äÿäÿ Øÿìøèð!
Ùöñåéí äåñèí ùÿçèí-ùÿçèí,
Òàãÿòäÿí äöøìÿñèí äèçèí.
Ãàéàëàðäà ãàëñûí èçèí,
Ñþçöí ñÿðäÿ, Äÿäÿ Øÿìøèð!
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÁÀÕ-ÁÀÕ
Ýÿçäèì òÿáèÿòè ìÿí ãàðûø-ãàðûø,
Äàüëàðûí ãîéíóíäà ãàéàéà áàõ-áàõ.
Úÿííÿò Ãàðàãîéóí áåùèøòÿ áÿíçÿð,
Ùàéûô êè, áöðêöäö, áó éàéà áàõ-áàõ.
Áó éåðëÿð ÷ÿêìÿéèá ñèíÿìÿ äàüû,
Úîøäóðóá àøûüû àüûð éûüíàüû.
Áóðäà áèð äÿéÿíèí îëäóì ãîíàüû,
Ùþðìÿòÿ, ìÿðèôÿòÿ, ùÿéàéà áàõ-áàõ.
Éàë÷ûí ãàéàëàðû öçáÿöç îëàð,
Ìöäðèê ãîúàëàðûí éàøû éöç îëàð.
Ñàðàúëû ùÿð çàìàí ÿùäè äöç îëàð,
Äàüëàðûí ìàðàëû Ìàéàéà áàõ-áàõ.
ÝßÐßÊ
Áó ãîúà äöíéàíûí ÿøðÿôè èíñàí,
Ìÿíÿì-ìÿíÿì äåéèá åòìÿñèí ýÿðÿê.
Îíóí ìÿíëèéèíÿ åë ãèéìÿò âåðÿð,
Ãèéìÿòñèç éàøàéûá ýåòìÿñèí ýÿðÿê.
334
Àøûüûí àâàçû ýÿëñèí óçàãäàí,
Êå÷ñèí èìòàùàíäàí, ÷ûõñûí ñûíàãäàí.
Äåñèí ùÿãèãÿòäÿí, ÿðç åòñèí ùàãäàí,
Íàùàãäàí äÿëàëÿò åòìÿñèí ýÿðÿê.
Ùöñåéí Ñàðàúëûíûí àëòìûøäû éàøû,
Ñÿíÿò ìåéäàíûíäà àüàðûá áàøû.
Òåëëè ñàç äþøöíäÿ îëóá, ñèðäàøû.
Áóíñóç îíóí þìðö áèòìÿñèí ýÿðÿê.
ÅÉËßÉßÐ
Éàõøû îüóë àðèôëÿðäÿí äÿðñ àëàð.
Åëìèíè àðòûðûá äÿðèí åéëÿéÿð.
Ìÿðèôÿòè ýþçÿë, ñþçö õîø îëàð,
Ñþùáÿòè ùÿìèøÿ øèðèí åéëÿéÿð.
Áàüáàí îäóð àüàú ÿêÿ, ñàëà áàü,
Áó äöíéàäà éàðàòäûüû ãàëàúàã.
Ùÿéàòäà à÷äûüû ÿñë òÿìòÿðàã,
Öçöíö àü àëûí òÿðèí åéëÿéÿð.
Ñàðàúëû ñþçöíö äóéàíëàð ãàíàð,
Íàêÿñ îëàí øÿðàðÿòëÿ éàëàíàð.
Âàõò ýÿëÿð ýåí äóðàð, ãûðàã äîëàíàð,
Ñÿíèíëÿ àðàíû ñÿðèí åéëÿéÿð.
ÑÀÉÛÐ
Áîçàðàí ñÿùðàëàð, ñàðàëàí ÷þëëÿð,
Áèëìèðÿì, þçöíö áàü íèéÿ ñàéûð?
Ñÿíÿòèíè êàìèë áèëìÿéÿí àøûã
“Þëöáäö”, þçöíö ñàü íèéÿ ñàéûð?
Óñòàäëûã àëìàéàí îëìàç ïÿñÿíäÿ,
Éàõøû äåéèë, ñþçö íàýàù êÿñÿíäÿ.
Çèáèë êè, ñîâðóëóð êöëÿê ÿñÿíäÿ,
Ýþðÿñÿí þçöíö äàü íèéÿ ñàéûð?
335
Ñàðàúëû, äöç éîëó ÿéðè ÷ÿêÿíëÿð,
Éàõøûëûã éåðèíÿ ïèñëèê ÿêÿíëÿð,
Àüçûíäàí ùÿðúàéû, ùÿäéàí òþêÿíëÿð,
Åë éàíûíäà öçöí àü íèéÿ ñàéûð?
ÄÖÍÉÀÄÀ
Öðÿê äîñòó òÿê-òÿê îëàð òàïàñàí,
Éàõøû äîñòó ñå÷ÿí ùàíû äöíéàäà?
Éàõøû äîñòóí öðÿéèìäÿ éåðè âàð,
Áåêàð äîñòóí ÷îõäó ñàíû äöíéàäà!
Þç-þçöíÿ àëûøàíà éàí äåìÿ,
Àðà, àõòàð õàí îëìàçà õàí äåìÿ.
Ùÿð éåòÿíè ÿçèç òóòóá, úàí äåìÿ,
Éàõøû äîñòó éàõøû òàíû äöíéàäà!
Éåìÿê äîñòó áèë êè, íàíû èòèðÿð,
Øþùðÿò äîñòó áàøà ãàõûíú ýÿòèðÿð.
Öðÿê äîñòó ìÿòëÿáèíè áèòèðÿð,
Äàð ýöíöíäÿ òþêÿð ãàíû äöíéàäà!
Ìÿí Ùöñåéíÿì, ñàçà ìåéèë ñàëìûøàì,
Þç äÿðñèìè óñòàäûìäàí àëìûøàì.
Äîñò éîëóíäà úàíû ôÿäà îëìóøàì,
Ýÿçìÿìèøÿì øþùðÿò-øàíû äöíéàäà!
336
ÀØÛÃ ÌÈÊÀÉÛË ÀÇÀÔËÛ
(1925-1991)
ÃÓÐÁÀÍ ÎËÓÌ
Ùàðäà âàðñà èíñàíëûüûí,
Êàìàëûíà ãóðáàí îëóì.
Àùèë ãàíàí úàâàíëûüûí,
Õÿéàëûíà ãóðáàí îëóì.
Ùàðäà âàðñà åòèáàðûí,
Òÿìèç åøãèí, íàìóñ, àðûí.
Âÿôàñû äöç îëàí éàðûí,
Ùàëàëûíà ãóðáàí îëóì.
Ùàðäà âàðñà ãàíàíëàðûí,
Àøèãèéÿì î úàíëàðûí.
Âÿòÿí ö÷öí éàíàíëàðûí,
Ìÿëàëûíà ãóðáàí îëóì.
Ùàðäà âàðñà ùàããà ùþðìÿò,
Îäóð ìöðâÿò, îäóð ãèéìÿò.
Àçàôëûéàì, ñÿìèìèééÿò,
Àìàëûíà ãóðáàí îëóì.
ÎËÌÀÉÀ
Àìàí äîñòëàð, áó äöíéàäà
Èíñàí þìðö àç îëìàéà.
Íÿ àéðûëûã, íÿ äÿ çèíäàí.
Òÿðñÿ äþíÿí éàç îëìàéà.
Ìÿíúÿ, õîøäóð äóéìàìàçëûã,
Ãÿì-ùèúðàíà óéìàìàçëûã,
Èýèäëÿðäÿ ñàéìàìàçëûã,
Ýþçÿëëÿðäÿ íàç îëìàéà.
337
Îëà äîñòóí ñÿäàãÿòè,
Àçàôëûéà ìÿùÿááÿòè,
Èñòÿìèðÿì î úÿííÿòè,
Îðäà ñþùáÿò, ñàç îëìàéà.
ÝßÐßÊ
Ùÿð àøèãÿ àøèã äåìÿ,
Àøèã éàíà, éàíà ýÿðÿê.
Ùÿð àëèìÿ àëèì äåìÿ,
Àëèì ãàíà, ãàíà ýÿðÿê.
Ùÿð ýþçÿëäÿ àüûë îëìàç,
Ùÿð ñþç øèðèí íàüûë îëìàç.
Ùÿð äîüóëàí îüóë îëìàç,
Äîüàí àíà, àíà ýÿðÿê.
Ùÿð êÿñ éåéÿ þç áÿùðèíè,
Àçàôëû äà ñþç íÿùðèíè.
Ùÿð êèì ÷ÿêèð åë ãÿùðèíè,
Ãÿëáè øàíà-øàíà ýÿðÿê.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÄÅÉÈÐËßÐ
Äåéÿðÿì ÿñëèìè íèøàíáÿíèøàí,
Åëëÿð ìÿúëèñèíäÿ ÷àëàí äåéèðëÿð,
Àøûüàì, øàèðÿì, ùÿì äÿ áÿñòÿêàð.
Åëìè àðèôëÿðäÿí àëàí äåéèðëÿð.
Ðèçà-ðèçà îëñàì, äåìÿì éàëàíû
Òàëåéèì ãÿëáèìÿ ñàëûá òàëàíû,
Ýþâùÿð ìÿäÿíèéÿì, îëñà àëàíû,
Øåðèí ñÿðâÿòèíäÿí êàëàí äåéèðëÿð.
338
ßñëèì Àçÿðáàéúàí, çÿðëè ùÿìàéûë,
Ìàùàëûì Òîâóçäó, äàüëàðà ìàéûë.
Êÿíäèì Àçàôëûäûð, àäûì Ìèêàéûë,
Òÿõÿëëöñ Àçàôëû îëàí äåéèðëÿð.
ÃÀÐÄÀØ
Àòàáèð, àíàáèð, ìåùðèáàí îëà,
Îëìàéà áàøûíûí òþùìÿòè ãàðäàø.
Ùÿð èíñàí îüëóíà àðõàäû, äàüäû,
Ñàòìàñà âèúäàíû, ãåéðÿòè, ãàðäàø.
Èñòÿéèá úàí äåñÿ êþíöëäÿí ýÿëÿð,
ßúÿë éàñòûüûíäà ÿçÿëäÿí ýÿëÿð,
Þâëàä áåëäÿí ýÿëÿð, éàð åëäÿí ýÿëÿð,
Ãàðäàøûí äàéàüû, òàãÿòè ãàðäàø.
Äîñòëóã àëÿìèíäÿ ÷ÿòèíäèð äåìÿê,
Ýàù èòÿð, ýàù ýÿëÿð ÷ÿêäèéèí ÿìÿê.
Äàð ýöíäÿ öìèääèð, ýåí ýöíäÿ êþìÿê,
Ùÿð ãîëóí ãàíàäû, ãöââÿòè ãàðäàø.
Àòàäûð ùÿéàòûí çÿð åùòèéàúû.
Àíàäûð ÿí ÿçèç ìåùðèáàí áàúû,
Ýþçëÿðèí èøûüû, áàøëàðûí òàúû,
Õåéðèíèí, øÿðèíèí çèíÿòè ãàðäàø.
Àçàôëûéàì, ùàããû óíóòìàðàì ìÿí,
Àëñà äà áàøûìû áîðàí, òóôàí, ÷ÿí,
Äîñòóíà äîñò äåéÿð, äöøìÿíÿ äöøìÿí
Þìðöíöí, ýöíöíöí ãöäðÿòè ãàðäàø.
ÀÍÀ
Éàðàíìûø âàðëûüûí ìåùðè öëôÿòè,
Àëè òÿáèÿòè àíàäûð, àíà.
Áÿøÿðèí äöíéàñû, úàíû, ãöäðÿòè,
Åøãè, ìÿùÿááÿòè àíàäûð, àíà.
339
Àíàñûç éàðàíìàç àëÿìäÿ èíñàí,
Àíàñûç éàðàíìàç äàùè, ãÿùðÿìàí.
Àíàñûç éàðàíìàç ÿñð, âàõò, çàìàí,
Ùÿéàòûí çèíÿòè àíàäûð, àíà.
Àíàäûð, Àçàôëû, ãÿëáèíäÿ àòÿø,
Öëâèééÿò, öíñèééÿò, ìÿòàíÿò, ìÿùâÿø.
Àíàäûð ýþçÿëëèê, ñó, òîðïàã, ýöíÿø,
Ùþêìöí çÿðóðÿòè àíàäûð, àíà.
ÀÒÀ
Àòà îëìàñàéäû, àëÿì îëìàçäû,
Õàëèãèí ãöäðÿòè àòàäûð, àòà.
Ýöíÿø êàèíàòà øþëÿ ñàëìàçäû,
Íóðè-ñÿõàâÿòè àòàäûð, àòà.
Î åëÿ àðõàäû, ùÿð äàüäàí óúà,
ßâÿç îëóíìàçäû ìèí òàõòû-òàúà.
Þâëàä ö÷öí þçöí ÷àõàð ãûëûíúà.
Ìÿòèí äÿéàíÿòè àòàäûð, àòà.
Åé Àçàôëû, ìÿíàëàðûí ìÿíàñû,
Öðÿéèíäÿ ìèí áàùàðûí ùàâàñû.
Éåðèí, ýþéöí, ÿðøèí, ýöðøöí ÿñàñû,
ßð êèøè õèëãÿòè àòàäûð, àòà.
Íß ÑÅÂÝÈ
Éàíàð åøãèí áèð âöñàëäû äÿðìàíû,
Úàí úàíàíû èñòÿìÿñÿ, íÿ ñåâýè?
Ùÿñðÿòèíäÿí ÷ÿêèá àùû, àìàíû,
Öðÿéèíäÿ ñÿñëÿìÿñÿ, íÿ ñåâýè?
Èêè ãÿëáÿ ìÿùÿááÿòè éàçàíäà,
Áÿëà ÷ÿêñèí îíó ïîçóá, àçàíäà.
Äöç ÿùäèíÿ, äöç ïåéìàíà, äöç àíäà,
Ùöñíö-ðÿüáÿò áÿñëÿìÿñÿ, íÿ ñåâýè?
340
Àçàôëûéà ñåâýè ùÿéàò, ñåâýè äàä,
Ñåâÿíëÿðè ÷ÿòèí ýþðäöì ãÿëáè øàä,
Ñåâýè áÿëà, ñåâýè þëöì, ñåâýè áàä,
“Áàøû ãóðáàí êÿñ” äåìÿñÿ íÿ ñåâýè?
ÇÞÂÃ ÀËÀ ÁÈËÌßÇ
Øèðèíäè ùÿð êÿñÿ þç èñòÿäèéè,
Ãàíìàéàí ãàíàíäàí çþâã àëà áèëìÿç.
Øèðèíäè äîüðóéà äöç èñòÿäèéè.
Âÿôàñûç ïåéìàíäàí çþâã àëà áèëìÿç.
Øèðèíäè àøèãÿ þç ìÿùÿááÿòè,
Øèðèíäè øàèðÿ ñþçöí ãöäðÿòè.
Øèðèíäè îâ÷óéà îâóí ëÿççÿòè.
Øèêàð îõ êàìàíäàí çþâã àëà áèëìÿç.
Øèðèíäè Àçàôëû, àäèë ùþêìäàð,
Øèðèíäè èíñàíëûã, íàìóñ, ãåéðÿò, àð.
Áèð ùàããûí áàøûíäà éöç ìèí áÿëà âàð.
Ùÿð äàùè çàìàíäàí çþâã àëà áèëìÿç.
ØÈÐÈÍÄÈ
Êå÷ÿí ýöíëÿð êå÷ÿí ýöíäÿí êå÷èáäèð.
Òÿçÿ ýöíëÿð òÿçÿ-òÿçÿ øèðèíäè.
Úàâàíëûüûí åòèáàðû éîõóéìóø,
Ãîúàëûãäà äåéíÿí ìÿçÿ øèðèíäè.
Äîñò éîëóíäà úàíûí îëà úÿôàëû,
Êå÷èðÿñÿí ùÿéàòûíû ñÿôàëû.
Öðÿéèí ñàü, éàðûí îëà âÿôàëû,
Ýþçëÿð áàõà ùàëàë ýþçÿ, øèðèíäè.
Àçàôëûéàì, äåéèì íå÷ÿ äàü-äàøà,
Òóôàíëàðäà þìðö âóðäóì áàø-áàøà,
Èñòÿð ýþçÿë, èñòÿð éàõøû, ïèñ éàøà,
Âÿòÿíèíäÿ ùÿð êÿñ ýÿçÿ øèðèíäè.
341
ÉÀÐÀËÀÐ
Ùå÷ áèëìèðÿì êèìÿ äåéèì äÿðäèìè,
Íÿ éàìàíäû öðÿê éåéÿí éàðàëàð.
Õÿíúÿðè ùèúðàíäàí, ùÿñðÿòäÿí äåéèá.
Ñàüàëìàç ãÿääèìè ÿéÿí éàðàëàð.
Êþíöë, Òàíðû âåðäè ñÿíÿ ãÿì, ãÿùÿð,
Íÿ ìîëëàíû ÷àüûð, íÿ ãóëó-ãÿìáÿð.
Èñòÿð èìàì ýÿëÿ, èñòÿð ïåéüÿìáÿð,
Ùå÷ ñàüàëìàç ôÿëÿê äåéÿí éàðàëàð.
Àçàôëû, ìèí îõóí áèð øèêàð âóðìàç,
Éàòûáäû ãÿôëÿòäÿ òàëåéèí äóðìàç,
Äèëèí éàðàñûíû äÿðìàí ãóðòàðìàç.
Áèð äÿ ìÿùÿááÿòäÿí äÿéÿí éàðàëàð.
×ßÊßÐ
Ñåâýè-ñåâýèñèíäÿí äöøñÿ óçàüà,
Îëñà áàùàð àéû çèìèñòàí ÷ÿêÿð.
Êþíöë øàùûí êèìè ÷ûõàð ùÿð äàüà,
Ñààòäà éöç äÿôÿ àù, ôÿüàí ÷ÿêÿð.
Àøèãè ìÿøóãäàí àéûðñà ôÿëÿê,
Éàíàð îúàãëàðà àüðûéàð öðÿê.
Ýþçöíäÿ ãàëàðñà åòäèéè äèëÿê,
Ãÿçàíûí ÿëèíäÿí ÿë, àìàí ÷ÿêÿð.
Äàüäàí àéðûëìàéà äàüëàð ìàðàëû,
Øèêàðûí ÿëèíäÿí îâ÷ó éàðàëû.
Ùÿð êÿñ èñòÿéèíäÿí äöøñÿ àðàëû,
Úÿùÿííÿì îäóíó ùÿð çàìàí ÷ÿêÿð.
Âåðñÿí Àçàôëûéà èíúè-ëÿëëÿðè,
Éàðñûç ëàçûì äåéèë áåùèøò ýöëëÿðè.
Èêè ñåâýè ÿýÿð ýÿçñÿ ÷þëëÿðè,
Åëÿ áèë úÿííÿòè ýöëöñòàí ÷ÿêÿð.
342
ÀÌÀÍÄÛÐ
Úàâàíëûüûí, ìÿùÿááÿòèí åøãèíÿ.
Àüàðìàéûí, à ñà÷ëàðûì; àìàíäûð.
Äöç èëãàðûí, ñÿäàãÿòèí åøãèíÿ,
Àüàðìàéûí, à ñà÷ëàðûì, àìàíäûð.
Ùàãã àøûüû éàðàíûáäûð ãÿì ÷ÿêÿ,
Öðÿéèìÿ ñàëäûì ãàðà, õàë, ëÿêÿ.
Àíä âåðèðÿì ñàô âèúäàíà, ìÿñëÿêÿ,
Åëÿ áèëäèì äàü áàøûíû ãàð àëûá,
Àéàç âóðóá, ÷è÷ÿêëÿðè ñàðàëûá.
Ýþðÿí äåéèð àøûã äàùà ãîúàëûá,
Áàø òèòðÿéÿð, ÿë ó÷óíàð, çàð àüëàð,
Íåé èíèëäÿð, ñàç ñûçûëäàð, òàð àüëàð,
Ùÿñðÿò-ùÿñðÿò áàõàð-áàõàð, éàð àüëàð,
Àçàôëûéàì, àü ñàããàëûì áèð éàíà.
Ýÿíúëèê ýåòäè îëäóì äÿëè-äèâàíà.
Äåéÿúÿêëÿð äþçÿììÿäè ùèúðàíà,
ßËßÑÝßÐ
Ñÿí åé ñÿíÿòèìèí ñþíìÿç ýöíÿøè,
Áàùàðû, èëùàìû, úàùàí ßëÿñýÿð.
Õàëãûíà áàüëûäû øåðèíèí áàøû,
Óíóòìàäû áÿøÿð, çàìàí ßëÿñýÿð.
Äþâðö òóôàíëàðäàí ãîïäóãúà áÿëà,
Ýàù äöøöá ýèðäàáà, ýàù ãàëìàãàëà.
Î, ìèí èë ãàáàüà, î ìèí èë äàëà,
Îëäó àøûãëàðà ñóëòàí ßëÿñýÿð.
343
Ãàôãàç äàüëàðûíäà ìÿñêÿí åéëÿéèá,
Åëëÿð ìÿúëèñèíäÿ äþâðàí åéëÿéèá.
Úàíû ýþçÿëëÿðÿ ãóðáàí åéëÿéèá,
Ãîøóá èýèäëÿðÿ äàñòàí ßëÿñýÿð.
Äöíéàíûí áÿçÿéè, ñþçö, íÿüìÿñè,
Ùÿð èíñàí çþâãöíöí íóð òÿðàíÿñè.
Åëèìèí ãöäðÿòè, åëèìèí ñÿñè,
×ÿêèá ãèòÿëÿðÿ êàðâàí ßëÿñýÿð.
Ýþéëÿðÿ ÷ûõûðàì, îðäà ýþðöðÿì,
Éåðëÿðÿ åíèðÿì, áóðäà ýþðöðÿì.
Àçàôëûéàì, îíó ùàðäà ýþðöðÿì.
Ãÿëáèìäÿ à÷ûáäûð ìåéäàí ßëÿñýÿð.
ÃÀÍÀ ÄÞÍÌßÑÈÍ
Ìóðàçûì, äèëÿéèì áóäóð, àé åëëÿð,
Äöíéàíûí öðÿéè ãàíà äþíìÿñèí,
Çÿìèäÿ ñöìáöëëÿð, áàü÷àäà ýöëëÿð,
Áÿøÿðèí ÷þðÿéè ãàíà äþíìÿñèí.
Ãàíà áóëàíìàñûí éåðèí ìóðàçû.
Ùÿð ÿñðèí, ùÿð èëèí íóð ñÿïÿí éàçû,
Øàèðèí øåðè, àøûüûí ñàçû,
Àðçóñó, äèëÿéè ãàíà äþíìÿñèí.
Ãàíà áóëàíìàñûí ñöëùöí ýöëöøö,
Ýþðìÿéÿê äÿùøÿòëè ìàòÿì ýþðöøö,
Àòàíûí ñàããàëû, àíàíûí äþøö.
Éàõàñû, êþéíÿéè ãàíà äþíìÿñèí.
Ãàíà áóëàíìàñûí èíñàí ñÿðâÿòè,
Ùÿéàòûí âàðëûüû, ñþçöí ãöäðÿòè,
Ìèëéîí úàâàíëàðûí ñàô ìÿùÿááÿòè,
Òîéëóüó, ýÿðäÿéè ãàíà äþíìÿñèí.
344
Àçàôëû, áèð îëñóí úÿìèééÿò ÿëè,
Äàüûëñûí, òàëàíñûí ôèòíÿ ÿìÿëè,
Ùå÷ êèìèí âÿòÿíè, ùå÷ êèìèí åëè,
Þìðö-ýÿëÿúÿéè ãàíà äþíìÿñèí.
