Azərbaycan-İtaliya mьnasibətləri yeni inkişaf mərhələsinə qədəm

HƏR
BİR
VƏTƏNDAŞ
VERGİ
öDƏMƏKDƏN
ŞƏRƏF
DUYMALIDIR
Biz bazar iqtisadiyyatını vergi
yolu ilə tənzimləməliyik.
Heydər ƏLİYEV
№ 31 (671)
14 август 2013
www.vergiler.az
Qiyməti: 40 qəp.
Azərbaycan-İtaliya münasibətləri
yeni inkişaf mərhələsinə
qədəm qoyur
Àâãóñòóí 11-äÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíà ðÿñìè ñÿôÿðÿ ýÿëÿí Èòàëèéà Ðåñïóáëèêàñû Íàçèðëÿð Øóðàñûíûí Ïðåçèäåíòè Åíðèêî Ëåòòàíûí ðÿñìè ãàðøûëàíìà ìÿðàñèìè îëìóøäóð. Ðÿñìè ãàðøûëàíìà ìÿðàñèìèíäÿí ñîíðà Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì
ßëèéåâèí âÿ Èòàëèéà Ðåñïóáëèêàñû Íàçèðëÿð Øóðàñûíûí Ïðåçèäåíòè Åíðèêî Ëåòòàíûí òÿêáÿòÿê ýþðöøö
îëìóøäóð. Ýþðöøäÿ þëêÿëÿðèìèç àðàñûíäà èêèòÿðÿôëè
ìöíàñèáÿòëÿðèí ñèéàñè, èãòèñàäè, åíåðýåòèêà, ìÿäÿíèééÿò, ùóìàíèòàð âÿ äèýÿð ñàùÿëÿðäÿ óüóðëó
èíêèøàôûíäàí äÿðèí ìÿìíóíëóã èôàäÿ îëóíìóøäóð.
ßëàãÿëÿðèìèçèí áóíäàí ñîíðà äà ýåíèøëÿíìÿñè
ö÷öí éàõøû èìêàíëàðûí îëäóüó ãåéä åäèëìèø, ÿìÿêäàøëûüûìûçûí ìþùêÿìëÿíÿúÿéèíÿ ÿìèíëèê èôàäÿ
îëóíìóøäóð.
Èòàëèéà Ðåñïóáëèêàñû Íàçèðëÿð Øóðàñûíûí Ïðåçèäåíòè
Åíðèêî Ëåòòàíûí Àçÿðáàéúàíà ðÿñìè ñÿôÿðèíèí þëêÿëÿðèìèç àðàñûíäà ÿìÿêäàøëûüûí äàùà äà ìþùêÿìëÿíäèðèëìÿñè áàõûìûíäàí ÿùÿìèééÿòè õöñóñè âóðüóëàíìûøäûð. Ýþðöøäÿ èêèòÿðÿôëè, ðåýèîíàë âÿ áåéíÿëõàëã
ìÿñÿëÿëÿð áàðÿäÿ ôèêèð ìöáàäèëÿñè àïàðûëìûøäûð.
Àâãóñòóí 11-äÿ òÿêáÿòÿê ýþðöø áàøà ÷àòäûãäàí
ñîíðà Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí âÿ Èòàëèéà Ðåñïóáëèêàñû Íàçèðëÿð Øóðàñûíûí Ïðåçèäåíòè Åíðèêî
Ëåòòàíûí íöìàéÿíäÿ ùåéÿòëÿðèíèí èøòèðàêû èëÿ ýåíèø
òÿðêèáäÿ ýþðöøö îëìóøäóð. Ãîíàãëàðû ñàëàìëàéàí ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ äåìèøäèð êè, ãàðøûëûãëû ñÿôÿðëÿð
èêè þëêÿ àðàñûíäà ìöíàñèáÿòëÿðèí ìöõòÿëèô àñïåêòëÿðè
ÿòðàôûíäà ôèêèð ìöáàäèëÿñèíèí àïàðûëìàñû áàõûìûíäàí
éàõøû èìêàíëàð à÷ûð. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû äåìèøäèð
êè, Àçÿðáàéúàí âÿ Èòàëèéà ñîí èëëÿðäÿ èãòèñàäè, ñèéàñè
âÿ åíåðæè ñàùÿëÿðèíäÿ ñûõ ÿìÿêäàøëûã åäÿðÿê óüóðëó
íÿòèúÿëÿðÿ íàèë îëìóøëàð: «Øöáùÿñèç êè, ãàðøûäàêû èëëÿðäÿ áó òÿðÿôäàøëûã äàùà äà èíêèøàô åäÿúÿê âÿ ÷îõ
éöêñÿê ñÿâèééÿéÿ ÷àòàúàãäûð. Áó ýöí äÿ ãåéä åòäèéèìèç êèìè, áèç éàõøû àíëàéûðûã êè, ìöíàñèáÿòëÿðèìèçè
äàùà äà éöêñÿê ñÿâèééÿéÿ ãàëäûðìàëûéûã. Ñèçèí þëêÿìèçÿ ñÿôÿðèíèçè ÷îõ éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðèðèê».
