dünya`da ve türkiye`de sivil havacılık faaliyetleri

DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE
SİVİL HAVACILIK
FAALİYETLERİ GELİŞİMİ
Doç. Dr. Yıldırım SALDIRANER
18 Kasım 2011
 Uçma Arzusu
 Balonlar, Zeplinler
 İlk Uçaklar
2
Uçma Arzusu
• İnsanoğlu ilk çağdan beri kuşlara özendi, uçmak istedi.
• Yüksek yerlerden kanatlarla, paraşütle uçmaya çalıştı.
• Pek çok başarısız deneme yaşandı.
• Efsaneler, söylentiler
 İkarus Efsanesi (kaz kanatları)
 4. Yüzyıl Çinliler (planörler)
 9. Yüzyıl; Mağribiler (planörler)
 1002; İmam İsmail Cevheri (paraşüt)
• ve 15. Yüzyıl; Leonardo da Vinci (ornithopter)
çizimleri
• İnsan gücünün uçmaya yetmeyeceği anlaşıldı.
• Sıcak hava balonları bulundu ve sonrasında havanın
kaldırma kuvveti anlaşıldı ve hızlı gelişme başladı.
1438; Leonardo de Vinci Çizimleri
Balonlar
1767 Balon Fikri
Henry Cavendish (İngiltere)
1783, 5 Haziran İlk Sıcak Hava Balonu Uçuşu
Montgolfier Kardeşler (Fransa)
1783, 27 Ağustos İlk Hidrojen Gazlı Balon Uçuşu
Jacques A. Cesar Charles & M. N. Robert (Fransa)
1783, 19 Eylül Balonla Canlı Uçuşu
Montgolfier Kardeşler (Fransa)
(horoz, ördek, koyun)
1783 İlk Balonla İnsanlı Uçuş
Jean Pilatre de Rozier (Fransa)
1784 İlk Güç ile Yönetilen Balon
Jean Baptiste Meusnier (Fransa)
4
Zeplinler
1852; Henri Giffard (Fransa)
1900; David Schwarz (Hırvatistan)
1900; Ferdinand von Zeppelin (Almanya)
1908; Ticari Uçuşlar
1911-1914; Bombardıman amaçlı kullanım
1919; Londra-New York Uçuşu
1929; Dünya Turu
1937; Hindenburg Kazası (New Jersey)
5
İlk Motorlu Uçuş
Wright Kardeşler (ABD)
(Orville & Wilbur Wright)
1900-1902: Planör Uçuşları
17 Aralık 1903: İlk Motorlu Uçak Uçuşu
12 sn. 37 m.
Kuzey Karolina, ABD
Not-1:
1800’li yıllarda pek çok uçuş başarılı/
başarısız uçuş denemesi olmuştur.
Not-2:
İlk uçak tasarım ve patent;
1838-William Samuel Henson, (İngiltere)
İlk Planör Uçuşları;
1856/1867-Kpt. Le Bris (Fransa)
İlk Rüzgar Tüneli;
1871-Wenham & John Browning (ABD)
Wright Kardeşler
6
Öncüler - İlk Uçaklar
Benoist
Bleriot
Burgess
Cornu
Curtiss
De Havilland
Delagrange
Dumont
Fabre
Farman
Junkers
Skorsky
Lavavasseur
Vuia
Wright
7
 Osmanlı’da İlk Uçuşlar, Uçaklar
8
Osmanlı’da İlk Uçuşlar
1632
Lagari Hasan Çelebi
İstanbul’da roket’le yükselme, kanat’la iniş
1632
Hezarfen Ahmet Çelebi
İstanbul Boğazı’nı kanat’la geçiş
9
Osmanlı’da İlk Uçak Uçuşları
2-5 Aralık 1909
Belçikalı Baron de Carters (Viosin)
1 saatlik uçuşun ardından Kasımpaşa Deresi’ne
çakıldı.
11 Aralık 1909
Fransız Louis Bleriot (Bleriot)
İniş sırasında bir eve çarptı.
1911
Rus Meslanikof (Farman III)
1909 Louis Bleriot
Yeşilköy’de hava gösterisi.
10
Osmanlı’da İlk Uçaklar
İlk Satın Alınan Uçaklar
15 Mart 1912
Deperdussin (Fransız yapımı)
Fransa’dan 2 adet satın alındı.
(Her ikisi de fırtınadan zarar
gördü, uçamadı)
26 Nisan 1912
Rep 20 (Fransız yapımı)
(İlk Türk Bayraklı uçak “ordu”;
Yzb. Fesa Osmanlı topraklarında
uçak kullanan ilk Türk pilotu)
11
Havacılığın İlk Altın Çağı (1918-1939)
•
•
•
•
Uçak gövde/kanat’da kumaş’tan alüminyuma geçiş
Sıralı su soğutmalı motor yerine yıldız ve hava soğutmalı motorlar
Kıtalar arası uçuşlar
Jet motor çalışmaları






İlk Diplomatik Konferans (Paris, 1919)
Havacılık Kulüpleri, Pilot Okulları, Yarışmalar
Hava Posta Servisleri
Ticari Uçuşlar, tarifeli seferler
Havaalanları, HSS Hizmetleri
Askeri amaçlı kullanım
12
 Cumhuriyet Dönemi
13
“İstikbal Göklerdedir.”