ÝÞÇËßÐÈÌ
Ñÿáðèì òöêÿíèáäèð ñÿáð åëÿìÿêäÿí.
Éîðóëäó áàõìàãäàí éîëà ýþçëÿðèì,
Áèð ñÿíè àðàéûð, áèð äÿ ýÿíúëèéè,
Áîéëàíäûãúà ñàüà, ñîëà ýþçëÿðèì.
ßçÿëäÿí îëìóñàí ÿùäÿ èëãàðñûç,
Ìÿùÿááÿòè øàõòà, åøãè áàùàðñûç,
Áèç áåëÿ äåéèëäèê, àé åòèáàðñûç,
Íåúÿ ãûéäûí ãàíëà äîëà ýþçëÿðèì!
Êþíëöìö âåðìÿäèì áàøãà áèðèíÿ,
Äöíéà ñÿðâÿòèíÿ, ñèìö-çÿðèíÿ,
ßýÿð ìÿí îëñàéäûì ñÿíèí éåðèíÿ,
Èñòÿñÿí äåéÿðäèì: “àëà, ýþçëÿðèì!”
Íÿ óëäóç äåéèëñÿí, íÿ äÿ Àé, Ýöíÿø,
Íÿäÿíñÿ ýþðÿíäÿ åéëÿéèðÿì ãÿøø!..
Äîäàüûìäà àëîâ, ãÿëáèìäÿ àòÿø,
×ÿêèá äÿðä-ãÿì, ìèí áèð áÿëà ýþçëÿðèì!
Àçàôëû ÿùäèíè áàøà éåòèðäè,
Ùèúðàí ýÿíúëèéèìè àëäû èòèðäè,
Øþëÿñè ãàðàëäû, ñàðû ýÿòèðäè,
Ñÿíÿ ùÿñðÿò ãàëà-ãàëà ýþçëÿðèì!
345
ÅËÑÈÇ ÎËÌÀÑÛÍ
Òÿáèÿò éàðàäàí áÿøÿð îüëóéàì,
Ùÿéàòûì, äþâðàíûì åëñèç îëìàñûí.
Åëëÿð àøèãèéÿì, åëÿ áàüëûéàì
Íÿ úàíûì, íÿ ãàíûì, åëñèç îëìàñûí.
Äöíéà íåéëÿéÿðäè åë îëìàñàéäû,
Òàðèõ íÿ äåéÿðäè åë îëìàñàéäû,
Àøûã íÿ ñþéëÿðäè åë îëìàñàéäû,
Íÿ øåðèì, äàñòàíûì åëñèç îëìàñûí.
Åëäèð ñÿàäÿòèì, åëäèð ãöäðÿòèì,
Åëäèð ìÿùÿááÿòèì, åëäèð ùþðìÿòèì,
Åëäèð ìÿðùÿìÿòèì, øàíûì, øþùðÿòèì,
Úàùàíûì, çàìàíûì åëñèç îëìàñûí.
Åëñèç ùàêèì îëìàç, íÿ äÿ ùþêìäàð,
Åëÿ õàèí ÷ûõàí îëàð òàðèìàð,
Åëñèç øàèð îëìàç, íÿ äÿ ñÿíÿòêàð.
Íÿ úàíûì, úàíàíûì, åëñèç îëìàñûí.
Îëñàì äà äöíéàíûí úàùè-úàëàëû,
Îëñàì äà àëÿìèí ýþâùÿð, çöëàëû,
Îëñàì äà äàüëàðûí ãîúà ãàðòàëû,
Íÿ çèðâÿì, àñìàíûì åëñèç îëìàñûí.
Àçàôëû Ìèêàéûë, Àçàôëû êÿíäèì,
Åëèì Àçÿðáàéúàí, ùÿð áÿðÿì, áÿíäèì,
Ìÿí åëäÿí îõóäóì, åëäÿí þéðÿíäèì,
Áó ýöíöì, áèð àíûì åëñèç îëìàñûí.
346
ÀØÛÃ ßÙÌßÄ
(1921)
ÒÅËËßÐÈ
Àé ãûç ñÿíÿ êèì þéðÿäèá,
Äöçìÿéè éàíà òåëëÿðè?
Ãîéìà, áàäè-ñÿáà ÿñèá,
Èíúèäÿ øàíÿ òåëëÿðè.
Äîëàí, ñÿðâè áîéëóì, äîëàí
Ñÿíñÿí ìÿíè åøãÿ ñàëàí,
Âåðìÿç åøãÿ ñàäèã îëàí,
Ìèñðè-Êÿíàíÿ òåëëÿðè.
Ýöçàð åéëÿ áèçèì êÿíäÿ,
Îëìà éàíûìäà øÿðìÿíäÿ,
Ñàë áîéíóìà, ãàëñûí ìÿíäÿ,
Ñÿíäÿí íèøàíà òåëëÿðè.
ßùìÿä åøãèí ùÿâÿñèíäÿ,
Éàðûí ùöñíö Êÿáÿñèíäÿ,
Ñàõëàéàð þç þùäÿñèíäÿ.
Àõûð çÿìàíÿ òåëëÿðè.
ÀËÀ ÝÞÇËßÐÈÍ!
Äÿõè ìÿíäÿ úàí ãîéìàäû,
Ãûç, ñÿíèí àëà ýþçëÿðèí!
Úÿñÿäèìäÿ ãàí ãîéìàäû,
Ãàøëàð ö÷ àõøàìëûã àéäû,
Ùöñíöí àéäàí ýÿëÿí ïàéäû,
Áóëóäñóç ýöíÿøëÿ òàéäû,
347
Àéûí ãóúàüûíäà éàòûð,
Óëäóçëàðà øèâÿ ñàòûð,
Îõ êèìè áàüðûìà áàòûð,
Úàíûì ãóðáàí éàðàäàíà,
Áÿñäèð, ãûëûíúû ãîé ãûíà,
ßùìÿäè ýÿòèðäè úàíà,
ÌßÍÄßÍ ÑÎÐÓØÄÓ
Êÿëáÿúÿðÿ – Òóðøñó öñòÿ ýåäÿíäÿ,
Ýöëëÿð äÿ Âóðüóíó ìÿíäÿí ñîðóøäó.
Éûüûëäû áàøûìà äîñòëàð, òàíûøëàð
Åëëÿð äÿ Âóðüóíó ìÿíäÿí ñîðóøäó.
Ñàíêè äàü äèëëÿíäè, äèíäè éàìàúëàð,
Áàüäà ãûðãîâóëëàð, äöçäÿ òóðàúëàð,
Êöð öñòÿ ýÿëÿíäÿ ùöíäöð àüàúëàð,
×þëëÿð äÿ Âóðüóíó ìÿíäÿí ñîðóøäó.
Éàç ýÿëäè, ÿðèäè, ñóéà äþíäö ãàð,
Ýöë à÷äû øàôòàëû, àëìà, ùåéâà íàð...
Ñîíàñû ÷àüðûøàí àéíà áóëàãëàð,
Ýþëëÿð äÿ Âóðüóíó ìÿíäÿí ñîðóøäó.
Íå÷ÿ òîéà ýåòäèì, ñÿñèì îëäó úàð,
Äåäèëÿð ùàðäàäûð áþéöê ñÿíÿòêàð?
Äîëàíäû ãàðøûìäà ùÿôòÿëÿð, àéëàð,
Èëëÿð äÿ Âóðüóíó ìÿíäÿí ñîðóøäó.
Äóéäóì íÿôñèíè äàüäà, àðàíäà,
Åëëÿð îíäàí äåéèð ìÿúëèñ ãóðàíäà,
ßùìÿä àü ñèìëÿðÿ ìèçðàá âóðàíäà,
Òåëëÿð äÿ Âóðüóíó ìÿíäÿí ñîðóøäó.
348
ÊÅ×ÄÈ
Áàùàð ÿééàìûäûð, ýöíÿø ñåéðèíäÿ
Áÿëêÿ äÿ éàð ìÿíè ýþðìÿäè êå÷äè.
Ó÷ñóí õàíûìàíûí, åâ éûõàí éàüû,
Éàð áèçÿ áèð ñàëàì âåðìÿäè, êå÷äè.
×èíÿäèì, öííÿäèì, öíöì ÷àòìàäû,
Äþíöá ýåðè õîø èõòèëàò ãàòìàäû,
Åøãèí áàü÷àñûíà ÿë óçàòìàäû,
Íÿäÿíñÿ áèð ýöë äÿ äÿðìÿäè, êå÷äè.
Þëöì ãóðòàðìàäûã éàðûí ÿëèíäÿí,
Äèë áèëìÿéÿí çöëöìêàðûí ÿëèíäÿí,
Ñåéðÿãàáûí, ñèòÿìêàðûí ÿëèíäÿí,
ßùìÿä óçóí þìöð ñöðìÿäè, êå÷äè.
ÉÀÐÀØÑÛÍ
Ú.Úàááàðëûíûí 60 èëëèéèíÿ èòùàô åäèðÿì
Úàááàðëû ñÿíÿòäÿ äöíéàäûð, äîñòëàð,
Ìÿí íÿ äåéèì î äöíéàéà éàðàøñûí?
Î áèð àéäûð, ìÿíñÿ êè÷èê áèð óëäóç,
Íåéëÿéèì êè, óëäóç àéà éàðàøñûí?
Î áèð ùÿéàòäûð êè, òöêÿíìÿç ñîíó,
Ýöíÿøäèð, äÿðéàëàð ñþíäöðìÿç îíó,
Åëÿ ñþçöì ùàíû, èëùàìûì ùàíû,
Èíúè êèìè î äÿðéàéà éàðàíñûí?
ßùìÿä, î ýöíÿøäèð, äåìÿ êè, òÿêäèð,
Õàëãûìûç Úÿôÿðëÿð éåòèðÿúÿêäèð,
Ñÿí êèìñÿí, áó éåðäÿ Âóðüóí ýÿðÿêäèð,
Ùÿìòàé ñþçö î ùÿìòàéà éàðàøñûí.
349
ÀØÛÃ ØÀÊÈÐ
(1922-1979)
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÁÈÇÈÌÄÈÐ
Ãûçûë õÿðèòÿéÿ ùÿð ýöí íÿãø îëàí,
Ùÿð éåíè éàðàíàí øÿùÿð áèçèìäèð.
Äàüëàðûí ãÿëáèíè éàðûá éîë à÷àí,
Ãî÷àãëûã áèçèìäèð, ùöíÿð áèçèìäèð.
Îí áåø ìÿðä ãàðäàøûí ìÿùÿááÿòèíäÿí,
Ãóðóð êîììóíèçìè àíàìûç âÿòÿí.
Ìîâçîëåéäÿ éàíàí î òÿê ýöíÿøäÿí,
Ýþçëÿðè íóð àëàí åëëÿð áèçèìäèð.
Õàëãûìûç ôÿõð åäèð äöç èëãàðûéëà.
Äàüëàð òÿê òÿðïÿíìÿç ìÿðä âöãàðûéëà,
Áþéöê êîììóíèçìèí èøûãëàðûéëà
À÷ûëàí ùÿð ïàðëàã ñÿùÿð áèçèìäèð.
Äîüìà ïàðòèéàíûí èðàäÿñèëÿ,
Ñöëùÿ òÿìÿë ãîéìóø õàëãûí ñÿñèëÿ,
Îíóí ùÿéàò âåðÿí ñàô íÿôÿñèëÿ
Éàðàíàí ùÿð éåíè çÿôÿð áèçèìäèð.
Àøûã Øàêèð äåéèð éåíè ýöíëÿðäÿí,
Éåíè ÷è÷ÿêëÿðäÿí, éåíè ýöëëÿðäÿí,
Êîììóíèçìè ãóðàí áèçèì åëëÿðäÿí
Õÿáÿð âåðÿí àçàä äèëëÿð áèçèìäèð.
350
ÑßÍ Äß ÝÖË
Áàùàð ýöëöð, ýöíÿø ýöëöð, åë ýöëöð,
Íàçëû äèëáÿð, äþâðàí ýöëöð, ñÿí äÿ ýöë.
×ÿìÿí ýöëöð, ÷è÷ÿê ýöëöð, ÷þë ýöëöð,
Ëàëÿ, íÿðýèç, ðåéùàí ýöëöð, ñÿí äÿ ýöë.
Þòöð àçàäëûüûí õîø òÿðàíÿñè,
Ùÿð áóäàã öñòöíäÿ áèð ãóøóí ñÿñè,
Áàõäûãúà èíñàíûí ýÿëèð ùÿâÿñè,
Úöéöð, ìàðàë, úåéðàí ýöëöð, ñÿí äÿ ýöë.
Ýöëøÿíäÿ øþâã èëÿ þòöð áöëáöëëÿð,
×ÿìÿíäÿ ýöë äÿðèð òþðôÿ ýþçÿëëÿð,
Òîé-áàéðàì êå÷èðèð îáàëàð, åëëÿð,
Ãîúà ýöëöð, úàâàí ýöëöð, ñÿí äÿ ýöë.
Éåíÿ êþíöë èëùàì àëûð Ýþéýþëäÿí,
Ýþçÿë Ãàðàáàüäàí, Ìóüàíäàí, Ìèëäÿí.
Ýþðöðñÿíìè íÿ õîø ýÿëèð èë-èëäÿí,
Ãàçàõ, Øÿêè, Øèðâàí ýöëöð, ñÿí äÿ ýöë.
Øàêèðèí ãÿëáèíäÿ ýöëöð àðçóëàð,
Þëìÿç áó ýöíëÿðè ýþðÿí ñÿíÿòêàð.
Ãÿëáèìèçäÿ õîø ýöíëÿðèí åøãè âàð,
Ìÿùñóë âåðèð, ùÿð éàí ýöëöð, ñÿí äÿ ýöë.
351
ÀØÛÃ ÏßÍÀÙ
(1926-1979)
ÊÖÐÖÌ
Àïàðàíäà íå÷ÿ êÿíäè,
Äàëüàëàðûí ñåëè, Êöðöì,
Åëëÿð ñÿíÿ áèð àä âåðäè:
Äÿëè Êöðöì, äÿëè Êöðöì!
Äàüûòìûðñàí äàùà áÿíäè,
Ó÷óðìóðñàí äàùà êÿíäè.
Úèëîâëàéûá ñÿíè èíäè
Ãàäèð èíñàí ÿëè, Êöðöì!
Ùÿð ýöí ñÿíèí ñóëàðûíäà
Úàíà ýÿëèð çÿìè, òàðëà.
Àõûá ñàéñûç êàíàëëàðëà
Ñóâàðûðñàí ÷þëö, Êöðöì!
Ñóëàðûíäà öçÿíäÿ ìÿí,
Ñàùèëèíäÿ ýÿçÿíäÿ ìÿí,
Àç þïìÿäè òåëëÿðèìäÿí
Ëÿïÿëÿðèí éåëè, Êöðöì!
Ñàùèëëÿðè ÷è÷ÿê à÷ûð,
Ñåéðàíýàùû öðÿê à÷ûð.
Ýöíÿø êèìè øþëÿ ñà÷ûð.
Ýöëäöðöð áó åëè Êöðöì!
Ùÿéàòäàí çþâã àëûá ãîøà,
Éóðäóìóçà íÿüìÿ ãîøà
Àøûã Ïÿíàù ýÿëèá úîøà
×àëà èíúÿ òåëè, Êöðöì!
352
ÑÅÂÈÍßÐ
Áàùàð íÿüìÿñè
Ñÿí ýÿëÿíäÿ ýþçÿë áàùàð,
Äàü áÿçÿíÿð, ÷þë ñåâèíÿð.
À÷àð ÷è÷ÿê, úîøàð öðÿê,
Áöëáöë þòÿð, ýöë ñåâèíÿð.
Ýöíÿø þïÿð Ãàðàáàüû,
×ÿëÿíý ãîéàð Ãîøãàð äàüû.
Øÿðáÿò ïàéëàð Øàù áóëàüû,
Ìóüàí, Øèðâàí, Ìèë ñåâèíÿð.
Þìöð òÿçÿ, ñåâýè òÿçÿ,
Ýþéýþë ãóúàã à÷àð áèçÿ.
Íÿüìÿ äåéèá åøãèìèçÿ
Ñàçûìäàêû òåë ñåâèíÿð.
Éåíÿ ìÿúëèñ ãóðàð ìåøÿ,
Áîéóí áöêÿð òÿð áÿíþâøÿ.
Ïÿíàù ñàçû áàñûá äþøÿ
Úÿù-úÿù âóðàð, åë ñåâèíÿð.
ÄÎËÀÍÀ-ÄÎËÀÍÀ
Áàëà úåéðàí, íÿ ýÿçèðñÿí
Äàüû äîëàíà-äîëàíà.
Íÿ ÷ÿêèðñÿí öðÿéèìÿ
Äàüû äîëàíà-äîëàíà.
Àëà ýþçëö íàçëû äèëáÿð,
Ìåùìàíûì îë ñÿùÿð-ñÿùÿð.
Áàü÷àìûçäàí øàìàìà äÿð,
Òàüû äîëàíà-äîëàíà.
353
Ãóëëóüóíäà ùàçûð äóðóì,
Ñàç ýþòöðöì, ìÿúëèñ ãóðóì.
Áöëáöë êèìè úÿù-úÿù âóðóì.
Áàüû äîëàíà-äîëàíà.
Àøûã Ïÿíàù ñåâäè ñÿíè,
Èíàí, ñåâìÿç þçýÿñèíè,
Âåðñèí åøãèí áàäÿñèíè
Ñàãè äîëàíà-äîëàíà.
ÈÍÚÈÉßÐ
Íàøû áàüáàí, ýèðìÿ áàüà,
Éàðïàã äöøÿð, ýöë èíúèéÿð.
Ýÿë òîõóíìà ýþé áóäàüà,
Âóðìà îíà ÿë, èíúèéÿð.
Éàç àõøàìû, ñÿùÿðè ñÿí,
Àëà ýþçëö äèëáÿðè ñÿí
Øèðèí ñþçëÿ äèíäèðìÿñÿí,
Äîäàã êöñÿð, äèë èíúèéÿð.
Êèì çÿùìÿòäÿí óçàã îëñà,
Ìÿùÿááÿòäÿí óçàã îëñà,
Ùÿð ýöíö áîø éîëà ñàëñà,
Àé ñåâèíìÿç, èë èíúèéÿð.
Áó ñàô èíúè ñþçëÿðè ìÿí,
Òîïëàìûøàì ìèí êþíöëäÿí.
Ïÿíàù àéðû äöøñÿ åëäÿí,
Ñàçûíäàêû òåë èíúèéÿð.
354
ÝßÇß-ÝßÇß
Áèð ýþçÿëÿ àøèã îëäóì,
Ñÿùÿð ÷þëö ýÿçÿ-ýÿçÿ.
Äöøäöì åøãèí äÿðéàñûíà
Àéíà ýþëö ýÿçÿ-ýÿçÿ.
Öôöãëÿð àë ýåéÿíäÿ áàõ,
Ñåéðÿ ÷ûõäû î ýöëéàíàã.
Ñà÷ëàðûíà ÷ÿêäè äàðàã
Ñÿáà éåëè ýÿçÿ-ýÿçÿ.
Àëà ýþçëÿð éàí ñöçöëäö,
Áàõäûì îíà úàí öçöëäö,
Ãÿëáèì úîøäó, ñàçûì ýöëäö,
Ìèçðàá òåëè ýÿçÿ-ýÿçÿ.
Àøèãèéÿì áó äèéàðûí,
Âóðüóíóéàì ýþçÿë éàðûí.
Îõóéóð øÿí ìàùíûëàðûí,
Ïÿíàù åëè ýÿçÿ-ýÿçÿ.
ÒÅËËÈ ÑÀÇÛÌ!
Éåíÿ ýöëëö áàùàð ýÿëèð,
Áèçèì åëÿ, òåëëè ñàçûì!
Îíó òÿçÿ íÿýìÿí èëÿ
Òÿðèô åëÿ, òåëëè ñàçûì!
Ýþéëÿð îëóá îòàüûìûç,
Àéäàí ýÿëèð ñîðàüûìûç.
Ãîé òÿáèìèç, èëùàìûìûç
Äþíñöí ñåëÿ, òåëëè ñàçûì!
Åâëÿð òèêÿê ãàòàð-ãàòàð,
Ùÿð îòàüà ýèðñèí áàùàð.
355
Ìàùíû äåñèí øÿí áàëàëàð
Ýöëÿ-ýöëÿ, òåëëè ñàçûì!
Ñÿàäÿòäèð ùÿìäÿìèìèç.
Ùå÷ îëìàñûí äÿðä-ãÿìèìèç,
Åùòèéàúû, êÿäÿðè áèç
Âåðÿê éåëÿ, òåëëè ñàçûì!
Âàãèô äåéÿí íàçëû ñîíà,
Ãîíàã ýÿëñèí Àáøåðîíà,
Èñòÿðÿì êè, ó÷óá ãîíà
Òÿçÿ ýþëÿ1, òåëëè ñàçûì!
Àøûã Ïÿíàù, áó éóðäà áàõ,
À÷ ñèíÿíè âàðàã-âàðàã.
Þìöð äàùà øàä îëàúàã
Èíäÿí áåëÿ, òåëëè ñàçûì!
ÓØÀÃËÀÐ
Èñòÿðÿì àñóäÿ ýÿçèá-äîëàíñûí
Ùàâàäà, ãóðóäà, ñóäà óøàãëàð;
×è÷ÿêëè òîðïàãäàí ãàíàäëàíàðàã
Ýöíÿøèí ÿëèíäÿí òóòà óøàãëàð!
Äöíéàíûí öçöíäÿí ÷ÿêèëñèí êÿäÿð,
Ñåâèíñèí áþéöêëÿð, ýöëñöí êþðïÿëÿð.
Øèðèí éóõóñóíäàí ãàëõûá ùÿð ñÿùÿð
Ñöáùöí íÿôÿñèíè óäà óøàãëàð!
Ãûçûëýöë à÷ûëñûí éàíàãëàðûíäà,
Òÿáÿññöì îéíàñûí äîäàãëàðûíäà.
Éåíè ìöùàðèáÿ îúàãëàðûíäà
Àìàíäûð, äöøìÿñèí îäà óøàãëàð!
__________
1
“Òÿçÿ ýþëÿ” – Úåéðàíáàòàí ýþëöíÿ èøàðÿäèð.
356
Ùÿð êÿñ þç éóðäóíäà, äîüìà åëèíäÿ
Áîüñóí úàíèëÿðè ãÿçÿá ñåëèíäÿ.
Úÿëëàä òàïäàüûíäà, úÿëëàä ÿëèíäÿ
Ùàéûôäûð, ýåòìÿñèí áàäà óøàãëàð!
Òÿçÿ ìåéâÿñèäèð îíëàð áÿøÿðèí,
Àüàëàð, ñþçöìÿ áèð úàâàá âåðèí:
Èíñàôäûð, öñòöíäÿ ýÿçìÿìèø éåðèí,
Òîðïàüûí àëòûíäà éàòà óøàãëàð?!
Ïÿíàùûí íÿüìÿñè äöøñöí ùÿð éàíà,
Äåñèí áèð àüûçäàí îíó ùÿð àíà:
Àçàäëûã ýöíÿøè äîüìà úàùàíà,
Áöòöí àðçóñóíà ÷àòà óøàãëàð!
1963
ÌÅÙÄÈ!
Ñîâåò Èòòèôàãû Ãÿùðÿìàíû Ìåùäè
Ùöñåéíçàäÿéÿ èòùàô åäèðÿì.
Ùöíÿðèí äèëëÿðÿ äöøÿíäÿí áÿðè
Îëäóí ìÿúëèñëÿðèí ñþùáÿòè, Ìåùäè!
Ñÿíèíëÿ óúàëäû óçàã äèéàðäà
Äîüìà éóðäóìóçóí øþùðÿòè, Ìåùäè!
