SAYI 2 - Roketsan

SAYI 2
ŞUBAT 2013 / ISSN 1302-1435
• ROKETSAN ve İLKLERİMİZ
• TASARIM ve MÜHENDİSLİK GÜCÜMÜZ
• ROKETSAN’LI OLMAK
Roketsan, bir TSKGV kuruluşudur.
sayı 2 şubat 2013
yayın kurulu’ndan
Değerli Okurlarımız
Uzun bir aradan sonra 2012 yılında yeniden çıktığımız “Roketsan Dergisi” yolculuğumuzun
2’nci
sayısı
ile
huzurunuzda olmanın sevinci ve heyecanı içindeyiz. Şirketimizin çeyrek yüzyılı
devirdiği bu yılda yayınlanacak sayılarımızda 25’inci yıl ruhunu sizlerle paylaşmayı amaçladık.
“Ülkemizde roket ve füze tasarımı ve üretimi konusunda lider bir kuruma sahip
olunması” amacıyla kurulan Roketsan,
bugün geldiği nokta ile gerek yurt içinde
gerekse yurt dışında birçok alandaki başarılarıyla kendini kanıtlamış bir dünya
şirketi haline gelmiştir. Geçmiş çeyrek
asrın tecrübesi, Roketsan’ın, yüksek teknolojiye sahip ürünleri ve bugün
1.500’ü aşkın çalışanı ile daha büyük başarılara imza atacağına olan inancımız
tamdır.
25’inci yılımızda çıkan bu ilk sayıda siz-
lerle; ulaştığımız teknolojik seviyenin çıktıları olan bazı özgün ürünlerimizi, tasarım ve mühendislik gücümüzde
geldiğimiz son noktayı, çalışanlarımız tarafından hazırlanan teknik makaleleri ve
katıldığımız fuar/organizasyonlar ile ilgili
gelişmeleri paylaştık. Bunlara ek olarak
Roketsan’lı arkadaşlarımızın hayatımıza
kattığı iş dışı değerlere de yer verdik. Keyifle okuyacağınızı ümit ediyoruz.
1’inci sayıya gösterilen yoğun ilgi nedeniyle 2’nci baskıyı 3.000 adet olarak yaptık. Bu sayıda da aynı ilginin devam
edeceğini umuyoruz.
25’inci yaşına giren Roketsan’ımıza geçmişinde olduğu gibi başarılı, alanında
lider ve güçlü nice yaşlar diliyoruz.
Saygılarımızla,
Yayın Kurulu
3
roketsan dergisi
roketsan ve ilklerimiz
roketsan’ın tarihçesi, ulusal teknoloji birikimine katkısı
ve savunma sanayiindeki yeri
20’nci Y.Y.’ın sonlarına
doğru daha da hızlanan
teknolojik gelişmeler
sayesinde savunma sanayi
ürünleri de gittikçe artan
oranda ileri teknoloji
kullanılarak tasarlanmaya
ve üretilmeye başlamıştır ve
daha önce silahlı kuvvetler
planlarında yer almayan
yeni ürünler ve harp
yöntemleri ortaya çıkmıştır.
Bunun neticesinde yeni savunma sanayi ürünlerinin tedarikinde dışa bağımlılık oranının ve riskinin gittikçe arttığı
fark edilmiş ve süratle tedbir alınması ihtiyacı görülmüştür. Modern silah ve teçhizata sahip olma mecburiyetiyle
gelişmeleri yakından izleyerek ihtiyaçlarını ve önceliklerini belirlemekte olan
Türk Silahlı Kuvvetleri, günümüz harplerinin vazgeçilmez silahı haline gelen
muhtelif roket ve füzeleri yurt içinde
üretme iradesini ortaya koymuştur. Bu
kapsamda, MSB.lığı, Avrupa ortak üretim programı olan Stinger Programı’na
müdahil olmuş ve Stinger füzelerinde
kullanılan ve günümüzün gelişmiş roket
motoru yakıtı olan kompozit katı yakıt
üretim hattının kazanılmasını sağlamayı
öngörmüştür. Türkiye’de katı yakıt teknolojisi olmadığı için MSB.lığı, bu iş paketini üretmek üzere yeni bir şirket
kurulmasını değerlendirmiş ve SSM.lığını
Roketsan A.Ş.’nin kurulması yönünde
görevlendirmiştir. Bu değerlendirme ve
taleplerin neticesi olarak Roketsan A.Ş.
14 Haziran 1988 tarihinde, Savunma
Sanayi İcra Komitesinin T.S.K.’nin roket
ve füze ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlayacak bir sanayi kurumunun oluşturul-
4
ması maksadıyla kurulmuştur. Roketsan,
bu önemli kararın gereği olarak roket ve
füze alanında güçlü bir milli sanayi oluşmasını sağlamak üzere yola çıkmıştır.
1988 yılındaki kuruluş kararını takiben İskitler’de kiralık bir dairede, sınırlı savunma sanayi deneyimine sahip ancak
kendilerine verilen milli görevin heyecanıyla dolu 25 kişilik çekirdek kadro ile çalışılmaya başlanmış, Avrupa Stinger
Konsorsiyumu’nun gereklerine yönelik
planlama ve hazırlık çalışmalarına paralel
olarak o tarihte bir bozkır olan Elmadağ'da MKEK tarafından SSM'ye devredilen ve daha sonra Roketsan'a 49
yıllığına kiralanan yaklaşık 1.000 dönümlük arazi üzerinde tesis inşa çalışmaları yürütülmüş ve gerekli bina ve altyapı
inşaatı 1991 yılında tamamlanmıştır.
Aynı yıllarda tesisleşme çalışması da tamamlandıktan sonra kalifikasyon kafilesi
olarak ilk 38 adet füze motoru üretimi
hatasız olarak yapılarak zamanından
önce Konsorsiyum’a teslim edilmiş, sözleşme gereği Stinger füzelerinin fırlatma
ve uçuş motorlarının seri üretimine başlanmıştır. Bu proje kapsamında, Avrupa
Stinger Konsorsiyumu’na üye bütün ülkelerin ihtiyacını karşılayacak şekilde sevk
sistemi üretim ve ihracını gerçekleştiren
Roketsan, Program’a katılan yerli ve yabancı 15 üretici firma arasında ikinci
büyük iş payına sahip olmuştur. Roketsan, bu Program sayesinde, ülkemizin
ihtiyaç duyduğu başta kompozit yakıt
teknolojisi olmak üzere pek çok ileri teknoloji ve deneyimi elde edilmiş, bu kazanımlar
sonraki
projelerin
gerçekleştirilebilmesinde en büyük desteği sağlamıştır. Stinger Projesi’nin başlangıcında henüz tesisi bile olmaması ve
deneyimsiz olması nedeniyle diğer Program ortakları tarafından şüpheyle ve güvensizlikle
karşılanan
Roketsan,
MSB’lığının destek ve himayesinde hat
kalifikasyonunu tamamlayan ilk Konsor-
İlk Savunma Sanayii Müsteşarı Vahit ERDEM
siyum firması olarak, Program takviminin
önünde ve sıfır hata ile sevkiyat yapmıştır. Bir hava savunma füzesine ait sevk
sistemlerinin üretimini içeren Singer
Programı devam ederken, roket/füze sistemleri için komple sistem sorumlusu
olma hedefini benimseyen Roketsan,
katı yakıtlı motor seri üretim faaliyetinin
paralelinde oluşturduğu roket ve füze
sistemleri tasarım altyapısı sayesinde
Stinger Projesi’nin 1999 yılında tamamlanmasından önce Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ihtiyacını karşılamak üzere
Dünya’daki emsallerinden çok daha gelişmiş ve tamamen özgün kompozit yakıtlı 11 km menzile sahip TR-107 Roketi,
40 km menzilli TR-122 Roketi ve T-122
Sakarya ÇNRA Silah Sisteminin tasarımını
ve üretimini gerçekleştirmiştir. Bu silah
sistemi ve roketlerin 1996 yılında Kara
Kuvvetleri envanterine alınması Roketsan ve Türk Silahlı Kuvvetleri için önemli
bir kilometre taşı oluşturmuştur.
Kara Kuvvetlerimizin derinlikte ateş gücünü arttıracak uzun menzilli roket ve
füzelerin üretilmesi amacıyla Milli Savunma Bakanlığı’nca 90’lı yılların sonlarına
doğru
başlatılan
projeleri
gerçekleştirebilmek için üretim altyapısı
kuvvetlendirilmiş ve çeşitlendirilmiştir.
Yeni teknolojilerin de elde edildiği bu
gayretler neticesinde Kasırga Roketleri
sayı 2 şubat 2013
roketsan ve ilklerimiz
ve Yıldırım Füzeleri TSK envanterine kazandırılmıştır.
Yine Kara Kuvvetlerimizin ihtiyacı doğrultusunda 2004 yılında Milli Savunma
Bakanlığı’nca başlatılan ve desteklenen
2,75” Lazer Güdümlü Havadan Yere
Füze (Cirit) Projesi’nde Dünya’daki emsallerinden üstün ve baştan sona özgün
tasarım çalışmaları ile lazer güdüm, ara
safha güdüm, duyarsız roket motoru ve
duyarsız harp başlığı… gibi ileri teknolojiler kazanılmıştır. 2004 yılından itibaren Roketsan tasarımı roketler ile
bunların fırlatma platformları olan Çok
Namlulu Roketatar Silah Sistemleri’nin
ihracına yönelik sözleşmeler imzalanmıştır. Böylece yurt dışına sistem seviyesinde ürün ve hizmet satışı dönemi
başlatılmıştır.
2005 yılında SSM tarafından başlatılan
özgün füze sistemleri (Uzun Menzilli
Tanksavar Füzesi - UMTAS; Orta Menzilli
Tanksavar Füzesi - OMTAS, Alçak ve
Orta İrtifa Hava Savunma Füze Sistemleri) geliştirilmesi çalışmaları kapsamında
Roketsan ile imzalanan projeler sayesinde Roketsan ana yükleniciliğinde
veya liderliğinde oluşan geniş bir sanayi
yapılanması ortaya çıkmıştır. Ayrıca bu
projeler ile Füze Üstü RF Veri Bağı, Görüntüleyici Kızılötesi (IIR) Arayıcı Başlık,
Duyarsız Tandem Harp Başlığı ve Platform Entegrasyonu teknolojileri de kazanılmıştır. 2006 Yılında SSM ile Karşı
Tedbir Atım Sistemi Destek Merkezi
(CSC) tesis edilmesine yönelik çalışmaları
başlatılmıştır. Bu destek merkezinde
karşı tedbir atım sistemleri için en etkin
ve güvenilir atım senaryoları oluşturularak Türk Silahlı Kuvvetleri’nin hizmetine
sunulacaktır.
Milli Savunma Bakanlığı tarafından başlatılan ve NATO NAMSA ile yürütülen,
raf ömrü tamamlanmış mühimmatın
emniyetli ve çevreye zarar vermeksizin
imha edilmesi amacıyla anahtar teslimi
Mühimmat Ayırma ve Ayıklama Tesisi
(MAAT) kurulması çalışmaları neticesinde
tesis 2007 yılının Kasım ayında tamamlanarak teslim etmiştir. Yine NAMSA ile
birlikte yürütülen anahtar teslimi Mühimmat Ömür Belirleme Tesisi’nin inşası
2010 Yılı içerisinde tamamlanmıştır.
Kasım 2009’da SSM ve Roketsan arasında imzalanan sözleşme gereği başlatılan ve Milli Tank Projesi ile diğer çeşitli
zırh sistemlerinin tasarımı, geliştirilmesi,
üretimi ve testi için gerekli altyapının bulunduğu bir Balistik Koruma Merkezi
(BKM) kurulması çalışmaları Roketsan tarafından tamamlanmış ve hizmete alınmıştır.
1991 yılında 1.000 dönüm arazi üzerinde inşa ettiği toplam 21.150 m2’lik kapalı alana sahip 37 adet binada üretime
başlayan Roketsan, bugün itibariyle iki
ayrı yerleşkede yaklaşık 80.000 m2’si kapalı alan olmak üzere toplam 5.6 Milyon
m2’ye yakın geniş bir arazi üzerinde tesis
edilmiş 120 adet binada, başarıya odaklanmış personeliyle faaliyetlerine devam
eden dev bir savunma sanayi kuruluşu
haline gelmiştir.
Daima kendi teknolojisini yaratabilmeyi
ve kullanmayı hedeflemiş olan Roketsan
2001 yılında açılmış olan ve daha geniş
yerleşim imkanı sunan yeni bir yerleşkesi
bulunmaktadır. Roketsan, 2009 yılında
Bilkent Cyberpark’da, Ar-Ge faaliyetlerinin bir kısmını üniversiteler ve diğer teknopark firmaları ile daha yakın işbirliği
içinde yürütebilmek maksadıyla Roketsan Teknopark Merkezi’ni açmıştır. Aynı
yıl içinde yeni Ar-Ge yasası kapsamında,
Elmadağ ve Lalahan yerleşkelerindeki
mevcut araştırma birimleri iki ayrı Ar-Ge
Merkezi olarak T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından tescil edilmiştir. DzKK.lığı ile ortaklaşa yürütülen
çalışmalarda yakın koordinasyon sağlanabilmesi için özel bir mühendislik ekibi
de İstanbul / Tuzla’da 2009 yılından itibaren görev yapmaya başlamıştır.
1988 yılında 25 kişilik çekirdek kadrosuyla faaliyetine başlayan Roketsan, sayısı ve kapsamı gittikçe artan projelerin
yarattığı ihtiyaç neticesinde bugün itibariyle %51’i mühendis olmak üzere personel sayısını 1.600’ler seviyesine
ulaştırmıştır.
Kuruluş Yıllarında Roketsan
Roketsan üretime ilk başladığı yıl olan
1991'de 2.778 TL, 1999'da 21 Milyon
TL, 2012'de ise %30'u ihracat olmak
üzere 415 Milyon TL toplam satış gerçekleştirilmişken, sadece 2012 yılında
toplam değeri 1 Milyar TL’yi aşan yeni
sözleşme imzalanmıştır. Roketsan, sahip
olduğu yetenekler, yarattığı güven ve
doğru pazar geliştirme gayretleri sayesinde hedeflerine ulaşmış, ileriki yıllara
umut ve güvenini taşıyabilmiştir.