Mustafa Kemal Atatürk,
16 Şubat 1925
14
İlk Sivil Havaalanlarımız
• Yeşilköy, İstanbul (1912 & 1953)
• Gaziemir, İzmir (1924)
• Diyarbakır (1931)
• Güvercinlik, Ankara (1935)
• İnönü, Eskişehir (1936)
• Adana (1937)
• Esenboğa (1955)
15
Kamu Uçak Montaj- İmalat Fabrikalarımız
•
Eskişehir (1925-1928)
Junkers bakım,
MMV-1 (Müh. Selahattin Reşit Alan)
•
Kayseri TOMTAŞ (1925-1928)
THK-Alman Ortaklığı
Junkers A-20, A-35
•
Kayseri Tayyare Fabrikası (1932-1950)
~112 uçak, 50 Planör
Curtiss, Magister, Gotha, PZL,
•
Akköprü ve Etimesgut (1938-1952)
~158 uçak, 100 planör
THK-2, THK-5, Magister, Planör
•
MKEK (1951-1965)
THK tesisleri devralındı.
Magister, THK-15
ABD Marshall Yardımı sonrasında tüm
uçak imalat faaliyetleri durmuştur.
Türkiye 1920’lerde uçak montaj/imalatı yapan sayılı ülkelerden biriydi…
16
Özel Şirket Uçak İmalatları
Vecihi Hürkuş
İzmir, İstanbul (1925-1934?)
1925 K-VI Tek motorlu keşif,
1930 K-XIV Tek motorlu eğitim (ilk sivil)
1933 K-XIVA Eğitim
1933 K-XVI Antrenman (Nuri Bey)
1933 K-XVI Hafif yolcu uçağı
1934 K-XIVD Deniz eğitim uçağı
Nuri Demirağ
Uçak Fabrikaları:
Beşiktaş, İstanbul (1936-1940?)
Divriği, Sivas (1936-1937?)
Uçak İmalatları:
1936 Nu.D 36 Eğitim uçağı (24 adet)
1944 Nu.D 38 Çift motor, yolcu uçağı
Planör
K-VI
Vc K-XVI
17
Uzay’a Çıkış
•
1942-43
İlk Dış Uzay’a çıkış
Wernher Von Brown (A-4)
•
4 Ekim 1957
İlk Uydu (Sputnik 1)
•
12 Nisan 1961
Uzay’da İlk İnsan (Vostok 1)
Yuri Gagarin
•
20 Temmuz 1969
Ay’da İlk İnsan (Apollo 11)
Neil A. Armstrong
“That’s one small step for man, one
giant leap for mankind.”
•
19 Nisan 1971
İlk Uzay istasyonu (Solyut-1)
•
1981-2011
Space Shuttle Projesi
135 uçuş
18
1946 Sonrası
1946 İlk ticari helikopter Bell-47
1969 B-747 Prototype
(İlk uçuş; 1970)
1946 PanAm Atlantik uçuşları
1969 Concorde Uçuşu
(Ticari uçuş; 1976)
1951 İlk “full” kargo seferleri
1972 Cessna Aircraft
100 bininci uçak imalatı
1957 İlk Jet yolcu uçağı B707
1974 Airbus Company
(İlk uçak 1980-A310)
19
Uluslararası Kuruluşlar
• ICAO (1944)
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü
Üye Ülke: 190
• ECAC (1955)
Avrupa Sivil Havacılık Konferansı
Üye Ülke: 44 (Avrupa)
• IATA (1945)
Uluslararası Hava Taşıyıcılar Birliği
115 Ülkeden 230 Havayolu Şirketi
• EUROCONTROL (1960)
Hava Sahasının Güvenliği için
Avrupa Teşkilatı
Üye Ülke: 39 (Avrupa)
• ACI (1948)
Uluslararası Havaalanları Konseyi
179 Ülkede 1.659 Havaalanı
• JAA (1970) - EASA (2002)
Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı
Üye Ülke: 30 Avrupa)
20
 Dünya ve Türkiye’de Sivil Hava Trafiği
21
Dünya 2000 – 2010 Yılları Yolcu Sayısı
Kaynak; ICAO
DÜNYA 2000 – 2010 YILLARI TOPLAM YOLCU SAYISI (MİLYON)
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2010 Yolcu trafiği; 5.037.707.294 - 2010/2009; % 6,2
Uçak trafiği;
74.454.642 uçak
Kargo trafiği;
90.746.876 ton
22
Türkiye – Ticari Uçak Trafiği
Kaynak; DHMİ
900.000
800.000
Yıllara Göre
İç Hat - Dış Hat Ticari Uçak Trafik Değerleri
700.000
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
İÇ HAT TİCARİ UÇAK TRAFİĞİ
İç Hat; 409.402
Dış Hat; 309.739
DIŞ HAT TİCARİ UÇAK TRAFİĞİ
Toplam ticari uçak; 809.141
Toplam uçak;
919.411
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
0
TOPLAM TİCARİ UÇAK TRAFİĞİ
2010/2009; % 14,7
23
Türkiye – Yolcu Trafiği
Kaynak; DHMİ
110.000.000
100.000.000
Yıllara Göre Yolcu Trafiği Değerleri
İç Hat - Dış Hat - Genel Toplam
90.000.000
80.000.000
70.000.000
60.000.000
50.000.000
40.000.000
30.000.000
20.000.000
10.000.000
İÇ HAT TOPLAM
İç Hat; 50.575.426
Dış Hat; 52.224.966
DIŞ HAT TOPLAM
Toplam yolcu; 102.800.392
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
0
GENEL TOPLAM
2010/2009; % 20
24
Türkiye – Kargo Trafiği
Kaynak; DHMİ
2.500.000
Yıllara Göre Yük (Kargo-Posta-Bagaj) Trafiği
İç Hat - Dış Hat - Genel Toplam (ton)
2.000.000
1.500.000
1.000.000
500.000
İÇ HAT TOPLAM
İç Hat kargo;
71.216 ton
Dış Hat kargo; 470.141 ton
DIŞ HAT TOPLAM
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
0
GENEL TOPLAM
Toplam kargo; 541.357 ton
2010/2009; % 27,3
25
Dünya’da Hava Ulaşım Hareketi* – İlk 30 Ülke
*toplam uçak trafiği, ACI
9. MEKSİKA
11. AVUSTRALYA
10. İTALYA
8. İSPANYA
6. FRANSA
7. ALMANYA
12. JAPONYA
13. HİNDİSTAN
5. İNGİLTERE
27. FİNLANDİYA
14. MALEZYA
15. NORVEÇ
4.