Ñÿíÿ àíà îëäó áèçèì Íîâõàíû,
Àäûí ãàðûø-ãàðûø ýÿçäè úàùàíû.
ßëèíäÿ òþêöëäö äöøìÿíèí ãàíû, –
Áàø òóòìàäû ãàðà íèééÿòè, Ìåùäè!
Öðÿéèíäÿ Áàêû – îäëàð òîðïàüû,
Ãîéìàäûí ÿëèíäÿí éåðÿ éàðàüû.
Ñÿíèíëÿ öç-öçÿ ýÿëÿíäÿ éàüû
Ãîðõóäàí éàðïàã òÿê òèòðÿäè, Ìåùäè!
357
Äîñòóì, óøàãëûüûí êå÷äè áó éåðäÿ,
Öçäöí ãàüàéû òÿê ìàâè Õÿçÿðäÿ.
Éîëóí áó òÿðÿôÿ äöøìÿäè áèð äÿ,
Àììà àéàã èçèí èòìÿäè, Ìåùäè!
Âàõòñûç þëöìöíÿ àüëàäû äàü-äàø,
Ýöëÿí ýþçöìöçäÿ ýèëÿëÿíäè éàø.
Þçöí àðàìûçäàí ýåòñÿí äÿ, ãàðäàø,
Ñÿñèí ãóëàãëàðäàí ýåòìÿäè, Ìåùäè!
Éîõ, èýèä àñëàíû áèð ýöëëÿ éûõìàç,
Àäûí ãÿëáèìèçäÿí þìöðëöê ÷ûõìàç.
Òÿðèôèí ìèí úèëäëèê êèòàáà ñûüìàç,
Ùåé éàçäûì, äàñòàíûí áèòìÿäè, Ìåùäè!
Åøãèíëÿ ãàðòàë òÿê ãàíàäëàíìûøàì,
Íå÷ÿ ÷àé êå÷ìèøÿì, äàü àäëàìûøàì.
Ùåéèôëÿð îëñóí êè, ñÿíè ùÿð àõøàì
Ïÿíàù ìÿúëèñëÿðäÿ ýþðìÿäè, Ìåùäè!
ßÁßÄÈÄÈÐ ÑßÍßÒÈÍ
Úÿôÿð Úàááàðëûéà
Êþíöë êèòàáûíû ùÿð à÷àíäà ìÿí,
Ýþçöìäÿ úàíëàíûð ñóðÿòèí ñÿíèí!
Öðÿéèì à÷ûëûð õîø ñþçëÿðèíäÿí,
Äóçëóäóð, øèðèíäèð ñþùáÿòèí ñÿíèí!
Ñÿí äåäèí ñÿùíÿìèç ãîé áîø ãàëìàñûí,
Øèð êèìè ìåéäàíà ÷ûõäû Àëìàçûí.
Ýóðëàäû Åëõàíûí, ýöëäö Ñîëìàçûí,
Ñåâèíäè Ôèðóçÿí, Ìÿììÿäèí ñÿíèí!
Ñåâèë ÷àäðàñûíû àòäû áàøûíäàí,
Àéäûí ùàãñûçëûüà åëÿäè öñéàí.
358
Ùàé âåðäè Áàõøûéà Åéâàç ßñðèéàí,
×àðû ëÿðçÿ ñàëäû ãöäðÿòèí ñÿíèí!
Ýöëöøöí ýöëäöêúÿ Áàëàø àüëàäû,
Ñàðàíûí íàëÿñè öðÿê äàüëàäû.
Ýÿçäè äèéàð-äèéàð Îãòàéûí àäû,
Éàéûëäû àëÿìÿ øþùðÿòèí ñÿíèí!
Ñÿíèí ñþç áàü÷àíäà ÷îõàëäû ýöëëÿð,
Íÿ ñàéûì: Äèëàðÿ, Ñèòàðÿ, Ýöëÿð...
Éàøàñûí ÿëèëÿ ýöëäöêúÿ ÷þëëÿð,
Áàð âåðäè, ýöë à÷äû çÿùìÿòèí ñÿíèí!
Ñÿí éåíÿ äèðèñÿí, ñÿí éåíÿ ñàüñàí,
Ïÿíàùûí ñàçûíäà îõóéàúàãñàí.
Äåìÿ êè, þëìöñÿí, äåìÿ êè, éîõñàí,
Óñòàä, ÿáÿäèäèð ñÿíÿòèí ñÿíèí!
ÌßÍÄßÍ ÕßÁßÐ ÀË
Ýöíÿøè, ñÿùÿðè, ýöëö-÷è÷ÿéè,
ßòèðëè áàùàðû ìÿíäÿí õÿáÿð àë.
Ãþí÷ÿíèí ãÿäðèíè íÿ áèëèð áöëáöë,
×ÿìÿíè, ýöëçàðû ìÿíäÿí õÿáÿð àë.
Öðÿê ñþçëÿðèìè åøèòñèí ùàìû:
Ñèðäàøà, éîëäàøà âåððÿì úàíûìû.
Âåððÿì ñåâèíúèìè, ùÿéÿúàíûìû,
Äîñòà åòèáàðû ìÿíäÿí õÿáÿð àë.
Äàðäà ñûíàìûøàì ìÿí äÿéàíÿòè,
Ñÿäàãÿò ñàíìàðàì ùÿð “ñÿäàãÿòè”.
Ãÿðÿçñèç òÿðèôè, ñàô ìÿùÿááÿòè,
Âÿôàëû äèëäàðû ìÿíäÿí õÿáÿð àë.
359
Èíñàíûí ãÿëáèíè ñûõàðìû èíñàí?
Þçýÿíèí åâèíè éûõàðìû èíñàí?
ßùäèíÿ éàëàí÷û ÷ûõàðìû èíñàí?
Ïåéìàíû, èëãàðû ìÿíäÿí õÿáÿð àë.
Áèð ýöí äóðìàìûøàì áó òåëäÿí àéðû,
Êþíëöì äèëÿ ýÿëìÿç áó äèëäÿí àéðû.
Ïÿíàù éàøàéàðìû áó åëäÿí àéðû?!
Õàëãà âÿôàäàðû ìÿíäÿí õÿáÿð àë!..
ÉÀÕØÛÄÛÐ
Àøûã, áàüðûíà áàñ òåëëè ñàçûíû,
Íÿüìÿéëÿ äèíäèðñÿí áèçè, éàõøûäûð.
Äàíûø øèðèí-øèðèí, þò øèðèí-øèðèí.
Äåñèíëÿð ñþùáÿòè, ñþçö éàõøûäûð.
Òÿðèô åò áó éåðèí óëäóçëàðûíû,
Àíà éóðäóìóçóí þç ãûçëàðûíû.
Óíóòìà ìàðàëûí áóéíóçëàðûíû,
Úåéðàíûí úàí àëàí ýþçö éàõøûäûð.
Äîëàø îáà-îáà ñÿðèí éàéëàüû,
Àüûçà äàä âåðñèí èíÿéèí éàüû.
Ãîéóí äÿëÿìÿñè, úàìûø ãàòûüû,
Îíäàí äà ãàéìàüûí öçö éàõøûäûð.
Äöíéàíû ÿëèéëÿ äÿéèøèð èíñàí,
Õàëãëàð äþâðàí ñöðöð àçàä, ìåùðèáàí
ßáÿäè áàùàðà ãîâóøóð úàùàí,
Ãàëìûð ñÿôàëÿòèí èçè, éàõøûäûð.
Ïÿíàù, èëùàìûíû áó åëäÿí ýþòöð,
Áÿìäÿ ÷îõ äàéàíìà, ñÿí çèëäÿí ýþòöð.
Øèðèí úÿù-úÿùëÿðè áöëáöëäÿí ýþòöð,
Áöëáöëöí àâàçû, ñÿñè éàõøûäûð!
360
ÑßÍÈÍ
Ñåâýèëèì, ãàðøûíäàí ýÿëèá êå÷ÿíäÿ,
Øèðèíúÿ äóéüóëàð îéàíûð ìÿíäÿ.
Äåéèðÿì: áó àçàä, äîüìà âÿòÿíäÿ
Åë ñåâÿí àøûüûí îëàéäûì ñÿíèí.
Áàùàðûí ôÿñëèíäÿ à÷ûëàí ýöëñÿí,
Áó øèðèí êþíëöìäÿ ÿí èíúÿ òåëñÿí.
Ñÿí óúà áîéëóñàí, ñÿí èíúÿáåëñÿí,
Ãîëóìó áîéíóíà ñàëàéäûì ñÿíèí.
Öç-öçÿ ýÿëÿíäÿ ñÿíèíëÿ ùÿð àí,
Ýþðöðÿì ýþçöíäÿ ýöëöð áó äþâðàí.
Äåéèðÿì î ýþçÿë àë éàíàüûíäàí
Áèð úöò øèðèí áóñÿ àëàéäûì ñÿíèí.
Îõøàéûð ñà÷ûíû ñÿùÿð êöëÿéè,
Ñÿíñÿí áó Ïÿíàùûí åøãè, äèëÿéè,
Àéûðìàã îëàðìû úàíäàí öðÿéè?!
Þìöðëöê ãÿëáèíÿ äîëàéäûì ñÿíèí.
361
ÀØÛÃ ÊÀÌÀÍÄÀÐ
(1929-2000)
ÑßÍÈ
Ìÿí èñòÿðÿì, à Òÿðëàíûì,
Ýöíäÿ éöç éîë ýþðÿì ñÿíè.
Ñîë ýþçöìíÿí ñàü ýþçöìÿ,
Ìöæäÿ àëûá âåðÿì ñÿíè.
Äàü èíèëäÿð ìÿëàëûíà,
Ýþé ýóðóëäàð úÿëàëûíà.
Äÿéèøìÿç äöíéà ìàëûíà,
Êÿðÿì, ÿùëè, êÿðÿì ñÿíè.
À äàüëàðûí áÿéàç ãàðû,
Äîëàíûðàì, Ìÿúíóíâàðû...,
×îõ èíúèòìÿ, Êàìàíäàðû,
Òóòàð äÿðäö-âÿðÿì ñÿíè.
ÃÀËÄÛ
Ýöíåéëÿðèí áÿíþâøÿñè,
Ëàëàñû äàüëàðäà ãàëäû.
Èýèäëÿðèí ÿíäèøÿñè,
Ãàëàñû äàüëàðäà ãàëäû.
Ìàðàë ýÿçäè õàíàñûíû,
Éàíà ÿéäè øàíàñûíû,
Îâ÷ó âóðäó àíàñûíû,
Áàëàñû äàüëàðäà ãàëäû.
Ìÿúíóí íå÷ÿ èë àüëàäû,
Áöëáöë ÿñäè, ýöë àüëàäû
Êÿðÿì éàíäû êöë àüëàäû,
Íàëàñû äàüëàðäà ãàëäû.
362
Êàìàíäàðà íÿäèð ñîðüóí,
Þìöð êå÷èð îüðóí-îüðóí.
×àäûð ãóðäó øàèð Âóðüóí
Òàëàñû äàüëàðäà ãàëäû.
ÊÅ×ÈÁÄÈ
Àü þðïÿêëè ÷ÿìÿí äàüëàð,
Ñèíÿííÿí íÿëÿð êå÷èáäè.
Ñÿí ùÿìÿíñÿí, ùÿìÿí, äàüëàð,
Ôÿñèëëÿð, èëëÿð êå÷èáäè.
Åëÿ àðõà, äàéàã äóðàí,
Ñèíÿ ýÿðèá, ìåéäàí ãóðàí.
Àò îéíàäàí, ãûëûíú âóðàí.
Èýèäëÿð, ÿðëÿð êå÷èáäè.
Ãûçûë Âÿíýäÿí àøûã Àëû,
×îõ åëìèäÿí îëóá ùàëû.
Âÿòÿíè Ýþé÷ÿ ìàùàëû,
Óñòàä ßëÿñýÿð êå÷èáäè.
Áîð÷àëûäàí øàèð Íÿáè,
Äÿðéàëàð ãÿäÿðäè òÿáè.
Óíóäóëìàç åëèí äÿáè,
Ñàäûãòÿê, íÿðëÿð êå÷èáäè.
Êàìàíäàðàì çÿð-íèøàíëû,
Ìÿí ñÿíè òóòìàðàì ãàíëû.
Àøûã Øÿìøèð Àüäàáàíëû,
Áèð ñèíÿäÿôòÿð êå÷èáäè.
ÌßÍÈÌ
Þìðöì ñàçëà, ñþçëÿ êå÷äè,
Ýöëäö éàçûì, ãûøûì ìÿíèì.
Áèëìÿäèì íåúÿ éåòèøäè,
×àòäû ÿëëè éàøûì ìÿíèì.
363
Ìÿðôÿòëÿ ýÿçèá äîëàíäûì,
Ýàù äóðóëäóì, ýàù áóëàíäûì.
Ñþç ìöëêöíäÿ úèëàëàíäûì,
Àëìàçäàíäû äàøûì ìÿíèì.
Êàìàíäàðàì ëÿë ñå÷ÿðÿì,
Ìÿðä ö÷öí úàííàí êå÷ÿðÿì.
Éàõøûëàðà äîí áè÷ÿðÿì,
Ñþçäö àë ãóìàøûì ìÿíèì.
ÝßÒÈÐßÐ
Êèìèí áÿõòè ýöëñÿ öçÿ.
Ãèñìÿòèíäÿ çÿð ýÿòèðÿð.
Àäàì âàð êè, áèðúÿ ñþçÿ,
Õÿúàëÿòäÿí òÿð ýÿòèðÿð.
Ñþç äåéÿðñÿí î ãàéàéà,
Ñþçöí ãàéûäàð áó òàéà.
Ãåéðÿòñèç îüóë àòàéà,
Øÿð öñòöíäÿí øÿð ýÿòèðÿð.
Äèíäèð àøûã Êàìàíäàðû,
Âÿäÿ êå÷èð, þìöð éàðû,
Ùàðàé ñàëàð ÷þë ãóøëàðû,
Áöëáöë õîø õÿáÿð ýÿòèðÿð.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÉÀÌÀÍËÛÜÀ ÓÉÌÀÄÛÌ
Ìÿí åëëÿð àøûüû åëèí îüëóéàì,
Åëëÿðñèç ýöíöìö áèð ýöí ñàéìàäûì.
“Õåéèð-øÿð ãàðäàøäû, – äåéèá àòàëàð,
Ýåòäèì, ùå÷ áèðèíÿ ôÿðã äÿ ãîéìàäûì.
364
Ãàíàíà úàí äåäèì, ãÿëáèì øàä îëäó,
Ãàíìàçà äÿðñ äåäèì, ÿìÿê áàä îëäó,
Èñòÿð ãîùóì îëäó, èñòÿð éàä îëäó,
Àéûðìàäûì, éàìàíëûüà óéìàäûì.
Êþíöëëÿð ìöëêöíöí ñóëòàíû îëäóì,
Áóëóäòÿê áîøàëäûì, äÿðéàòÿê äîëäóì.
Äîñòà ñèðäàø îëäóì, ñàðàëäûì-ñîëäóì,
Ïöíùàíû ñèððèíè àøêàð éàéìàäûì.
Äöíéà úèôÿñèíäÿí äîéìàéàí ýþðäöì,
Ýöíäÿ éöç ùàâàéà îéíàéàí ýþðäöì.
Âàðûíàí, äþâëÿòíÿí ãàéíàéàí ýþðäöì,
Ìÿí þç ñÿíÿòèìëÿ úîøäóì, ãàéíàäûì.
Êàìàíäàðàì, ÷àëäûì òåëëè ñàçûìû.
Ìÿúëèñëÿð äèíëÿäè õîø àâàçûìû,
Åëëÿð äåäèì, åëëÿð ÷ÿêäè íàçûìû,
Âÿòÿíèìÿ ìÿùÿááÿòäÿí äîéìàäûì.
ÀÉ ËßËß
Ýöâÿíäèéèí äàüëàð ñåùèðëÿíèáäè,
Àü ýåéèíèá ýþé éàéëàãëàð, àé ëÿëÿ.
Ýþéëÿðäÿí éåðëÿðÿ íóð ÿëÿíèáäè,
Ùÿð ôÿñëèí þç äîíó âàð, àé ëÿëÿ.
Äöíéà þçö áèíàñûíäàí ùèêìÿòäè.
Ùÿð ùèêìÿòèí òÿìÿë äàøû ãåéðÿòäè.
Íàìÿðäèí öíâàíû åëÿ íàìÿðääè,
Ìÿðä êèøèíèí öíâàíû âàð, àé ëÿëÿ.
Éàð éàðàíûá úàíäà éàðà ÷ÿêìÿéÿ,
Äöç èëãàðà, åòèáàðà ÷ÿêìÿéÿ.
Êàìàíäàðû éåíÿ äàðà ÷ÿêìÿéÿ.
Ìÿùÿááÿòèí ôÿðìàíû âàð, àé ëÿëÿ.
365
ÀÜËÀÌÀÇÌÛ?!
Íàøû ñÿééàä áÿðÿëÿðÿ åíÿíäÿ,
×ÿìÿí àüëàìàçìû, ÷þë àüëàìàçìû?!
Çàìàíà äÿéèøèá, èë áÿä ýÿëÿíäÿ,
Áàùàð àüëàìàçìû, ñåë àüëàìàçìû?!
Àë éàøûë ýåéìÿñÿ ñèëñèëÿ äàüëàð,
Ýþëëÿð âèðàí ãàëàð, ñîíàëàð àüëàð.
ßéÿð áàð âåðìÿñÿ áàü÷àëàð-áàüëàð,
Áöëáöë àüëàìàçìû, ýöë àüëàìàçìû?!
Àòàëàðäû, ýþç îíäàäû, ñþç îíäà,
Èíñàí áÿäíàì îëàð éîëóí àçàíäà.
Ùàêèì áèð òàëåéÿ áþùòàí éàçàíäà,
Ãÿëÿì àüëàìàçìû, ÿë àüëàìàçìû?!
Òîðïàüûíäû áåúÿðÿí äÿ, áè÷ÿí äÿ,
Áèëÿúÿêñÿí ãÿì øÿðáÿòèí è÷ÿíäÿ,
Éàõøûëàð äöíéàäàí âàõòñûç êþ÷ÿíäÿ,
Ìàùàë àüëàìàçìû, åë àüëàìàçìû?!
Êàìàíäàðàì, ÷îõ àðàäûì ôÿðãèíè,
Àç ýþðìÿäèì áó äöíéàíûí ìÿðäèíè,
Ñþéëÿäèêúÿ òàðèõëÿðèí äÿðäèíè,
Êàìàí àüëàìàçìû, òåë àüëàìàçìû?!
ÑßÌÒÈ-ÑßÌÒÈÍß
Ãöäðÿòäÿí éàðàíìûø î óëó äàüëàð.
Íåúÿ äÿ áîéëàíûð ñÿìòè-ñÿìòèíÿ.
Éàë÷ûí ãàéàëàðû îðäóéà áÿíçÿð,
Ñÿô-ñÿô ñûðàëàíûð ñÿìòè-ñÿìòèíÿ.
Áèð öçö ñåë-éàüûø, áèð öçö ãóðó,
Éåðäÿ ÷è÷ÿê à÷ûð Ýöíÿøèí íóðó.
Êàðâàí áóëóäëàðûí ëåéñàíû äóðó,
Ýöë-÷è÷ÿê íóðëàíûð ñÿìòè-ñÿìòèíÿ.
366
Òÿøíÿëÿð ëîüìàíû ãàéíàð áóëàãëàð.
Þòÿí éîë÷óëàðû éîëóíäàí ñàõëàð.
Íå÷ÿ äîí ýåéèíèð ýöíäÿ ðóçèýàð,
Ôÿñèëëÿð äîëàíûð ñÿìòè-ñÿìòèíÿ.
Áèð àíûí è÷èíäÿ äÿéèøèð àëÿì,
Çèðâÿäÿí äÿðÿéÿ åíèð äóìàí, ÷ÿí.
Ëà÷ûí ãàéàëàðäàí, ãàðòàë çèðâÿäÿí,
Áàõûá õóìàðëàíûð ñÿìòè-ñÿìòèíÿ.
Áèðäÿí ýöëöìñÿéèð ýöíÿøëè ýöíäöç,
Äóìàíäàí, ÷èñêèíäÿí ãàëìàéûð áèð èç,
À÷ûëûð ýþéëÿðèí öçö òÿðòÿìèç.
Áóëóäëàð ñàëëàíûð ñÿìòè-ñÿìòèíÿ.
Éàìéàøûë ìåøÿëè, úÿííÿò ýóøÿëè,
Ëàëÿëè, íÿðýèçëè, òÿð áÿíþâøÿëè,
Äàüëàðäà ÷àéëàð âàð ÷îõ ÿíäèøÿëè,
Àðàìëà éîëëàíûð ñÿìòè-ñÿìòèíÿ.
ßçÿëäÿí ùåéðàíàì ãóðüó ãóðàíà,
Áàùàðäà ëåéñàíà, ãûøäà áîðàíà,
Êàìàíäàð, íÿçÿð ñàë äàüà, àðàíà,
Òÿáèÿò äàðàíûð ñÿìòè-ñÿìòèíÿ.
Ñÿíÿ úàí äåìèøÿì, Àçÿðáàéúàíûì!
Äèíèì-èìàíûìñàí äèíëÿð è÷èíäÿ.
Ùàðäà äàðà äöøñÿì ãàéíàéàð ãàíûì,
Öíöì ñÿíÿ ÷àòàð öíëÿð è÷èíäÿ.
Ñÿíÿò ìåéäàíûíäà ãóðóëóá õàíàì,
Áèð ñàçûì-ñþçöìäö, áàðûì-áàðõàíàì.
Ìÿí ñÿíÿ áàüëûéàì, ìåùðèáàí àíàì,
Ìèëéîíëàð è÷èíäÿ, ìèíëÿð è÷èíäÿ.
Àøûã Êàìàíäàðû ùÿðäÿí éàä åëÿ,
ßí ýþçÿë ýöíëÿðèí þíäÿäèð ùÿëÿ.
Áàêûìëà Òÿáðèçèì âåðñèí ÿë-ÿëÿ,
Ìèí éàøà õîø àéëàð, ýöíëÿð è÷èíäÿ.
367
ÝÞÐÄÖÌ
×àðõûí ýÿðäèøèíÿ ãûëäûì òàìàøà,
×îõëàðû ýÿëìèøäè àìàíà ýþðäöì,
Êèìè ñàðûëûáäû çÿðÿ, äàø-ãàøà.
Êèìè öìèä áàüëàð ýöìàíà, ýþðäöì.
Êèìèíèí ùÿâÿñè äþâëÿò-âàðäàäû,
Êèìèíèí ãèñìÿòè äöøöá äàðäàäû.
Äöíéàíûí ñÿäàñû áÿõòèéàðäàäû,
Áÿõòèêÿì Ìÿúíóíó äèâàíÿ ýþðäöì.
Êàìàíäàðàì, ùÿð ìàùàëäà âàð àäûì,
Åëÿ ýÿðÿê îëäóì, åëÿ éàðàäûì.
Äîëàíäûì äöíéàíû, ýÿçäèì, àðàäûì,
Éóðäóìà õîø ýÿëèá çàìàíà ýþðäöì.
ÑßÍßÒÈÌ
Óëó áèð ñÿíÿòÿ êþíöë áàüëàäûì,
Íå÷ÿ êþíöëëÿðèí áÿííàñûéàì ìÿí.
Ñàçûìëà-ñþçöìëÿ, ùåêàéÿòèìëÿ,
Ùàããûí, ÿäàëÿòèí àéíàñûéàì ìÿí.
Óñòàäëàð àäûíû çèêð åëÿéèðÿì,
Äåäèéèì ùÿð ñþçö ôèêð åëÿéèðÿì.