5
roketsan dergisi
roketsan ve ilklerimiz
türkiye, roket sanayiini nasıl kazandı?
Roketsan’ın isim babası ve
kuruluşunda büyük bir rol
oynayan Yük. Müh. Tuğg.
(E) Cemal ALAGÖZ’e
soruyoruz: Roketsan nasıl
ve ne şartlarda kuruldu?
“1970’li yıllarda, Türkiye’de roket konusu telaffuz ediliyor ancak modern bir
yakıt olan kompozit yakıt üretimi olmadığı için öncelikle böyle bir yakıt imalat
hattına ihtiyaç duyuluyordu. Bu için de
8-10 Milyon ABD Doları gibi bir kaynağa gereksinimimiz vardı. Ancak bu
planlanamadığından Türkiye’de roket
sanayi oluşturulamıyordu. Bu teknolojiyi
alıp kazanmak da kolay bir iş değildi.
1981 - 1982 yıllarında NATO Savunma
bursu ile Kanada’da (Ouebec City’de
Defense Research/Valcartier) araştırma
yaparken kompozit yakıtlı CRV-7 roketi
ile tanıştım ve bu konu sürekli kafamı
meşgul ediyordu. 1980’li yılların başında başlatılan ve Binbaşı rütbesiyle
1983 yılından itibaren yürütme komitesi
üyeliğine atandığım Avrupa Stinger Projesi konsorsiyumunda ilk talip olduğum
iş paketi, kompozit yakıtlı fırlatma ve
uçuş motoru olmuştur (Avrupa Stinger
projesi, ABD lisansı altında; Almanya,
Hollanda, Yunanistan ve Türkiye’den
oluşan konsorsiyum üyelerinin Stinger
Füzesi ihtiyacını karşılamak üzere gerçekleştirilen projedir). Bu teknolojinin
Türkiye’ye kazandırılması yoğun müzakereler sonucunda gerçekleşmiş ve böylece bugünkü Roketsan A.Ş.’nin temeli
atılmıştır.
1983 - 1988 yılları arasında altı yıl süren
müzakerelerde fırlatma ve uçuş motorlarının Türkiye’de üretilmesinin konsor-
6
siyum üyesi ülkeleri riske soktuğu, Türk
sanayiinin bu tür motorları üretme yeteneğinin olmadığı, Türkiye’nin bunu
üretememesi halinde Stinger füzelerinin
üretilemeyeceği, böylece en büyük hisseye sahip olan Türkiye başta olmak
üzere bu projeden beklenen sonucun
alınamayacağı, konsorsiyum üyesi ülke
temsilcilerince defalarca ve ısrarla vurgulanmıştır.
Uzun süren yoğun müzakereler sonunda, 1988 yılında Türkiye’nin isteği
kabul ettirilmiştir. Ancak esas iş bundan
sonra başladı. Çünkü bu iş paylaşımına
dayalı kontrat imzalandı ve takvim dönmeye başladı: peki bu motorlar nerede
üretilecekti? Yaklaşık 20 ay gibi bir
zaman vardı. Bu zaman zarfında 38
adet motorun üretilip konsorsiyuma teslim edilmesi gerekiyordu.
Proje Subayı olarak bunu nasıl çözülebilir diye düşündüm ve o dönemde teklif verme çalışmalarını yürüten MKEK'in
motorları üretecek deneyimi olmaması,
bir KİT olması nedeniyle de bu kadar
kısa sürede yatırım yapamayacak olması, yapsalar bile eleman eğitimi gibi
hususların kendilerini çok zorlayacağını
değerlendirdim.
Türkiye’de başka bir kuruluş olmadığı ve
daha önemlisi zaman da süratle akıp
gittiği için, MSB Teknik Hizmetler Daire
Başkanı merhum Y. Mühendis (E) Tümgeneral Sedat TOKGÖZ komutanıma;
“Bu motorları üretmek üzere bir ‘Roketsan’ kuralım,” diye arzda bulundum.
“Ama bu şirket; MKEK, Aselsan,
TSKGV'nin ortak olduğu bir özel sektör
şirketi olmalı” dedim. Komutanım görüşlerime her zaman değer verdiği için bu
önerimi kabul etti.
MSB Müsteşarı imzası ile, o tarihlerde
yeni kurulmuş olan (1985) Savunma Sanayii Müsteşarlığı’na (SSM) (o tarihlerdeki adıyla Savunma Sanayii Geliştirme
ve Destekleme İdaresi Başkanlığı SaGeB), kendisine has kanunu da buna
imkan verdiği için, Roketsan’ın kurulması amacıyla müracaatta bulunduk.
SSM’nin girişim ve telkinleri doğrultusunda; %20 STFA, %20 Kutlutaş, %15
Aselsan, %15 TSKGV, %15 Kalekalıp ve
%15 MKEK dağılımındaki hisse yapısı altında Savunma Sanayii İcra Komitesi
(SSİK) kararı ile Roket Sanayii ve Ticaret
A.Ş. kuruldu (zaman içinde hisse oranları değişti). Şirket merkezi, TSKGV’nin
bağış yolu ile sahip olduğu İskitler’de
derme çatma bir bina idi. Genel Müdürlüğe ise Aselsan’da Stinger Projesi sorumlusu Doç. Dr. Cemil ARIKAN
getirildi. ARIKAN bir taraftan eleman
temin edip eğitirken, diğer taraftan da
tasarım sahibi ABD firması Atlantic Research Corporation (ARC)’dan Stinger füzelerinin fırlatma ve uçuş motoru üretim
bilgi paketini alarak, imalat alt yapısını
oluşturdu. İstihdam ettiği personelin geceli gündüzlü büyük özverisi sonucu Elmadağ / Ankara’daki mevcut tesisin
inşaatı tamamlandı ve sonuç olarak 38
adet roket motoru yine bu personelin
büyük gayreti ile zamanından önce
konsorsiyuma teslim edildi. Hepsini
saygı ile anıyorum.
Roketsan’ın halihazırda konuşlu olduğu
araziyi bulmak da başka bir zorlu uğraş
olarak karşımıza çıktı. Şirketin kurulacağı
en az 1.000 dönümlük bir araziye ihtiyaç duyulmaktaydı. Birbirini kovalayan
haftaları böyle bir araziyi nasıl buluruz
arayışı içinde geçirdik. ARIKAN ile birlikte
sonunda MKEK Genel Müdürlüğü’nün;
Elmadağ / Ankara’daki mevcut araziyi
%15 hisse karşılığında SSM’ye devret-
sayı 2 şubat 2013
roketsan ve ilklerimiz
mesi, bilahare SSM’nin de burayı Roketsan’a 49 yıllığına kiralaması yöntemiyle,
arazi sorununu çözdük. Böylece süratle
inşaat faaliyetlerine başladık ve kısa zamanda üretim için tesisler hazır hale
gelmiş oldu.
Hatasız olarak üretilen bu motorların
konsorsiyuma teslimatını müteakip, Stinger Projesi program yöneticisinin söylediği şu sözleri hiç unutamam: “Cemal
ALAGÖZ, bu iş paketindeki ısrarın sırasında bütün projeyi tehlikeye attığın için
sana çok kızmıştık. Ama seni şimdi kutluyorum. Sanayicinle ne kadar övünsen
azdır. Sizin sanayiciyi anlamak çok zor.
Herhalde ya işe susamışlar, ya da başarı
için tatil, bayram demiyor, çalışıyorlar.”
İşte bu girişimler sayesinde kurulan Roketsan, tüm konsorsiyum üyelerinin ihtiyacı olan motorları hatasız olarak üretti
ve büyük bir bilgi birikimi ve kalifiye eleman kazandı. Şimdilerde çok daha
büyük projelerin üstlenilebilmesinde,
bu gerçek yatmaktadır.
Stinger Projesindeki başarı Roketsan’ın
daha uzun menzilli roket/füze üretimini
gerçekleştirmesinde büyük rol oynamıştır. 1991 yılında ARIKAN’dan sonra Roketsan Genel Müdürlüğü’ne Erk İNGER
atandı. Yaklaşık 12 yıl süren Genel Müdürlüğü sırasında Roketsan, çok büyük
projeleri gerçekleştirerek, yeni sistemlerin TSK envanterine alınmasını sağlamıştır. Bu süre içerisinde, ilk önceleri Albay
rütbesi ile, bilahare sekiz yıl süren ve
2003 yılında kadrosuzluktan emekli
oluncaya kadar Yüksek Mühendis Tuğgeneral olarak sürdürdüğüm MSB Teknik Hizmetler Daire Başkanlığım
sırasında Silah, Mühimmat ve Roket
Şube Müdürlüğü ve ekibinin özverili çalışmaları sonucunda büyük projeleri hayata geçirmenin mutluluğunu yaşadım.
Sonuç olarak; Türkiye’nin tüm ihtiyaçlarının karşılığı olarak yaklaşık 1 Milyar
ABD Doları tutan Stinger Projesi’nde,
Türkiye hissesine düşen iş payının tamamını almış, ödenen paranın %50 - 55
kadarı, çeşitli vergiler altında tekrar Ha-
zine’ye dönmüş, geri kalanı da şimdilerde çok daha sofistike sistemleri üretebilen 1.500 personelin çalıştığı
geleceğimizin teminatı Roketsan’ın ve
Aselsan’ın geliştirilmesinde kullanılmıştır.
Son söz olarak çalışmalarımda bana
destek olan komutanlarımdan aramızdan ayrılanlara Cenab-ı Haktan rahmet,
hayatta olanlara en derin saygılarımı sunarım. Yine çalışmalarımda emeği
geçen MSB Teknik Hizmetler Başkanlığı
personeli ve Roketsan’ın çok kıymetli çalışanlarına da sağlık ve sıhhat diler, sevgilerimi sunarım.”
Cemal ALAGÖZ
Yönetim Kurulu Üyesi
7
roketsan dergisi
direktörlüklerimiz
tapa direktörlüğü
1. Giriş
TSK envanterindeki klasik mühimmat ve
yüksek teknoloji ürünü roket/füze sistemlerinde kullanılan tapalar, bugüne
kadar kısmen yurt içinde üretilmiş olmakla birlikte, büyük oranda yurt dışından tedarik edilmiştir. Mühimmatın
cinsi, kullanım yeri ve teknolojisine bağlı
olarak söz konusu tapalar zaman zaman
kritik önemi haiz olmuş ve uluslararası
kısıtlamalara ve ambargolara maruz kalınmıştır.
Bu kapsamda yurt içinde tapa tasarım
ve üretim yeteneğinin kazanılması ve bu
faaliyetlerin "tek çatı" altında yürütülmesi
maksadıyla 2001 yılında Tapasan A.Ş.
kurulmuş, ancak tapa üretimini tek kaynaktan yürütme stratejisi yerine dağınık
bir yapılanmanın olması, bu konuda
ülke politikasının henüz belirlenmemiş
olması ve bu amaçla kurulan Tapasan
A.Ş.’nin faaliyette bulunduğu 10 yıl boyunca misyonuna uygun modern ve
yeterli kapasitede bir tesise sahip olamaması ve en önemlisi kurumsallaşama-
8
ması nedeniyle Türkiye’nin ihtiyaç duyduğu tapalar büyük oranda yurt dışından tedarik edilmiş, bu da savunma
sanayiinde stratejik bir ürün olan tapada
dışa bağlılığın devam etmesine ve kaynak israfına neden olmuştur.
sinde bulunan tapa tasarım, geliştirme
ve üretim faaliyetleri Roketsan A.Ş. tarafından üstlenilmiştir. Bu kapsamda Roketsan A.Ş. bünyesinde teşkil edilen
Tapa Direktörlüğü organizasyonu yukarıda gösterilmiştir.
Bu doğrultuda 2012 Temmuz ayında
Tapasan A.Ş.'nin tasfiyesiz infisah yoluyla Roketsan A.Ş. ile birleşme işlemleri
tamamlanmış ve Tapasan A.Ş.'nin uhde-
2. Tapalar Hakkında Genel Bilgi
Tapa; mühimmat harp başlığının atış sonrası hedefe çarp-
sayı 2 şubat 2013
direktörlüklerimiz
masıyla veya ayarlanan sürede veya
ayarlanan mesafede veya dışarıdan verilen komutla infilak etmesini sağlayan,
ateşleme zincirini başlatan, hassas ve
teknolojik bir üründür.
Tapalar, gerek klasik mühimmatta gerekse de roket ve füze sistemlerinde
harp başlığı ve diğer patlayıcı ünitelerin
istem dışı faaliyete geçmesine engel olacak şekilde emniyet ve kurma özelliğine
sahiptir.
el bombaları, mayınlar ve benzeri tüm
klasik mühimmatta, roket ve füzelerde
kullanılır.
ve seri üretimi ile testlerinin, Roketsan
bünyesinde gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.
2.2. Tapa Tipleri:
Bu kapsamda Roketsan’ın Stratejik Hedefleri, Misyonu ve Vizyonu ile uyumlu
olacak şekilde Tapa Direktörlüğünün
amaçları;
Genel yapısı itibarıyla tapalar;
• Emniyet ve Kurma Ünitesi (mekanik
veya elektronik emniyet ve kurma tertibatı),
• Patlatma / Ateşleme Başlatma Zinciri
(Başlatma elemanları / kapsül, patlayıcı
ve piroteknik malzemeler),
ve bunlara ait yapısal ve elektriksel aksamlardan oluşur.