BREZİLYA
16. TÜRKİYE
26. AVUSTURYA
28.
TAYLAND
17. RUSYA FEDERASYONU
18. KOLOMBİYA
3. KANADA
29. BELÇİKA
19. ENDONEZYA
20. İSVEÇ
2. ÇİN
Diğer
25. KORE
CUMHURİYETİ
30. SUUDİ
ARABİSTAN
24. BİRLEŞİK ARAP
EMİRLİKLERİ
21. İSVİÇRE
23. GÜNEY
AFRİKA 22. HOLLANDA
1. ABD
2010 Yılı, Toplam Hava Ulaşımı Hareketi
Dünya'da İlk 30 Ülke (ACI)
ICAO verilerine göre, Türkiye tarifeli seferlerde gerçekleştirilen toplam ton-km ve yolcu-km hesabıyla 20. sırada.
26
2010 Dünya Havaalanları Uçak Trafiği ve Türkiye
Kaynak; ACI, DHMİ
DÜNYA HAVAALANLARI UÇAK TRAFİĞİ - 2010
SIRA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
HAVAALANI
ATLANTA GA,US (ATL)
CHICAGO IL,US (ORD)
LOS ANGELES CA,US (LAX)
DALLAS/FORT WORTH TX,US (DFW)
DENVER CO,US (DEN)
HOUSTON TX,US (IAH)
CHARLOTTE NC,US (CLT)
BEIJING,CN (PEK)
LAS VEGAS NV,US (LAS)
PARİS,FR (CDG)
TOPLAM
UÇAK
950.119
882.617
666.938
652.261
630.063
531.347
529.101
517.584
505.591
499.997
%
DEĞİŞİM
2,1
6,6
4,8
2,1
3,8
1,3
3,9
6,0
1,1
4,8
46
127
198
299
350
572
598
614
709
İSTANBUL ATATÜRK, TR (IST)
ANTALYA, TR (AYT)
İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN, TR (SAW)
ANKARA ESENBOĞA, TR (ESB)
İZMİR ADNAN MENDERES, TR (ADB)
MUGLA DALAMAN, TR (DLM)
ADANA, TR (ADA)
BODRUM MİLAS, TR (BJV)
TRABZON, TR (TZX)
273.826
143.035
98.889
63.391
57.848
23.690
22.495
22.264
14.321
3,0
16,8
63,1
23,6
16,7
11,5
13,0
11,3
20,4
Türkiye Toplamı (% 1,24)
Dünya Toplamı
919.411
74.454.642
27
2010 Dünya Havaalanları Yolcu Trafiği ve Türkiye
Kaynak; ACI, DHMİ
DÜNYA HAVAALANLARI YOLCU TRAFİĞİ - 2010
SIRA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
HAVAALANI
ATLANTA GA,US (ATL)
BEIJING,CN (PEK)
CHICAGO IL,US (ORD)
LONDON GB (LHR)
TOKYO JP (HND)
LOS ANGELES CA,US (LAX)
PARİS,FR (CDG)
DALLAS/FORT WORTH TX,US (DFW)
FRANKFURT,DE (FRA)
DENVER CO,US (DEN)
TOPLAM
YOLCU
89.331.622
73.948.113
66.774.738
65.884.143
64.211.074
59.070.127
58.167.062
56.906.610
53.009.221
52.209.377
%
DEĞİŞİM
1,5
13,1
4,1
0,2
3,7
4,5
0,5
1,6
4,1
4,1
37
60
121
176
182
277
314
325
382
İSTANBUL ATATÜRK, TR (IST)
ANTALYA, TR (AYT)
İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN, TR (SAW)
ANKARA ESENBOĞATR (ESB)
İZMİR ADNAN MENDERES, TR (ADB)
MUGLA DALAMAN, TR (DLM)
BODRUM MİLAS, TR (BJV)
ADANA, TR (ADA)
TRABZON,TR (TZX)
32.165.817
22.078.962
11.598.026
7.788.214
7.518.333
3.809.245
3.105.698
2.849.775
1.968.363
8
21
72
28
21
13
11
14
23
Türkiye Toplamı (% 2,04)
Dünya Toplamı
102.800.392
5.037.707.294
Uluslararası yolcuda; Atatürk 19.,
Antalya 24. sırada…(Kaynak; ICAO)
28
2010 – Dünya Havaalanları Kargo Trafiği ve Türkiye
Kaynak; ACI, DHMİ
DÜNYA HAVAALANLARI KARGO TRAFİĞİ (kg) - 2010
TOPLAM
%
HAVAALANI
HONG KONG,HK(HKG)
MEMPHİS TN,US (MEM)
SHANGHAI,CN (PVG)
INCHEON,KR (ICN)
ANCHORAGE AK,US (ANC)
PARİS,FR (CDG)
FRANKFURT,DE (FRA)
DUBAI,AE (DXB)
TOKYO JP (HND)
KARGO
4.165.852
3.916.811
3.228.081
2.684.499
2.646.695
2.399.067
2.275.000
2.270.498
2.167.853
DEĞİŞİM
23,2
5,9
26,9
16,1
36,6
16,8
20,5
17,8
17,1
10
LOUISVILLE KY,US (SDF)
2.166.656
11,2
42
248
311
İSTANBUL ATATÜRK, TR (IST)
İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN, TR (SWA)
İZMİR ADNAN MENDERES, TR (ADB)
452.146
29.031
17.725
21,7
306,0
31,6
324
ANKARA ESENBOĞA, TR (ESB)
15.095
12,3
Türkiye Toplamı (% 0,6)
541.357
SIRA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Dünya Toplamı
90.746.876
29
 Bugünkü Sivil Havacılığımız
30
2010 Yılı Sektörel Büyüklüklerimiz
2010 YILI SEKTÖREL BÜYÜKLÜKLER
Hava Taşıma işletmeleri
Havayolu İşletmesi
Hava Taksi İşletmesi
Genel Havacılık İşletmesi
Balon İşletmesi
Zirai İlaçlama İşletmesi
Toplam
14 (3 Kargo)
61
38
16
39
168
Bakım ve Eğitim İşletmeleri
Bakım Organizasyonu
Uçuş Eğitim Organizasyonu
Tıp Eğitim Organizasyonu
Toplam
34
16
14
64
Yer Hizmetleri Kuruluşları
A Grubu
B Grubu
C Grubu
Yetkilendirme
Toplam
3
12
27
1
43
Havaalanları
Dış-İç Hat
Sadece İç Hat
Özel Statülü
Toplam
Hava Araçları
Havayolu İşletmeleri
Hava Taksi İşletmeleri
Genel Havacılık
Balon
Zirai İşletmeler vb.