Áóýöíêö äþâðàíà øöêð åëÿéèðÿì,
Íÿ øåéõ, íÿ áàáû, íÿ àñûéàì ìÿí.
Íàìÿðäèí êþêñöíö ÷àðïàç äàüëàðàì,
Íàìóñà, ãåéðÿòÿ êþíöë áàüëàðàì.
Åëèí øàä ýöíöíäÿ úîøóá-÷àüëàðàì,
Åëèí êÿäÿðèíÿ éàíàñûéàì ìÿí.
Êàìàíäàðàì, çÿðè-äöðäÿí ñå÷ÿðÿì,
Åë éîëóíäà úàíäàí-áàøäàí êå÷ÿðÿì.
Ýÿëìèøÿì, äöíéàéà, áèð ýöí êþ÷ÿðÿì,
Ùÿð ýöí ñîí ýöíöìö àíàñûéàì ìÿí.
368
ÄÖÍÉÀ
Äþøöíÿ äþéÿíèí, ìÿíÿì äåéÿíèí,
Íÿéè âàð ÿëèíäÿí àëûáäû äöíéà.
Ýöëäöðÿíè ýöëäöðöáäö áàøàúàí,
Àüëàäàíû àüëàð ñàëûáäû äöíéà.
×îõëàðû ôåéç àëûá áÿä ÿìÿëèííÿí,
Ìÿñò îëóá áÿõòèíèí ýÿëùàýÿëèííÿí,
Òóòóá éàõàñûííàí, ÿéèá áåëèííÿí,
Îíó äà èëàíòÿê ÷àëûáäû äöíéà.
Èéèäëÿð îëóáäó òÿðëàí ùàâàëû,
Úàâàáñûç ãàëûáäû ñîðüó-ñóàëû.
Ôàòåùëÿð ÿçÿíäÿ ÿùëè-ÿéàëû,
Äÿðäèíäÿí ñàðàëûá-ñîëóáäó äöíéà.
Ýöíÿø ýþé öçöíäÿ íåúÿ äþâð åäèð?
Èíñàí óëäóçëàðû íèéÿ ñåéð åäèð?
Ýþðÿñÿí, ìÿãñÿäè, ìÿòëÿáè íÿäèð?
Åëÿ ùåé áîøàëûá, äîëóáäó äöíéà?!
Ãàíà áîéàíìàñà àëòóí éÿùÿðè,
Éöç ÷àëûø, ÿéëÿíìÿç þìðöí êÿùÿðè.
Èýèä îüóëëàðà âåðèá çÿùÿðè,
Àíàëàð ñà÷ûíû éîëóáäó äöíéà!
Äå, Ìÿíñóð, Íÿñèìè íåú îëäó, ùàíû?!
“Òàíðûéàì” – äåéÿíèí òþêöëäö ãàíû.
Òîðïàüà äþíäÿðèá, íå÷ÿ ìèí úàíû,
Àìàíñûç, çöëìêàð îëóáäó äöíéà.
Ãîé ùÿëÿ ñóñìàñûí ñàçûí, Êàìàíäàð,
Äÿðäëÿðÿ äÿðìàíäû ñþçöí, Êàìàíäàð,
Äåñèíëÿð: êþ÷ñÿí äÿ þçöí, Êàìàíäàð,
Ãàëûáäû ñÿíÿòèí, ãàëûáäû äöíéà.
369
ÀØÛÃ ÈÌÐÀÍ
(1928-2000)
ÄÀËÛÍÚÀ
Ãèñìÿòäèðñÿ þçö ýÿëÿð,
×îõ äîëàíìà âàð äàëûíúà.
Øöáùÿëèäÿí óçàã äàéàí,
Ýåòìÿç íàìóñ-àð äàëûíúà.
Àðçó-äèëÿê ìèí åâ òèêÿð,
Ùàëàë áàüáàí ùàëàë ÿêÿð.
Ãÿäèðáèëìÿç ÿçàá ÷ÿêÿð.
Éàíìà ýöíàùêàð äàëûíúà.
Èìðàí äîñòäàí äàëà ãàëìàç,
Äèë éàðàñû ùå÷ ñàüàëìàç.
Äàø ãÿëáÿ åòèáàð îëìàç,
Äöøìÿ áèèëãàð äàëûíúà.
ÁÈÐÈ ÃÀÍÀÐ, ÁÈÐÈ ÃÀÍÌÀÇ
Éàðàíìûøûí ãàéäàñûäû,
Áèðè ãàíàð, áèðè ãàíìàç,
Ýèçëè-ýèçëè åøã îäóíà,
Áèðè éàíàð, áèðè éàíìàç.
Ýþçëÿ àäû, äöøñÿí ùàðà,
Ìÿðä îô äåìÿç ÷ÿêñÿí äàðà.
Êþíöë âåðìÿ áèèëãàðà,
Àðèô ãàíàð, íàäàí ãàíìàç.
Äîñò îëìàéà áåëÿ ñàõòà,
Àä ýÿçìÿéÿ âàðäà-éîõäà,
Þëöì îëñà áÿðê àéàãäà,
Íàìÿðä ãà÷àð, ìÿðä óñàíìàç.
370
Èìðàí ãóðóá áöñàòûíû,
Òàíûéûí ÿñëè-çàòûíû,
Éåðè ýÿëñÿ, þç àäûíû
Ýÿäà äàíàð, êèøè äàíìàç.
ßËÀÌßÒÄÈÐ
ßëëÿðèíäÿí áàäÿ àëìàã,
Èíàí, ìÿíÿ çèéàðÿòäèð.
Éàð éàðûíäàí àéðû äöøñÿ,
Äöíéà îíà ãèéàìÿòäèð.
Áèð ýöíöí äÿéìÿçìè àéà,
Õÿñòÿ ýþðñÿ òàïàð ñàéà.
Øóõ ãàìÿòÿ, ýþé÷ÿê áîéà,
Êèì áàõàðñà çèéàðÿòäèð.
Èíúèìÿéíÿí, ýþçÿë íèýàð,
Èìðàí ãàëûáäû èíòèçàð.
Õîø éàðàäûá ïÿðâÿðäèýàð,
Ñÿí îëàí éåð áèð úÿííÿòäèð.
ÝßËß
Ñÿùÿð òåçäÿí îéàíàíäà,
Éàðûí ýÿçÿ-ýÿçÿ ýÿëÿ,
Õîø äàíûøà, õîø äà ýöëÿ,
Äîäàüûíäà ìÿçÿ ýÿëÿ.
Éåòÿñÿí àðçó-äèëÿéÿ,
Øåù ÿëÿéÿ, íóð ÷èëÿéÿ,
Àü áóõàüà, çÿð áèëÿéÿ
Ùÿð àðçóëàð òÿçÿ ýÿëÿ.
Éöç éàøàñà îëàð úàâàí,
Éàð éàðûíû ñåâÿ ùÿð àí,
Èìðàí, éîõà ÷ûõà ùèúðàí,
Úàíàí èøâÿ-íàçà ýÿëÿ.
371
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÑÎÐÓØ
Ìÿíèì ÿùâàëûìû áèëìÿê èñòÿñÿí,
Ãóìðó áóëàãëàðûí ýþçöíäÿí ñîðóø.
Õûíàëû êÿêëèéèí íÿüìÿëÿðèíäÿí,
Úåéðàíûí, úöéöðöí èçèíäÿí ñîðóø.
Êþùëÿí ñöð äàëûìúà àðàíà, äàüà,
Öñòöíÿ ýàù éàüûø, ýàù øÿôÿã éàüà.
Áàø âóð àü ÷àäûðëû éàøûë éàéëàüà,
×îáàí îúàüûíûí ýþçöíäÿí ñîðóø.
Áó ýþçÿë éóðäóìó ýÿç éàâàø-éàâàø,
Ìÿíèì ñèðäàøûìäûð ùÿð ãàéà, ùÿð äàø.
Éåðèìè ýåú òàïñàí åéëÿìÿ òÿëàø,
Éîëóí éîõóøóíäàí, äöçöíäÿí ñîðóø.
Áó îäëàð éóðäóíäà àçàä áèð ãóøàì,
Èñòÿðÿì éóðäóìà ìèí äàñòàí ãîøàì.
Ãàðòàë éóâàñûíäà ãîíàã ãàëìûøàì,
Õÿáÿð àë, äàüëàðûí þçöíäÿí ñîðóø.
ßýÿð óíóòìàñàí ÿùäè-ïåéìàíû,
Äöøöá ñîðàüûìà äîëàí ùÿð éàíû.
Åëëÿð ìÿúëèñèíäÿ ýÿë ýþð Èìðàíû,
Àøûüûí ùàëûíû ñàçûíäàí ñîðóø.
ÄÀÜËÀÐ
Äèðèëèê ñóéóäóð áóç áóëàãëàðûí,
Éåòèøèá ùÿð éàíà ñîðàüûí, äàüëàð.
Ãàéàëàð áàüðûíäàí éîëëàð à÷ûëûá,
Éàíûð äöçöì-äöçöì ÷ûðàüûí, äàüëàð.
372
×è÷ÿéÿ ãÿðã îëóá òîðïàüûí, äàøûí,
Ýÿíúëÿøèð òàëåéèí, ýÿíúëÿøèð éàøûí.
Àü ïàïàã ãîéìóñàí, àüàðûð áàøûí,
Àììà îäà éàíûð àéàüûí, äàüëàð.
Ëåéñàí éàüûá êÿñèð, ñóëàð äóðóëóð,
×åøìÿëÿð áàøûíäà áöñàò ãóðóëóð.
Ùöñíöíö áèð ýþðÿí ìèí éîë âóðóëóð,
Ëîüìàíäû, òÿáèáäè, ãóúàüûí, äàüëàð.
Áèð áàõ Äÿëèäàüûí ýÿëèí ÷àüûíà,
Àíàì Èñòèñóéóí ÷èë÷ûðàüûíà.
Ñÿí ñöòóí îëñàí äà ýþéöí òàüûíà,
Èíñàíäûð ñÿíèí äÿ äàéàüûí, äàüëàð.
Ýöëëÿðÿ øåù äöçÿí áàùàð äóìàíû,
Éàøûë ìåøÿëÿðèí èïÿê éîðüàíû.
×àüûð ìÿúëèñèíÿ àøûã Èìðàíû,
Íÿüìÿñèç ýåòìÿñèí ãîíàüûí, äàüëàð.
ÎËÌÀÑÛÍ
Àìàíäûð, ñåâýèëèì, áàüûøëà ìÿíè,
Ãîé áèçèì åøãèìèç ýöìàí îëìàñûí.
Èíúèéèá êöññÿê äÿ þç ãÿëáèìèçäÿ,
Àðàäà êÿìôöðñÿò, éàìàí îëìàñûí.
Áèñöòóí äàüûíûí Ôÿðùàäû ìÿíÿì,
Íÿáèëÿð, Áàáÿêëÿð þâëàäû ìÿíÿì.
Ïîëàäûí ÿéèëìÿç ñàë ãàòû ìÿíÿì.
Ãîé òÿêè ãÿääèìèç êàìàí îëìàñûí.
Åëëÿð ìÿúëèñèíäÿ ÷îõ ñûíàíìûøàì,
Äîñòëàðûí éîëóíäà îäà éàíìûøàì.
Èìðàíàì, ìåéäàíäà òÿê äàéàíìûøàì,
Íèééÿòèì øàäëûãäû, ôÿüàí îëìàñûí.
373
ÄßËßÄÓÇ
Íå÷ÿ ñèôÿòèí âàð, íå÷ÿ öçöí âàð,
Ðöòáÿ ãàçàíûðñàí, öç âóðà-âóðà.
Äîñòà õàèí ýþçöí êîð îëñóí ýþðöì,
Íÿ ãÿäÿð åâ éûõäûí ýþç âóðà-âóðà.
Áèëèðÿì ìÿíÿ äÿ êÿìÿíä àòûðñàí,
Êþùëÿíÿ ñàòàøìà, àõñàã ãàòûðñàí.
Ýèçëèíäÿ àøûìà çÿùÿð ãàòûðñàí,
Öçäÿ ñàüëûüûìà éöç âóðà-âóðà.
Ìÿðäëÿð ìåéäàíûíäà àøûã Èìðàí âàð,
Ñÿíäÿ íÿ ãåéðÿò âàð, íÿ äÿ êè ãàí âàð,
Éöêëÿéèá áåëèíÿ íÿ êè ñàìàí âàð,
Ñöðÿëÿð éàíûíà áèç âóðà-âóðà.
ÝßËÄÈÌ
Ýÿçäèì ñÿíè áó äàüëàðûí áàøûíäà
Áöðöíäöì ÷èñêèíÿ, äóìàíà, ýÿëäèì.
Âöñàë ÷åøìÿñèíäÿí è÷ìÿê èñòÿäèì,
Ùèúðàíûí ÿëèíäÿí àìàíà ýÿëäèì.
Ìÿíè îäà éàõäû èïÿê òåëëÿðèí,
Èøâÿëè-ãÿìçÿëè øèðèí äèëëÿðèí.
Éàäûìà äöøÿíäÿ øöìøàä ÿëëÿðèí,
Ñÿíÿ ëîüìàí äåéèá äÿðìàíà ýÿëäèì.
Åøãèí ýþéëÿðèíäÿí õÿéàëûì åíìÿç,
Áèð öìèä áÿñëÿäèì, èøûüû ñþíìÿç.
Èìðàí Êÿðÿì êèìè éîëóíäàí äþíìÿç,
ßñëèíèí åøãèéëÿ òöüéàíà ýÿëäèì.
374
ÁÈÐ ÌÓÐÀÇ ÎËÄÓ
Äîëàíìàäûì åëëÿðèíäÿ ÿôñàíÿ,
Ñÿíÿòèìè äóéìàéàíëàð àç îëäó.
Äèë à÷äû ñèíÿìäÿ àíà ëàéëàñû,
Ëàéëàìû úàð åäÿí òåëëè ñàç îëäó.
Åéëÿìÿðÿì òàëåéèìäÿí øèêàéÿò,
Þìðöì øèðèí ùåêàéÿòäè, ùåêàéÿò.
Àðçóëàðûì ÷è÷ÿê à÷äû íÿùàéÿò,
Þìðöì-ýöíöì áàùàð îëäó, éàç îëäó.
Áèð øåéäà áöëáöëÿì, âÿòÿíäè àíàì,
Ýþçÿë êå÷èð àéûì, ýöíöì, çàìàíûì.
Øèðèí-øèðèí þòÿí àøûã Èìðàíàì,
Áó ýöíëÿð þìðöìäÿ áèð ìóðàç îëäó.
ÉÀÐÀÍÛÁ
Ýþçëÿðèí öëêÿðäÿí, ñà÷ûí çöëìÿòäÿí
Áàõûøûí, ýöëöøöí íàçäàí éàðàíûá.
Àâàçûí ÷åøìÿäÿí, ñþçöí øÿêÿðäÿí,
Ãÿëáèíèí òåëëÿðè ñàçäàí éàðàíûá.
Áîéóí òÿáèÿòèí éàðàøûüûäûð,
Õÿéàëûí ãÿääèíèí ñàðìàøûüûäûð,
Î øóõ òÿáÿññöìöí àé èøûüûäûð,
Éàíàüûí, äîäàüûí ýþçäÿí éàðàíûá.
Åøãèí äÿðéàñûíäà áèð ýþâùÿðìèñÿí,
Ìÿùÿááÿò ìöëêöíäÿ áÿõòÿâÿðìèñÿí,
Öðÿêëÿð îõøàéàí ñþç èñòÿðìèñÿí,
Èìðàíûí öðÿéè ñþçäÿí éàðàíûá.
375
ÁÀÜËÛÉÀÌ
Âÿòÿí íÿôÿñèëÿ íÿôÿñ àëûðàì,
Ñàçûìëà, ñþçöìëÿ åëÿ áàüëûéàì.
Àðçóì áó åëëÿðÿ øàäëûãäû ìÿíèì,
Ãöññÿëÿð äàüûäàí òåëÿ áàüëûéàì.
Øàäëûã äöíéàñûíäà ìàéàëàíìûøàì,
Àçàäëûã åøãèëÿ ñàéàëàíìûøàì.
Éàõøûëûã îäóéëà äàèì éàíìûøàì,
Íÿ ôèòíÿéÿ, íÿ äÿ ôåëÿ áàüëûéàì.
Ñÿôà ö÷öí ùÿð úÿôàéà äþçìöøÿì,
Õîø íèééÿòëÿ ùÿð ìàùàëû ýÿçìèøÿì.
Ùÿãèãÿòÿ øåèð, äàñòàí éàçìûøàì,
Èìðàíàì áöëáöëòÿê ýöëÿ áàüëûéàì.
ÝÞÇßË
Áÿçÿíèá-äöçÿíèá ÷ûõ ñåéðàíýàùà,
Ñÿíñÿí éàðàøûüû éàéëûüûí, ýþçÿë.
À÷ûëûá éîëëàðû, áèòèá ýöëëÿðè,
Ýþçëÿðè éîëäàäûð, áóëàüûí ýþçÿë.
Èíäè íîâáàùàðûí ýÿëùàýÿëèäèð,
Òöëÿê òÿðëàí êèìè êþíëöì äÿëèäèð.
Î éåðÿ áàø ãîéóá úàí âåðìÿëèäèð,
Ùàíñû äàøà äÿéñÿ àéàüûí, ýþçÿë.
Úèëâÿëÿíèá äàüäàí-äàüà àøàðñàí,
Èìðàí êèìè ùÿð ýöëÿ ñþç ãîøàðñàí,
Òåëëè ñàçûí òèëñèìèíÿ äöøÿðñÿí,
Éàéûëàð åëëÿðÿ ñîðàüûí, ýþçÿë.
376
ßÇÈÇÈÌ
Êþíöë àéíàñûíû äàøäà ñûíàìà,
Íàçèêúÿ øöøÿëÿð ñûíàð, ÿçèçèì,
Äàðà äöøìÿìèñÿí, áèëìèðñÿí ùÿëÿ,
Äîñò äîñòó íÿ ñàéàã ñûíàð, ÿçèçèì.
Èëãàð äöç îëàðñà, ùèúðàí éöç îëñóí,
Àðàäà äàü îëñóí, éà äÿíèç îëñóí.
Ãÿëáèí åøã îäóíäà éàíûá êþç îëñóí,
Ñåâÿíëÿð ÿëáÿò êè, éàíàð, ÿçèçèì.
Øþùðÿòÿ óéìà êè, åíäèðÿð ñÿíè.
Ïèñ äîñò êöëÿê êèìè ñþíäöðÿð ñÿíè.
Èìðàí òåëëè ñàçëà äèíäèðÿð ñÿíè,
Äöøìÿç éàõøû äîñòäàí êÿíàð, ÿçèçèì.
377
ÀØÛÃ ßÊÁßÐ
(1933-1991)
ÎËÌÀÑÛÍ
Äèëÿ ýÿëñèí õîø àðçóëàð,
Áàü÷àëàð áàðñûç îëìàñûí.
Ìåøÿëÿðèì áÿíþâøÿñèç,
Çèðâÿëÿð ãàðñûç îëìàñûí.
Äîëàéëàðäàí áèð äÿ êå÷ÿê,
Ýþçÿëëÿðÿ ëàëÿ ñå÷ÿê,
Ãîé âàõòñûç ñîëìàñûí ÷è÷ÿê.
Ãûçëàð èëãàðñûç îëìàñûí.
Ìöæäÿ âåðñèí áàùàð éåëè,
Ñÿíÿìëÿð áöðöñöí åëè.
Êîðîüëóíóí ×ÿíëèáåëè
Òåëëè, Íèýàðñûç îëìàñûí.
Àøûã ßêáÿð, ñåë êèìè úîø,
Àðçóíó ñàô àðçóéà ãîø,
Àíà ãóøóí éóâàñû áîø,
Éóðäó áàùàñûç îëìàñûí.
ÑßÍ Äß, ÌßÍ Äß
Äîñòóì, éàõøû äîëàíûðûã
Áó äþâðàíäà ñÿí äÿ, ìÿí äÿ.
Àë øÿôÿãÿ áîéëàíûðûã,
Áèð ÿéèëìÿç óúà äàüûã,
Ãÿëáè òÿìèç, öçö àüûã.
Ãÿìäÿí, óçàã, êåôè ÷àüûã,
378
Ýþð íåúÿ äÿ áÿõòèéàðûã,
Ùÿð øÿíëèêäÿ áèç äÿ âàðûã,
Åë-îáàéà ìèííÿòäàðûã,
ßêáÿðÿì, ýöëëö áàü êèìè,
Úöò ýþéÿðäèê éàðïàã êèìè,
Áÿùðÿ âåðäèê òîðïàã êèìè,
ÀÜÐÛÍ ÀËÛÌ
Óñòàä øàèðèìèç Î.Ñàðûâÿëëèéÿ
Ñÿðèí-ñÿðèí áóëàãëàðäàí
È÷äèì éåíÿ, àüðûí àëûì.
×è÷ÿêëÿðèí àðàñûíäàí,
Êå÷äèì éåíÿ, àüðûí àëûì.
Íÿüìÿ äåäèì áèð íèýàðà,
Äöçäÿ ýöëÿ, äàüäà ãàðà.
×îáàíëàðëà éàéëàãëàðà,
Êþ÷äöì éåíÿ, àüðûì àëûì.
Ýöëäö ãûçëàð ýþçëÿðèíäÿí,
Íóð ñöçöëäö öçëÿðèíäÿí.
ßêáÿðÿì, åë ñþçëÿðèíäÿí
Ñå÷äèì éåíÿ, àüðûí àëûì.
ÄÀÜËÀÐ
Ãÿðèíÿëÿð óçàãëàøûá,
Äîëóáñóíóç éàøà, äàüëàð!
Âåðèáñèç àðõà-àðõàéà,
Äàéàíûáñûç ãîøà, äàüëàð!
379
Ýåúÿ çèðâÿëÿð àéëûäûð,
Ñåëëÿð ùàðàéëû-ùàéëûäûð
×þëëÿðèí ýöëëö õàëûäûð,
×àéëàðûí òàìàøà, äàüëàð.
Ãóçåéëÿðäÿ éàòàð ãàðûí,
ßêáÿðÿ äÿ âàð èëãàðûí,
Éàüûø éàüûð, íàðûí-íàðûí,
Éàøà äàüëàð, éàøà äàüëàð!
ÄÀÜ È×ÈÍÄß
Áàùàð ôÿñëè ãîúà áàüáàí,
Úÿôà ÷ÿêÿð áàü è÷èíäÿ.
Äÿðäñèç, ãÿìñèç, àðñûç àäàì.
Áþéðÿê áÿñëÿð éàü è÷èíäÿ.
Ýþçöì ãàëûá îéëàãëàðäà,
Ñÿð÷åøìÿëè áóëàãëàðäà.
Éàéäà ÷îáàí éàéëàãëàðäà,
Ñöðö ñàõëàð äàü è÷èíäÿ.
ßêáÿð, ýöíëÿð àéà ÷àòàð,
Àðàëûüû ïàéûç ãàòàð.
Ãûøäà äàüëàð ãàðäà éàòàð,
Áöðöíúÿéè àü è÷èíäÿ.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÀØÛÃ
Ñàç ýþòöðöá ìÿíÿì äåéèá ìÿúëèñäÿ,
Áàøûíû éóõàðû ãàëäûðìà, àøûã.
Þçöíäÿí ýöúëöéÿ ðàñò ýÿëÿíäÿ ñÿí.
ßëèíäÿí ñàçûíû àëäûðìà, àøûã.
380
×îõëàðû ñÿíÿòÿ òÿçÿ áàøëàéûá,
Òîéäà ýöëöøìÿéÿ ìÿçÿ áàøëàéûá.
Êàìèë óñòàäëàðëà ñþçÿ áàøëàéûá,
Ãàíàä-ãóéðóüóíó éîëäóðìà, àøûã.