Çalışma Sistemine Göre:
• Mekanik Tapa
• Elektro-mekanik Tapa
• Elektronik Tapa
Aktivasyon Metoduna Göre:
• Çarpma Tapa
• Gecikmeli Tapa
• İntiharlı Tapa
• Zaman Ayarlı Tapa
• Yaklaşmalı Tapa
• Çok Maksatlı Tapa
• Akıllı Tapa
Montaj Yerine Göre:
• Baş / Burun Tapası
• Dip / Kuyruk Tapası
2.1. Uygulama Alanları:
3. Tapa Direktörlüğü’nün Amaçları
Tapalar; top mühimmatı, tank mühimmatı, obüs mühimmatı, havan mühimmatı,
deniz
mühimmatı,
uçak
bombaları, uçaksavar mühimmatı,
bomba atar mühimmatı, fişek mermileri,
Roketsan ile Tapasan’ın birleşmesi sonrası, yurt içi savunma sanayii ihtiyacı
muhtelif mühimmat için gerekli olan
mekanik, elektro-mekanik ve elektronik
tapaların tasarım, geliştirme, kalifikasyon
• Yüksek teknoloji gerektiren her türlü
tapanın ve kritik aksamlarının gerek kalite gerekse de maliyet açısından yurt
dışı tedarik kaynakları ile rekabet edecek
şekilde tasarımının, geliştirilmesinin ve
üretiminin yapılması veya yaptırılması,
• Başta TSK, Roketsan ve MKEK olmak
üzere yurt içi taleplerin karşılanarak Türkiye’nin tapa tasarımı ve üretimi alanında kendi kendine yeterli konuma
gelmesi, tapa üretiminde kullanılan kritik
teknolojilere milli imkânlar ile sahip
olunması, yurt dışına bağımlılığın azaltılması ve uzun vadede ortadan kaldırılması,
• Roketsan’ın, kalite ve fiyatı ile yurt dışına tapa ihraç eder duruma gelmesi
olarak özetlenebilir.
9
roketsan dergisi
direktörlüklerimiz
MKE Gazi Fişek Fabrikası Müdürlüğü ile
imzalanan sözleşme kapsamında üretim
devam etmektedir. Yıllık üretim kapasitesi 420.000 adet olup, üretim kapasitesinin
artırılması
maksadıyla
otomasyona gidilmesi öngörülmüştür.
122 mm Roket Tapaları (Hassas ve
Gecikmeli Çarpma Tapası)
4. Faaliyet Planı ve Tapasan
A.Ş.’den Devralınan Projeler
Roketsan A.Ş.’nin Tapasan A.Ş. ile birleşmesi sonrası, ilk aşamada, üretimdeki
ürünlere ait Teknik Bilgi Paketi ve Üretim
Bilgi Paketleri uluslararası tapa standartları açısından tekrar değerlendirilmiş ve
geliştirilmiştir.
Bu kapsamda Tapa Direktörlüğü olarak,
Tapasan A.Ş.’nin Roketsan A.Ş. dışındaki
müşterileri ile yürütmekte olduğu sözleşmeli projeler başta olmak üzere üretim faaliyetleri kesintisiz olarak devam
ettirilmiştir.
Üretim faaliyetleri Tapasan A.Ş.’den
devralınan ve mülkiyeti Roketsan A.Ş.’ye
10
ait olan tesislerde sürdürülmektedir.
Halihazırda seri üretimi devam eden tapalar aşağıda özetlenmiştir.
M505 A3 20 mm Fişek Tapası (Hassas Çarpma Tapası)
Roketsan A.Ş. ve MKE Kurumu tarafından üretilen uzun ve kısa menzilli 122
mm roket sistemlerinde kullanılan tapalardır. Hassas (122 T1A1) ve Gecikmeli
(122 T1) olmak üzere iki konfigürasyonda üretilmektedir.
107 mm Roket Tapaları (Hassas ve
Gecikmeli Çarpma Tapası)
sayı 2 şubat 2013
direktörlüklerimiz
Roketsan A.Ş. ve MKE Kurumu tarafından üretilen uzun ve kısa menzilli 107
mm roket sistemlerinde kullanılan tapalardır. Hassas (107 T1) ve Gecikmeli
(107 T1A1) olmak üzere iki konfigürasyonda üretilmektedir.
T-904/T-905 Tapası
Tapa Teknolojileri Geliştirme
Faaliyetleri
Başta Uzun Menzilli Tanksavar (UMTAS)
füze tapası olmak üzere K.K.K.lığı ihtiyaçlarının Roketsan A.Ş.’nin özgün ürünleri
ile karşılanması amacıyla tasarım ve teknoloji geliştirme çalışmalarına başlanmış
olup, 2014 yılında seri üretime hazır
hale getirilmesi planlanmıştır.
DSH Roketi Tapası
Roketsan A.Ş. tarafından Dz.K.K.lığı için
geliştirilen Denizaltı Savunma Harbi
(DSH) Roketinde kullanılan DSH tapası
kalifiye edilmiş olup yakında seri üretimine başlanacaktır.
Cirit Füzesi Tapası
2013 yılı içinde tamamlanması planlanmaktadır.
Hv.K.K.lığının daha önce yurt dışından
tedarik ettiği Mk 80 serisi Genel Maksat
Bombalarında kullanılan mekaniki tapa
seti için Tapasan A.Ş. tarafından başlatılmış çalışmalar Roketsan A.Ş. tarafından
yeniden ele alınmış olup geliştirme faaliyetleri sürdürülmektedir.
Seri üretim projelerine ilave olarak, Tapa
Direktörlüğünün uzun vadedeki hedefleri arasında yer alan elektromekanik
tapa geliştirme faaliyetleri de üretim faaliyetlerine paralel olarak sürdürülmektedir.
Bu
kapsamda
hâlihazırda
yürütülmekte olan geliştirme projeleri
aşağıda belirtilmiştir.
122 mm Elektronik Yaklaşmalı
Tapa Projesi
Söz konusu tapa tasarımında TSK envanterine teslim edilen kısa ve uzun menzilli
122 mm roketlerin (Yüksek İnfilaklı ve
Çelik Bilyeli) hepsinde kullanılacak ortak
bir çözüme gidilmiştir.
Buna paralel olarak TSK’nın hava savunma füze ihtiyaçlarına uygun milli
tapa çözümlerinin oluşturulması amacıyla tasarım ve teknoloji geliştirme faaliyetleri planlanmıştır.
5. Yatırım İhtiyacı
Tapasan A.Ş.’den devralınan üretim tesisleri ve test altyapısı ülkemizin kısa, orta
ve uzun vadedeki ileri teknoloji ürünü
tapa ihtiyacını karşılayacak yeterlilikte değildir. Bu maksatla 2013 - 2014 döneminde Tapa Direktörlüğü’nün bina, alt
yapı ve modern üretim ve test ekipmanları ile teçhizine yönelik yatırımların gerçekleştirilmesi öngörülmüştür.
Sonuç olarak, tapa tasarım ve üretiminin
Roketsan bünyesinde yürütülmesi sayesinde kısa süre içinde elde edilecek bilgi
birikimi ve kazanılacak teknolojiler ile bir
taraftan TSK ihtiyaçları karşılanacak diğer
taraftan ihracat projelerimizde tapa gibi
kritik bir alt sistem açısından dışa bağımlı
olmaktan kurtulunmuş olacaktır.
300 mm Elektronik Yaklaşmalı
Tapa Projesi
K.K.K.lığı ihtiyacına binaen Roketsan
A.Ş. tarafından geliştirilen Cirit füzesinde
kullanılan tapa Roketsan A.Ş. tarafından
tasarlanmış ve kalifiye edilmiş olup seri
üretimine başlanmıştır.
TSK envanterine daha önce teslimatı yapılmış olan Kasırga roketleri ile halihazırda geliştirilmekte olan uzun menzilli
300 mm roketlerde kullanılması planlanan tapanın geliştirme çalışmalarının
Dr. Tuğrul TINAZTEPE
Tapa Direktörü
11
roketsan dergisi
tasarım ve mühendislik gücümüz
türkiye’nin ilk milli tanksavar füzesi UMTAS
Ülkemizin ilk milli tasarım
tanksavar füzesi olan
UMTAS’ın geliştirme
çalışmaları kapsamında
gerçekleştirilen ilk Güdümlü
Test Füzesi atışında tam
isabet kaydedildi.
Uzun Menzilli Tanksavar Füze (UMTAS)
Projesi, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin uzun
menzilli tanksavar füze ihtiyacını milli imkanlarla karşılamak üzere başlatılmış bir
projedir. Geliştirme çalışmalarına Eylül
2008’de başlanan proje sayesinde
UMTAS Füzesi, T-129 ATAK Helikopterinin tanksavar füzesi olarak TSK envanterine girecektir.
12
Helikopterlerden kullanılmak üzere geliştirilmiş olan UMTAS, ana muharebe
tanklarına karşı etkili ve rakip tanksavar
sistemlerine üstünlük sağlayan bir çok
özelliğe sahip bir füze sistemidir. Kızılötesi görüntüleyici (IIR) arayıcı görüntüsünün RF veri bağı ile lançere,
lançerden kullanıcı ekranına iletilmesi ve
hassas güdüm-kontrol sistemine dayanan kullanım konsepti, kullanıcıya
gece/gündüz ve kötü hava koşullarında
hedefe atış öncesi/atış sonrası kilitleme,
hedef güncelleme ve hedef üzerinde
vuruş noktası seçimi gibi imkanlar sunmaktadır. Füze, sahip olduğu yüksek
performanslı tandem harp başlığı sayesinde ileri teknoloji tank zırhlarına,
beton koruganlara karşı etkili olacaktır.
laylıkla entegre edilebilecek şekilde,
uluslararası askeri standartlar göz
önünde bulundurularak tasarlanmıştır.
Sistem, askeri çevre koşulu standartlarına uygun olarak test edilmekte ve zorlayıcı görev ortamlarına dayanıklı olacak
şekilde geliştirilmektedir. Sistemin lançeri, T-129 ATAK helikopterinin yanı
sıra, diğer modern taarruz helikopterlerine de ko-
Roketsan, aynı zamanda UMTAS Projesi’ndeki kazanımlardan faydalanarak
Lazer Arayıcı Başlıklı Tanksavar Füzesi
(LUMTAS) ve yüksek infilaklı/parçacık etkili harp başlıklı füze geliştirilmesine yönelik faaliyetlerini öz kaynak tahsis
ederek UMTAS Projesi’nin paralelinde
başarıyla sürdürmektedir.
Projede şu ana kadar Balistik Test Füzesi
(BTF) ve Kontrollü Test Füzesi (KTF) atış
faaliyetleri gerçekleştirilmiş ve alt sistem
tasarım doğrulama çalışmaları tamamlanmış, helikopterden emniyetli ayrılma
testleri kapsamında BTF atışları yapılmıştır. Sistem entegrasyon - test aşaması
devam etmekte olup Güdümlü Test Füzesi (GTF) atış kampanyaları yürütülmektedir. Bu çerçevede Temmuz
2012’de gerçekleştirilen ilk GTF atış
kampanyasında 5 km mesafede yer
alan hedef başarıyla vurulmuştur. Atışlı
testlere 2013’de devam edilecektir.
sayı 2 şubat 2013
tasarım ve mühendislik gücümüz
lazer umtas
LAZER UMTAS, havadan
karaya, atış öncesi ve atış
sonrası kilitlenebilen yarıaktif laser güdümlü füze
sistemidir.
Füze, taarruz helikopterlerinden ve kara
araçlarından gece/gündüz atılabilmekte
ve kullanılan harp başlığına göre; anamuharebe tankı, zırhlı personel taşıyıcı,
kamyon, arazi aracı, hafif korugan,
siper, bina, alçak irtifada hover yapan
helikopterlere karşı kullanılabilmektedir.
Tasarım Süreci
LAZER UMTAS, orijini olan UMTAS sisteminin teknolojik altyapısı ve konfigürasyonel ortaklığını azami kullanacak
şekilde, modüler olarak tasarlanmıştır.
Bu kapsamda, füzenin tasarımında Arayıcı ve Harp Başlığı bölümleri modüler
olacak şekilde tutulmuş ve diğer bölümler UMTAS sisteminden aynen alınmıştır.
Bu sayede 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren bir yıllık kısa bir çalışma sonunda,
LAZER UMTAS görev ortamında test edilebilecek bir sisteme dönüşmüştür.
Şekil 1: Lazer UMTAS
ivme motorundan oluşmaktadır. Arayıcı
olarak gövdeye bağlı yarı aktif LAZER
arayıcı başlık kullanılmaktadır. Arayıcı
başlık içerisinde TÜBİTAK tarafından geliştirilen dört dilimli milli dedektör ve Roketsan tasarımı optik bütün kullanılmıştır.
Arayıcı başlık tasarımında yüksek anlık
görüş alanı hedef alınmıştır. Bu sayede
füze, orijini olan UMTAS sistemine ve pazardaki diğer kardanlı (gimballi) arayıcı
içeren sistemlere eş performans özelliklerine sahiptir. Bu tasarım yöntemi, sis-
temin performans özelliklerini kardanlı
arayıcı içeren sistemlere eş tutarken sistemin maliyetini ve karmaşıklık düzeyini
aşağıya çekmektedir.
LAZER UMTAS, UMTAS sistemi için geliştirilen tanksavar harp başlığını kullanacak şekilde geliştirilmiştir. Bu harp
başlığının yanısıra, füze için yüksek infilaklı parçacık tesirli bir harp başlığı daha
geliştirilmiştir. Bu sayede füze ve ağır
zırhlı araçlar haricindeki diğer hedeflere
LAZER UMTAS, UMTAS Lançerinden atılabilecek şekilde tasarlanmış, 2012 yılı
içinde, Kara Kuvvetleri Komutanlığı için
yurt içinde geliştirilmekte olan ATAK helikopterine entegrasyon çalışmaları başlatılmış ve ATAK helikopterinden hedefin
vurulduğu iki başarılı atış gerçekleştirilmiştir.
LAZER UMTAS Füze Sistemi
LAZER UMTAS; arayıcı, güdüm, harp
başlığı ve kontrol bölümleri ile seyir ve
Şekil 2: Tanksavar ailesi teknoloji ortaklığı
13
roketsan dergisi
tasarım ve mühendislik gücümüz
ve personele karşı operasyonel etkinlik
kazandırılmıştır. LAZER UMTAS sisteminin
temel teknik özellikleri Tablo 1’de özetlenmiştir.