Özel İş Jetleri
Toplam
23
31
13
67
Aktif; 47
332
247
217
106
69
98
1.069
31
DHMİ Genel Müdürlüğü
• 1933: Kuruluş
• 1984: Kamu İktisadi Teşebbüsü
• Havaalanı İşletmeciliği (2010)
12 Havalimanı
33 Havaalanı
• 2010 yılında (DHMİ işletimindeki H/A);
806.766 uçak,
91.512.666 yolcu,
512.366 ton kargo.
• 2010 Ciro: 1.553.400.000 TL
• 7.864 Personel
32
DHMİ Genel Müdürlüğü
• Hava Seyrüsefer Hizmetleri
(ATC, ASM, ATFM)
2 Saha Kontrol Merkezi (ACC),
16 Yaklaşma Kontrol Ünitesi
(APP),
34 Meydan Kontrol Ünitesi
(TWR)
•
•
•
•
•
•
•
•
615 Kontrolör
25 Radar
6 PSR
19 SSR
38 ILS
57 VOR
96 DME
63 NDB
33
DHMİ Genel Müdürlüğü
DHMİ YAP İŞLET DEVRET
PROJE ADI
SÖZLEŞME
KAPASİTE
TARİHİ
ANTALYA HL
I.DIŞ HATLAR
ANTALYA HL
II. DIŞ HATLAR
ATATÜRK HL
DIŞ HATLAR
DALAMAN HL (ATM)
DIŞ HATLAR
ESENBOĞA HL (TAV)
İÇ-DIŞ HATLAR
ADNAN MENDERES HL (TAV)
DIŞ HATLAR
MİLAS-BODRUM HL (ASTALDİ)
DIŞ HATLAR
ZAFER HL (IC)
İŞLETME
İŞLETME
TOPLAM
BAŞLANGIÇ
BİTİŞ
İŞLETME
TARİHİ
TARİHİ
SÜRESİ
16.02.1996
5.000.000
01.04.1998
14.09.2007
9 YIL 45 GÜN
24.02.2004
5.000.000
07.04.2005
23.09.2009
3 YIL 5 AY 26 GÜN
14.10.1997
20.000.000
10.01.2000
02.07.2005
4 YIL 10 AY 15 GÜN
23.06.2004
5.000.000
01.07.2006
28.04.2015
8 YIL 2 AY 17 GÜN
18.08.2004
10.000.000
16.10.2006
24.05.2023
15 YIL 8 AY
20.04.2005
5.000.000
13.09.2006
10.01.2015
7 YIL 4 AY 26 GÜN
25.05.2009
5.000.000
-
-
3 YIL 9 AY
23.12.2010
2.000.000
-
-
29 YIL 11 AY
Yeni İhaleler 1- İzmir Adnan Menderes Havalimanı yeni İç Hatlar Terminali yapımı ve Dış Hatlar Terminali kiralama
2- Çukurova (Adana-Mersin) Bölgesel Havalimanı yapımı
34
DHMİ Genel Müdürlüğü
DHMİ KİRALAMA İHALELERİ
PROJE ADI
SÖZLEŞME
TARİHİ
KAPASİTE
YOLCU/YIL
İŞLETME
BAŞLANGIÇ
TARİHİ
İŞLETME
BİTİŞ
TARİHİ
İŞLETME SÜRESİ
ATATÜRK HAVALİMANI (TAV)
İÇ-DIŞ HATLAR TERMİNAL BİNASI,
KATLI OTOPARK VE GENEL HV. TERM.
16.06.2005
25,5 MİLYON DIŞ HAT
12,8 MİLYON İÇ HAT
03.07.2005
03.01.2021
15,5 YIL
ZONGULDAK ÇAYCUMA HL (ZONHAV)
04.10.2006
500.000
20.08.2007
20.08.2032
25 YIL
14.09.2007
31.12.2024
23.09.2009
31.12.2024
13.07.2009
13.07.2034
ANTALYA HAVALİMANI (ICF)
I. II. ETAP DIŞ HATLAR TERMİNALİ,
CIP VE İÇ HATLAR TERMİNALİ
22.05.2007
ANTALYA GAZİPAŞA HAVAALANI (TAV)
04.01.2008
10 MİLYON DIŞ HAT
3,7 MİLYON İÇ HAT
500.000
I. ETAP
17 YIL 3 AY 17 GÜN
II. ETAP
15 YIL 3 AY 8 GÜN
25 YIL
35
TAV Havalimanları Holding A.Ş.