Èòàëèéà Ðåñïóáëèêàñû Íàçèðëÿð Øóðàñûíûí Ïðåçèäåíòè
Åíðèêî Ëåòòà ñÿìèìè ãÿáóëà ýþðÿ äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíà òÿøÿêêöðöíö áèëäèðÿðÿê Àçÿðáàéúàíëà ÿëàãÿëÿðèí Èòàëèéà ö÷öí ìöùöì þíÿì êÿñá åòäèéèíè âóðüóëàìûø, þëêÿëÿðèìèç àðàñûíäà ìöíàñèáÿòëÿðèí áóíäàí
ñîíðà äà éöêñÿëÿí õÿòëÿ èíêèøàô åäÿúÿéèíÿ ÿìèíëèéèíè èôàäÿ åòìèøäèð: «Áóðàäà îëìàã ôöðñÿòè âÿ Ñèçèíëÿ,
ùþêóìÿòèíèçëÿ èêèòÿðÿôëè ÿìÿêäàøëûüûí ìþùêÿìëÿíäèðèëìÿñèíÿ äàèð ìöçàêèðÿëÿð àïàðìàã áèçèì ö÷öí
÷îõ ÿùÿìèééÿòëèäèð. Áó ýþçÿë ôöðñÿò ÒÀÏ áîðó êÿìÿðèíÿ äàèð ãÿðàðûí âåðèëìÿñèíäÿí ñîíðà éàðàíäû.
Áó ãÿðàð Èòàëèéà âÿ Àâðîïàíûí áþéöê áèð ùèññÿñè
ö÷öí ÷îõ âàúèáäèð. Ôöðñÿòäÿí èñòèôàäÿ åäÿðÿê áó ãÿðàðûí ãÿáóë îëóíìàñû ñàéÿñèíäÿ áó ýöí áèçèì èêèòÿðÿôëè ìöíàñèáÿòëÿðèìèçèí âÿ òÿêúÿ åíåðæè ñàùÿñè èëÿ
ìÿùäóäëàøìàéàí ÿìÿêäàøëûüûìûçûí ýöúëÿíäèðèëìÿñèíèí íåúÿ âàúèá îëäóüóíó ãåéä åòìÿê èñòÿðäèì».
Ñÿôÿð çàìàíû Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí âÿ Èòàëèéà Ðåñïóáëèêàñû Íàçèðëÿð Øóðàñûíûí Ïðåçèäåíòè Åíðèêî Ëåòòàíûí åíåðæè ñàùÿñèíäÿ ÿìÿêäàøëûüà äàèð áèðýÿ áÿéàííàìÿñè ãÿáóë îëóíìóøäóð. Áÿéàííàìÿäÿ «Øàùäÿíèç»èí èêèíúè ôàçàñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ
÷ûõàðûëàúàã Àçÿðáàéúàí ãàçûíûí Òðàíñàäðèàòèê âÿ
Òðàíñàíàäîëó òÿáèè ãàç áîðó êÿìÿðëÿðè èëÿ Àâðîïàéà
÷àòäûðûëìàñûíà äàèð «Øàùäÿíèç» êîíñîðñèóìóíóí ãÿ-
áóë åòäèéè ãÿðàðûí þíÿìè ãåéä îëóíìóøäóð. Áÿéàííàìÿäÿ Àçÿðáàéúàíûí Èòàëèéàíûí ÿñàñ íåôò òÿúùèçàò÷ûëàðûíäàí áèðè îëäóüó âóðüóëàíàðàã þëêÿìèçèí ùÿì÷èíèí ãàç ñåêòîðóíäà äà Èòàëèéà ö÷öí þíÿìëè òÿðÿôäàøëàðäàí áèðè îëàúàüûíà ÿìèíëèê èôàäÿ åäèëìèøäèð.