Taktik Kullanım
LAZER UMTAS, sahip olduğu arayıcı başlığın geniş görüş açısı ve yüksek algılama
kapasitesi sayesinde yüksek kullanım
kapasitesine sahiptir. Füze, NATO standartlarına uygun işaretleyicilerle çalışacak şekilde tasarlanmış olup, kullanılan
LAZER kodunun operasyon esnasında
ve atış öncesinde değiştirilmesi mümkündür. LAZER işaretleme, füzenin atılacağı platformdan yapılabileceği gibi,
operasyon koşullarına bağlı olarak yer
birlikleri, insansız hava araçları ya da atıcı
platform haricindeki hava birlikleri tarafından da yapılabilecektir. Her iki durumda da füze, atış anından dalış anına
kadar ara safha güdüm yapmakta, dalış
noktası füze tarafından hesaplanmakta
ve hedefin etkin bir şekilde vurulması
sağlanmaktadır. Bütün bunlara ek olarak füze, hedeflerin karşı tedbir ataklarına karşı son güncel noktaya güdüm
algortimalarına sahiptir.
Şekil 3: LAZER UMTAS uçuş testi - 15 Ağustos 2012, Karapınar
Sistemin tasarımında kullanım basitliği
ön planda tutulmuştur. Füzeyi, kullanım
zarfı içerisinde, atış doğrultusuna yöneltip ateşlemek yeterlidir. LAZER UMTAS,
500 m’den 8 km’ye kadar olan menzillerdeki hedeflere karşı etkindir. Bu zarf
içerisinde sistem, atış öncesi kilitlenme
(AÖK) ve atış sonrası kilitlenme (ASK)
olmak üzere iki farklı atış tipi ile kullanılabilir. AÖK atış tipinde füze, platformdan
işaretlemelerde 5 km’de, 3 km’den harici işaretlemelerde ise 7 km mesafeden
hedefe kilitlenebilmektedir.
temdir. Ancak, gelişen teknolojiye parallel olarak, ses hızı altında uçan insanlı ve
insansız uçaklardan veya stabilize sabit
kara/deniz platformlarından kullanılabilme kapasitesi mevcuttur. Sabit kanatlı
hava platformlarında, atış yüksekliğinin
artmasına paralel olarak, 8 km olan
etkin azami menzilin de artması muhtemeldir.
Gelişme Potansiyeli
• Kullanıcı’nın tanksavar harekat kabiliyetinin çeşitlendirilmesi ve artırılması,
LAZER UMTAS öncelikle taarruz helikopterlerinden atılması planlanmış bir sis-
LAZER UMTAS tasarım gereksinimleri
aşağıdaki faktörlerin en iyileştirilmesi
bakış açısıyla tanımlanmıştır.
• Asgari olarak tanksavar füze pazarındaki lazer güdümlü sistemlerin performans özelliklerini hedefleyen bir sistem
performansı,
• Tank haricinde anti-personel ve hafif
zırhlı/zırhsız araç hedeflerine yönelik
kullanım esnekliği,
• Birim maliyet etkinliği.
Proje çalışmaları, Roketsan’ın lazer arayıcı ve güdüm teknolojilerindeki yetkinliği sayesinde çok kısa bir sürede ürüne
dönüştürülmüş ve 2012 yılı içinde uçuş
testleri yapılarak sistem etkinliği kanıtlanmıştır.
Şekil 4: LAZER UMTAS bölümleri
14
sayı 2 şubat 2013
tasarım ve mühendislik gücümüz
LAZER UMTAS, performans kabiliyetlerinin yanısıra platformlara hızlı entegre
edilebilirliği, kolay kullanım özellikleri ve
maliyet etkinliği sayesinde IIR UMTAS
tamamlayıcı önemli bir üründür. LAZER
UMTAS kullanılacak harp başlığı tipine
bağlı olarak, etkinlik ve birim maliyet açısından CİRİT ve IIR UMTAS sistemleri
arasında bir füze sistemi olarak konumlandırılabilmektedir.
Güneş AYDIN
Kara Taktik Füze Sistemleri
Modelleme ve Simülasyon
Sorumlusu
Tablo 1: LAZER UMTAS teknik özellikleri
Şekil 5: LAZER UMTAS kullanım konsepti
Şekil 6: LAZER UMTAS platformları
15
roketsan dergisi
tasarım ve mühendislik gücümüz
çok darbeli motor teknolojileri ile itki kontrolü
Konvansiyonel katı yakıtlı
roket motorlarında, tüm
katı yakıt tek bir yakıt bloğu
şeklinde yanma odasında
yer almakta, motor bir kere
ateşlendiği zaman yakıt
bitene kadar yanma
reaksiyonu devam
etmektedir. Bu şekilde
motordan beklenen itki,
yakıtın ateşlenmesi ile
tükenmesi arasında kalan
süre içinde tek bir seferde
üretilmektedir. Bir kere
ateşlendiğinde oksitleyicisini
içinde barındıran katı yakıtın
yanma reaksiyonunu
durdurmak pratik olarak
mümkün olmamaktadır.
Konvansiyonel katı yakıtlı
roket motorlarında, itki
seviyesinin ayarlanması
üretim sırasında katı yakıta
verilen form ile
gerçekleştirilmekte, motor
çalışması sırasında itki
seviyesinin ayarlanması
mümkün olmamaktadır.
Çok darbeli motor teknolojileri, katı yakıtlı roket motorlarında itki kontrolünün
sağlanması amacıyla oluşturulmuştur.
Dünyada farklı uygulamalar bulunmasına rağmen genelde iki yöntem üze-
16
rinde yoğunlaşıldığı görülmektedir. İlk
yöntemde farklı yakıt çekirdekleri bir birinden bir yalıtım vasıtasıyla ayrılmaktadır. Bu yalıtım, birinci yakıt çekirdeğinin
ateşlenmesi sırasında meydana gelen
ısıl etkilerden ikinci yakıt çekirdeğini korumakta ve meydana gelen basınç yükünü ikinci yakıta aktarmamaktadır.
Takip eden ikinci darbe ateşlemesi ile
birlikte yalıtım ikinci yakıt çekirdeğinden
ayrılarak lüleden dışarı atılmaktadır.
Diğer yöntemde ise farklı yakıt çekirdekleri aynı gövde içerisinde fiziksel olarak
bir darbe ayırıcı bariyer vasıtasıyla birbirinden ayrılmaktadır. Bu şekilde aynı
yanma odası içinde yer alan yakıt çekirdekleri bağımsız olarak farklı zamanlarda ateşlenebilmektedir.
Görevi gereği, darbe ayırıcı bariyerin birinci yakıt çekirdeğinin ateşlenmesi sırasında oluşan ısı ve basınca karşı
bütünlüğünü ve sızdırmazlığını koruması, takip eden ikinci yakıt çekirdeğinin
ateşlenmesi ile de akışa izin vererek açılması ve bu sırada lüleye zarar verecek
herhangi bir katı parçacık atılmaması istenmektedir.
Çok darbeli roket motorları kullanıldıkları füze sistemlerine taktik avantajlar
sağlamaktadırlar. Yüksek hızla hareket
eden hedeflere karşı kullanılan savunma sistemlerinde (özellikle hava savunma
ve
hava
hava
füze
uygulamalarında) füzenin hedef yakınlarında yüksek manevra kabiliyetine
sahip olması istenmektedir.
Şekil 1: Darbe ayırıcı yalıtımlı çok darbeli motor
Şekil 2: Darbe ayırıcı bariyerli çok darbeli motor
sayı 2 şubat 2013
tasarım ve mühendislik gücümüz
Şekil 3: Konvansiyonel ve çift darbeli katı yakıtlı roket motoru hız-menzil grafiği
Tek darbeli roket motorlarına sahip konvansiyonel füze sistemlerinde fırlatmayı
takiben ilk ivmelenme aşamasında ulaşılan yüksek uçuş hızlarının, uçuşun ileri
aşamalarında korunamadığı, uçuş hızının hedefe ulaşılan son aşamada hava
sürüklenmesi kaynaklı olarak düştüğü,
bu sebeple de hareketli hedeflere karşı
yüksek manevra gerektiren terminal
uçuş aşamasında aerodinamik kontrol
etkinliğinin sınırlandığı bilinmektedir.
Çift darbeli motora sahip bir füzede ise
hedef yakınlarında ikinci darbenin ateşlenmesi ile füze tekrar hız kazanmakta,
böylece manevra kabiliyeti ve hedefe
çarpma hızı büyük ölçüde iyileştirilmektedir.
Çift darbeli motorlarda füzenin azami
hızı, tek darbeli konvansiyonel motorlara göre daha düşük olmasına rağmen
tüm uçuş zarfı boyunca ulaşılan ortalama itki seviyesi daha yüksek olabilmektedir. Bu durum, hava sürüklenmesi
kaynaklı kayıplarda da bir düşüş getirmesi sebebiyle aynı yakıt miktarı ile
daha uzun menzile ulaşılmasını sağlamaktadır.
Farklı iki darbenin tek yanma odasını ve
tek bir lüleyi paylaşması sebebiyle, toplam ağırlık olarak çift darbeli motor,
benzer etkinin sağlanması için tasarlanacak iki farklı motorun kullanıldığı çift
kademeli sistemin toplam ağırlığından
daha düşüktür.
Kademe ayırma olmaksızın iki farklı motorun kullanıldığı roket/füze sistemlerinde motorlardan bir tanesinde tek lüle
kullanılırken diğerinde genellikle çoklu
lüle konfigürasyonuna ihtiyaç duyulduğu bilinmektedir. Çoklu lüle bulunan
motorlara itki vektör kontrol sistemlerinin uygulanması tasarım olarak zorlayıcı
bir konudur. Çift darbeli motorlarda
ortak tek bir lüle kullanılması sebebiyle
bunlara itki vektör kontrol sistemlerinin
adapte edilmesi daha kolay olmaktadır.
Roketsan’ın bu kritik teknolojiye sahip
olması için çift darbeli motor teknolojisi
ile ilgili bir geliştirme çalışması 2011 2012 yılları içinde yürütülmüştür. Bu çalışma kapsamında teknik isterlere uygun
olarak görevini tutarlılıkla yerine getirebilen bir motor konfigürasyonu geliştirilmiştir. Çalışma sonucunda çift darbeli
motor teknolojisi bir test konfigürasyonu üzerine uygulanarak çalışırlığı yer
Şekil 4: Çift darbeli test motoru yer testi
testleri ile gösterilmiştir. Bu teknolojinin
ürünlere uygulanması için çalışmalar
sürdürülmektedir.
Ömer ÇAKIR
İtki Sistemleri Tasarım Mühendisi
17
roketsan dergisi
tasarım ve mühendislik gücümüz
duyarsız mühimmat sistemleri için
yüksek voltaj detonatörü geliştirme faaliyetleri
90’lı yılların başlarından
itibaren, enerjik
malzemelerin hassasiyet
seviyesini düşürmek ve
duyarsız mühimmat
geliştirmek amacıyla dünya
çapında birçok adım
atılmıştır. Geçmişte “önce
fonksiyon” olarak
düşünülen tasarım anlayışı
günümüzde “önce güvenlik
ve güvenilirlik” olarak
değişmiştir.
Özellikle roket ve füze sistemlerinin güvenliği ve güvenilirliği düşünüldüğünde
akla ilk olarak ateşleme sistemleri gelmektedir. Ateşleme sistemlerinin hassasiyetinin düşürülmesi, bu sistemlerin RF
(radio frequency - radyo frekans), EMI
(electromagnetic interference - elektromanyetik girişim), ESD (electrostatic discharge - elektrostatik deşarj) gibi
elektriksel etkilerden etkilenmeyecek
hale getirilmesi ile mümkün olmaktadır.
Ayrıca düşük hassasiyetli birincil patlayıcı
yerine duyarsız yüksek patlayıcı kullanılması, olumsuz çevre koşullarına dayanıklılığı artırırken, duyarsız ateşleme
sistemleri oluşturulmasına da olanak
sağlamaktadır.
İngilizcesi Exploding Foil Initiator (EFI),
Türkçe’ye çevrilmiş hali ile Patlayan Folyolu Başlatma Elemanı veya çalışma
prensibinden hareketle Yüksek Voltaj
Detonatörü, roket motoru ve harp başlığı ateşleme zincirleri için bilinen en duyarsız başlatma elemanıdır. EFI
detonatörler basitçe, yüksek voltaj ile
yüklenmiş bir kapasitörün deşarjı sonucu
patlayan metal bir köprü plakanın yarattığı plazma ile üzerinde bulunan plastik
bir plakayı (uçan plaka) belirli bir yol bo-
18
yunca (namlu) hızlandırarak yüksek patlayıcıya çarptırması ve bu patlayıcının
patlaması prensibine göre çalışmaktadır
(Bkz. Şekil 1). Bu sistemin güvenliği,
gerek kullanılan enerjik malzemelerin
duyarsızlığından gerekse sistemi ateşleyebilmek için özel olarak tasarlanmış bir
yüksek voltaj ünitesinden gelmektedir.
Yüksek Voltaj Detonatörü, 1965 yılında
John Stroud tarafından Lawrence Livermore National Laboratory’de keşfedilerek, yüksek patlayıcıların şok ile
patlatılması amacı ile kullanılmaya başlanmıştır. Özellikle Amerika’da, uzun süreler boyunca laboratuvar ölçekli
testlerde patlayıcıların şok hassasiyetlerinin belirlenmesinde kullanılmıştır. Boyutların giderek küçülmesi ile Yüksek Voltaj
Detonatörleri, roket ve füze sistemleri
içerisinde yer alabilecek konfigürasyona
dönüştürülmüş, roket/füze elektronik tapalarında başlatma elemanı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Nükleer başlıkların
testlerinin gerçekleştirilebilmesi için EFI’ın
ilk türü olan EBW (Explosive Bridgewire
Initiator) tipi detonatörlerin kullanıldığı
bilinmektedir. Yüksek Voltaj Detonatörleri ayrıca sismik çalışmalar ve madencilik
gibi sivil alanlarda da güvenle kullanılabilmektedir.
Yüksek Voltaj Detonatörleri dünyada birkaç firma tarafından üretilmektedir. Bu
teknolojide öncü firmalar arasında iki
Amerikan şirketi, Teledyne RISI ve Excelitas gelmektedir (Bkz. Şekil 2). Avrupa
kaynaklı şirketler arasında ise Alman
Diehl Defence firması ve İngiliz e2V firmalarının adı geçmektedir. Dünya üzerindeki birçok tapa üreticisi bu
firmalardan tedarik ettiği Yüksek Voltaj
Detonatörlerini kullanmaktadır.