• Kuruluş: 1997
• Hissedarlar;
Tepe İnş. San. A.Ş. (%26,1),
Akfen Holding A.Ş. (%26,1),
Sera Yapı End. Tic. A.Ş. (%4,2),
Diğer (%3,5)
Halka Açık (%40,1)
• TC Havalimanları
o İstanbul Atatürk, Ankara Esenboğa,
İzmir Adnan Menderes (Dış Hatlar)
Antalya Gazipaşa,
• HAVAŞ (%65)
• 2010 ciro: 785 milyon avro
• 18.768 personel
36
TAV Havalimanları Holding A.Ş.
Yurt Dışı Havaalanları
o Gürcistan (2027)
Tiflis
Batum
o Tunus (2047)
Monastır
Enfidha
o Makedonya (2030)
Üsküp
Ohrid
37
HAVAŞ-Havaalanları Yer Hizmetleri A.Ş.
• 8 Nisan 1958: Kuruluş
• 1987: Yer (HAVAŞ) – İkram (USAŞ)
hizmetlerinin ayrılması
• 1995: Özelleştirme
• Bugünkü Yapı: TAV (%65) + İş Girişim
Yatırım Ortaklığı/HSBC Inv. Bank
• TGS’nin %50 ortağı
• 22 Havaalanında 200 Havayolu
Şirketine hizmet
• 2010 Ciro: 163,5 milyon avro
• Personel sayısı 9.688
38
ÇELEBİ Hava Servisi
• 1 Şubat 1958: Kuruluş
• 1991: Tüm uçuş tiplerine hizmet
sunma
• 1996: Halka Açılma
• 2006-2009: Havalimanı terminal
işletmeciliği (Antalya)
• 2006+: Uluslararası terminal/yer
hizmetleri işletmeciliği
(Budapeşte, Bombay, Yeni Delhi)
• 26 Havaalanında 250 Havayolu
Şirketine hizmet
• 2010 Ciro: 347 milyon TL
• TC personel sayısı 3.500
• Tüm personel sayısı 9.500
39
TGS (Turkish Ground Services) Yer Hizmetleri A.Ş.
• 1 Ocak 2010 Kuruluş
• THY-HAVAŞ Ortaklığı
• THY, Anadolu Jet hizmetleri
• 6 Havaalanı
• 2010 Ciro: 39,8 milyon avro
• 6.000 personel
40
TC Havayolu Şirketleri
YOLCU UÇAĞI
TC HAVAYOLU ŞİRKETLERİ
KURULUŞ
KARGO UÇAĞI
GENEL
AIRBUS BOEING DİĞER TOPLAM AIRBUS BOEING DİĞER TOPLAM TOPLAM
THY
1933
83
88
0
171
6
0
0
6
177
PEGASUS*
1990
5
34
0
39
0
0
0
0
39
ONUR AIR
1992
33
0
0
33
0
0
0
0
33
SUN EKSPRESS
1989
28
0
0
28
0
0
0
0
28
ATLAS JET
2001
13
3
0
16
0
0
0
0
16
SKY
2001
4
10
0
14
0
0
0
0
14
TURİSTİK HT (CORENDON)
2004
0
9
0
9
0
0
0
0
9
HÜRKUŞ (FREE BIRD)
2001
8
0
0
8
0
0
0
0
8
TAILWIND
2009
0
5
0
5
0
0
0
0
5
SAGA
2004
2
2
0
4
0
0
0
0
4
BORA JET
2008
0
0
4*
4
0
0
0
0
4
*ATR 72-500
MNG (KARGO)
1996
0
0
1*
1
9
1
0
10
11
*Challenger 601
MYCARGO(KARGO)
2004/2011
0
0
0
0
6
1
0
7
7
ULS (KARGO)
2004/2009
0
0
0
0
6
0
0
6
6
176
151
5
332
27
2
0
29
361
TOPLAM
*Izair ile birlikte
41
Türk Hava Yolları A.Ş.
35.000.000
30.000.000
25.000.000
20.000.000
15.000.000
10.000.000
5.000.000
Türkiye yolcu trafiğinde %53 pay, %72,6 uçak doluluk oranı
146 dış – 41 iç – toplam 187 uçuş noktası
2010 ciro: 4.236 milyon avro - Personel 17.871
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
0
1991
1933: Hava Yolları Devlet İşletme İdaresi
Milli Savunma Bakanlığı
5 uçak (2’si Junkers F-13)
1938: Devlet Hava Yolları Umum Md.
Ulaştırma Bakanlığı
1945: 52 uçak (30’u Douglas DC-3)
1946: Devlet Hava Yolları İşl. Gn. Md.
1947: İlk yurt dışı seferi (Atina)
1955/56: Türk Hava Yolları A.O.
1960: F-27
1967: İlk jet uçağı (DC-9)
1971-74: B-707, B-727, DC-10
1984: Kamu İktisadi Kuruluşu
1985: Atlantik aşırı uçuşlar (A-310)
1990: Özelleştirme
1991: B-737
1993: A-340
1997: B-737-800
2011: B-777
THY 1991-2010 Yılları Arası
Toplam Taşınan Yolcu Sayıları
THY Uçak Filosu (177 Uçak)
Dünya’da Filo ve RPK (ücretli yolcu km) bağlamında ilk 25 havayolu içinde…
171 Yolcu Uçağı (124-337 yolcu koltuk), 6 Kargo Uçağı (39-64 ton yük kapasite)
43
Türk Hava Yolları A. Ş. İştirakleri (2010)
Şirket Unvanı
Faaliyet Konusu
İştirak Oranı
Teknik Bakım
100%
Sun (Güneş) Ekspres Havacılık A.Ş.
Hava Taşımacılığı
50%
THY Do & Co İkram Hizmetleri A.Ş.