Àëàíäà öçöíÿ îõó, êàìàíû,
Èëäûðûì òåç âóðñóí ýþðöì éàìàíû.
Ìÿúëèñäÿ ñèôàðèø îëàí çàìàíû,
Åëèí ãàðøûñûíäà ëàë äóðìà, àøûã.
ßêáÿð àä ãàçàíûá åëäÿ-îáàäà,
Ìÿí ýþðìöøÿì þëöì îëóð äàâàäà.
Éàéûí áöðêöñöíäÿ èñòè ùàâàäà,
Þçöíö øàùìàðà ÷àëäûðìà, àøûã.
ÝÞÐÄÖÌ
Äîëàíäû çèìèñòàí, ýÿëäè íþâáàùàð,
Áöëáöëëÿð þòöøäö äå éàçäû ýþðäöì.
Éåíÿ ÷þëëÿð ýåéäè òîé ëèáàñûíû,
Äàüëàðûí ÿòÿéè áÿéàçäû ýþðäöì.
Äöíéàíûí áÿçÿéè áàùàðäûð, áàùàð,
Ýöíÿøäÿí ÿðèäè ãûøäà éàüàí ãàð.
Ñÿíäÿ íÿ ãàéäàäûð, àé äÿëè Ãîøãàð,
Ùÿìèøÿ áàøûíû àéàçäà ýþðäöì.
ßêáÿð äÿ ñþçöíö äåéÿð éåðèíäÿ,
Ýþçöì ãàëìûø áèð ïÿðèíèí ñÿðèíäÿ.
Éàðû ýÿçäèì, éàð åøãèëÿ äÿðèíäÿí.
Îíäàêû ìÿùÿááÿò äàéàçäû ýþðäöì.
ÝßÇÄÈ Äß ÝßËÄÈ
Ôÿçàëàð ãîéíóíó ýÿçÿí ãÿùðÿìàí,
Óëäóçëó äÿðéàíû öçäö äÿ ýÿëäè.
Ñÿàäÿò éîëóíäà ÷ûðïûíàí öðÿê,
Áöòöí ÷ÿòèíëèéÿ äþçäö äÿ ýÿëäè.
381
Áèçèì òåõíèêàíûí ãöäðÿòèíÿ áàõ.
Ôÿòù åòäè ôÿçàíû ùàìûäàí ãàáàã.
Éåíÿ ÷è÷ÿêëÿíäè ýöíÿøëè ñàáàù,
Èýèäëÿð ýþéëÿðè ýÿçäè äÿ ýÿëäè.
“Ñîéóç-2” ýÿìèñè òÿðëàí ãóø êèìè,
“Ñîéóç-4” ýÿìèéÿ îëäó ñÿìèìè.
ßêáÿðèí ñàçûíäà þòÿí ùÿð ñèìè,
Àéûí ñèíÿñèíÿ äöçäö äÿ ýÿëäè.
ÝÞÇßË ÃÛÇ!
Íÿ âàõòäûð ýþðìöðÿì ýöë úàìàëûíû,
Îëìàéà äÿéèøèá ùàëûí, ýþçÿë ãûç?
Úàìàëûí ýöíÿøäèð, ãàøëàðûí ùèëàë,
Íþãòÿäèð ÷ÿìÿíäÿ õàëûí, ýþçÿë ãûç!
Ãûâðûì ñà÷ëàðûíà ýöë äöçÿ-äöçÿ,
Íàçèê ÿëëÿðèíëÿ ùöñíöíö áÿçÿ,
Èñòÿðÿì ùÿìèøÿ ãàëñûí òÿð-òÿçÿ.
Áÿéàç éàíàüûíäà àëûí, ýþçÿë ãûç!
ßêáÿðÿ äîüìàäûð ùÿð åë, ùÿð îéìàã,
Ýþðìÿäèì ñÿíèí òÿê äîäàüû ãàéìàã,
Ñþéëÿ, ñþùáÿòèíäÿí îëàðìû äîéìàã,
Øèðèíäèð ëÿáèíäÿ áàëûí, ýþçÿë ãûç!
ÎËÄÓ
Éîëëàðà äèêèëäè ýþçëÿðèì éåíÿ,
Éàð ýÿëÿí î éîëëàð ýÿëèíìÿç îëäó.
Äöøöá ùÿñðÿòèíÿ àëûøäûì, éàíäûì,
Êþíëöìöí ãöáàðû ñèëèíìÿç îëäó.
Ýÿçäè ñÿùÿð÷àüû øåùëè ÷ÿìÿíäÿ,
Ñàëäû áèð áàõûøëà ìÿíè êÿìÿíäÿ,
Ýÿëäè éàç äóìàíû, ÿðèäè ÷ÿíäÿ,
Àõòàðäûì, ìÿêàíû, áèëèíìÿç îëäó.
382
Àðàäûì, àõòàðäûì, ýÿçäèì äöíéàíû,
Î ýöëëö ÷ÿìÿíäÿ ýþðäöéöì ùàíû?
ßêáÿð èëê âöñàëûí îëäó ãóðáàíû,
Äÿðäè öðÿéèíäÿ áþëöíìÿç îëäó.
ÝßÇÌÈØßÌ
Úàâàí ÷àüëàðûìäàí òÿìèç ùàâàëû,
Éàéëàãëàðû áàëà-áàëà ýÿçìèøÿì.
Åòèáàðëû äîñòóí, ÿçèç ãàðäàøûí,
Åâëÿðèíäÿ ãàëà-ãàëà ýÿçìèøÿì.
Ýÿëèí øÿíëèéèíÿ áèçèì åëëÿðèí,
Äîéóí íÿüìÿñèíäÿí øèðèí äèëëÿðèí,
Òÿçÿ ïàðëàãëàíàí øóõ ýþçÿëëÿðèí,
Òîéëàðûíû ÷àëà-÷àëà ýÿçìèøÿì.
ßêáÿðÿì, éàäûìäàí ÷ûõàììàç, ùàâà,
Ñàçûìëà åëëÿðè ýÿçäèéèì ãîøà.
Úåéðàíáàòàí, Ýþéýþë, Ùàúûêÿíä, Øóøà,
Áó éåðëÿðè òàëà-òàëà ýÿçìèøÿì.
ÊÖÐÖÍ
Î òàéû, áó òàéû éàøûë ìåøÿäèð,
Ýþçÿëäèð, ýþé÷ÿêäèð úàìàëû Êöðöí.
Àõûð ùÿð òÿðÿôÿ èøûã ñåëëÿðè,
Ñûüìûð äàñòàíëàðà úÿëàëû Êöðöí.
Ýþç äÿéìÿñèí, éàøûëáàøäûð ñîíàñû,
ßñêèê îëìóð êÿêëèéèíèí õûíàñû.
Óçàã äöøöá, àðàëàíûá àíàñû,
Ìÿëÿéèð êþðïÿúÿ ìàðàëû Êöðöí.
Ñþçö ñàôäûð áó ßêáÿðèí ñþçö òÿê,
Úîøóá éåíÿ òåëëè ñàçû þçö òÿê.
Ëÿïÿëÿðè ùÿëèìëÿøèá ãóçó òÿê,
Êå÷ìèøè ãàäàëû, áàëàëû Êöðöí.
383
ÈÍÑÀÍ
ßýÿð îëìàñàéäû ãóðìàã ùÿâÿñè,
ßçÿëäÿí úàùàíà ýÿëìÿçäè èíñàí.
Çöëìÿò ýåúÿëÿðèí, ÷ÿòèí ýöíëÿðèí,
Îõ òÿêè áàüðûíû äÿëìÿçäè èíñàí.
Óúà çèðâÿëÿðäÿ ãàð îëìàñàéäû,
Àøûãëàð ãÿëáèíäÿ éàð îëìàñàéäû,
Ùà÷à áóëàãëàðäà íàð îëìàñàéäû,
Ýþçÿëëèê ñþçöíö áèëìÿçäè èíñàí.
ßêáÿð ñÿàäÿòäÿí èëùàìëàð àëàð,
Éîðóëìàç ùÿéàòäà, çÿôÿðëÿð ÷àëàð.
Ãàëõàð åë ýþçöíäÿ, ãÿùðÿìàí îëàð.
Èýèäñÿ, ÿáÿäè þëìÿçäè èíñàí.
×ÎÁÀÍ ÄÀÜÛÍÄÀ
Êèì ýöçàð åéëÿñÿ Úåéðàí ÷þëöíÿ,
Îíóí òþùôÿñè âàð ×îáàí äàüûíäà,
Ãîéóíëàð ìÿëÿøèð, àòëàð êèøíÿéèð,
Èýèäëÿð áÿùñè âàð ×îáàí äàüûíäà.
Éàíëàðû éàðïûçäûð äóðíà ýþëëÿðèí,
Ùàðàéû ýþçÿëäèð ãûæîâ ñåëëÿðèí.
Áèçèì ìàùàëëàðûí, áèçèì åëëÿðèí,
Ñöðöëÿð äÿñè âàð ×îáàí äàüûíäà.
×îáàíëàð ýöëöøöð îúàã áàøûíäà,
Þçýÿäèð íÿôÿñè áóðäà ãûøûí äà.
Ýÿëèí, ãîíàã îëóí Øèðÿê äàøûíäà
ßêáÿðèí ñÿñè âàð ×îáàí äàüûíäà.
384
ÀØÛÃ ÈÑÝßÍÄßÐ ÀÜÁÀÁÀËÛ
(1925–1992)
ÁÀÉÀÒÛËÀÐ
Òàé-òóøäàí äàëäà ãàëäûì,
Ñàçûìû ãÿìëÿ ÷àëäûì.
Íÿ äàüëàðäàí áèð äîéäóì,
Íÿ ÿìÿëëè êàì àëäûì.
Äàüëàð ìÿíÿ ýöë ýþíäÿð,
Äàü ùàâàñû, éåë ýþíäÿð.
Ñÿíñèç äÿëè êèìèäèð
Íÿëÿð ÷ÿêèð Èñýÿíäÿð.
Åëëÿðèì êþ÷äö ìÿíèì,
Àõûðûì ïó÷äó ìÿíèì.
Ãàïûìû áàüëû ãîéäó,
×ûðàüûì êå÷äè ìÿíèì.
Îáàëàðûì áîø ãàëäû,
Ýþçëÿðèìäÿ éàø ãàëäû.
Äàøû òþêöì áàøûìà,
Áèð äàø, áèð äÿ áàø ãàëäû.
Ýöçàð åäèì ùàðàéà,
Êèìñÿ ÷àòìàç ùàðàéà.
Äÿðáÿäÿðÿì, éåðèì éîõ
Ãàðà òóòäóì ãàðàéà.
Ùàðàëûéàì ùàðàëû,
Ñàçûì, þçöì éàðàëû.
Òàëå áåëÿ ýÿòèðèá
Ñþçö äöçöì éàðàëû.
Åëÿìè éåòèì îëàð,
Éóðäñóçëàð éåòèì îëàð.
Þëìÿìèøäÿí, èëàùè,
Äàüëàðà éåòèì, îëàð?!
385
Ãÿôèëäÿí òóòäó ãÿçà,
Òàíðûäàí ýÿëäè úÿçà.
Ñÿïÿëÿíäèê ÷þëëÿðÿ,
Éóðäó âåðèá ýöäàçà.
Ìÿíèì òÿê àüëàéàí éîõ,
Ñèíÿñèí äàüëàéàí éîõ.
Äÿðä ÷àëûáäû èëàí òÿê
Éàðàìû áàüëàéàí éîõ.
Òàïàììûðàì áèð äÿéÿ,
Éóðäóìà éàääû éèéÿ?
Ôÿëÿê ñàëûä äèäÿðýèí
Áàøûìà äþéÿ-äþéÿ.
Äàü îëà, îðìàí îëàð,
Äÿðäèìÿ äÿðìàí îëàð.
Åë äàüûëäû, éóðä ãàëäû –
Áèð áåëÿ ôÿðìàí îëàð?!
Éåðè, à àøûã, éåðè,
Åëÿ éàð, àøûã, éåðè.
Âÿòÿíèí ãöðáÿòäÿäèð.
Éîõäó áèð èøûã éåðè.
Èñýÿíäÿðèí ñàçû âàð,
Áàùàðû âàð, éàçû âàð.
Âÿòÿí äÿðäè þëäöðöð,
Ùÿñðÿòèí àéàçû âàð.
Ãÿôèë òóòóëäó áÿðÿ,
×ÿêäè ìÿíè ãÿì ýèðÿ.
Îëäóì ãà÷ãûí, äèäÿðýèí
Éîëóì äöøäö Øÿìêèðÿ.
Èòäè ìåéëèì, ùÿâÿñèì,
×èéíèìäÿ ãÿì ùåéáÿñè.
Íÿ Àüáàáà éàüû âàð,
Íÿ Øþðÿéåë ìåéâÿñè.
386
Áöëáöë ãÿôÿñÿ äöøäö,
Äÿðä ãàíàí êÿñÿ äöøäö.
Åëÿ áèëäèì äàüäàéàì,
Ãóëàüûì ñÿñÿ äöøäö.
Íÿëÿð ãàëäû,
Éóðääà ýþð íÿëÿð ãàëäû.
Áèð àíàñûç ãóçóäóð
Öðÿéèì ìÿëÿð ãàëäû.
Áó äàäû
Òàëå ìÿíè áóäàäû.
Äèäÿðýèíëèê íÿ èìèø –
Àõûð ýþðäöì áó äàüû.
Ãóðóä ùàíû
Ýþé ÷å÷èë, ãóðóä ùàíû?
Àëëàù ýþðöì éîõ åòñèí
Ãàíûìû ãóðóäàíû.
ÑÞÉÖÍ
Òÿúíèñ-ýÿðàéëû
Áó äöíéàäà òàéû éîõäó,
Áèðäè, áèð Ñàðàøäû Ñþéöí.
Äåéèð ìÿíÿ êè÷èê ãàðäàø,
“Äÿðääÿí ÷ûõûáäû êþñþéöí”.
Ìåéäàí ùÿìèøÿ øèðèíäè,
Ìåéäàíäà îäó øèð èíäè.
Íÿ äîüìàäû, íÿ øèðèíäè,
Äöç äåìèðÿì, ìÿíÿ ñþéöí.
387
Óñòàäû, ýþðìÿñèí áÿëà,
Ýþðöøöðÿì áàëà-áàëà.
Áàðìàüûì áàòûáäû áàëà,
Àé Èñýÿíäÿð øÿíëÿí, ñþéöí.
ÀÜËÀÉÀÐ
Ìöðâÿòè ýÿðàéëû
Éàðû éàðäàí àéûðñàëàð
Ãÿää ÿéèëÿð,
ßüéàð ýöëÿð.
Ïèñèêÿð ÿð,
Ýþç àüëàéàð.
Åøã àòàøû ùåé éàíäûðàð,
Ñàç ýþòöðÿð,
Êþêñ þòöðÿð.
Äÿðä ýÿòèðÿð,
Ñþç àüëàéàð.
Âÿôàñûç îëàð ýþçÿëèí
Óíóòìàç éàðûí ÿçÿëè.
ßëèíè ÿëäÿí öçÿëè
Êÿäÿð îëàð,
Òåç-òåç äîëàð.
Ãÿìëè îëàð,
Éöç àüëàéàð.
Èñýÿíäÿð äÿ äÿìÿ ùÿñðÿò,
Ìÿíè éûõäû, äåìÿ, ùÿñðÿò.
ßò-ãàíûìû ÿìÿð ùÿñðÿò
Úàíìû ãàëäû,
Ãàíìû ãàëäû.
Ñàíìû ãàëäû,
Ñàç àüëàéàð.
388
ÁÀØÛÍÀ ÄÎËÀÍÄÛÜÛÌ
Ìöðâÿòè ýÿðàéëû
Åë øàèðè Èìàíûéà
Íÿ äåéèì, íÿ äàíûøûì.
Àé áàøûíà äîëàíäûüûì,
Áàõò äåéèëÿí îëóá ìÿíäÿ
Çàé, áàøûíà äîëàíäûüûì.
Êþìÿéèì éîõ, àðõàì éîõäó,
Âàé, áàøûíà äîëàíäûüûì.
Íÿ èñòÿðñÿí, áóéóð èñòÿ,
Ïàé, áàøûíà äîëàíäûüûì.
Ìÿíèì éöêöì ãÿìäè ñàíà
Ñàé, áàøûíà äîëàíäûüûì.
Ìåéäàí à÷ûáñàí ñàëûáñàí
Ùàé áàøûíà äîëàíäûüûì.
Èñýÿíäÿðè äþé, ùàããûí âàð,
Éàé, áàøûíà äîëàíäûüûì.
ÃÀÑÛÌ
Õÿñòÿ îëäóí ãöðáÿò åëäÿ,
Ýþçöí éîëäà ãàëàí Ãàñûì.
Àíàí éîõäóð ñèíÿ äèäÿ,
Åëñèç-ýöíñöç þëÿí Ãàñûì.
Áàúûí àüëàð, ÿëè ÷àòìàç,
Àòàí éîõäóð, äàäà éåòìÿç,
Úÿíàçÿíäÿí ãàðäàø òóòìàç,
Áèð ýöë îëóá ñîëàí Ãàñûì.
Àøûã Èñýÿíäÿðÿì þçöì,
Ðÿùìÿò îëñóí ñÿíÿ ñþçöì.
Éîõëóüóíà íåúÿ äþçöì,
Ìÿíè ìÿíäÿí àëàí Ãàñûì.
389
À ÃÀÉÍÀÍÀ
Åâäÿ çèáèëäÿí éåð éîõäó
Ýþðñöí ýþçöí, à ãàéíàíà.
Íÿ éàòûáñàí áèð áèçÿ ýÿë,
Þëñöí ãûçûí, à ãàéíàíà.
Áèð ãîíàã êè ýÿëñÿ åâÿ,
Àðà äÿéÿð, îëàð äàâà,
Áàòûá ùèñÿ õóðúóí, ýÿâÿ
Áàõñàí þçöí, à ãàéíàíà.
Ùèðñÿ ýÿëèá äóðàð þçö,
Ñàüà-ñîëà äþíÿð ýþçö
Íèéÿ äîüäóí áåëÿ ãûçû,
Ñûíñûí äèçèí, à ãàéíàíà.
Èñýÿíäÿðÿì, ãîúàëìûøàì,
Äÿðä-ÿëÿìäÿí ýöú àëìûøàì.
Àðâàä äåéÿ ýèú àëìûøàì
Íåúÿ äþçöì, à ãàéíàíà.
ÄÀÜËÀÐ
Èíäÿí áåëÿ êèìÿ ãàëäû,
À÷ûëàí ýöëëÿðèí äàüëàð.
Õàðàáàéà úàí âåðÿðìè,
Î àõàí ñåëëÿðèí äàüëàð.
Êèì âåðÿð àëàì èçèíè,
Êå÷ÿì òÿïÿíè, äöçöíö.
Ýþðÿ áèëìèðÿì öçöíö,
ßñèðìè éåëëÿðèí, äàüëàð.
Ñåéðÿêëÿíäèê ãÿì-êÿäÿðäÿí,
Ñÿíÿ áàõäûã ýåðäÿí-ýåðäÿí.
Áèð ñîðàã àë Èñýÿíäÿðäÿí,
Äàüûëäû åëëÿðèí äàüëàð.
390
ÝÞÐßÌÌßÄÈÌ
Éàíäû áàüðûì äÿðä ÿëèíäÿ
Øÿðÿô, ñÿíè ýþðÿììÿäèì.
Ãÿùÿðëÿíäèì äþíÿ-äþíÿ
Øÿðÿô1, ñÿíè ýþðÿììÿäèì.
Àäûíû åøèòäèì, áèëäèì
Ñþçöíÿ ñåâèíäèì, ýöëäöì.
Éîëëàðûí öñòöíÿ ýÿëäèì,
Ñàçà-ñàçà éàíàí ñÿíñÿí,
Äÿðä àíëàéàí ãàíàí ñÿíñÿí.
Ýöë öñòöíÿ ãîíàí ñÿíñÿí,
Èñýÿíäÿð äÿðäèíÿ éèéÿ,
Òàëåì áåëÿ ýÿëäè íèéÿ.
Ãàëäûì “ãàðäàø” äåéÿ-äåéÿ,
ÁÓ ÝßËßÍ ÕßÂ×È, ÁÓ ÝßËßÍ
Ñàëûá úûíãûðû ãîëóíà,
Àëûáäû éîëó ÿëèíÿ,
Äîüðó ýÿëÿðìè äèëèíÿ,
Áó ýÿëÿí õÿâ÷è, áó ýÿëÿí.
Áÿíçÿðè éîõäó ëà÷ûíà,
Èíÿê âóðóáäó ãû÷ûíà,
Ïåéèí áóëàøûá ñà÷ûíà,
__________
1
Øÿðÿô – Àøûã Øÿðÿô Òàøëûîâà
391
Äþøöíäÿ áàüëàð íå÷ÿ úöð,
Òàïûð ùÿðÿäÿ áèð ïó÷óð1,
Éåðèìèð, åëÿ áèð ó÷óð
Ìàíòàðà, ïàð÷û éàíûíäà,
Àðâàääû, êèøè äîíóíäà?
Ñàðñàãëûã ÷îõäó úàíûíäà
Àðâàäûíûí àüçû ÿéðè,
Ýþðÿíäÿ éàðûëûð áàüðû,
Úàíûíà äöøöáäö àüðû,
Àé äûðäàáåë, òåøèáàëäûð
Èñýÿíäÿðè òàíû, àëäûð.
Àøûã ñÿíè äèëÿ ñàëäû:
ÅÉËßÄÈ
Áèçèì àðâàä úîøäó éåíÿ
×ÿíÿñèíè ñàç åëÿäè.
Òÿíÿ âóðäó òÿíÿ öñòäÿí
Ìÿíè éîëóã ãàç åëÿäè.
Áÿìäÿí äöøäö, çèëÿ ãàëõäû,
Ýöðç ýþòöðäö, ãûëûíú òàõäû.
Ýèëåéëÿ éàíäûðäû-éàõäû,
Áèð éàõøû àâàç åëÿäè.
Ùà äåäèì åíÿ áèð ïÿñÿ,
Íÿðÿ ÷ÿêäè áèð íÿôÿñÿ,
Ãîíøóëàð éûüûëäû ñÿñÿ,
Ýóéà ìÿíÿ àç åëÿäè.
__________
1
Ïó÷óð – ñÿùâ
392
Ýþçöì éóìäó, àüûç à÷äû,
Ãóçüóí îëäó ýþéÿ ó÷äó.
Àéàã àëòûíäàí éåð ãà÷äû,
Þçöí íàòàðàç åëÿäè.
Ãàíìàäû ñþçöìö áèðúÿ,
Áîéäàí ãîðõàã, àðûã, õûð÷à,
Úèí êèìèäèð – áèðúÿ ïàð÷à
Èñýÿíäÿðÿ íàç åëÿäè.
ÀÐÂÀÄ
Åâ ãóðàðìû, èø ýþðÿðìè,
Äàüû-äàøû ýÿçÿí àðâàä.
ßð ãóëëóã äåéÿíäÿ ùöðêöá
Áóçîâ êèìè òÿçÿí àðâàä.
Ãåéáÿò åäÿð ÷ÿíÿñè ñàç,
Öçöíäÿ áèð àáûð îëìàç.
Éàäûíà Àëëàùû ñàëìàç,
Éàëàíëàðû äöçÿí àðâàä.
Íÿ ãàíäûðàð, íÿ äÿ ãàíàð,
Èñýÿíäÿðè ãàíìàç ñàíàð.
Äöç ñþçäÿí îä òóòóá éàíàð
Ùàãäàí ÿëèí öçÿí àðâàä.
ÉÀ ÐßÑÓË, ÑßÍÄßÍ ÌßÄßÄ
Ìÿí öðôàí àäàìûéàì,
Àøûã êèìè àëäûì íàì.