Yüksek Voltaj Detonatörlerinin Avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• RF, EMI, ESD gibi elektriksel etkilere
karşı duyarsız olması sebebiyle istenmeyen ateşlemelere yol açmaması,
• Patlayan metal folyo ile patlayıcı arasında plastik uçan plaka ve namlu olması
yani detonatörün çalışan ilk elemanının
enerji üretecek patlayıcı ile temas ha-
Şekil 1: Patlayan folyolu başlatma elemanı bileşenleri ve çalışma prensibi
sayı 2 şubat 2013
tasarım ve mühendislik gücümüz
Şekil 2: Hazır ticari ürünler
linde olmaması,
• Patlayıcıların çok yüksek yoğunluklarda
preslenerek kullanılabilmesi,
• HNS gibi duyarsız patlayıcılarla ateşlenebilmesi,
• Füze sistemlerinde yer kaplayan elektro-mekanik emniyet kurma mekanizmaları yerine tamamen elektronik emniyet
kurma mekanizmaları ile birlikte kullanılabilmesi ve sistemde hacimsel avantaj
sağlaması.
Bilindiği gibi, özellikle enerjik malzemelerin yurt dışından temininde, ihracat
izni alınması ve özel nakliyeye ilişkin
uzun süre gerektiren işlemler, tasarım ve
üretim çalışmalarını olumsuz etkilemektedir. Bu bağlamda, yeni nesil füzelerin
roket motoru ve harp başlığı ateşleme
zincirlerini duyarsız hale getirebilmek için
kritik olan bu teknolojinin yurt içinde kazanılması ve milli imkanlarla üretilerek
testlerinin yapılabilmesi önem arz etmektedir. Yüksek Voltaj Detonatörü tasarım
ve geliştirme faaliyetleri OES Grup Başkanlığı’na bağlı Harp Başlığı ve Piroteknik
Sistemler Tasarım Müdürlüğü bünyesinde gerçekleştirilmiştir. Bu süreç içerisinde temel olarak yüksek voltaj
uçan plaka hızı gibi kritik değişkenlerin
zamana bağlı olarak değişimi modellenmiştir. Bu yetenek, sonraki tasarım aşamalarında, sistem gereksinimlerine
dayalı performans gereksinimlerini belirlemek için kullanılması gereken parametreleri tahmin edebilmek amacıyla
kullanılacaktır.
ateşleme ve test ekipmanları ile çalışma
yeteneğinin ve Yüksek Voltaj Detonatörü tasarım ve prototip üretim kabiliyetlerinin kazanılması hedeflenmiştir.
Yüksek Voltaj Detonatörünün üretim yeteneğinin tamamen yurt içi kaynaklarla
gerçekleştirilebilmesi için bir mikro-elektronik uygulaması kapsamında ODTÜ
MEMS Araştırma ve Uygulama Merkezi
ile ortak bir çalışma başlatılarak yurt içi
üretim yeteneği kazandırılması adına ilk
adım atılmıştır.
Roketsan bünyesinde tasarımı yapılmış
ve yurt dışı imkanlarla üretilerek komplelendirilmiş olan Yüksek Voltaj Detonatörü prototipleri ile performans testleri
başarıyla gerçekleştirilmiştir. İlerleyen çalışmalarda farklı parametrelere sahip tasarımlar test edilerek optimum tasarım
parametrelerinin elde edilmesi hedeflenmektedir.
Tasarım sürecine paralel devam etmekte
olan performans modelleme sürecinde
ise bir modelleme yazılımı ile farklı mekanik ve termodinamik temellere dayalı
olarak patlama anı, öncesi ve sonrası,
Şekil 4: Performans testleri çıktısı ve
modelleme karşılaştırılması
Giderek artan duyarsız mühimmat geliştirme gereksinimlerine ayak uydurabilmek adına roket ve füze sistemlerinin
ateşleme zincirlerini güvenli ve güvenilir
hale getirmek için Yüksek Voltaj Detonatörü kullanılması gerekliliği ve bu başlatma elemanının yurt dışından
temininde yaşanabilecek sorunlar göz
önünde bulundurulduğunda, gerek Roketsan gerekse ülkemiz açısından böyle
kritik bir komponenti yurt içi imkanlarla
tasarlayıp üretmek füze harp başlığı ve
tapa sistemlerinin emniyeti açısından atılmış önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir. Roketsan tarafından tasarımı
yapılıp üretilmiş Yüksek Voltaj Detonatörünün, yine yurt içi imkanlarla tasarlanarak üretilecek olan Elektronik Emniyet
Kurma ve Ateşleme Birimi (EEKAB) ile birlikte yeni nesil füze sistemlerinde yakın
gelecekte kullanılması hedeflenmektedir.
Yusuf YILMAZ
Burak KIZILKAYA
Şekil 3: Tasarım faaliyetleri kapsamında hazırlanmış EFI katı modelleri
Piro Teknik Sistemler
Tasarım Mühendisi
19
roketsan dergisi
roketsan ve kalite
2012 yılı süreç iyileştirme faaliyetleri
Son dönemde başarı
grafiğini hızla yükselten
Roketsan’ın geldiği bu
noktada her türlü
operasyonda süreç
mükemmelliğine ulaşmak
için verimliliğin artırılması,
maliyetlerin ve işlem
sürelerinin azaltılması gibi
sürekli iyileştirme
faaliyetlerinin artarak
devam ettirilmesi kritik
önem arz etmektedir.
Bu doğrultuda Ürün ve Süreç Kalitesi
Direktörlüğü koordinasyonu ile başta
üretim/entegrasyon ve tasarım olmak
üzere her türlü operasyonel ve yönetsel
süreçlerimizde sürekli iyileştirme faaliyetleri 2009 yılından beri yoğun biçimde uygulanmakta ve artarak devam
etmektedir.
Şekil 1: 2012 yılı süreç iyileştirme uygulamaları dağılımı
Yalın 6 Sigma çalışmalarımızda müşteri
odaklı hareket eden proje ekipleri oluşturulmaktadır. Şekil 2’de gösterilen
TÖAİK metodolojisi kullanımı ile problem
beş aşamalı şekilde detaylı tanımlanır,
mevcut süreç ile ilgili ölçümler alınır, ileri
istatistiksel araçların kullanımı ile analizler
yapılır ve problemlerin kök nedenlerine
inilerek kalıcı iyileştirmeler elde edilmesi
hedeflenir.
Özellikle tasarım süreçlerinde yürütülen
Deney Tasarımı (DOE) çalışmalarında
önemli kazanımlar elde edilmektedir.
Mevcut sistemlerin karakteristiklerinin
belirlenmesi, performansının artırılması,
tasarım problemlerinin çözümü, yeni tasarım alternatiflerinin yaratılması, alternatif malzeme kullanımı gibi konularda
deney tasarımı metodu, istenilen çıktı ile
girdi faktörlerinin bilimsel bir yaklaşımla
2012 yılı süreç iyileştirme faaliyetleri kapsamında tüm operasyonel ve yönetsel
süreçlerimizde Yalın 6 Sigma, Deney Tasarımı (DOE), 5S gibi metotların kullanımıyla
iyileştirme
projeleri
yürütülmektedir. Yapılan faaliyetlerin dağılımı Şekil 1’de gösterilmiştir. Bu faaliyetleri gerçekleştirebilmek için yöneticiler
dahil beyaz yakalı personelimizin ve
mavi yakalı personelimizin katıldığı 6
Sigma Yeşilkuşak, Yalın, Deney Tasarımı
ve 5S eğitim programları düzenlenmiştir. İyileştirme çalışmaları eğitimler ile paralel yürütülmektedir.
Şekil 2: Yalın 6 Sigma TÖAİK problem çözme metodolojisi
20
sayı 2 şubat 2013
roketsan ve kalite
nın yanı sıra parasal kazanç da getirmektedir. 2009’da başlayan faaliyetlerin parasal getirisi, eğitim, bilinç ve farkındalık
ile birlikte giderek artmaktadır. 2012 yılındaki faaliyetlerin tamamlanması ile
yaklaşık 8,7 Milyon TL/yıl parasal kazanım elde edilmesi hedeflenmektedir.
Şekil 3: 5S uygulaması öncesi ve sonrası durum örneği
modellenmesi sayesinde parasal kazanç
ve zaman tasarrufu sağlamaktadır (Bkz.
Şekil 3).
Süreçlerdeki verimliliği artırmak için öncelikle çalışma ortamlarında verimliliğin
artırılması ihtiyacı vardır. Şekil 4’de özetlenen 5S Metodu ile beş adımda çalışma
ortamlarında tertip ve düzen iyileştirilmiş, daha verimli ve israfın asgari seviyeye indirildiği ortamlar yaratılmaya
çalışılmıştır. Bu çalışmalarda özellikle atölyelerde çalışan mavi yakalı personelimizin özverili çalışmaları ile üretim ve
entegrasyon atölyelerinden kimyasal laboratuvarlara, temiz odalardan ambarlara her türlü çalışma alanlarında 5S
uygulamaları bir yaşam biçimi, operasyonların bir parçası haline gelmiştir.
Süreç iyileştirme faaliyetleri, Roketsan’a
sağladığı verimlilik ve performans artışı-
Süreç iyileştirme faaliyetleri Roketsan’a
kazanımlar sağlamakta olup süreç mükemmelliği hedefiyle faaliyetlerimiz artarak devam edecektir. 2013 yılında 5S
uygulamalarının tüm operasyonel çalışma ortamlarına yaygınlaştırılmasını,
Yalın 6 Sigma ve Deney Tasarımı iyileştirme proje sayılarımızın iki katına çıkmasını hedeflemekteyiz.
Temel amaçlarımız:
• Karlılık seviyesinde artış,
• Açıklık ve şeffaflık,
• Operasyonel ve yönetsel süreçlerde;
➢ Verimlilik artışı,
➢ Etkin sürdürülebilirlik,
➢ Yönetilebilirlik artışı,
• İsrafların önlenmesi,
• Etkin kaynak kullanımı,
• Çalışan memnuniyetinde artış / iş tatmini,
• Ürün veya hizmetin;
➢ Zamanında,
➢ Kaliteli,
➢ Düşük maliyetli sunumu.
Serkan ERDURAL
Süreç Yönetim Lideri
Şekil 4: Roketsan 5S metodu
21
roketsan dergisi
roketsan ve teknoloji
güvenilirlik kavramı ve savunma sistemlerindeki önemi
1. Giriş
Günümüzde, mühendislik problemlerinin daha karmaşık hale gelmesiyle birlikte bu problemlerin çözümü için
tasarlanan mühendislik sistemlerinin karmaşıklığı da artmış ve sistemlerin kendilerinden beklenen işlevleri tanımlanan
koşullar altında gerçekleştirebilmelerinin
sağlanması güçleşmiştir.
Ancak kullanıcılar söz konusu sistemlerin
öncelikle güvenilir olmasını istemekte ve
bu anlamda güvenilirliği bir karşılaştırma
kriteri olarak kullanmaktadırlar. Güvenilir
ürünlerin elde edilmesi ile, müşteri
memnuniyetinin ve dolayısıyla firma
pazar payının arttırılması, sınırlı olan malzeme kaynaklarının daha etkin kullanılması,
ömür
döngüsü
idame
maliyetlerinin düşürülmesi sağlanabilmektedir. Bu etkiler, artan rekabet koşullarında firmaları daha güvenilir ürünler
tasarlamaya sevk etmektedir. Tüm bu etkilerle günümüzde güvenilirlik, bir mühendislik
sisteminin
en
önemli
performans göstergelerinden biri haline
gelmiştir.
2. Güvenilirlik Kavramı
leme çözümleri ile birlikte sistemleri oluşturan bileşen sayısında artış görülmektedir. Bu durum, sistemin ağırlık, boyut
vb. kısıtlamalarına uygun şekilde tasarım
çalışmalarının yürütülmesini gerektirmektedir.
2.2. Gelişimi
Güvenilirlik kavramına olan ilgi, gelişen
teknolojiye bağlı olarak özellikle son yüzyılda hızla artmış, ihtiyaç makamlarınca
güvenilirlik kriteri ön plana çıkarılmıştır.
1930’ların başında telefon, elektron
vakum tüpleri gibi teknolojik ürünler piyasaya sürülmüştür. Bu ürünlerin yüksek
talep görmesi ve üreticiler arasında rekabetin doğmasıyla bunları daha güvenilir ve ekonomik yapmak bir amaç
olarak ortaya çıkmıştır.
İkinci Dünya Savaşı yıllarında kullanılan
uçak radyolarının yaklaşık olarak sadece
%17’sinin görev sahasında çalıştığı görülmüştür. Yine aynı yıllarda “uçan
bomba” olarak da isimlendirilen ve dönemin yenilikçi silah sistemi olan V-1 roketlerinde 11 fırlatma denemesinde
sadece bir başarı elde edilmiştir (~
%9.1). Bu son derece düşük güvenilirlik
değerleri, kısıtlı olan kaynakların daha
etkin kullanılması gerekliliğini ön plana
çıkarmıştır [2].
Robert Lusser’ın, elektron vakum tüpleri
konusunda elde ettiği güvenilirlik bilgisi,
V-1 roketlerinin güvenilirliğinin niceliksel
olarak değerlendirilmesi çalışmalarında
ve Wernher Von Braun’un V-2 roketini
tasarlaması esnasında kullanılmıştır [2].
Kore Savaşı yıllarında (1950 - 1953), gaz
türbünleri, helikopterler gibi birçok yeni
teknoloji ürünü kullanılmaya başlanmıştır. Aynı yıllarda Amerikan Savunma Bakanlığı bünyesinde güvenilirlikle ilgili
olarak ilk büyük kuruluş olan "Advisory
Group on Reliability of Electronic Equipment (AGREE)” faaliyete başlamıştır. Bu
kuruluşun yaptığı ilk çalışmalar, Kore Savaşı esnasında her 1$’lık yatırım için yıllık
2$’lık bakım maliyeti ödendiğini göstermiştir. Bunun neticesinde askeri sistemlerin idame maliyetlerinin düşürülmesi
için çalışmalar başlatılmış ve MIL-STD
standartları ortaya çıkmıştır [2].