İkram Hizmetleri
50%
Teknik Bakım
49%
Hava Taşımacılığı
49%
Yer Hizmetleri
50%
Uçak Yakıtı
50%
THY Teknik A.Ş.
P&W.T.T Uçak Bakım Merkezi Ltd. Şti
Bosna Hersek Havayolları
TGS Yer Hizmetleri A.Ş.
THY Opet Havacılık Yakıtları A.Ş.
44
TOSHİD – Türkiye Özel Sektör Havacılık İşletmeleri Derneği
Kuruluş: 1989
Amaç; İşletmelerin en yüksek seviyede havacılık emniyetine sahip olarak büyümesine ve
rekabetin korunmasına destek olmak, İşletmeler arasında teknik ve ticari işbirliğini
artırmak, güç birliği oluşturmak, ticari sivil havacılık sektörünü Ülke ekonomisi yararına
geliştirmek, meslek ahlak ve tesanütü korumak…
Etki; Dernek üyesi kuruluş görüş ve önerilerini ilgili Makamlara iletilerek, çözümünün
sağlanması…
Havayolları (13)
ACT (Kargo)
Atlas Jet
Terminal İşleticileri (3)
Fraport-İÇTAŞ
HEAŞ
Turistik Hava Taşımacılık (CORENDON)
Freebird (HÜRKUŞ)
ULS (Kargo)
MNG (Kargo)
TAV
Yer Hizmet /İkram Kuruluşları (3)
Çelebi
HAVAŞ
Onur
Pegasus- IZair (İzmir)
Saga
Sky
Turkish Do&Co
Bakım Kuruluşları (3)
MNG Teknik
MRO Teknik
Sun Express (Güneş)
Tailwind
THY Teknik
Diğer
Bora Jet
5
45
TOBB Türkiye Sivil Havacılık Meclisi
•
Kuruluş; 2005
•
Amaç; Sektörel gelişmeyi teşvik etmek,
sorunları incelemek ve önlemleri tespit etmek.
•
Oluşum; İlgili kamu kurum ve kuruluşları,
Sektör’de faaliyet gösteren havaalanları
işleticileri, havacılık şirketleri, hava aracı
imalatçıları, bakımcıları, yer hizmetleri
kuruluşları, ikram kuruluşları, eğitim
müesseseleri, ilgili dernekler…. (40 temsilci)
•
Çalışma Şekli; Düzenli toplantı, raporlama
•
Etki; Çalışma sonuçlarının (öneriler + mevcut
sorunlar) TOBB aracılığıyla ilgili Bakanlık ve
kuruluşlara iletilerek çözümlenmesi…
46
Türkiye’de Uçak Bakım Hizmetleri
BOY-Bakım-Onarım-Yenileme
• THY Teknik
• TC Pazarı: 674,1 milyon $
• My Teknik
• İç Pazar payı payı: 85%
• MNG Teknik
• İç pazarda THY payı: 85%
• 2,1 milyon $ /uçak
47
Bakım Kuruluşları - THY Teknik
• JAR 145, EASA 145, FAR 145 onaylı
• THY filosundaki tüm uçaklara yapısal, motor, komponent
bakımları..
• 160 müşteri,
• İstanbul ve Ankara’da 73.500 m² kapalı alan (4 hangar)
• 2.900 personel (279 mühendis, 2.177 teknisyen
• Bakım kabiliyetleri (uçak)
Airbus (A300B2/B4/F4, A300-600, A310-200/300, A318
Series, A319, A320, A321, A330 Series, A340 Series)
Boeing (B707-120/320, B727-200, B737 Series (100
hariç) B747-400, B757-200, B767-200/300, B777200/300), MD 80 Series,
BAe RJ 70/85/100,/146, Gulfstream, G-IV-G500/550,
Cessna 172, Diamond DA 42
• Bakım kabiliyetleri (motor)
CFMI CFM 56-3, 56-5C ve 56-/B series, QEC,
GE CF6-80C2 Series, GE 90, V2500, LM 6000,
• Bakım kabiliyetleri (atölyeler)
• Avionik, Apu, Pnömatik, NDT, yakıt, lastik-jant- fren, iniş
takımları, hidrolik, mekanik oksijen, slide , boya…
48
Bakım Kuruluşları - THY Teknik
• 2010 brüt gelir
Yurt içi: 659 milyon TL
Yurt dışı: 64 milyon TL
• Son Gelişmeler
o 2010 Türk Motor Merkezi
(Pratt & Whitney ile ortak)
o 2010 Zorlu O&M Enerji
Motor bakım, ileride parça imalatı)
o 2010 Goodrich THY Teknik Servis
(Gebze; motor bakım)
o 2011 Cabin Interior
(TAI ile ortak)
o 2012 HABOM
(Havacılık Bakım Onarım ve Mod. Merkezi)
İnşa halinde; ayni anda 15 uçak bakımı,
3.500 personel çalışacak…
Kaynak; THY Teknik-2010 Faaliyet Raporu
49
Bakım Kuruluşları - My Technic
• Kuruluş: 2008 (İstanbul SG Havalimanı)
2011: HNA Group Co. %60
• JAR 145,147 – EASA 145 onaylı
• 60.000 m² (15.000 m² hangar)
• ~500 personel
• Eylül 2008’den beri;
70 farklı Ülke (%79 yabancı), 192 uçak
13 farklı müşteri (%85 yabancı), 46 motor
65 farklı müşteri (%71 yabancı), 5.002 komponent
70’den fazla değişik müşteriye C seviyesi harici bakım
114 Uçak Bakım Teknisyen Yardımcısı Eğitimi
Müşteriler 1.520 adam/gün eğitim.