Ñÿíÿääÿ Àçÿðáàéúàí èëÿ Èòàëèéà àðàñûíäà èêèòÿðÿôëè ÿëàãÿëÿðèí éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ èíêèøàôûíäàí ìÿìíóíëóã áèëäèðèëìèøäèð. Áó ÿëàãÿëÿðèí íåôò-ãàç, áÿðïà
îëóíàí åíåðæè, íåôò-êèìéà âÿ äèýÿð ñàùÿëÿðäÿ áóíäàí ñîíðà äà ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè ö÷öí ìöâàôèã àääûìëàðûí àòûëàúàüû âóðüóëàíìûøäûð.
Áÿéàííàìÿäÿ þëêÿëÿðèìèçèí åíåðæè ñåêòîðóíäà
èíñòèòóñèîíàë ÿìÿêäàøëûã âÿ òÿúðöáÿ ìöáàäèëÿñèíèí
ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè áàðÿäÿ ÿëäÿ îëóíìóø ðàçûëûüûí
ÿùÿìèééÿòè äÿ ãåéä îëóíìóøäóð. Ñÿíÿääÿ, åéíè çàìàíäà, Àçÿðáàéúàí âÿ Èòàëèéàíûí ñÿíàéå ñàùÿñèíè
òÿìñèë åäÿí íöìàéÿíäÿ ùåéÿòëÿðèíèí ãàðøûëûãëû ñÿôÿðëÿðèíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè íÿçÿðäÿ òóòóëìóøäóð.
Èãòèñàäèééàòûí äèýÿð ñàùÿëÿðèíäÿ äÿ ÿìÿêäàøëûüûí
áóíäàí ñîíðà äà èíêèøàô åòäèðèëìÿñè èëÿ áàüëû ìÿñÿ-
ëÿëÿð þç ÿêñèíè òàïìûøäûð.
Àâãóñòóí 11-äÿ íöìàéÿíäÿ ùåéÿòëÿðèíèí èøòèðàêû
èëÿ ýåíèø òÿðêèáäÿ ýþðöø áàøà ÷àòäûãäàí ñîíðà ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí âÿ Èòàëèéà Ðåñïóáëèêàñû Íàçèðëÿð
Øóðàñûíûí Ïðåçèäåíòè Åíðèêî Ëåòòàíûí ìÿòáóàò êîíôðàíñû îëìóøäóð. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû äåìèøäèð êè, Èòàëèéàíûí Áàø íàçèðèíèí Àçÿðáàéúàíà èëê ñÿôÿðè ìöíàñèáÿòëÿðèí ùÿðòÿðÿôëè èíêèøàôû áàõûìûíäàí âàúèá ÿùÿìèééÿòÿ ìàëèêäèð: «Áèç Èòàëèéà øèðêÿòëÿðèíè Àçÿðáàéúàíà äÿâÿò åäèðèê êè, áóðàäà ñÿðìàéÿ÷è âÿ ïîäðàò÷û
ãèñìèíäÿ èøòèðàê åòñèíëÿð. Áþéöê áèð íöìàéÿíäÿ ùåéÿòè Àçÿðáàéúàíà ñÿôÿðÿ ýÿëÿúÿê âÿ ìöõòÿëèô ëàéèùÿëÿðè ìöçàêèðÿ åäÿúÿêäèð. Áèç þëêÿëÿðèìèç àðàñûíäà
åíåðæè ÿìÿêäàøëûüûíû ìöçàêèðÿ åòìèøèê. Áó, ìöíàñèáÿòëÿðèìèçäÿ éåíè ñÿùèôÿ à÷àúàãäûð. Áó, òÿêúÿ èêèòÿðÿôëè ìöíàñèáÿòëÿðèìèçäÿ äåéèë, åéíè çàìàíäà Àçÿðáàéúàíûí Àâðîïà Èòòèôàãû èëÿ äÿ ÿëàãÿëÿðèíèí éåíè ñÿùèôÿñè îëàúàãäûð.
Àçÿðáàéúàí Àâðîïà Èòòèôàãûíûí åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéèíè òÿìèí åäèð. Åéíè çàìàíäà, áèç Àâðîïà Èòòèôàãûíûí òèìñàëûíäà éåíè áàçàðëàð òàïìûøûã. Áèçèì ÷îõ áþéöê åùòèéàòëàðûìûç âàðäûð. Áèç àðòûã éåíè áàçàðëàð
ìöÿééÿíëÿøäèðìèøèê âÿ óçóíìöääÿòëè ÿëàãÿëÿðè òÿøâèã åäÿúÿéèê. Áó èëèí èéóí àéûíäà Òðàíñàäðèàòèê ãàç
êÿìÿðè ìàðøðóòó ëàéèùÿñèíèí ñå÷èìè èëÿ áàüëû ÷îõ
ìöùöì áèð ùàäèñÿ îëìóøäóð. Áó, ÷îõ ÿäàëÿòëè ðÿãàáÿò øÿðàèòèíäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëìèø ñå÷èì îëìóøäóð.