1960’ların başında NASA tarafından insanlı uzay programları için güvenilirlik ile
ilgili ilk kitaplar yayınlanmıştır. Aynı yıllarda güvenilirlik için ilk yüksek lisans
programı Amerikan Hava Kuvvetleri Teknoloji Enstitüsü’nde açılmıştır.
2.1. Tanımı
Güvenilirliğin literatürde farklı tanımlarına rastlanmaktadır. Genel olarak güvenilirlik, bir sistemin, tanımlanan koşullar
altında doğru şekilde kullanıldığında, tanımlanan zaman aralığında kendisinden
beklenen fonksiyonları gerçekleştirebilme olasılığıdır [1].
Özellikle savunma sistemlerinde güvenilirlik ifadesi yerine “görev güvenilirliği”
ifadesi kullanılmaktadır. Görev güvenilirliği ise, bir sistemin kendisi için tanımlanan görev profili süresince kendisinden
beklenen fonksiyonları yerine getirebilme olasılığıdır [1]. Görev profiline
uygun olarak ilgili fonksiyonların yerine
getirilebilmesi için bu sistemlerde yedekleme çözümlerine gidilmektedir. Yedek-
22
Şekil 1: Optimum güvenilirlik seviyesi
sayı 2 şubat 2013
roketsan ve teknoloji
rına göre Şekil 2’de gösterilmektedir. Bu
çalışmalar, Roketsan Grup Başkanlıkları
bünyesinde yer alan Sistem Mühendisliği ve Teknoloji Yönetimi Birimleri tarafından yürütülmektedir.
4. Sonuç ve Değerlendirme
Şekil 2: Tasarım, geliştirme ve operasyon dönemi güvenilirlik çalışmaları
70’ler ve 80’lerde güvenilirlik prensiplerinin uygulandığı gaz türbün motorları,
nükleer reaktörler, otomobiller gibi birçok teknolojik ürün geliştirilmiştir.
90’ların ortasında, sürekli üretim endüstrisinde (petrokimya gibi) de maliyetleri
azaltma ve güvenilirliği artırma ihtiyacı
doğmuştur. Artan rekabet koşullarında
firmalar, güvenilirliğe daha fazla önem
vermek durumunda kalmışlardır. Bu sebeple güvenilirlik konusunda uzmanlaşmış personele ihtiyaç doğmuştur [2].
Günümüzde güvenilirliğin önemi artarak devam etmekte ve rekabet gücü açısından kritik bir unsur olarak öne
çıkmaktadır.
3. Savunma Sistemlerinde
Güvenilirlik
Savunma sistemleri, güvenilirlik çalışmalarının yoğun bir biçimde ele alındığı sistemlerdir. Savunma sistemleri, tasarım
açısından son derece karmaşık, modern
teknolojinin üst düzeyde kullanıldığı pahalı sistemlerdir. Bu sistemlerin, zorlu
operasyon koşullarında görevlerini beklenildiği şekilde gerçekleştirebilmelerinin
sağlanması, detaylı güvenilirlik çalışmalarının yürütülmesini kaçınılmaz kılmaktadır.
Ancak çok yüksek güvenilirliğe sahip bir
sistemin elde edilmesi için yüksek yatırım
ve işgücü gerekmektedir [4]. Düşük güvenilirliğe sahip bir sistem için ise kullanım süresince yüksek idame maliyetleri
söz konusudur. Buna göre güvenilirlik
çalışmalarında, güvenilirliği artırma maliyeti ile güvenilirsizliğin maliyetinin toplamının en düşük olduğu seviyenin
aranması esastır.
Roketsan tarafından tasarlanan ve geliştirilen roket, füze ve fırlatma sistemleri ile
bunların alt sistemleri, güvenilirlik hesaplamaları açısından farklı ihtiyaçlar ortaya
koymaktadır. Yakıt, piroteknik, patlayıcı
gibi enerjik malzemeler içeren ve tek kullanımlık olan roket ve füze sistemlerinde,
depolanma koşullarına göre zamana
bağlı olarak değişen güvenilirlik değerleri en yüksek seviyelere çekilmeye çalışılmakta, çok kullanımlı fırlatma
sistemlerinde ise sistem ömür döngüsü
süresince kullanılabilirlik oranını istenen
oranda sağlayacak ancak toplam bakımonarım maliyetlerini asgari seviyelere çekecek güvenilirlik değerlerine ulaşmak
hedeflenmektedir.
Sistem Mühendisliği’nin ayrılmaz bir parçası olan güvenilirlik çalışmalarının ürün
tasarım, geliştirme ve kullanım süresince
ele alınması gerekmektedir [3]. Roketsan’da roket, füze ve fırlatma sistemleri
için bu kapsamda yapılan temel çalışmalar, sistemlerin ömür döngüsü aşamala-
Güvenilirlik, malzeme kaynaklarının en
verimli şekilde kullanılabilmesi ve kullanıcıların sistemlerden uzun süreler istenilen performansı elde edebilmeleri için
önemlidir. Ancak sistemlerden beklenen
güvenilirlik seviyelerinin belirlenmesinde
toplam maliyet unsuru da dikkate alınmalıdır. Gereğinden yüksek güvenilirlik
seviyelerinde sistem elde etmek maliyet
açısından zafiyet yaratabilmektedir.
Güvenilir sistemler elde edebilmek için
sistemlerin ömür döngülerinin tamamını
dikkate alacak şekilde güvenilirlik çalışmalarının yürütülmesi gerekmektedir.
Referanslar
[1] MIL-STD-721C, “Definitions of Terms
for Reliability and Maintainability”,
Department of Defense, United States
of America, 1981.
[2] Barringer H.P., “An Overview Of Reliability Engineering Principles”, Energy
Week Organized by PennWell Conferences & Exhibitions, Houston, TX January 29 - February 2, 1996.
[3] Kuran B., “Savunma Sanayii Tedarik
Projelerinde Güvenilirlik Mühendisliği
Çalışmalarının Konumu”.
[4] Dhillon B.S., “Reliability, Quality, and
Safety for Engineers”, CRC Press, 2005.
Dr. Yiğit Koray GENÇ
Sistem Mühendisliği ve
Teknoloji Yönetim Sorumlusu
23
roketsan dergisi
fuar ve organizasyonlar
aad 2012
AAD Fuarı, Kara, Hava
ve Deniz alanında
gerçekleştirilen Afrika’nın
en önemli savunma sanayii
fuarıdır. Her iki senede bir
düzenlenen AAD Fuarı’na,
Roketsan olarak 2010 ve
2012 yıllarında Savunma
Sanayii Müsteşarlığı (SSM)
koordinasyonunda “Milli
Katılım” gerçekleştirilmiştir.
19 - 23 Eylül 2012 tarihleri arasında Pretoria’da gerçekleştirilen AAD 2012 Fuarı,
ülke delegasyonu ve ziyaretçi sayısıyla Af-
24
rika’nın en büyük savunma sanayi fuarıdır. Fuar süresince T.C. Pretoria Büyükelçisi Kaan ESENER, Mili Savunma Bakan
(MSB) Yardımcısı Hasan Kemal YARDIMCI, MSB Müsteşar Yardımcısı ve SSM
Uluslararası İşbirliği Daire Başkanı Lütfi
VAROĞLU standımızı ziyaret etmiştir.
Kendileri ile gündemdeki projeler hakkında detaylı görüşmeler yapılmıştır.
BAE’de yerleşik Tawazun firması heyeti
ile kendileri ile sürdürülen işbirliği konusunda toplantı yapılmıştır.
Güney Afrika Savunma Tedarik Direktörü
standımızı ziyaret etmiş, kendisine CİRİT
ve UMTAS konusunda detaylı bilgi aktarılmıştır. Güney Afrika’da yerleşik Denel
firması ile yapılan çeşitli toplantılar sırasında devam eden projelere yönelik ile-
riye dönük muhtemel işbirlikleri görüşülmüştür. Güney Africa - Paramount
Group firması ile, firmanın üretmiş olduğu kara araçlarına CİRİT entegrasyonu
ve diğer işbirliği imkanları hakkında bilgi
alış verişinde bulunulmuştur.
Güney Afrika, Nijerja, İsviçre ve Avustralya ülkelerinden çeşitli üst düzey yetkililer standımızı ziyaret etmiş, kendilerine
ürünlerimiz hakkında sunuş yapılmış, Roketsan tarafından yürütülmekte olan
projeler kapsamında işbirliği imkanları
görüşülmüştür.
Tawazun heyetinin Roketsan standını ziyareti
Güney Afrika heyetinin Roketsan standını ziyareti
T.C. Pretoria Büyükelçisi Kaan ESENER ile
MSB ve SSM heyetlerinin ziyareti
Roketsan standı genel görünümü
sayı 2 şubat 2013
fuar ve organizasyonlar
ila 2012
Almanya’nın başkenti
Berlin’de 11 - 14 Eylül 2012
tarihlerinde gerçekleştirilen
ILA Berlin 2012 Havacılık ve
Uzay Fuarı’na öncelikle
Avrupa ağırlıklı olmak üzere
birçok ülkeden katılım
olmuştur.
bir mutabakat imzalamışlardır.
ILA Fuarının Roketsan açısından önemi,
CİRİT Füzesi’nin, uluslararası bir fuarda,
ilk kez entegre edildiği platform ile be-
raber platformun ana mühimmatı olarak sergilenmiş olmasıdır.
A400M, Eurofighter ve NH90 gibi gelişmiş platformların gösterileri ile renkli
görüntülere sahne olan fuarda Türk Yıldızları da gösteri uçuşu yapmıştır.
Roketsan, fuarda stand açmamış ancak
Eurocopter tarafından geliştirilen
EC635 Silahlı Keşif Helikopteri ile birlikte
CİRİT füzesini sergilemiştir. Bilindiği
üzere Roketsan ve Eurocopter, IDEF
2011 fuarı esnasında EC635 platformuna CİRİT entegre edilmesine yönelik
25
roketsan dergisi
fuar ve organizasyonlar
ausa 2012
Roketsan, 22 - 24 Ekim
tarihleri arasında
Washington DC, ABD’de
gerçekleştirilen AUSA 2012
Savunma Fuarı’na katılım
sağlamıştır.
Fuar sırasında T.C. Washington Büyükelçisi Namık TAN, ABD Harp Akademisi’nde görevli Bangladeş, Fas ve
Suudi Arabistan subayları gibi birçok
üst düzey delegasyon Roketsan standını ziyaret etmiştir. Uluslararası savunma sanayiinin önde gelen
firmalarının üst düzey yöneticileri ile gö-
rüşmeler ve işbirliği toplantıları yürütülmüştür.
T.C. Washington Büyükelçisi Namık TAN’ın standımızı ziyareti
ABD Harp Akademisi Subayları’nın standımızı ziyareti
BAE Silahlı Kuvvetlerinden General TOUMAJAN’ın standımızı ziyareti
MBDA Almanya firması üst düzey yetkililerinin standımızı ziyareti
IOMAX USA firması yetkililerinin standımızı ziyareti
Sikorsky Aircraft firması ile standımızda NDA imzalanması
26
sayı 2 şubat 2013
fuar ve organizasyonlar
ideas 2012
Roketsan, 7 - 11 Kasım
tarihleri arasında Karachi,
Pakistan’da gerçekleştirilen
IDEAS 2012 Savunma
Fuarı’na katılım sağlamıştır.
Fuar sırasında Pakistan Başbakanı Raja
Pervez EŞREF, Pakistan Hava Kuvvetleri
Komutanı, Pakistan Kara Kuvvetleri Komutanı, Pakistan Deniz Kuvvetleri Komutanı, Pakistan Hava Kuvvetleri Komutan
Yardımcısı gibi birçok Pakistan üst düzey
delegasyonu Roketsan standını ziyaret
etmiştir.
Uluslararası katılımcılardan BAE, Sudan,
İtalya ve ABD heyetleri de Roketsan standını ziyaret edip projeler hakkında detaylı bilgi almışlardır.
Pakistan Başbakanı Raja Pervez EŞREF ve Pakistan Genelkurmay Başkanı
Orgeneral Halid ŞAMİM’in Roketsan standını ziyareti
BAE Genelkurmay Başkanı Hammad Althani ALRUMANI’nin
standımızı ziyareti
İtalya Genelkurmay Başkanı Graziano CLOUDIO
Roketsan standını ziyareti
Pakistan Hava Kuvvetleri Komutanı Mareşal Hamid S HASHMI
Roketsan standını ziyareti
Türkmenistan Deniz Kuvvetleri heyetinin Roketsan standını ziyareti
Pakistan Hava Kuvvetleri Komutan Yardımcısı Hava Mareşali
Farhat Hussain KHAN’ın standımızı ziyareti
27
roketsan dergisi
fuar ve organizasyonlar
indodefence 2012
Jakarta / Endonezya’da her
iki senede bir düzenlenen
INDODEFENCE EXPO &
FORUM - Uluslararası
Savunma Fuarı’na 7 - 11
Kasım 2012 tarihinde
Roketsan olarak 2’nci kez
katılım sağlanmıştır.
Endonezya Savunma Bakanı Prunomo
Yusgiantoro, Endonezya Hava, Kara ve
Topçu Kuvvetleri Komutanları, Brunei
Savunma Bakanı Dato Hj Mustappa ile
birebir üst düzey görüşmeler yapılmıştır.
Endonezya Büyükelçisi Zekeriya AKÇAM
standımızı ziyaret etmiş ve projelerle ilgili
bilgi almıştır.