• Bakım Kabiliyetleri (uçak)
Airbus (A300 B2/B4/F4, A300-600, A319, A320, A321,
A310-200/300)
Boeing (B-737 Series (100/200 hariç), B757-200,
MD 80 Series
• Bakım Kabiliyetleri (motor)
GE CFT6 Series, P&W JT8D-200 Series
• Bakım Kabiliyetleri (atölyeler)
Avionik, mekanik, lastik-jant- fren, iniş takımları, slide,
hidrolik, NDT, boya…
50
Bakım Kuruluşları - MNG Technic
• Kuruluş: 2002 (İstanbul)
• JAR 145/147 – EASA 145/147, FAR 145 onaylı
• 60.000 m² (25.000 m² hangar)
• 35 mühendis, 543 teknisyen
• 2010 yılında;
29 yerli, 132 yabancı toplam 161 uçağa bakım hizmeti,
4.792 yerli, 2.825 yabancı müşteriye komponent bakım
hizmeti verilmiştir.
• Bakım Kabiliyetleri (uçak)
Airbus (A300, A300-600, A310,
A319, A320, A321,
Boeing (B727, B737 Series (100/200 hariç),
B757-200/300, B767 200/300, MD 80 Series
• Bakım Kabiliyetleri (motor)
GE CFT6 Series, P&W JT8D-200 Series
• Bakım Kabiliyetleri (atölyeler)
Avionik, mekanik, lastik-jant- fren, iniş takımları, slide,
hidrolik, NDT, boya…
51
TAİ – Türk Havacılık Sanayi
•
•
•
•
Kuruluş: 1984
120’ü mühendis 3.000 personel
Uçak-helikopter tasarım-montaj-imalat
Parça/komponent imalat
•
Çalışmalardan Örnekler
F-16, CN-235, SF-260, ATR-72,
Cougar AS-532
•
Projelerden Örnekler
Hürkuş uçağı, İnsansız hava aracı,
ATAK helikopter
•
İşbirliklerinden Örnekler
Aeromacci, Agusto Westland, Airbus,
Boeing, EADS CASA, Eurocopter,
Lockheed Martin, Northrog, Grumman,
MDHI, Skorsky
52
 Sivil Hava Ulaşımı Gelişimi
 Öngörüler
53
Sivil Hava Ulaşım Gelişimi – Krizlerden Etkilenme
(Kaynak; ICAO, Airbus GMF)
54
Sivil Hava Ulaşım Gelişimi – Her 15 yılda 2 kat büyüme
(Kaynak; ICAO, Airbus GMF)
55
Uçak Doluluk Oranı Gelişimi
(Kaynak; Airbus GMF)
2010 gerçekleşme %78 (Kaynak; ICAO)
56
Uçak İmalatçıları; İki Dev - Airbus – Boeing
Boeing Aircraft Company
B787
•
•
•
•
•
Kuruluş: 1916
160.500 personel
70 Ülke’den üretim katkısı
13.000’in üzerinde uçak faaliyette
~4.200 kesin sipariş (2011: 435)
Ticari uçak: 31.8 b$
57
Airbus – Boeing
Airbus Commercial
• Kuruluş: 1974
• EADS Grubu (European Aeronautic Defence and
Space Company; Astrium, Cassidian, Eurocopter)
• Fransız, Alman, İspanyol Ortaklığı
• 54.000 personel
• 30 Ülke’den üretim katkısı
• 6.500’ün üzerinde uçak faaliyette
• ~5.200 kesin sipariş
58
Airbus – Boeing 2030 Öngörüleri
•
Önümüzdeki 20 yıl için yılda % 4,8 artış
•
RPK (trilyon); 2010 4,8 – 2030 12,3 (% 157 artış)
•
Mevcut ~21.500 uçak
ICAO mtow>9.000 kg. tüm ticari uçaklar; 24.684
(turbojet; 20.939 – turboprop; 3.678 – piston; 67)
•
Her yıl 1.350 yeni yolcu uçağı
•
2030’a kadar ~32.500 yeni uçak (3,5-4 Trilyon $)
(~20.000’i tek koridorlu, 100-210 yolcu kapasiteli,
~6.5000’ü 150 koltuklu)
o Asya-Pasifik ~ 9.000
o Avrupa ~ 6.000
o Kuzey Amerika ~ 6.000
•
2030’da;
o Toplam ~37.800 uçak
o 87 mega-şehir (İstanbul dahil; günde 10.000’den fazla dış hat
yolcusu)
o %15’e varan yakıt tasarrufu, yaygın biyo-yakıt kullanımı,
daha az CO2 salımı
59
Airbus Yeni Yolcu Uçak Öngörüsü
Airbus Yeni Yolcu Uçak Öngörüsü
Tek Koridor
(19.165)
Koltuk
100
Kapasite
Uçak
1.735
Sayısı
Çift Koridor
(4.518)
Orta
(1.907)
Çok
Büyük
(1.331)
125
150
175
210
250
300
350
400
400+
3.380
6.429
4.757
2.864
2.362
2.156
1.206
701
1.331
Toplam
26.921
(Kargo: 939)
60
Airbus Yeni Yolcu Uçak Öngörüsü
61
Boeing Yeni – Toplam Yolcu Uçak Öngörüsü
BOEING Yolcu Uçak Gelişimi
Uçak/Yıll
Mevcut
Uçak
2010
Yeni
Uçak
2011-2020
Yeni
Uçak
2021-2030
Yeni
Uçak
2011-2030
El Değişitirecek
Uçak
Ayni Taşıyıcı'da
Kalacak Uçak
Toplam
Uçak
2030
50 koltuk
4.917
642
843
1.485
828
101
2.414
70/85 koltuk
100 koltuk
1.557
1.455
1.619
996
1.843
739
3.462
1.735
344
147
172
130
3.978
2.012
125/210 koltuk
10.232
8.246
9.184
17.430
2.715
818
20.963
Küçük-Çift koridor
Orta-Çift koridor
2.348
916
2.318
787
2.200