Ñþçëÿ øÿíëÿíèð õàíàì,
Éà Ðÿñóë, ñÿíäÿí ìÿäÿä.
Ýþéëÿðÿ öç òóòìóøàì,
Øàäëûã äàøûí àòìûøàì,
Ãÿìäÿí îúàã ÷àòìûøàì,
393
Éóðäóì ÷ûõûáäû ÿëäÿí,
Àüáàáà àäû äèëäÿ,
Ïÿðèøàí äÿðäëè åë äÿ,
Õîøóì âàð “Öðôàíè”éÿ,
Äàëûíúà “Ðóùàíè”éÿ,
Þìöð ýåäèð ôàíèéÿ,
Ñÿíÿòêàðàì éåòêèíÿì,
Èñýÿíäÿðÿì ãà÷ãûíàì,
Éàð-éîëäàøäàí ñå÷êèíÿì,
ÝßËÄÈ
Íàëÿ ÷ÿêÿð, ãàí àüëàðàì
Éàíâàð àéû ãàðà ýÿëäè.
Ìÿíèì àùó-ôÿðéàäûìäàí,
Äàüëàð-äàøëàð çàðà ýÿëäè.
Øÿùèä îëäó íå÷ÿ îüóë:
Ãàäûí, êèøè, úàâàí-úàùûë,
Äöøìÿí ãàðû, äöøìÿí ïàõûë,
Áàêûéà àçàðà ýÿëäè.
Êö÷ÿëÿðÿ ãàí ÷èëÿíäè,
Ñîíðà ãÿðÿíôèë ÿëÿíäè.
Éàüû áàõäû ìÿçÿëÿíäè,
Úàí àëàí áàçàðà ýÿëäè.
Úÿíàçÿëÿð ýþòöðöëäö,
Òåç ùàããûíà éåòèðèëäè,
Áó èë íåúÿ áåòÿð èëäè,
Áÿä ýþçÿ, íàçàðà ýÿëäè?
394
Ýöíëÿð êå÷èð íÿ ñèìÿòëè,
Àé Èñýÿíäÿð ùàëûì ãÿìëè,
Êÿäÿðëè, éàñëû, ìàòÿìëè,
Äÿðä áèçÿ ýöçàðà ýÿëäè:
Éàíâàð àéû ãàðà ýÿëäè.
ÃÎØÌÀËÀÐ
ÝÞÐÄÖÌ
Îí-îí áåø éàøûíäà ñàç àëäûì ÿëÿ,
Äîëàíäûì ùÿð éàíû, äöíéàíû ýþðäöì.
Åëëÿð ãàðøûëàäû øÿí, ýöëÿ-ýöëÿ,
Éàòàíäà éóõóìäà ìþâëàíû ýþðäöì.
41-úè èëäÿ ìèëëÿò ïîçóëäó,
×îõëàðû äàüûëäû, ÷îõëàðû þëäö.
Ìÿíè åë ñàõëàäû, êþìÿêäàð îëäó,
Ùÿð éåðÿ éîë ñàëäûì, ùÿð äèíè ýþðäöì.
44-úö èëäÿ ãàðûøäû áàøûì,
Åëÿ áèë ãàðàëàð ýåéìèøäè éàøûì,
Ìÿíäÿí öç äþíäÿðäè ãîùóì-ãàðäàøûì,
Áàõäûì ãàðà ýÿëäè, ãàëàíû ýþðäöì.
14 åâÿ áàõäûì, êþìÿê åéëÿäèì,
Øèðèí ñþçëÿ ùÿð áèð éàíû áîéëàäûì,
Ãöðáÿò åëäÿ áèð ÿëàãÿ áàüëàäûì,
Ìÿêêÿ, Ìÿäèíÿíè, Ìèíàíû ýþðäöì.
Åëëÿð ùþðìÿò ãîéäó, óúàëäûì, ôÿëÿê,
Áèð íå÷ÿ àøûãäàí áàú àëäûì, ôÿëÿê,
Èñýÿíäÿðÿì èíäè ãîúàëäûì, ôÿëÿê.
ßçðàéûë úÿíýèíäÿ äèâàíû ýþðäöì.
395
ÁÓ ÉÅÐËßÐ
Ãàðäàøûì Åëáÿéè, åøèò ñþçöìö
Áèçè äÿðäÿ ñàëàí éåðäèð áó éåðëÿð.
Áîðàí ÷îõäóð, ãàð òóòóáäó ýþçöìö,
Øèðèí úàíûì àëàí éåðäèð áó éåðëÿð.
Áèð éàíäàí ãàð ýÿëèð, áèð éàíäàí äóìàí,
Òèòðÿéèð äèçëÿðèì, ùàëûì ÷îõ éàìàí,
Áèçèì ñàüëûüûìûç ýöìàíäû, ýöìàí
Ýþçöì ýåðäÿ ãàëàí éåðäèð áó éåðëÿð.
Íÿ éîë âàð, íÿ èç âàð, ýþç-ýþçö ýþðìöð,
Íÿ åòñèí Èñýÿíäÿð àéàçû ýþðìöð?
Òóôàí øèääÿòëÿíèá, ùå÷ àðà âåðìèð,
Ãóðä äöäöéöí ÷àëàí éåðäèð áó éåðëÿð.
ÇÞÙÐß
Ñÿí áèð ÷è÷ÿê èäèí òÿçÿ à÷ûëìûø,
Áÿñ íèéÿ ñîëäóðäóí ýöëëÿñè, Çþùðÿ.
×îõ úÿôà ÷ÿêìèøäèí ãàëìàäûí éàçà.
Èíäè äÿ ëàë åòäèí äèëëÿðè, Çþùðÿ.
Êèìëÿð ñîðäó ñÿíèí ìöøêöë ùàëûíû?
Þç-þçöíÿ ëàéèã áèëäèí þëöìö,
Êèìëÿðÿ òàïøûðäûí î äþðä áàëàíû?
Òèôèëëÿð ýþçëÿéèð éîëëàðû, Çþùðÿ.
Àøûã Èñýÿíäÿðÿì äöøìöøÿì íàøû,
Ìÿíèì äÿ òþêöëöð ýþçöìöí éàøû
Éàíäûðäûí ãîíøóíó, ãîùóì-ãàðäàøû,
Áöðöäöí ìàòÿìÿ åëëÿðè, Çþùðÿ.
396
ÁÈÐßÐ-ÁÈÐßÐ
Éàøëàíäûì, àé åëëÿð, êå÷äè äþâðàíûì,
Äöøöð ýþçëÿðèìäÿí éàø áèðÿð-áèðÿð,
“Àéäû, ýöíäö ýÿëèá êå÷ÿð þìöðäÿí”,
Àòûëûð òàðèõäÿí äàø áèðÿð-áèðÿð.
Ùÿð ýåúÿ, ùÿð ýöíäöç ïîçóëóð ùàëûì,
Åëÿ áèð ãàðøûìäà äàéàíûá þëöì.
Áîøàëûá ãîëëàðûì, òèòðÿéèð ÿëèì
Áàõûðàì ïîçóëóá ùóø áèðÿð-áèðÿð.
Èñýÿíäÿðÿì, åëäÿ ñÿíÿòêàð îäóì,
Åøãèì úóøÿ ýÿëäè, ãàéíàäûì äîëäóì.
Äîëàíäûì åë-îáà, èíäè ãîúàëäûì
Àüàðäû áûü-ñàããàë, ãàø áèðÿð-áèðÿð.
ÀÐÀÑÛÍÄÀÄÛÐ
Î úàâàí îüëóì êè, ÷ûõäû ÿëèìäÿí,
Ýþðÿí ùàíñû äàüûí àðàñûíäàäûð.
Ýþçëÿðèì ùÿð çàìàí àõòàðûð îíó,
Äåéèðÿì úàâàíëàð ñûðàñûíäàäûð.
Íåúîëäó î éàçûã, íåúîëäó ýåòäè,
Éÿãèí úàâàíëûãäà ïó÷ îëäó ýåòäè.
Ãöðáÿòëèê áîéíóíäà ñó÷ îëäó ýåòäè,
Éåðè öðÿéèìèí ïàðàñûíäàäûð.
Àäû Õóðøóä, þçö àøûã áàëàñû,
Ñèëèíìÿç öðÿêäÿí ãÿìëè ãàðàñû,
Åé éàçûã Èñýÿíäÿð, éàíàí ÷ûðàñû
Èíäè äÿ òîðïàüûí àðàñûíäàäûð.
397
“ÃÓÐÄÎÜËÓ”
Áèð ãÿäèì ùàâàäûð, ãàëûá íÿ âàõòäàí,
Ñÿìà ãóðäó êèìè þëìÿç “Ãóðäîüëó”
Òîðïàã ùÿâÿñëèäè, ÷îõ éóðäúàíëûäûð,
Éàä éåðäÿ ÿéëÿíìÿç, ãàëìàç “Ãóðäîüëó”.
Ùîïóá öðÿêëÿðÿ, ùîïóá íóð êèìè,
Ìþúöçÿ ñàéàüû ñåùð, ñèðð êèìè.
Ùàâà-ùàâàúàòäàí áèðäè ïèð êèìè,
Ùÿð àøûã áàúàðûá ÷àëìàç “Ãóðäîüëó”.
Ìÿúëèñÿ, øÿíëèéÿ ãîéàíäà àéàã,
Àøûã Øåíëèê, Íÿñèá ïÿê óñòà ñàéàã.
Îíëàð áàø àøûãäû, Èñýÿíäÿð àéàã,
Ùÿð ñÿñè, àâàçû àëìàç “Ãóðäîüëó”.
ÎËÀÐ
Ãóðáàí áàéðàìûíäà àü åðêÿê ýÿðÿê
Ýþçö-äèçè ãàðà îëà, õîø îëàð.
Ãàçàí àñìàëûäû åâ ãàäûíëàðû,
Òöñòöñö òöòìÿéÿí ÷îõ íàõîø îëàð.
Êàñûáëàð éûüûëàð àëàð áèð äàíà,
Ïàéëàðûíû áþëÿð ãîéàð áèð éàíà,
Ãóðáàíëûã òèêÿñè ôàéäàëû úàíà,
Àäàìëàð ñþùáÿòÿ-ñþçÿ òóø îëàð.
Èñìàéûë ãóðáàíû ãàëûáäû ÷îõäàí,
Èñýÿíäÿð, ÿçÿëè ýÿëèáäè ùàãäàí.
Øÿíëèêäè èíäèëÿð àðàíäà, äàüäà,
Êþíöë ùàâàëàíàð, ó÷àí ãóø îëàð.
398
×ÈÐÊÈÍ
Áóðíóí äèìäèê êèìè, àüçûí ÿéðèäè,
Ñóëàð ñîíàñûñàí, àé ãàðà ÷èðêèí.
Ñà÷ûí àò éàëûäû, ýþçëÿðèí äîìáà,
Ëàéèãñÿí ÿëáÿò êè, àüéàðà ÷èðêèí.
Åâäÿ ùþêìöí êå÷èð, àñàí-êÿñÿí ñÿí,
Ãàïûëàð äîëàíàí, éåë òÿê ÿñÿí ñÿí.
Ìÿíÿ òÿíÿ âóðàí, äîäàã áöçÿí ñÿí,
Áóëàãáàøû ùàðà, ñÿí ùàðà, ÷èðêèí.
Àäûì Èñýÿíäÿðäè, ñþçÿ ãóëàã àñ.
Êèðëè ïàëòàðûíû ýþòöð ñóéà áàñ.
Èñòÿð ëàòåéèð äå, èñòÿð êöéÿ áàñ,
×ÿêäèì ñþçëÿ ñÿíè ìÿí äàðà, ÷èðêèí.
ÝÞÐßÍÄß
Òÿðèôëÿìÿ, ÿçèçëÿìÿ, àé àðâàä,
Ãóúàüûìû øåéëÿ äîëó ýþðÿíäÿ.
Áîø äàíûøûá áàø-áåéíèìè àïàðìà,
Ëàë îë, äèíìÿ ñàüû-ñîëó ýþðÿíäÿ.
Ìÿùÿááÿòèí ïóë ýÿëÿíäÿ ÷îõ îëóð,
Èêè-ö÷ ýöí ýþçöí-êþíëöí òÿê îëóð,
Ùÿôòÿ ýÿëèð øèðèí äèëèí îõ îëóð,
Àüëûí ÷àøûð äöçýöí éîëó ýþðÿíäÿ.
Àðâàä îëàí ãàïû ýÿçÿð, êöëëÿíÿð?
Êöëÿê ÿñÿð, ÿòÿêëÿðèí éåëëÿíÿð.
Úþíýÿ êèìè ýþçöí ÷ûõàð êÿëëÿíÿ
Éóâàëàõëà ÷îõëó ïóëó ýþðÿíäÿ.
Äÿëèëèéÿ àðà âåðèá ñþç åøèò,
Ùàããû òàíû, ùÿãèãÿòè äöç åøèò.
Îíäàí-áóíäàí ãåéáÿòèìè éöç åøèò,
Òÿðïÿòìÿéíÿí ãû÷û-ãîëó, ýþðÿíäÿ.
399
Àüáàáàíûí éåíÿ ýÿëäè áàùàðû,
Ýåäèáäèìè ñþéëÿ ãÿëáèí ãöáàðû?
Ïàäèøàùñàí áèçèì åâäÿ, ýöë áàðû,
Èñýÿíäÿð òÿê ãàðà ãóëó ýþðÿíäÿ.
ÌßÍÈÌ
Úàíûì ñÿíÿ ãóðáàí Ñàðàúëû Ñþéöí,
Àøûãëàð è÷èíäÿ ãàðäàøûì ìÿíèì.
×îõó ìÿí ýþðöðÿì öçäÿ “äîñò” äåéèð,
Åòèáàðëû äîñòóì, ñèðäàøûì ìÿíèì.
Áîð÷àëûäàí åíèá ýÿë Àüáàáàéà,
×àë-÷àüûð éàéûëñûí åëÿ-îáàéà.
Áó óúà äàüëàðà, òÿìèç ùàâàéà
Ãûëàã áèð òàìàøà, éîëäàøûì ìÿíèì.
Þçöíö óñòà ñàí, ñèðëè àøûã ñàí,
Èñýÿíäÿð áèëèð êè, äÿäÿ àøûãñàí,
Ãàðàíëûã ãÿëáëÿðÿ íóðñàí, èøûãñàí,
Áèð åëèí îüëóéóã, éóðääàøûì ìÿíèì.
ÝßËÌßÄÈ
Ãà÷ãûíëûã òÿïÿìäÿí äþéäö ìÿíèì äÿ,
Ùå÷ êÿñ ìÿíèì êèìè äèçÿ ýÿëìÿäè.
Äåäèì úàð åëÿéèì åëÿ äÿðäèìè,
Äÿðäèì àðòäû – àðòäû ñþçÿ ýÿëìÿäè.
Ñàçûì äèëÿ ýÿëäè, äèíäè ãÿì öñòÿ,
Åíäèì óúàëàðäàí, åíäèì ãÿì öñòÿ.
Äàüëàðäàí Øÿìêèðÿ äþíäöì ãÿì öñòÿ,
Øàäëûã éîõà ÷ûõäû, öçÿ ýÿëìÿäè.
Þëñÿì íÿ ìÿí âàðäûì, íÿ ùÿñðÿò âàðäû,
Þëöì ÷îõëàðûíû òàïäû àïàðäû,
Åëèìäÿí-îáàìäàí ÷ÿêäè ãîïàðäû,
Áó Àøûã Èñýÿíäÿð ýþçÿ ýÿëìÿäè?!
400
ÀÜÁÀÁÀ
Éàüàð éàüûøëàðûí, ãàëõàð äóìàíûí,
Òþêöëÿð ÷àéëàðà ñåëèí, Àüáàáà.
Íåúÿ âàõòñûç ñîëäó ÷àéûð-÷ÿìÿíèí,
Äå êèìëÿðÿ ãàëäû ÷þëöí, Àüáàáà.
Éóñèôèí ìÿñêàíû áÿëëèäèð ñÿíäÿ,
Áöëáöëëÿð þòÿðäè øåùëè ÷ÿìÿíäÿ,
Äÿðäèí äàüà äþíäö ãàëäû ñèíÿìäÿ,
Íåúîëäó à÷ûëàí ýöëöí, Àüáàáà.
Àøûã Èñýÿíäÿð äÿ ñÿíäÿ óúàëäû,
Åøãè ìàðàã âåðäè, ñàçûíû ÷àëäû.
Àõûðäà âÿòÿíñèç – äèäÿðýèí ãàëäû
Êèìëÿðäÿí ñîðóøóì ùàëûí, Àüáàáà.
ÂßÒßÍÈÌ
Áèð äÿ ýÿëèá ñÿíè ýþðÿ áèëìÿðèê
Åé àíà òîðïàüûì, ýþçÿë âÿòÿíèì.
Áó êå÷ÿí äþâðàíû ñöðÿ áèëìÿðèê
×îõ äîëàíäûì òîðïàüûíäà, äàøûíäà
Ýþçöì ãàëäû ñîéóã áóëàã áàøûíäà
Þòäö þìðöì-ýöíöíì àëòìûø éàøûíäà
Äàéàíûð öðÿéèì, êîð îëóð ýþçöì...
Àüëûìäàí ÷ûõàðìû áàùàðûí-éàçûí.
Èñýÿíäÿð ñÿíñèçäèð, ìÿí íåúÿ äþçöì
Åé àíà òîðïàüûì, ýþçÿë âÿòÿíèì!
401
ÒßÚÍÈÑËßÐ
ÃÀÍÀÄÛ
ßëäÿí ÷ûõäû éóðäóì, åëèì äàüûëäû,
Éàðàëàðûì ýþç-ýþç îëäó, ãàíàäû.
Ãîúà ãàðòàë áèð äÿ ó÷à áèëÿðìè,
Áèð ýöëëÿäÿí ãÿôèë ñûíñà ãàíàäû.
Êþìÿê åëÿ, ÷àò äàäûìà, àé àüà,
Éà äà áöêäöð òåç êÿôÿíÿ, éà àüà.
Àü âåðìÿéèí ìÿíèì êèìè éà àüà,
Êÿñèê îëàð ãà÷ãûíûí áèð ãàíàäû.
Àé Èñýÿíäÿð ñîí ýöíöíÿ áåç àðà,
Þëöì éåéäè ñÿí òÿê ãÿìäÿí áåçàðà.
ßúÿëèíè, éàøàìàãäàí áåç, àðà
Èòèðìèñÿí ãàí ùþðìÿòè, ãàí àäû.
ÉÀØÀ ÁÀÕ
Çöëöì èëÿ àéûðäûëàð éóâàìäàí,
Ýþçëÿðèìäÿí àõûá ýåäÿí éàøà áàõ.
Äÿëè êþíöë, áóíäàí ñîíðà âÿòÿíñèç,
Ñîí ýöíöíÿ, àõûðûíà éàøà áàõ.
Àðû îëàí ÷è÷ÿêëÿðäÿí áàë àëû,
ßçÿë ýöíäÿí áàøûì îëóá áàëàëû.
Êþ÷ öñòöíäÿ àòà-àíà áàëàëû
Êîðüóí-êîðüóí éàíàí ãóðó-éàøà áàõ.
Ëàï ïîëàääàí îëñà ÿðäÿ ãÿää ÿéÿð1,
Åë ìþùíÿòè, éóðä ùÿñðÿòè ãÿää ÿéÿð.
Ôÿëÿê ñÿíè ãÿëÿì êèìè ãÿääÿéÿð,
Àé Èñýÿíäÿð êå÷èá ýåäèð éàøà áàõ.
__________
1
ßéÿð – ÿýÿð
402
ÌÈÍÄÈËßÐ
Òàéûì-òóøóì âÿäÿñèíäÿ, éåðèíäÿ,
Þëöì àäëû áèð êàðâàíà ìèíäèëÿð.
Àðàëàíäûì Àüáàáàäàí, åëèìäÿí,
Éàçûã úàíûì ãÿôèë þëöì ìèí äèëÿð.
Ýþçöì äàëäà î äàüäàäû, äàøäàäû,
Ôÿëÿê ìÿíè äàøà òóòóô äàøäàäû,
Þòÿí ýöíëÿð öðÿéèìäÿ äàøëàäû,
Ëàë îëóáäó ùà òóòàëàð ìèí äèëÿ.
Áåëÿ âàõòäà ÷àòà÷àãìû äàäà íàí,
Éàäëàøàðìû äîüìàëûüà äàäàíàí.
Èñýÿíäÿð òÿê âÿòÿíèíäÿí äàä àíàí,
Äöíéàñûíû äÿéèøÿíëÿð ìèíäèëÿð.
ÊÈÌÈ
Àäû êèìè, þçö ùåøòàä,
Þçöí áèëèð êÿëÿ êèìè.
Áèð àðâàäûí ÿëèíäÿúÿ,
Ãàëûá éàçûã êþëÿ êèìè.
Ùîïïàíûá àüàúà ÷ûõàð,
Èìêàí îëñà äÿëÿ êèìè.
Äöøöáäö àðâàä ôåëèíÿ –
Àðâàä ôåëè ãÿëÿ êèìè.
Äÿëèäè, áèð “ïûãã” åëÿñÿí,
Ãÿôëÿòÿí äÿéèøÿð ùàëû,
Íàçèêáîüàç, ãóü êèìèäè...
Àëëàùûí áèð ëàëû-ìàëû,
Ãàíìàçäû, îíà ýþðÿ äÿ,
Êÿñìÿê áèëìÿç ãåéðè-ãàëû.
Íàäàíëûãäà òàéû éîõäó,
Ãóëàãëàðû ïÿëÿ êèìè.
403
Þçö ÷îõ óçàã êÿíääÿíäè,
Àäûíû ÷ÿêìèðÿì îíóí.
Äÿäÿ êèìè, éàøëû êèìè,
Ãóëàüûí áöêìöðÿì îíóí,
Èñýÿíäÿðÿì ïàëàíûíûí
È÷èíè ñþêìöðÿì îíóí,
Äåéèðÿì êè, îëñóí àäàì
Õàñèééÿòè ïèëÿ êèìè.
ÉÀÍÄÛÐÛÐ
Åé, èëàùè, äÿðäÿ äöøäöì,
Îüóë äÿðäè éàíäûðûð,
Íàìÿðäèí âóðäóüó éàðà,
Áèð úîìÿðäè éàíäûðûð;
Ýöë ÿíäàìû, ñàüëàì úàíû,
Éåðÿ âåðäè... éàíäûðûð;
Õóðøóä äöíéàäà áèð èäè,
Îäó ìÿðäè éàíäûðûð.
Áÿíÿê-áÿíÿê éàðà îëäó,
Éàíäû úèéÿð, íåéëÿéèì;
ßðçè ùàëûì áàøà äöøÿð,
Ãàíàí äóéàð, íåéëÿéèì;
Éàñëû êþíëöì “Ãÿðèáèéÿ”,
ßëáÿò óéàð, íåéëÿéèì;
Ãûðäû òÿð ãþí÷ÿ ýöëöíö,
Ôÿëÿê äÿðäè, éàíäûðûð.
Îüóë ýåòäè, àé Èñýÿíäÿð,
Íå÷ÿ ñÿíÿ ãîúàëäûì;
Äÿðä øàùûéàì òàõò öñòöíäÿ,
Ãÿìäÿí áàøà òàú àëäûì;
Êÿäÿð èëÿ çÿíýèíëÿøäèì,
Ùèúðàí èëÿ ùàú îëäóì;
Þëÿñè äåéèëäè áàëàì,
Àéðû ÿðäè, éàíäûðûð...
404
ÝßËÈÍ
Ñÿíè ýþðäöì àüëûì èòäè,
Àé áàøû äèíýÿëè ýÿëèí.
Èíñàô åëÿ öçöìÿ áàõ,
Àé éàíû éåíýÿëè ýÿëèí.