Endonezya Savunma Bakanının Roketsan standını ziyareti
Brunei Savunma Bakanına verilen Roketsan tanıtım brifingi
Brunei Savunma Bakanı’nın ziyareti
Endonezya Hava Kuvvetleri Komutanı’nın Roketsan standını ziyareti
Endonezya Kara Kuvvetleri Komutanı’nın Roketsan standını ziyareti
TSKGV Genel Müdürü Hayrettin UZUN’un Roketsan standını ziyareti
28
sayı 2 şubat 2013
fuar ve organizasyonlar
1. ar-ge merkezleri zirvesi savunma sanayii günleri̇
25 Eylül 2012 tarihinde İstanbul
Kongre Merkezi’nde 1. Ar-Ge Merkezleri Zirvesi düzenlenmiştir. Zirve boyunca; Ar-Ge Merkezlerinin bugüne
kadar yürüttükleri faaliyetler ve karşılaştıkları sorunlar tartışılmış, 5746 Sayılı
Kanun kapsamında sağladıkları kazanımlar, Ar-Ge Merkezlerinin sorunları
ve çözüm önerileri değerlendirilmiş ve
2008 yılından bugüne kadar sağlanan
gelişmeler ile Üniversite Sanayi İşbirliklerini geliştirmek yönündeki öneriler
tartışılmıştır.
küçük standlarda tanıtımlarını yapmışlardır. Ayrıca Bilim, Sanayi ve Teknoloji
Bakanı Nihat ERGÜN tarafından yetkililere yemek verilmiştir.
Etkinlik süresince firmalar, kurdukları
inovasyon haftası
6 - 8 Aralık 2012 tarihlerinde, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından İstanbul Kongre Merkezi’nde düzenlenen
Türkiye İnovasyon Haftası’na Roketsan
katılım sağlamıştır.
Etkinlik kapsamında Ar-Ge ve İnovasyon
paneline Barlas ORTAÇ konuşmacı olarak katılmıştır. Sergi alanındaki Roketsan
standında katılımcılara ürünler ve yetenekler hakkında bilgi verilmiştir.
1. üniversite - sanayi işbirliği zirvesi ödülü
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
tarafından 22 Kasım 2012 tarihinde İstanbul’da düzenlenen 1. Üniversite Sanayi İşbirliği Zirvesi’nde üniversiteler
ile işbirliğindeki başarılı çalışmaları nedeniyle Roketsan’a ödül verilmiştir.
Ödül, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı
Nihat ERGÜN tarafından, Roketsan’ı
temsilen, Roketsan A.Ş. Genel Müdür
Yardımcısı Dr. Yavuz AKA’ya takdim
edilmiştir.
29
roketsan dergisi
roketsan’lı olmak
oryantasyon
eğitimi
yönetici yetiştirme eğitimleri
2. modül ile devam ediyor
2011 yılında değerlendirme merkezi
uygulamasının ardından eğitimlerine
başlayan 2’nci Grup yönetici adayları,
birinci modül kapsamında “Problem
Çözme ve Karar Verme”, “Verimliliğin
Anahtarı”, “Vay Canına Dedirtmek”,
“Etkileme ve İkna”, “Cayenne İş Simülasyonu” eğitimlerini tamamlayarak
ikinci modül olan Yönetsel Eğitimler
Modülü eğitimlerine başlamıştır.
2010 yılından bu yana E-Kampüs üzerinden yürütülen Oryantasyon eğitiminin son halkası olarak 2012 Haziran ayı
itibariyle aramıza katılan çalışma arkadaşlarımıza yönelik Grup Başkanlığı ve
Direktörlük seviyesindeki tanıtımları 9 ve
16 Kasım tarihlerinde tamamlanmıştır.
Bu kapsamda ilk eğitim olan “Sonuç
Odaklı Durumsal Liderlik Eğitimi”ni 12
- 13 Kasım 2012 tarihlerinde, “Performans Odaklı Etkin Liderlik Eğitimi”ni ise
19 - 21 Aralık tarihlerinde tamamlamışlardır.
hedef izleme çalıştayı
Eğitimin ardından katılımcılar günü
Devlet Opera ve Balesi Perküsyon Sanatçısı Yalçın BAYDIN önderliğinde gerçekleştirilen
ritm
çalışması
ile
noktalamıştır.
Aramıza katılan tüm çalışma arkadaşlarımıza tekrar “HOŞGELDİNİZ” diyoruz.
Hedeflerle yönetme ve yönetilmeyi
bir kültür haline getirme yolunda
hızla ilerleyen şirketimizde 2012 yılı
hedeflerinin ara dönem izlenmesi
amacıyla “Hedefleri İzleme Çalıştayı”
düzenlenmiştir.
İlgili çalıştayda Müdürler sene ba-
32
şında sahip oldukları hedeflere erişim
durumları ve önlerindeki dönemde bu
sürece nasıl devam edeceklerine dair
bilgi paylaşımında bulunmuşlardır.
Söz konusu çalıştaylar ADİSA Danışmanlık’tan Hüseyin ADANALI koordinatörlüğünde gerçekleşmiştir.
sayı 2 şubat 2013
roketsan’lı olmak
ampute
futbol takımı
5 - 15 Ekim 2012 tarihlerinde Rusya’da
12 ülkenin katılımı ile gerçekleştirilen
Dünya Ampute Futbol Şampiyonası’nda
çalışanlarımızdan Osman ÇAKMAK’ın da
yer aldığı Türk Milli Ampute Takımımız
Dünya 3’üncüsü olmuştur. Karakuvvetleri Karagücü Ampute Takımı’nda kaptan, Mili Takım’da defans ve orta saha
oyuncusu olarak görev alan ÇAKMAK
kendisi ve takımda yer alan diğer gazi
arkadaşları adına büyük bir mutluluk ve
gurur yaşadıklarını belirtmiştir.
gaziler günü
18 Eylül 2012 tarihinde “Gaziler Günü”
münasebetiyle Roketsan çalışanlarının
da katılımı ile düzenlenen bir törenle Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Zafer
ÇAMLICA tarafından Roketsan A.Ş.’de
çalışan gazilerimiz Şinasi YALÇIN, Orhan
KARACA, Bülent ÇETİN, Aladin TATAR ve
Osman ÇAKMAK’a hediyeleri takdim
edilmiştir.
Tüm gazilerimize sağlık ve esenlikler, şehitlerimize tanrıdan rahmet diliyoruz.
capm sertifika töreni gerçekleştirildi
Programlar Direktörlükleri’nde görevli
proje çalışanlarının, PMP sertifikası sürecinde önemli bir adım olan CAPM (Certified Associate Project Manager)
sertifikası alabilmeleri için Nisan ayında
başlayan "Proje Yönetiminin Esasları ve
CAPM Sertifika Sınavı Hazırlık Eğitimi" ilk
iki grup için tamamlanmıştır.
Karma eğitim modeli ile (sınıf eğitimi +
Roketsan Eğitim Kampüsü üzerinden
online sınavlar) Eren AKDUR tarafından
gerçekleştirilen eğitimin sonunda düzenlenen online sınavda başarılı olan
katılımcılara sertifikaları Genel Müdürümüz Selçuk YAŞAR tarafından takdim
edilmiştir.
33
roketsan dergisi
roketsan’lı olmak
6 sigma sertifika töreni
2012 yılı 6 Sigma
Yeşilkuşak, Yalın, Hızlı
Kazanım ve Deney Tasarımı
(DOE) süreç iyileştirme
projelerinin 13 Kasım 2012
tarihinde proje ekipleri
tarafından ara
değerlendirme sunumları
gerçekleştirilmiştir.
Sunum programı, Genel Müdürümüz
Selçuk YAŞAR’ın açılış konuşması ile başlamış, tamamlanan ve çalışmaları
devam etmekte olan proje sunumları
ile ilerlemiştir.
Kasım 2012 ayı itibariyle aşağıda listelenen beş adet proje iyileştirme aşamasını başarı ile tamamlamış, projeler
izlemeye alınmış ve kapatılmaya hazır
hale gelmiştir. Diğer projeler ise genel
olarak ölçme ve analiz aşamalarındadır
ve Şubat ayına kadar projelerin başarı
ile kapatılması planlanmaktadır.
İyileştirmesi tamamlanan beş projeden,
Yönetim Muhasebesi ve Mali Analiz Müdürlüğü’nden alınan işçilik maliyetlerinden yola çıkarak yaklaşık 240.000 TL/yıl
kazanım sağlanmıştır.
1. RS-QW-2012-001 Aspide Nozul Çekirdek Komplesi Tezgah İşçilik Azaltma
başarı ödülleri
sahiplerini buldu
En İyi İşyeri Ödülü:
Kenan ÖZYER, Uzman Mühendis
Mehtap DOĞAN, Destek Hiz. Görevlisi
Alev POLAT, Hemşire
2012 yılı başarı ödülleri tüm Roketsan
çalışanları tarafından yapılan öneriler
doğrultusunda sahiplerini buldu.
Yaratıcılık Yenilikçilik Ödülü:
Halil İbrahim DİNÇ, Usta Teknisyen
Başak Yiğitsoy KAMIŞLI, Uzman Müh.
Abdulkadir ÖZDEMİR, Teknisyen
Koray Savaş ERER, Kıdemli Uzman Müh.
Bireysel ve takım düzeyinde kurumun
sürdürülebilir başarısına; insan, müşteri, kalite, iş güvenliği ve gelişim odaklı
yaklaşımlar ile kurum aidiyetini güçlendiren girişimlerin teşvik edilmesinin
amaçlandığı başarı ödülleri 2012 yılı
için altı farklı kategoride 25 kişiye verilmiştir.
34
Mükemmele Doğru Elele Ödülü:
Bülent ACAR, Yönetici Mühendis
Esat TUĞLA, Kıdemli Uzman Mühendis
Mustafa ÇABUK, Mühendis
Girişimci Çözümler Ödülü:
İbrahim ESER, Usta Teknisyen
(OES ÜRETİM MÜHENDİSLİĞİ MD.)
2. RS-QW-2012-002 Aspide Nozul Çekirdek Yalıtımı Tezgah İşçilik Azaltma
(OES ÜRETİM MÜHENDİSLİĞİ MD.)
3. RS-QW-2012-003 Detaylı Aerodinamik Analizlerde Kullanılan Çözüm Ağı
Üretim Sürecinin İyileştirilmesi (TFS AERODİNAMİK TASARIM ve ANALİZ MD.)
4. RS-QW-2012-004 Ambar Malzeme
Hazırlama Süreçlerinin İyileştirilmesi
(KURUMSAL KAYNAK ve STR. PLANLAMA MD.)
5. RS-YALIN-2012-004 Sürekli Yazılım
Entegrasyonu (GÖMÜLÜ YAZILIM SİSTEMLERİ MD.)
Devam etmekte olan projelerin başarı ile
tamamlanması ile 10 Milyon TL/yıl’a
yakın bir kazanım olması beklenmektedir.
Seyit Rıza DOĞAN, Usta Teknisyen
Ömer KARSLI, Usta Teknisyen
Mehmet KELEŞ, Usta Teknisyen
Gizli Kahramanlar Ödülü:
Onur AKKUZU, Destek Hizmet Görevlisi
Kenan KAMIŞ, Destek Hizmet Görevlisi
Hamit MANAV, Kıdemli İdari Görevli
Muhammet Mustafa ÖRS, Teknisyen
Kenan PEKMEZ, Destek Hizmet Görevlisi
Hüseyin SEYMEN, Usta Teknisyen
İsa TUFAN, Usta Teknisyen
Duran ÜLSÜ, Usta Teknisyen
Önce Müşterim Gelir Ödülü:
Şerife Aytuğ BALCI, Mühendis
Çetin KARAKÜLAH, Destek Hiz. Görevlisi
Gürsel AKKAYA, Usta Teknisyen
sayı 2 şubat 2013
roketsan’lı olmak
odtü kariyer fuarı
ODTÜ Kariyer Fuarı 7 - 8
Kasım 2012 tarihlerinde
ODTÜ Kültür ve Kongre
Merkezi’nde Türkiye’nin
önde gelen şirketlerinde
çalışan kişilerin katılımıyla
gerçekleşmiştir.
Standda görevli çalışanlarımız tarafından
şirketimizdeki kariyer ve staj olanakları ile
ilgili merak edilen konularda öğrencilere
bilgi aktarılmıştır.
Özellikle Makine, Elektrik-Elektronik, Havacılık ve Uzay, Metalurji ve Malzeme,
Endüstri, Kimya, Fizik Mühendisliği bölümlerinde okuyan öğrencilerin standa
ilgisinin yoğun olduğu gözlemlenmiştir.
Her yıl olduğu gibi Roketsan A.Ş.de kalabalık bir kadro ile bu fuara katılmış,
stand açarak şirketimizin tanıtımını gerçekleştirmiştir.
roketsan çalışanları hobilerini keşfediyor
Roketsan Sosyal Etkinlik Topluluğu
(ROSET) bünyesinde gerçekleştirilmeye
başlanan, lezzet avcıları için yemek
kursu, hayatın ritmini yakalamak isteyenlere ritm atölyesi çalışması ve dans sevenlere Arjantin Tango kursları ile Roketsan
çalışanları hobilerinin peşinden gidiyor.
Yemek kursunda dünya mutfaklarından
çeşitli lezzetlere yolculuk yapan çalışanlarımız keyifli dakikalar yaşadı. ROSET faaliyetleri ritm ve dans kursları ile 2013
yılında da devam edecek.
delegasyon eğitimi
Şirket üst düzey yöneticilerimize yönelik olarak 6 Ekim 2012 tarihinde “Delegasyon Eğitimi” düzenlenmiştir. Profilo Yönetim
Kurulu Eski Üyesi Nesim LEVİ tarafından gerçekleştirlen eğitimde yöneticilerimiz keyifli bir eğitim günü geçirmiştir.
35
roketsan dergisi
roketsan’lı olmak
2011 yılı “ihracat ödülü”nü aldık
Roketsan, Ankara Sanayi
Odası tarafından 2011 yılı
“İhracat Ödülü”ne layık
görülmüştür.
Ödül, Devlet Bakanı Hayati YAZICI tarafından Roketsan Yönetim Kurulu Başkan
Yardımcısı Zafer ÇAMLICA’ya takdim edilmiştir.
Ankara Sanayi Odası’nın (ASO) kuruluşunun 49’uncu yılı çerçevesindeki “49. Yıl
Ödül Töreni” 27 Aralık 2012 tarihinde
Başbakanımız Recep Tayyip ERDOĞAN’ın onurlandırmalarıyla gerçekleştirilmiştir. Roketsan, 2011 yılı içerisindeki
çalışmalarından dolayı 2011 yılı “İhracat
Başbakanımız Recep Tayyip ERDOĞAN
ödül törenindeki konuşmasında;
''... Ankara, Aselsan gibi Tusaş, Roketsan,
Havelsan gibi dünya çapında büyük firmalarıyla sadece başkent olarak değil,
sanayi merkezi olarak da dünyada bir yıldız gibi parlıyor. Elektronikte, savun-
Ödülü”ne layık görülmüştür.
roketsan’da staj stres semineri
2012 yılı içerisinde
Roketsan’a toplam 756 staj
başvurusu yapılmıştır.