1.120
4.518
1.907
455
116
57
52
5.030
2.075
Çok Büyük
51
508
823
1.331
7
6
1.344
Toplam
21.476
15.116
16.752
31.868
4.612
1.336
37.816
62
Airbus, Boeing 2030 Öngörüleri
FİRMA
2011-2030
YENİ UÇAK
2030
TOPLAM UÇAK***
AIRBUS*
27.860
31.424
BOEING**
31.868
37.816
*Airbus; Yolcu Uçağı > 100 yolcu, Kargo Uçağı > 10 ton
**Boeing; Tüm yolcu uçakları
***36.000 yolcu uçağı, 3.500 kargo uçağı
***Toplam 39.500 uçak
63
Sivil Hava Ulaşım Gelişimi – Pazar
(Kaynak; ICAO, Airbus GMF)
2010 yılında
ABD İç hat trafiği önde
2030 yılında
Asya-Pasifik öne geçecek
64
2030 Dünya Pilot – Teknisyen İhtiyacı
Kaynak; Boeing
2030 Pilot İhtiyacı
500.000
2030 Teknisyen İhtiyacı
400.000
400.000
300.000
300.000
470.400
200.000
100.000
237.400
200.000
324.600
100.000
0
184.400
0
2011
2030
2030 Bölgelere göre Pilot İhtiyacı
3%
2%
9%
8%
North America
40%
Europe
18%
Latin America
CIS
2030
2030 Bölgelere göre Teknisyen İhtiyacı
Asia Pacific
Middle East
20%
2011
Asia Pacific
3%
8%2%
8%
North America
38%
Europe
Middle East
20%
21%
Latin America
CIS
65
Ulaştırma Bakanlığı 2023 Öngörüleri
•
Havacılıkta ilk 10 Ülke içine girmek,
•
Sivil Havacılık Pazarı’nın %5’ine
Uçak Bakım Pazarı’nın %10’una sahip olmak,
Dünya’daki en iyi 10 havacılık okulundan birini
Türkiye’de kurmak.
•
Kendi uçağını yapmak,
Uçak yapımında ortak projeler içinde yer almak,
Uçak parça üretimine başlamak.
•
Yılda 2.500 uçağa bakım yapabilecek alt yapı tesisleri ve
personele sahip olmak,
•
İnsansız uzay uçuşunu gerçekleştirmek,
•
Ticari uçak filomuzu 750 uçağa çıkarmak (mevcut; 361),
•
Yeni havaalanları yapmak (toplamda 80- mevcut; 47),
386 milyon yolcu/yıl’a ulaşmak (2010; 103 milyon)
27 Eylül - 1 Ekim 2009
66
Geleceğin Hava Seyrüsefer Sistemleri
Uydu temelli data ve ses sistemleri, otomatik uyarılar
67
Çevre Duyarlı/Dostu Havaalanları
Sürdürülebilir Çevre Politikası için Çalışmalar-Önlemler
• İklim Değişikliği/Hava Kalitesi - Enerji Tüketimi
• Atık Yönetimi-Geri Dönüşüm
• Su Kalitesi-Tüketimi/ Atık Su-Arıtma
• Gürültü Önleme/Azaltma
• Doğal Yaşamın Korunması
68
Sonuç
•
Dünya’da ve Türkiye’de sivil havacılık faaliyetleri hızla gelişiyor, taşımacılık artıyor.
•
•
Dünya’da yıllık ortalama % 4,8 artış bekleniyor.
Bugün için 5 milyar olan yolcu sayısının 2030 yılında 12-13 milyara, 21.500 olan yolcu-kargo uçak adedinin
de 32.000’i yeni 39.500’e çıkması bekleniyor.
•
•
•
Türkiye’deki gelişim çok daha hızlı. Havayolu ile taşımacılığın 20 yıl için de 3 katına yükselmesi bekleniyor.
Yolcu sayısı 100 milyondan 350 milyona, uçak sayısı ise 361’den 750’ye çıkacak.
Uçak imalat ve bakımında daha ileriye gidilmesi, Dünya’da söz sahibi olunması öngörülüyor.
•
Bu hızlı artışları karşılamak için önlemler alınmalı. Kapsamlı bir plan dahilinde;
o Altyapı gelişimi hızlandırılmalı.
o Hava seyrüsefer ve havaalanları kapasiteleri geliştirilmeli.
o Personel eğitim imkanları arttırılmalı, kalite ve sayısal yönden gelişim sağlanmalı.
o Sektörel işbirliği güçlendirilmeli.
69
TEŞEKKÜRLER
Doç. Dr. Yıldırım SALDIRANER
Atılım Üniversitesi
Sivil Havacılık Yüksekokulu
Sivil Hava Ulaştırma İşletmeciliği Bölümü
0312-210 72 53
0533-627 08 35
[email protected]
70
Kullanılan Temel Kaynaklar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ve
•
Dünden Bugüne Türk Hava Yolları (1933-1983)
Türk Havacılık Kronolojisi (Stuart Kline), 2002
Türkiye’de Havacılık Tarihi (Gökhan Sarıgöl, Stuart Kline), 2009
TC Ulaştırma Bakanlığı, 10. Ulaştırma Şurası Raporu, 2009
Boeing Current Market Outlook, 2011-2030
The Boeing Company 2010 Annual Report
Airbus Global Market Forecast, 2011-2030
Airbus (EADS) Annual Review, 2010
ICAO, 2010 Annual Report
DHMİ İstatistik Yıllığı, 2010
IATA ve ACI, 2010 Yılı İstatistikleri
İlgili kuruluş web siteleri
71
Uçak Kazaları
Kaynak; ICAO
72