Áàõ, þëÿðÿì ùÿñðÿòèíäÿí,
Éîëëàðûì äþíýÿëè, ýÿëèí.
Âàðëû-ùàëëû áèð åâäÿñÿí,
Ýÿë ãàáàüà ãóëëóã åëÿ,
×ûõàðòìà ÿíýÿëè, ýÿëèí.
Àëà ýþçöí úàí àëàíäû,
Ñèíÿí äàüëàðûí ãàðûäû,
Àéðû úöðÿ ñàëëàíûðñàí,
Ýöëöøöí äöíéà âàðûäû,
Ýþðÿíëÿð áàø ÿéèð ñÿíÿ,
Äåéèðëÿð êèìèí éàðûäû.
Çöëôöí åëÿ ãûâðûëûáäû,
Ñàíêè ÷þëëÿðèí ìàðûäû,
Áèð ñóðôà ñàë, ýÿòèð áÿðè,
Ãàøûüû, ÷ÿíýÿëè ýÿëèí.
Àü áèëÿéè áèð ÷ûðìàëà,
Õÿìèðè éàé, ñîíðà äà êÿñ.
Ãàçàíû àñ, ñóéó ãàéíàò,
Áàõàíëàð åëÿñèí ùÿâÿñ,
Èñýÿíäÿð òÿðèôèí äåäè,
Áèçëÿðÿ ãóëëóüà òÿëÿñ.
Ñÿíñèç ñàðàé äà ùå÷ íÿäè,
Àü îòàã äà ãóðó ãÿôÿñ.
Ýÿòèð õÿíýÿëè, ýÿëèí.
405
ÁÀËÀ
Àøûãëûã, ìÿðèôÿò êàìàë,
Þë÷öëìöð áÿäÿíëÿ, áàëà
Ñÿíÿ áàøãà ñþç äåéÿðäèì,
Áÿðê äîñòóã äÿäÿíëÿ, áàëà.
Ñàç ÷àëûá ñþç äåéÿ áèëìÿç,
Ùåéâÿðÿ ýþäÿíëÿ, áàëà.
Îäóð áèð àç åùòèéàò åò,
Ôÿõð åòìÿ ìÿäÿíëÿ, áàëà.
Äåäèéèìÿ áèð ãóëàã àñ,
Ñþçëÿðèìè äÿíëÿ, áàëà.
Ãûçñàì àú ãóðäà äþíÿðÿì,
Ìÿëÿéÿðñÿí ãóçó êèìè.
Ãàáàüûìäà ìàë îëàðñàí,
Ãûçàðàðñàí ïàçû êèìè,
Áèð ñîðüó-ñóàë åéëÿðÿì,
Ùàããû êÿñÿí ãàçû êèìè,
Õàòàéà ñàëìà þçöíö,
Åëèí àüëûàçû êèìè.
Àçûá éîëëàðäà ãàëàðñàí,
Èøèí éîõäó ÷ÿíëÿ, áàëà.
Èñýÿíäÿðÿì, ñèíÿì ìÿäÿí,
Õàñ ñþçëÿðè ñå÷ÿí ìÿíÿì.
Åë-îáàäàí, äàüäàí þòðö,
Øèðèí úàíäàí êå÷ÿí ìÿíÿì.
Àøûãëûüûí áàäÿñèíè,
Ùàãäàí àëûá è÷ÿí ìÿíÿì,
Òàíû þçöíö, áèð òàíû.
Åëäÿí-åëÿ êå÷ÿí ìÿíÿì.
Áó äà êè, áèð ìàøãóëàòäû,
Åòäèì áóðäà ñÿíëÿ, áàëà.
406
ÄÅÉÈÐ
Èêè èëäÿ óðóñ îëóá,
Íÿíÿéÿ áàáóøêà äåéèð.
Ùàëàëäû áèçèì úàâàíà,
Êöíäÿëÿðÿ êóøêà äåéèð.
Óíóäóáäó “ãàç” ñþçöíö,
Ãàçëàðà èíäóøêà äåéèð.
“Êþéíÿê” ÷ûõûáäû éàäûíäàí,
Îíà äà ðóáàøêà äåéèð.
Ïàð÷ èñòÿìèð ñó è÷ÿíäÿ,
Ôèíúàíà äà ÷àøêà äåéèð.
È÷èð àðàãäàí ìÿñò îëóð,
Çàðûëäàéûð ïèéàí êèìè,
Èêè áóòóëêà è÷ÿíäÿ,
Îëóð áèð àç äîéàí êèìè.
Ñûïûõûð, ýèðèð äàëäàéà
Êÿì-êÿñèðèí äóéàí êèìè,
Åëÿ áèë ãÿôèë àéûëûð,
Ìöðýöëÿéÿí, óéàí êèìè,
Ïóëó ýþðúÿê éàìàí ñå÷èð,
Äÿñòÿñèíÿ ïà÷êà äåéèð.
Èñýÿíäÿðÿì ýþðìÿìèøÿì,
Áåëÿ “àüûëëû” úàâàíû.
Òàéû éîõäó, òàïàììàðàì,
Îëñà, óðóñóí Èâàíû...
Ñÿí äåìÿ, ÷îõ éàéûëûáìûø,
Áó áàëàíûí àäû-ñàíû.
Àòà-àíàñû ñåâèíñèí,
Éàõøû áèëèð óðóñúàíû,
Êèìÿ Âèòéà, êèìÿ Âàñêà,
Êèìèéÿ äÿ Éàøêà äåéèð.
407
Û Âß ÛÛ ÚÈËÄËßÐÄß ÈÑÒÈÔÀÄß
ÎËÓÍÌÓØ ÌßÍÁßËßÐ
1. Åë àøûãëàðû (òîïëàéàíû Â.Õóëóôëó), Áàêû, Àçÿðáàéúàíû þéðÿíÿí úÿìèééÿò, 1927).
2. Ñàëìàí Ìöìòàç. Àçÿðáàéúàí ÿäÿáèééàòû. Åë øàèðëÿðè, I âÿ II úèëäëÿð,
Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1927-1928.
3. ßëè Àááàñ Ìöçíèá. Àøûã Ïÿðè âÿ ìöàñèðëÿðè, Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1928.
4. Àçÿðáàéúàí åë ÿäÿáèééàòû (òîïëàéàíû Ù.ßëèçàäÿ), Û ùèññÿ, Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1929.
5. Àçÿðáàéúàí àøûãëàðû (òîïëàéàíû Ù.ßëèçàäÿ), ÛÛ úèëä, Áàêû, Àçÿðíÿøð,
1930.
6. Åë øàèðëÿðè (òîïëàéàíû Ñ.Ìöìòàç), Û âÿ ÛÛ ùèññÿëÿð, Áàêû, Àçÿðíÿøð,
1935.
7. Àøûãëàð (òîïëàéàíû Ù.ßëèçàäÿ), Û úèëä, Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1935.
8. Àøûãëàð (òîïëàéàíû Ù.ßëèçàäÿ), ÛÛ úèëä, Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1936.
9. Àøûãëàð (òîïëàéàíû Ù.ßëèçàäÿ), èêèíúè ÷àïû, Û âÿ ÛÛ ùèññÿëÿð, Áàêû,
Àçÿðíÿøð, 1937-1938.
10. Àøûã ãîøìàëàðû (òîïëàéàíû Ù.ßëèçàäÿ), Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1938.
11. Àøûãëàð (òÿðòèá åäÿíè Ñ.Àõóíäîâ), Áàêû, Áèðëÿøìèø íÿøðèééàò, 1957.
12. Òåëëè ñàç óñòàäëàðû (òÿðòèá åäÿíè ß.Àõóíäîâ), Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1964.
13. Àøûã Âàëåù. Àë÷àãëû óúàëû äàüëàð (òîïëàéûá òÿðòèá åäÿíëÿð Ô.Ìåùäè,
Õ.Ìèðçÿéåâ), Áàêû, Ýÿíúëèê, 1970.
14. Ãóðáàíè (òÿðòèá åäÿíè À.Äàäàøçàäÿ), Áàêû, Ýÿíúëèê, 1972.
15. Àááàñ Òóôàðãàíëû (òÿðòèá åäÿíè À.Äàäàøçàäÿ), Áàêû, Ýÿíúëèê, 1973.
16. Õÿñòÿ Ãàñûì (òîïëàéàíû âÿ òÿðòèá åäÿíè Ñ.Ïàøàéåâ), Áàêû, Ýÿíúëèê,
1975.
17. Àøûã Àëû (òÿðòèá åäÿíè Ù.Ùöñåéíçàäÿ), Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1975.
18. Ìöúðèì Êÿðèì Âàðäàíè. Ñöíáöëöñòàí (òÿðòèá åäÿíè ß.Úÿôÿðçàäÿ),
Áàêû, Ýÿíúëèê, 1978.
19. Àøûã Ãóðáàí Àüäàáàíëû. Ìþùíÿò (òÿðòèá åäÿíëÿð Ã.Øÿìøèðîüëó,
Ì.Àñëàí), Áàêû, Ýÿíúëèê, 1972.
20. Àáäóëëà Ïàäàðëû (òîïëàéàíû ß.Úÿôÿðçàäÿ), Áàêû, Ýÿíúëèê, 1979.
408
21. Óñòà Àáäóëëà. Øåèðëÿð (òÿðòèá åäÿíè Ð.Ìåùäèéåâ), Áàêû, Ýÿíúëèê, 1976.
22. Àøûã Ùöñåéí Áîçàëãàíëû. Øåèðëÿð (òÿðòèá åäÿíè Ø.Ðçà), Áàêû, Ýÿíúëèê,
1973.
23. Õÿééàò Ìèðçÿ (òîïëàéàíû âÿ òÿðòèá åäÿíè Ð.Ðöñòÿìçàäÿ), Áàêû,
Ýÿíúëèê, 1973.
24. Àøûã Øÿìøèð. Äàü ùàâàñû, Áàêû, Ýÿíúëèê, 1978.
25. ßëèìÿðäàíëû Àøûã Íÿúÿô. Øåèðëÿð (òîïëàéàíû âÿ òÿðòèá åäÿíè Ð.Ðöñòÿìçàäÿ), Áàêû, Ýÿíúëèê, 1979.
26. Àøûã Ùöñåéí Úàâàí. Áàùàð êèìè, Áàêû, Éàçû÷û, 1979.
27. Àøûã Ïÿíàù. Ñàç âÿ ñþç, Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1963.
28. Àøûã Èìðàí Ùÿñÿíîâ. Âóðüóíóéàì ñÿíÿòèìèí, Áàêû, Éàçû÷û, 1981.
29. Àøûã ßêáÿð Úÿôÿðîâ. Ñàç äàíûøàíäà, Áàêû, Éàçû÷û, 1982.
30. Àçÿðáàéúàí àøûãëàðû âÿ åë øàèðëÿðè. Èêè úèëääÿ, Û âÿ ÛÛ úèëäëÿð (òÿðòèá
åäÿíè ß.Àõóíäîâ, þí ñþçöí ìöÿëëèôè È.Àááàñîâ), Áàêû, Åëì, 19831984.
31. Áÿùìÿí Ýþé÷ÿëè. Êöñìÿ ìÿíäÿí (òîïëàéàíû âÿ òÿðòèá åäÿíè Ã.Áÿùìÿíîüëó), Áàêû, Åëì, 1994.
32. Ñàçëû-ñþçëö Ýþé÷ÿ. Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1999.
33. Ìîëëà Úóìà. Øåèðëÿð (òîïëàéàíû âÿ òÿðòèá åäÿíè Ï.ßôÿíäèéåâ), Áàêû,
Àçÿðíÿøð, 1966.
34. Àøûã Áèëàë. Èëê áàùàðûì, ýÿë ýþðöì (òîïëàéàíû âÿ òÿðòèá åäÿíè
Ì.Ìöðñÿëîâ), Áàêû, Éàçû÷û, 1982.
35. ßìèð ßëè âÿ Åùðàãëû Ðÿúÿá. Øåèðëÿð (òîïëàéàíû Ì.Éàðÿùìÿäîâ),
Áàêû, Ýÿíúëèê, 1980.
36. Àøûã Áÿñòè. Ëàëÿ (òîïëàéàíû âÿ òÿðòèá åäÿíè Ñ.Ïàøàéåâ), Áàêû, Ýÿíúëèê, 1969.
37. Ñàðû Àøûã. Ñå÷ìÿ áàéàòûëàð (òÿðòèá åäÿíè Ù.Êöðäîüëó), Áàêû, Ñàáàù,
1993.
38. Ìèñêèí Àáäàë (òîïëàéàíû âÿ òÿðòèá åäÿíè Ù.Èñìàéûëîâ), Áàêû, Ñÿäà,
2001.
39. Ëÿëÿ. Éàðàíìûøàì äàøäàí ìÿí (òÿðòèá åäÿíè âÿ þí ñþçöí ìöÿëëèôè
È.Àááàñëû), Áàêû, Ýÿíúëèê, 1995.
40. ßëÿñýÿð îúàüû. Øåèðëÿð (òîïëàéàíû âÿ òÿðòèá åäÿíè È.ßëÿñýÿð), Áàêû,
Éàçû÷û, 1991.
41. Àøûã ßñÿä. Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè (òîïëàéûá òÿðòèá åäÿíëÿð Á.Àáäóëëàéåâ,
Ð.Õÿëèëîâ), Áàêû, Åëì, 1979.
409
42. Àøûã ßëÿñýÿð. Èêè êèòàáäà, Û âÿ ÛÛ êèòàáëàð (òîïëàéàíû È.ßëÿñýÿðîâ,
òÿðòèá åäÿíëÿðè ß.Àõóíäîâ, Ì.Ù.Òÿùìàñèá), Áàêû, Åëì, 1972.
43. Ñàçûì, ñþçöì (òÿðòèá åäÿíè Ì.Øöêöð), Áàêû, Éàçû÷û, 1978.
44. Ýþé÷ÿëè Àøûã Íÿúÿô (òîïëàéûá òÿðòèá åäÿíè È.ßëÿñýÿð), Áàêû, Ñÿäà,
2000.
45. Àøûã Èñýÿíäÿð Àüáàáàëû. Àéûðäûëàð Àüáàáàäàí (òîïëàéàíû âÿ òÿðòèá
åäÿíè Ò.Ñÿìèìè), Áàêû, Îçàí, 1998.
46. Ù.Èñìàéûëîâ. Ýþé÷ÿ àøûã ìöùèòè: òÿøÿêêöëö âÿ èíêèøàô éîëëàðû, Áàêû,
Åëì, 2002.
410
ÌÖÍÄßÐÈÚÀÒ
ÀØÛÃ ßËßÑÝßÐ
Ýÿðàéëûëàð
Õîø ýÿëäèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Éåðèäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
Ìàðàë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
Úåéðàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Ãîøìàëàð
Åéëÿìèøÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Ãîéìàäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Éàðàøûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Éàõøûäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
ßâÿçäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Çöëôëÿðèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
Éàâàø ýåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
Âàðûéìûø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
Äÿéìÿìèø . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
Éàìàí àò . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
Éåòìÿäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
Äàüëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
Äöøÿðñÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
Äöøìöøÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
Ýÿðÿêäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
Ýþðìÿäèì . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
Ùàéûôñàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
Ñàðûêþéíÿê . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Èòèáäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Ìÿíèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Îëàúàãäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
Òÿúíèñëÿð
Àé ñèíÿ, ñèíÿ . . . . . . . . . . . . . . . . .20
À éàðà ìÿíäÿí . . . . . . . . . . . . . . .20
À éÿìÿíäÿäè . . . . . . . . . . . . . . . .21
Ñàéûëàì ìÿíè . . . . . . . . . . . . . . . .21
Ñèíè-ñèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
Ùà áóëàð, áóëàð . . . . . . . . . . . . . . .22
Ùà ëàëà ÷ûõàð . . . . . . . . . . . . . . . . .23
À éöçÿ òÿê-òÿê . . . . . . . . . . . . . . .23
Áèðè “ñèí” . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
Áó äàëà áàõ, áàõ! . . . . . . . . . . . . .24
Äå áèð öç, áèð öç . . . . . . . . . . . . . .25
Íÿñ àüû áåëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Àéàüà ãàðãàð . . . . . . . . . . . . . . . .26
Àé àíà, àíà! . . . . . . . . . . . . . . . . .26
Àé öçÿ, öçÿ . . . . . . . . . . . . . . . . .27
Éàðà éåòèðÿð . . . . . . . . . . . . . . . . .27
Íàðûí öç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
Ùÿìàéèë åéëÿ . . . . . . . . . . . . . . . .29
Äèâàíèëÿð
Éöêöì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
Ýþçëÿ ñÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
Âåðèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
Éåòÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
Äöíéàäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
Ìöõÿììÿñëÿð
Áàõûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
Ýþçÿëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
Ýÿëèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
ÀØÛÃ ÌÓÑÀ
Áèð ýöí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
Êÿêëèê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
Òåëëè ñàçûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
Ãîøìàëàð
Ýöëÿ-ýöëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
Êþéíÿêúÿê . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
Èíäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
Äèëáÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39
Áèðè éàç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39
411
Âàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
Äèëèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
Îëìàç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
Àü îëà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
Òÿúíèñëÿð
Àüëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Ìÿííÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
Àé öçÿ-öçÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
ßéÿð-ÿéÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
Àé ôÿëÿê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
Ñàìàâàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Ìàðàë! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
Ïÿðè! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
ÁÀÜÁÀÍ ÌßÙßÌÌßÄ
Ãîøìàëàð
Îéíàñûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
Íÿäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
Ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
Ñÿäÿô . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50
Íåúîëäó . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
ÄÎËËÓ ÌÓÑÒÀÔÀ
Ñÿíÿì ñÿíè . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Àüðûí àëûì . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Ýÿëèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
Ãàäàí àëûì . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
Ãàëäûðûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
Ãîøìàëàð
Ãàéûò èíäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
Éàçûëû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
Ãûç îëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
Ãûôûëáÿíä ñóàë-úàâàá
Ùåé! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
Ìöõÿììÿñ
Ãàçû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
ÀØÛÃ ÐßÚßÁ
Áöëáöë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Éàõøû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Ãîøìàëàð
Ìöøòàã îëìóøàì . . . . . . . . . . . . .63
Áåëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
Àéðûëñûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64
Îëóð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64
Ñåâýèëèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Ìÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
ÀØÛÃ ÃÓÐÁÀÍ
Äîëàíà-äîëàíà . . . . . . . . . . . . . . .66
Àðàñûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Êþíëöì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
Ãîøìàëàð
Èíäÿí áåëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
Àëûáäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
Éîõäó, éîõ . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
×ÿòèíäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
Ýþðìÿñèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
Áèð-áèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
Èòèðäèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
Ãàéûòäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
Áàë ãàéìàüûíàí . . . . . . . . . . . . . .71
Öðÿéèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72
Ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72
Áèëìÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
Íÿäÿíäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
Áÿñ àüëàìàçìû? . . . . . . . . . . . . . .74
Éàõøûäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
Âàõòû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
Îëìàç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
Ìÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
412
Ýþçëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
Ãîøà-ãîøà . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
Âàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Òÿúíèñ
Ìÿíè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Äèâàíè
Ýåäÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
ÀØÛÃ ÌÅÙÄÈ
Ýÿðàéëû
Ñÿíñèç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
Ãîøìàëàð
Îëà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
Àüëàðàì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Ýåäèðñÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Äè äàíûø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82
ÌÎËËÀ ÚÓÌÀ
Ãàáàüûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
Çöëôöí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
Ãîøìàëàð
Ïåøêÿøäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
Äåìèøÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
Äèäàðûíà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Áó éåðëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
Êèìäèð? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
Äèâàíè
Êöñìöøÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . .87
Ìöõÿììÿñ
Áÿñ íÿäèð? . . . . . . . . . . . . . . . . . .87
Éåðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90
Íåéíèì? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Ëàéûãäûìû? . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Àðàñûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
Äèëáÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
Ãîøìàëàð
Òÿêè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
Ãàéûòäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
Îëàí âàðìû? . . . . . . . . . . . . . . . . .94
Ìÿíÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
Íèøàíàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
Åéëÿñèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
Ýöëÿ-ýöëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
Çöëôëÿðèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
Éàâàø-éàâàø . . . . . . . . . . . . . . . . .98
Õàíûì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
Àüëàìà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
Áèëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
Éîë êÿíàðûíäà . . . . . . . . . . . . . . .100
Ãàðûøàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
Éàâàø-éàâàø . . . . . . . . . . . . . . . .101
Òÿúíèñëÿð
Éàä àüû ýÿçÿð . . . . . . . . . . . . . . .102
À éàüû çöëôöí . . . . . . . . . . . . . . .102
Ñèí ÿñÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
Éàðàüûíû ñÿí . . . . . . . . . . . . . . . .103
Íèéàçäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
Äÿéäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
Éöç äÿðÿäÿ . . . . . . . . . . . . . . . . .105
Éàðàëà ìÿíè . . . . . . . . . . . . . . . .105
Ñàéàä ÿììÿíè . . . . . . . . . . . . . .106
Ùàñèíè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106
Éàé èíäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107
Îéàíàì èíäè . . . . . . . . . . . . . . . .107
À éàçû áåëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . .108
ÇÎÄËÓ ÓÑÒÀ ÀÁÄÓËËÀ
Ýÿëèðÿì ìÿí . . . . . . . . . . . . . . . .89
Âàð äåìÿêäè . . . . . . . . . . . . . . . . .89
×ÎÁÀÍ ßÔÃÀÍ
Õîø ýÿëìèñÿí . . . . . . . . . . . . . . .109
413
Áåëÿ îëìàç . . . . . . . . . . . . . . . . .109
Ýþðìÿñèí . . . . . . . . . . . . . . . . . .110
Àéðûëäûì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110
Íàìÿ ýÿëèáäèð . . . . . . . . . . . . . .111
Ýÿëèá-ýåäèð . . . . . . . . . . . . . . . . .111
Èíúèìÿçìè?! . . . . . . . . . . . . . . . .112
Åé ôÿëÿê . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
Äàíûøàã . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
Íÿäèð? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
Ýþðöíìöð . . . . . . . . . . . . . . . . . .114
Êèìèíäèð? . . . . . . . . . . . . . . . . . .114
Ñÿíñÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115
Éàðàäàí ñÿíè . . . . . . . . . . . . . . . .115
Éàíäûðûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116
Ìÿíà íÿ? . . . . . . . . . . . . . . . . . .116
Àüëàðàì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117
Äàüëàðûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117
Êèìèíäèð? . . . . . . . . . . . . . . . . . .118
Áåëÿ áàõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118
Ñàðàëòäûí ìÿíè . . . . . . . . . . . . . .119
Ýÿëýèíÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126
Íåéëÿñèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127
Ýöíàùû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127
Áó äàüû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
ÝÞÉ×ßËÈ ØÀÈÐ ÌßÙßÌÌßÄ
Ãîøìàëàð
Áó ýöí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134
Éàõøû ñàò . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134
Éàõøûäûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135
×ÿêìÿñèí . . . . . . . . . . . . . . . . . .135
Öçöí áöðöìÿ . . . . . . . . . . . . . . .136
Ëàëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137
Îéíàìàñûí . . . . . . . . . . . . . . . . .137
Äöøìöøÿì . . . . . . . . . . . . . . . . .138
Îëìàç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138
Ýÿðàéëû
Ñàëäûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120
Ãîøìàëàð
Ãàëûì ìÿí . . . . . . . . . . . . . . . . .120
Äÿéÿð ñàíà . . . . . . . . . . . . . . . . .121
Åéëÿéèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121
Àüëàñûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122
Èíñàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122
Ñÿíÿì, ñÿíÿì . . . . . . . . . . . . . .123
ØÈÐÂÀÍËÛ ÀØÛÃ ÁÈËÀË
Êÿêëèê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124
Þëäöðäö . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124
Âàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125
Ãîøìàëàð
Ñåâýèëèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125
ÀØÛÃ ÏßÍÀÙ ÑÅÉÔßËÈ
Ýÿëÿúÿêäè . . . . . . . . . . . . . . . . . .129
Úàíûì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129
Ãîøìàëàð
Ãîøãàð! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130
Åéëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131
Ìöõÿììÿñ
Îéíàéûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131
ÀØÛÃ ÙÖÑÅÉÍ ÁÎÇÀËÃÀÍËÛ
Ýåéèíäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133
Áàøûíà äîëàíäûüûì . . . . . . . . . . .133
Òÿúíèñëÿð
Éà äÿéÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139
Àé àòà-àòà . . . . . . . . . . . . . . . . . .139
Îëà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
ÀØÛÃ ßÑßÄ
Êèìäÿí þéðÿíäèí? . . . . . . . . . . .142
Éîë öñòöíäÿ äóðàí ýþçÿë . . . . . .142
414
Ãîøìàëàð
Ýÿëèíúÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143
“Îí èë ãóëëóã åòäèì...” . . . . . . . .143
Ñÿí ìÿíè . . . . . . . . . . . . . . . . . .144
Éàäûìà äöøäö . . . . . . . . . . . . . . .145
Òÿúíèñëÿð
Äöðöñò îëìàìûø . . . . . . . . . . . . .146
Íÿ ãàðà ñÿíè . . . . . . . . . . . . . . . .146
Äèâàíèëÿð
Åéëÿìÿç . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147
Îëìàñà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147
Àüðûí àëûì . . . . . . . . . . . . . . . . .149
Õûðäàúà ãûç . . . . . . . . . . . . . . . . .150
Îëñóí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162
Ìÿíè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163
Ãûçëà ýÿëèíèí áÿùñè . . . . . . . . . . .163
Åëëÿð àüëàäû . . . . . . . . . . . . . . . . .165
Äîëàíûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165
Ìÿíèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166
Ýþçÿëëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166
Äàéàíäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
Òÿúíèñëÿð
Ìÿíè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168
Ñÿðèíäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168
Éàçû ãÿì ìÿíè . . . . . . . . . . . . . .169
Áàüëàäûì . . . . . . . . . . . . . . . . . .169
Ìöõÿììÿñ
Ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .170
ØÀÈÐ ÍßÁÈ ÁÎÐ×ÀËÛ
Ãîøìàëàð
Áèëìÿäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153
Ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153
Çþùðÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154
Ýþçÿëèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154
Âàð áóíóí . . . . . . . . . . . . . . . . . .155
Ýöë, îíäàí àüëà . . . . . . . . . . . . .155
Éàø äà äàéàíìàç . . . . . . . . . . . .156
Áóòàñàí, ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . .156
Àääûì-àääûì . . . . . . . . . . . . . . .157
Éàð ýÿëäè êå÷äè . . . . . . . . . . . . . .157
ÕßÉÉÀÒ ÌÈÐÇß
Ãîøìàëàð
Ýþçÿë ãûç . . . . . . . . . . . . . . . . . .158
Ýþçëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158
Äåéÿ-äåéÿ . . . . . . . . . . . . . . . . .159
Éîõäóð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159
Ýÿëìÿñèí . . . . . . . . . . . . . . . . . .160
Êèìèí éàðûäû? . . . . . . . . . . . . . . .160