Roketsan’ın Elmadağ ve Lalahan yerleşkelerinde yer alan çeşitli birimlerde 88
stajyer stajlarını tamamlamıştır.
Stajlar; 11 Haziran - 6 Temmuz, 9 Temmuz - 10 Ağustos ve 13 Ağustos - 14
Eylül tarihleri arasında olmak üzere üç
farklı dönemde gerçekleştirilmiştir.
36
Verimli İş Hayatının Sırrı:
STRES
Her yıl kişisel gelişim seminerleri başlığı
altında tüm Roketsan personeli ve aileleri için düzenlenen seminerler dizisinde bu yıl, yoğun iş tempomuz ve
yaşantımız göz önünde bulundurularak “Verimli İş Hayatının Sırrı: STRES”
başlığında Prof. Dr. Zuhal BALTAŞ’ı
mada, yazılımda, insansız uçak üretiminde, zırhlı personel taşıyıcı üretiminde,
bilyalı rulman dişli kutusu tasarım ve üretiminde Ankara artık dünya ile rekabet
ediyor...” ifadesinde bulunmuştur.
konuk ettik. İş yaşamı ile davranış bilimlerini buluşturan çalışmalarıyla BALTAŞ;
sağlık psikolojisi, yönetim felsefesinin
kurumsallaşması, kurumsal yapılanma,
bireysel yetkinlik gelişimi ve teknolojiinsan davranışı etkileşimindeki iş modelleri ile yaratıcı ve girişimci kişilik
özellikleri üzerine çalışmaktadır.
Stresin hayatımızdaki yeri ve stresle
başa çıkmak için etkili yöntemlere yönelik bilgiler katılımcılar ile paylaşılmış
olup, seminer sonrasında katılımcılar,
kitaplarını Prof. Dr. Zuhal BALTAŞ’a imzalatmıştır.
sayı 2 şubat 2013
roketsan’lı olmak
roketsan’da kurumsal sosyal sorumluluk
Bir organizasyonun hem iç,
hem de dış çevresindeki
tüm paydaşlara karşı “etik”
ve “sorumlu” davranması,
bu yönde kararlar alması ve
uygulaması olarak
tanımlanan Kurumsal Sosyal
Sorumluluk çalışmaları son
yıllarda giderek artan bir
öneme sahiptir.
Bu doğrultuda ülkemizin önde gelen
kuruluşlarından olan şirketimizde de
aşağıda yer alan amaçlar doğrultusunda kurumsal sosyal sorumluluk projesi çalışmasına başlanmıştır.
• Roketsan’ın kuruluşu itibari ile yer aldığı Elmadağ ilçesinin insan sermayesini
zenginleştirmek,
• “Kaliteli insan kaynağımızı” ve bunun
getirmiş olduğu entellektüel, sosyal ve
kültürel birikimi topluma faydalı işler yapılmasına yönelik kullanmak,
• Kurumsal Sosyal Sorumluluk / Gönüllülük kültürünün ve farkındalığının Roketsan çalışanlarında oluşmasını sağlamak,
• Şirket içi sinerjiyi arttırmak ve çalışanlarımızın günlük iş stresi içinden uzaklaşıp sosyal ortamda da beraber bir amaç
için biraraya gelerek bölümlerarası iletişimi güçlendirme, liderlik vasıflarını kuvvetlendirme ve kurum kültürünü
yaygınlaştırma.
Bu kapsamda Özel Sektör Gönüllüler
Derneği’ne üye olunarak “Meslek Lisesi
Koçları” programına dahil olunmuştur.
Proje Koç Grubu tarafından uzun yıllar
“Meslek Lisesi Memleket Meselesi” adı altında sürdürülmüş olup 2012 yılı itibari
ile “Meslek Lisesi Koçları” adıyla Özel Sektör Gönüllüler Derneği’ne devredilmiştir. Proje ilk yılında İstanbul’da 20’ye
yakın şirket ve Ankara’da da Roketsan’ın
katılımıyla başlatılmıştır.
Meslek Lisesi Koçları projesi, Roketsan
çalışanlarının uzmanlık alanlarında mes-
leki öğrenim gören Elmadağ Şehit Sertaç Uzun Meslek Lisesi öğrencilerine
farklı modüller içerisinde koçluk yapmalarını içermektedir. Proje ile meslek lisesi
öğrencilerinin, Roketsan gönüllülerinin
rol modelliğinde gelişmesi ve ülkemizin
en büyük ihtiyaçlarından olan yetişmiş,
kalifiye ara eleman açığının giderilmesine yönelik entelektüel sermayenin
zenginleştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu
kapsamda, Koçluk Programı’nın uygulanmasıyla, meslek lisesi öğrencilerinin
yetkinlikleri gelişirken, gönüllü koçlar da
hem kendilerini geliştirme hem de kaliteli ve ihtiyaçları karşılayacak yeni iş güçlerinin
yetişmesine
katkı
sağlayacaklardır.
Elmadağ Şehit Sertaç Uzun Meslek Lisesi’nde hayata geçirilecek olan projede
yer alacak gönüllülerimiz Ocak ayında aldıkları iki günlük eğitimin ardından Şubat
ayında çalışmalara başlayacaklardır.
37
roketsan dergisi
roketsan’lı olmak
anıtkabir ziyareti
20 Kasım 2012 tarihinde; Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Eyüp KAPTAN, Yönetim Kurulu Başkan Vekili Zafer ÇAMLICA, Yönetim
ve Denetim Kurulu Üyeleri, Genel Müdür ve Roketsan çalışanları ile Anıtkabir ziyaret edilmiştir.
Büyük Önder, Ebedi Başkomutan, Yüce Atatürk;
Aramızdan ayrılışınızın 74’üncü yıldönümünde sevgimizi ve saygımızı sunmak, ilke ve devrimlerinize bağlılığımızı yinelemek
için Roketsan A.Ş. ailesi olarak huzurunuzdayız. Ulusumuz sizi her gün artan bir gönül borcuyla anmakta, size olan özlemini
ortak duygu ve düşüncelerle dile getirmekte, aydınlık yarınlara ulaşmak için çabalarını kararlılıkla sürdürmektedir.
Roketsan A.Ş.; çağdaş teknoloji ürünü harp silah ve araçlarını, özgün tasarımlarla, üstün eğitim ve bilgi birikimine sahip personeli ile üretmekte, Türk Savunma Sanayi şirketi olarak, ‘‘TÜRKİYE’NİN GURURU’’ olmaya devam edecektir.
Yüce Atatürk;
Sarsılmaz bir kararlılıkla bağlı olduğumuz Atatürkçü düşünce sisteminin ulusumuz için taşıdığı önemin farkında olarak, aziz
hatıralarınız önünde saygıyla eğiliyoruz.
Ruhunuz Şad Olsun!...
Dr. Eyüp KAPTAN
Roketsan A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı
38
sayı 2 şubat 2013
misafirlerimiz
25 Mayıs 2012
3 Ekim 2012
14 Kasım 2012
BAE Tawazun Heyeti tarafından Roketsan ziyaret edilmiştir.
Kazakistan Savunma Bakanı Yardımcısı
Sergey GROMOV ve Heyeti Roketsan’ı
ziyaret etmiştir.
Astsubay Üst Karargah Komutanlığına
ait 74 kişilik Heyet Roketsan’ı ziyaret etmiştir.
12 Eylül 2012
10 Ekim 2012
21 Kasım 2012
Hava Harp Akademisi Komutanlığı personeli tarafından Roketsan ziyaret edilmiştir.
Yabancı Askeri Ateşeler Roketsan’ı ziyaret etmiştir.
İngiltere Savunma ve Güvenlik Başkanlığı (DSO) Askeri Danışmanı Tümgeneral Nigel MADDOX Başkanlığındaki
heyet Roketsan’ı ziyaret etmiştir.
20 Eylül 2012
31 Ekim 2012
13 Aralık 2012
Suudi Arabistan Heyeti tarafından Roketsan ziyaret edilmiştir.
Belarus Heyeti Roketsan’ı ziyaret etmiştir.
Cezayir Heyeti Roketsan'ı ziyaret etmiştir.
39
roketsan dergisi
roketsan ve sanat
resim sergisi açılışı
Çalışanlarımızdan M. Akın
ERDEM’in kişisel resim
sergisinin açılışı, Genel
Müdürümüz Selçuk YAŞAR
ve Genel Müdür
Yardımcımız Dr. Yavuz AKA
tarafından 9 Kasım 2012
tarihinde Türk Japon
Vakfı’nda gerçekleştirilmiştir.
Açılış kokteyline şirketimiz çalışanları, ERDEM’in çalışmalarını yürüttüğü Galeri
Sanatyapım atölyesindeki ressam arkadaşları, sanatçı-eğitimci Prof.Dr. Hasan
PEKMEZCİ, fotoğraf sanatçısı İbrahim
DEMİREL başta olmak üzere çok sayıda
sanatsever katılmıştır.
olarak adlandırılan anlayışın altyapısını
oluşturan “Kamaiyo Tekniği” tatbik edilmeye çalışılmıştır.
olamazsınız” sözü hatırlatılarak toplum
tarafından sanat ve sanatçıya layık olduğu değerin verilmesinin önemi vurgulanmıştır.
Sergide ERDEM’in, Kayıhan KESKİNOK
Atölyesi’nde çalıştığı süre zarfında yapmış olduğu çalışmalardan 50’nin üzerindeki resmi yer almıştır.
Reprodüksiyonlar arasında, ünlü İtalyan
ressam Michelangelo Merisi da Caravaggio’nun “Judith and Holofernes” adlı
eseri ve Fransız akademik ressam William Adolphe Bouguereau’un “Nymphs
and Satyr” ile ilgili çalışmalar dikkati çekmiştir. Bu tablolarda, Rönesans ile başlayan ve 19. yüzyıl sonuna kadar üç
yüzyıl süren ve koyu-açık (clair-obscour)
19. yüzyılda Fransa'da doğan izlenimcilik (empresyonizm) akımının öncü ressamları; Édouard Manet, Claude Monet,
Edgar Degas, Pierre-Auguste Renoir’ın
aralarında bulunduğu çok sayıda reprodüksiyon da sergide yer almıştır. Bu çalışmalarda ise izlenimcilikle başlayan ve
devrim olarak nitelenen büyük anlayış
değişikliğinde, ışık nasıl renk ise gölgenin de renk olduğu, klasik resmin kahverengi gölgeleri yerine; mavi, mor ve
çeşitleri ile bu renklerin, renkli grilerin
kullanılması ile ilgili temeller uygulanmaya çalışılmıştır.
Ayrıca sergide, Fransız post-empresyonist ressam ve modern sanatın babası
olarak gösterilen, İzlenimcilik ve Kübizm
arasında köprü oluşturan Paul Cézanne
(1839 - 1906) öğretisine dayalı çalışmalar da yer almaktadır.
Açılışta; Genel Müdürümüzce, Büyük
Önder Atatürk’ün “Hepiniz milletvekili
olabilirsiniz, bakan olabilirsiniz, hatta
cumhurbaşkanı olabilirsiniz fakat sanatçı
Pierre-Auguste Renoir, The Reader (Young
Woman Reading a Book), Musée d'Orsay,
Paris, Fransa
40
Vincent van Gogh, Still Life with
Mackerels,Lemons and Tomatoes, Oskar
Reinhart Foundation, Winterthur, İsviçre
Paul Cézanne, The Lac d'Annecy, The
Courtauld Gallery, Londra, İngiltere
sayı 2 şubat 2013
roketsan ve sanat
ERDEM’in özgün eserlerinde, 1900’lü yılların başlarında Fransa'da geliştirilen, tüpten çıkmış gibi çiğ ve bağıran renklerin doğrudan kullanımına dayalı Fovizm sanat akımının ve dışa vurumculuğun (ekspresyonizm) etkisinde kaldığı gözlemlenmektedir.
M. Akın ERDEM, Natürmort,
tuval üzerine yağlıboya
M. Akın ERDEM, Manzara,
tuval üzerine yağlıboya
M. Akın ERDEM, Natürmort,
tuval üzerine yağlıboya
M. Akın ERDEM, Manzara,
tuval üzerine yağlıboya
M. Akın ERDEM, Anamur,
tuval üzerine yağlıboya
M. Akın ERDEM, Şemsiyeli Kız,
tuval üzerine yağlıboya
Özgeçmiş
1976 yılında Ankara’da doğdu. 1998 yılında Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık
Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü’nden, 2000 yılında ise Endüstri Mühendisliği
Master Programından mezun oldu.
Üniversite yıllarında, halası ressam Fitnat ERDEM kendisine resim sevgisini aşıladı ve çalışmalarına büyük destek verdi. Galeri Sanatyapım Kayıhan Keskinok Atölyesi’ne devam
eden M. Akın ERDEM, burada düzenlenen geleneksel sene sonu öğrenci sergilerine
katıldı. 2007 - 2011 döneminde “İleri Düzey Başarı Belgesi” almaya hak kazandı.
Resmi, yaşamının ayrılmaz bir parçası olarak gören ERDEM Avrupa’nın önemli müzelerinde incelemelerde bulunmaktadır. Galeri Sanatyapım Kayıhan Keskinok Atölyesi’nde
çalışmalarını sürdürmektedir.
41
roketsan dergisi
basın’da roketsan
Savunma
ve Havacılık
Savunma
ve Havacılık
42
sayı 2 şubat 2013
basın’da roketsan
Taraf
Defence
Turkey
Military
Techonology
Defence
43
roketsan dergisi
basın’da roketsan
Ekonomi
İstiklal
MSI
Star
44
sayı 2 şubat 2013
basın’da roketsan
Sakarya
Halk
Türkiye
Gazileri
Hürriyet
Vatan
Memleket
Zaman
45