Øèðèí-øèðèí . . . . . . . . . . . . . . . . . .161
Âàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161
Èíúèäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162
ÌÈÑÊÈÍ ßËÈ
Àëìà, àìàí . . . . . . . . . . . . . . . .171
Éàõàíû äöéìÿëÿìÿ . . . . . . . . . .172
Ìöøòàüàì . . . . . . . . . . . . . . . . . .173
Áÿíþâøÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174
Ãóðáàí îëóì . . . . . . . . . . . . . . . .175
Çöëôö . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .176
Ãîøìàëàð
Ýÿëìÿäèí . . . . . . . . . . . . . . . . . .177
Ñÿùðàéà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .178
Äàíûøàã ñÿíëÿ . . . . . . . . . . . . . . .178
Ýþðÿéäèì . . . . . . . . . . . . . . . . . .179
Ýþðìöøÿì . . . . . . . . . . . . . . . . .180
Òàéëû-òàéûíû . . . . . . . . . . . . . . . . .181
Ýöíäöç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .181
Îëìàñûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182
Äàü ìàðàëû . . . . . . . . . . . . . . . . .183
Ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184
Äåéèøìÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184
415
ÀØÛÃ ÌÈÐÇß
Áàêû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .188
Ãîøìàëàð
Ýþçÿëëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189
Éóðäóì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189
Àçÿðáàéúàí . . . . . . . . . . . . . . . . .190
Ñÿí äÿ ýöë . . . . . . . . . . . . . . . . .190
Áèçÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .191
Àé òÿíáÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . .192
Ñþéëÿéèì . . . . . . . . . . . . . . . . . .193
Éàäûìà äöøäö . . . . . . . . . . . . . . .194
Áó ãûç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .194
Îüóë! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .195
Ñÿíè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196
ÑÀÐÛ ÂßËÈ
Ýþçëÿéÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .206
Úàíûì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .206
Éîëëàðà äîüðó . . . . . . . . . . . . . . .207
Áöêöëìöø . . . . . . . . . . . . . . . . . .207
Áó ýöí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .208
Ìÿíè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .208
Òÿúíèñ
Àé éàðà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .209
Ìöõÿììÿñ
Øèðèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .209
Äèâàíè
Áàéðàì ýöíëÿðè . . . . . . . . . . . . . .211
ÀØÛÃ ØßÌØÈÐ
Áàéàòûëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .212
Ýÿðàéëû
Éàâàø ýåò . . . . . . . . . . . . . . . . . .197
Äàüëàðûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .213
Éàëâàðà-éàëâàðà . . . . . . . . . . . . .214
Ãîøìàëàð
Ýÿëñèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197
Ýÿëìèøÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . .198
Îëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .198
Ìÿíè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .199
Ìÿðùÿìÿò åéëÿð . . . . . . . . . . . . .199
Ýÿçÿðñÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . .200
Ýÿðÿêäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200
Éåðèäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201
Åéëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201
Éåòèððÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202
Äèëáÿð! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .203
Àðà ìÿíè . . . . . . . . . . . . . . . . . . .203
Àéðûëûá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .204
Íÿ äåäè? . . . . . . . . . . . . . . . . . . .204
Äàüëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .205
Ñþéëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .205
Ãîøìàëàð
Äàüëàðà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .215
Áèëäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .216
Ýÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .216
Áÿíþâøÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .217
Äþíöá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218
Àøèãÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .219
Äÿéÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220
Ýþçëÿðèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220
Øàèðèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221
Äåìèøëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221
Äåñÿì îëìàç . . . . . . . . . . . . . . .222
Éàðàøìàç . . . . . . . . . . . . . . . . . .223
Äåìÿê îëìàç . . . . . . . . . . . . . . .223
Ýþðìöøÿì . . . . . . . . . . . . . . . . .224
Äÿéìÿç . . . . . . . . . . . . . . . . . . .225
Àç äàíûø . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226
416
Äóðà áèëìÿç . . . . . . . . . . . . . . . .226
Éàäûìà äöøäö . . . . . . . . . . . . . . .226
Êèìè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .227
Úåéðàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .228
Ãàðà ýþçëÿðèí . . . . . . . . . . . . . . .228
À çàëûì ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . . .229
ØÅÉÄÀ ßÇÈÇ
Ïàïèðîñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .230
Ãîøìàëàð
Úåéðàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .231
Ýþçÿë-ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . . . .231
Ýöëëÿð à÷ûëûð . . . . . . . . . . . . . . . .232
Áÿíþâøÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232
Ýþðäöì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .233
Åëëÿð îéàíûð . . . . . . . . . . . . . . . . .233
Òÿíáÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .234
Íÿ ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . .245
Ãàëûá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .245
Éîëóíäàí . . . . . . . . . . . . . . . . . .246
Ýþðöíöð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .247
Íåéëÿéèì? . . . . . . . . . . . . . . . . .247
Ýÿëèáäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .248
Òÿíáÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .249
Åëëÿð è÷èíäÿ . . . . . . . . . . . . . . . . .249
Íÿ ýþçÿë-ýþçÿë . . . . . . . . . . . . .250
Ñàðû ãûç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .251
Áÿõòÿâÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252
Ýþðÿíäÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252
Ýÿëèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .253
Ýöëáÿñòè . . . . . . . . . . . . . . . . . . .253
Ìåùìàí ýÿëèáäèð . . . . . . . . . . . .254
Õûðäàúà ãûç . . . . . . . . . . . . . . . . .255
Éàðàøûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257
ÀØÛÃ ÙÖÑÅÉÍ ÌÀÉÛË
Áàõ áÿðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235
Àìàíäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235
Ãàøû ãàðà . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236
Çþùðÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237
Ýþçëÿðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .238
Úàíàí ýÿëäè . . . . . . . . . . . . . . . .238
Ýöëëöíöí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .239
Òåëëÿðèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .240
Ãîøìàëàð
Áèçÿ ýÿëäè . . . . . . . . . . . . . . . . . .241
Ýÿëìèøÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . .241
Îäóíà éàíäûì . . . . . . . . . . . . . .242
Ñÿíèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242
Ãàøëàðû ãàðà . . . . . . . . . . . . . . . .243
Ýåòäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243
Ýåäèðñÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244
Ýþðÿéäèì . . . . . . . . . . . . . . . . . .244
ÕÛÍÄÛ ÌßÌÌßÄ
Áÿíþâøÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .258
Ìÿúíóí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .258
Ãîøìàëàð
×ÿêìÿñèí . . . . . . . . . . . . . . . . . .259
×ÿêÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .259
Îëìàñà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260
Ýþçÿëäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260
Âàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .261
ÀØÛÃ ÌÈÑÊÈÍËÈ
Áèçèìäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .262
Áàëà úåéðàí . . . . . . . . . . . . . . . . .263
Îëàðìû? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .263
Ìÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .264
Àüëàìà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265
417
Ãîøìàëàð
Ýÿíúÿíèí . . . . . . . . . . . . . . . . . .265
Éàõøû îëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . .267
Ñàõëàìàç . . . . . . . . . . . . . . . . . .267
Ñÿáèðñèç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .268
Îëàúàãìû? . . . . . . . . . . . . . . . . . .268
Óòàíìàç . . . . . . . . . . . . . . . . . . .269
Ìÿíè! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .270
Éàäûìà äöøäö . . . . . . . . . . . . . . .270
Ïÿù-ïÿù . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
Îüóëà íÿñèùÿò . . . . . . . . . . . . . . .272
Àüëàðàì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .273
ÀØÛÃ ÁßÙÌßÍ ÝÞÉ×ßËÈ
Ãîøìàëàð
Ýþçëÿðèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .274
À äàüëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .274
Éàäûìà äöøäö . . . . . . . . . . . . . . .275
Ñàíà ãóðáàí . . . . . . . . . . . . . . . .275
Êå÷èá ýåäÿð . . . . . . . . . . . . . . . .276
Âÿäÿñèíäÿ . . . . . . . . . . . . . . . . .277
Âöúóäíàìÿ . . . . . . . . . . . . . . . .278
Òÿúíèñëÿð
À éàðà ìÿíè . . . . . . . . . . . . . . . .280
Áó äàüëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . .281
ÍÎÂÐßÑ ÈÌÀÍ
Ãîøìàëàð
Äàüëàð! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .282
Îëìàç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .282
Ýþçÿëäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .283
Îí éåääè . . . . . . . . . . . . . . . . . . .284
Ýþçÿë ãûç! . . . . . . . . . . . . . . . . . .284
Ñÿíè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .285
Òÿúíèñëÿð
Èíäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .285
Ñÿíÿì àë . . . . . . . . . . . . . . . . . . .286
Ýåäÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .286
ÒÅÉÌÓÐ ÁÈÑÀÂÀÄ
Äàüëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .288
Àðàñûíäàí . . . . . . . . . . . . . . . . . .288
Ãîøìàëàð
Ýÿçèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .289
Ìÿí äÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .289
Ýþé ýþë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .290
Âàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .290
À äîñòóì . . . . . . . . . . . . . . . . . .291
ÀØÛÃ ÍßÚßÔ ßËÈÌßÐÄÀÍËÛ
Îëìàçìû? . . . . . . . . . . . . . . . . . .292
Îéàíìàç . . . . . . . . . . . . . . . . . . .292
Àéðûëäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293
Úåéðàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293
Éàð ýÿëìèð . . . . . . . . . . . . . . . . .294
Ãîøìàëàð
Çöëôöí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .294
Ãàäàñûí àëäûüûì . . . . . . . . . . . . .295
Äóðíàëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .295
Äåéèðëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .296
Ýÿëùàýÿëèäè . . . . . . . . . . . . . . . . .296
Åéëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .297
Éàíàüûíäàäû . . . . . . . . . . . . . . . .297
Òÿçÿ-òÿçÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . .298
Ýþðöíöð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .298
Öçäÿí-öçäÿí . . . . . . . . . . . . . . .299
Ýþçÿëëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .299
×ÿêìÿéÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . .300
Òÿúíèñ
Àé ýþçÿë, ýþçÿë . . . . . . . . . . . . .300
Äèâàíè
Öñòÿäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .301
Àüðûí àëûì . . . . . . . . . . . . . . . . .302
Ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .303
418
ÀØÛÃ ßÌÐÀÙ ÝÖËÌßÌÌßÄÎÂ
Áó äàüëàðäà . . . . . . . . . . . . . . . .304
Äàüëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .304
Ýÿòèðèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .305
Ãîøìàëàð
Ýþðÿíäÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .305
Áèëìÿçñÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . .305
Êÿñèëäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .306
Äèâàíèëÿð
Ýÿë ýþðöì . . . . . . . . . . . . . . . . .307
Îëìàñà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .307
Áó ñàçäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . .308
Ìÿíäÿäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . .308
“Ãóìðàë ýþçëÿðèíèí...” . . . . . . . .322
Áÿõòÿâÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .322
Áàõäû òÿðñèíÿ . . . . . . . . . . . . . . .323
Íàêàì þëìÿðÿì . . . . . . . . . . . . .324
Îëìàñà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325
Áèëìÿìèøÿì . . . . . . . . . . . . . . . .325
Àøûãëàðûí àòàñûäûð ßëÿñýÿð . . . . .326
Ñþç ãèéìÿòëèäèð . . . . . . . . . . . . . .327
Èíàíìà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .327
Ùöíÿð ãàëàñû . . . . . . . . . . . . . . . .328
Àðàñûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . .328
Òÿúíèñëÿð
Ìèí àéà áèëëÿì . . . . . . . . . . . . . .329
×àë, à ÷àë . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330
Öçÿ áèëìÿç . . . . . . . . . . . . . . . . .330
ÀØÛÃ ÙÖÑÅÉÍ ÚÀÂÀÍ
ÀØÛÃ ÙÖÑÅÉÍ ÑÀÐÀÚËÛ
Áàéàòûëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .309
Éàâàø ýåò . . . . . . . . . . . . . . . . . .332
Ýöëáÿíèç . . . . . . . . . . . . . . . . . . .332
Ãîúàëûüûì . . . . . . . . . . . . . . . . . .333
Äÿäÿ Øÿìøèð . . . . . . . . . . . . . . . .333
Éàð íåúîëäó? . . . . . . . . . . . . . . .310
Âàð îëñóí åëëÿðèí ñÿíèí . . . . . . . .311
Àüðûí àëûì . . . . . . . . . . . . . . . . .311
Åéëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .312
Äå, äàüëàðûí áó ÷àüûíäàí . . . . . .313
Äàüëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .314
Ãîøìàëàð
Ìÿùÿááÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . .315
Îüóë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .315
Äöíéàäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . .316
Âàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .317
Éàð öçìÿ, öçìÿ . . . . . . . . . . . . .318
×è÷ÿêäÿí äÿ ýþçÿëñÿí . . . . . . . .318
Ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319
×ÿòèíäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319
Ýöëÿðìèø . . . . . . . . . . . . . . . . . . .320
ßìàíÿòè . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321
Øèðèíäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321
Ãîøìàëàð
Áàõ-áàõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .334
Ýÿðÿê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .334
Åéëÿéÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .335
Ñàéûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .335
Äöíéàäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . .336
ÀØÛÃ ÌÈÊÀÉÛË ÀÇÀÔËÛ
Ãóðáàí îëóì . . . . . . . . . . . . . . . .337
Îëìàéà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .337
Ýÿðÿê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .338
Ãîøìàëàð
Äåéèðëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .338
Ãàðäàø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .339
419
Àíà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .339
Àòà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .340
Íÿ ñåâýè . . . . . . . . . . . . . . . . . . .340
Çþâã àëà áèëìÿç . . . . . . . . . . . . .341
Øèðèíäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .341
Éàðàëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .342
×ÿêÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .342
Àìàíäûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .343
ßëÿñýÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .343
Ãàíà äþíìÿñèí . . . . . . . . . . . . . .344
Ýþçëÿðèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .345
Åëñèç îëìàñûí . . . . . . . . . . . . . . .346
ÀØÛÃ ßÙÌßÄ
Òåëëÿðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .347
Àëà ýþçëÿðèí! . . . . . . . . . . . . . . .347
Ìÿíäÿí ñîðóøäó . . . . . . . . . . . . .348
Êå÷äè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .349
Éàðàøñûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .349
ÀØÛÃ ØÀÊÈÐ
Ãîøìàëàð
Áèçèìäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .350
Ñÿí äÿ ýöë . . . . . . . . . . . . . . . . .351
ÀØÛÃ ÏßÍÀÙ
Êöðöì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .352
Ñåâèíÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .353
Äîëàíà-äîëàíà . . . . . . . . . . . . . .353
Èíúèéÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .354
Ýÿçÿ-ýÿçÿ . . . . . . . . . . . . . . . . .355
Òåëëè ñàçûì! . . . . . . . . . . . . . . . . .355
Óøàãëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .356
Ìåùäè! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .357
ßáÿäèäèð ñÿíÿòèí . . . . . . . . . . . . .358
Ìÿíäÿí õÿáÿð àë . . . . . . . . . . . .359
Éàõøûäûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .360
Ñÿíèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .361
ÀØÛÃ ÊÀÌÀÍÄÀÐ ßÔßÍÄÈÉÅÂ
Ñÿíè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .362
Ãàëäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .362
Êå÷èáäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .363
Ìÿíèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .363
Ýÿòèðÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .364
Ãîøìàëàð
Éàìàíëûüà óéìàäûì . . . . . . . . .364
Àé ëÿëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .365
Àüëàìàçìû?! . . . . . . . . . . . . . . .366
Ñÿìòè-ñÿìòèíÿ . . . . . . . . . . . . . .366
Àçÿðáàéúàí . . . . . . . . . . . . . . . . .367
Ýþðäöì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .368
Ñÿíÿòèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .368
Äöíéà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369
ÀØÛÃ ÈÌÐÀÍ
Äàëûíúà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .370
Áèðè ãàíàð, áèðè ãàíìàç . . . . . . . .370
ßëàìÿòäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . .371
Ýÿëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .371
Ãîøìàëàð
Ñîðóø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .372
Äàüëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .372
Îëìàñûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .373
Äÿëÿäóç . . . . . . . . . . . . . . . . . . .374
Ýÿëäèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .374
Áèð ìóðàç îëäó . . . . . . . . . . . . . .375
Éàðàíûá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .375
Áàüëûéàì . . . . . . . . . . . . . . . . . .376
Ýþçÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .376
ßçèçèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .377
ÀØÛÃ ßÊÁßÐ
Îëìàñûí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .378
Ñÿí äÿ, ìÿí äÿ . . . . . . . . . . . . .378
420
Àüðûí àëûì . . . . . . . . . . . . . . . . .379
Äàüëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .379
Äàü è÷èíäÿ . . . . . . . . . . . . . . . . .380
Ãîøìàëàð
Àøûã . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .380
Ýþðäöì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .381
Ýÿçäè äÿ ýÿëäè . . . . . . . . . . . . . .381
Ýþçÿë ãûç! . . . . . . . . . . . . . . . . . .382
Îëäó . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .382
Ýÿçìèøÿì . . . . . . . . . . . . . . . . .383
Êöðöí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .383
Èíñàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .384
×îáàí äàüûíäà . . . . . . . . . . . . . .384
ÀØÛÃ ÈÑÝßÍÄßÐ ÀÜÁÀÁÀËÛ
Áàéàòûëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .385
Ñþéöí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .387
Àüëàéàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .388
Áàøûíà äîëàíäûüûì . . . . . . . . . . .389
Ãàñûì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .389
À ãàéíàíà . . . . . . . . . . . . . . . . . .390
Äàüëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .390
Ýþðÿììÿäèì . . . . . . . . . . . . . . .391
Áó ýÿëÿí õÿâ÷è, áó ýÿëÿí . . . . . .391
Åéëÿäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .392
Àðâàä . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .393
Éà ðÿñóë, ñÿíäÿí ìÿäÿä . . . . . .393
Ýÿëäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .394
Ãîøìàëàð
Ýþðäöì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .395
Áó éåðëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .396
Çþùðÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .396
Áèðÿð-áèðÿð . . . . . . . . . . . . . . . . .397
Àðàñûíäàäûð . . . . . . . . . . . . . . . . .397
Ãóðäîüëó . . . . . . . . . . . . . . . . . . .398
Îëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .398
×èðêèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .399
Ýþðÿíäÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .399
Ìÿíèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400
Ýÿëìÿäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400
Àüáàáà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .401
Âÿòÿíèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .401
Òÿúíèñëÿð
Ãàíàäû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .402
Éàøà áàõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .402
Ìèíäèëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .403
Êèìè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .403
Éàíäûðûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .404
Ýÿëèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .405
Áàëà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406
Äåéèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .407
Û âÿ ÛÛ úèëäëÿðäÿ èñòèôàäÿ
îëóíìóø ìÿíáÿëÿð . . . . . . . . . . .408
421
ÀØÛÃ ØÅÐÈÍÄßÍ
ÑÅ×ÌßËßÐ
ÈÊÈ ÚÈËÄÄß
ÛÛ ÚÈËÄ
“ØßÐÃ-ÃßÐÁ”
ÁÀÊÛ-2005
Áóðàõûëûøà ìÿñóë:
ßçèç Ýöëÿëèéåâ
Òåõíèêè ðåäàêòîð:
Ðþâøÿí Àüàéåâ
Òÿðòèáàò÷û-ðÿññàì:
Íÿðýèç ßëèéåâà
Êîìïéóòåð ñÿùèôÿëÿéèúèñè:
Ðÿøàä Ùÿìèäîâ
Êîððåêòîð:
Ïÿðèíàç Ñÿìÿäîâà
Éûüûëìàüà âåðèëìèøäèð 12.07.2004. ×àïà èìçàëàíìûøäûð 02.02.2005.
Ôîðìàòû 60õ90 1/16. Ôèçèêè ÷àï âÿðÿãè 26,5. Îôñåò ÷àï öñóëó.
Òèðàæû 25000. Ñèôàðèø 18.
Êèòàá “PROMAT” ìÿòáÿÿñèíäÿ ÷àï îëóíìóøäóð.

azərbaycan aşıq şernindən seçmələr 2/2 cild

Transkript

Benzer belgeler

enadu telugu

El çələngi (xalq şerindən seçmələr)

Molla Vəli Vidadi.Əsərləri

Dədə Qorqud dünyası

Azərbaycan bayatıları

Alisa möcüzələr ölkəsində

Kitab-02 - Az Od Kitab

Molla Pənah Vaqif. Əsərləri

Nəcəf bəy Vəzirov. Əsərləri

V Cild - Meyxana.Net

сечилмиш ясярляри