Áóðàäà èíâåñòîðëàð ö÷öí ÿí úÿëáåäèúè îëàí ëàéèùÿ ñå÷èëìèøäèð».
Èòàëèéà Íàçèðëÿð Øóðàñûíûí Ïðåçèäåíòè Åíðèêî Ëåòòà èñÿ âóðüóëàìûøäûð êè, ÒÀÏ ëàéèùÿñèíèí ñå÷èëìÿñè
Àçÿðáàéúàíû Àâðîïàíûí åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéèíäÿ ìöùöì ðîëó îëàí äþâëÿòÿ ÷åâèðìèøäèð: «Ìÿí þëêÿìèí
èëê Áàø íàçèðèéÿì êè, Àçÿðáàéúàíà, Áàêûéà ñÿôÿð
åäèðÿì. Áó, áèð äàùà îíóí ýþñòÿðèúèñèäèð êè, áèçèì
ìöçàêèðÿëÿðèìèç âÿ ÒÀÏ ëàéèùÿñèíèí ñå÷èëìÿñè íÿ
äÿðÿúÿäÿ ÿùÿìèééÿòëè îëìóøäóð. Çÿííèìúÿ, áó ëàéèùÿ Èòàëèéàíûí åíåðæè ýÿëÿúÿéèíäÿ ìöùöì áèð àìèë
îëàúàãäûð. Áó, òÿêúÿ Èòàëèéàíûí äåéèë, åéíè çàìàíäà
ðåýèîíóí ýÿëÿúÿéè ö÷öí ìöñòÿñíà ÿùÿìèééÿòÿ ìàëèê ëàéèùÿäèð. Áó, áþéöê áèð åíåðæè ÷ÿð÷èâÿñèíè äÿéèøìèø îëàúàã áèð ëàéèùÿäèð».
Ñîíðà äþâëÿò áàø÷ûëàðû æóðíàëèñòëÿðèí ñóàëëàðûíû úàâàáëàíäûðìûøëàð.
Prezident İlham Əliyev
Kürdəmir rayonuna səfər etmişdir
Àâãóñòóí 7-äÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ Êöðäÿìèð ðàéîíóíà ñÿôÿðÿ ýÿëìèøäèð. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû ÿââÿëúÿ Êöðäÿìèð øÿùÿðèíèí ìÿðêÿçèíäÿêè Ùåéäÿð ïàðêûíäà õàëãûìûçûí öìóììèëëè ëèäåðèíèí àáèäÿñè þíöíÿ ýöë äÿñòÿñè ãîéìóøäóð.
Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòèíÿ Ùåéäÿð ïàðêûíäà âÿ óëó þíäÿðèí àáèäÿñè ÿòðàôûíäà
àïàðûëàí àáàäëûã-ãóðóúóëóã èøëÿðè áàðÿäÿ
ìÿëóìàò âåðèëìèøäèð. Áèëäèðèëìèøäèð êè,
ïàðêäà èêè ôÿââàðÿ êîìïëåêñè éàðàäûëìûø, øÿëàëÿ èíøà îëóíìóø, 300 éåðëèê éàé
êèíîòåàòðû, àâòîêàðòèíã, óøàã ÿéëÿíúÿ ìÿðêÿçè, ìàüàçà, àíà âÿ óøàã êàôåñè òèêèëìèø, êàðóñåë ãóðàøäûðûëìûøäûð. Áóðàäà
Ýÿíúëÿð Ìÿðêÿçè äÿ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèð.
Äàùà ñîíðà ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ
Ùåéäÿð ßëèéåâ Ìÿðêÿçèíèí ôÿàëèééÿòè èëÿ
òàíûø îëìóø âÿ Ìÿðêÿçäÿ ôîòîýóøÿëÿðÿ
áàõìûøäûð. Êîìïëåêñèí èêèíúè ìÿðòÿáÿñèíäÿ åêñïîçèñèéà çàëû âÿ ìöõòÿëèô òÿäáèðëÿðèí êå÷èðèëìÿñè ö÷öí 30 íÿôÿðëèê
êîíôðàíñ çàëû âàðäûð. Áóðàäà, ùÿì÷èíèí,
öìóììèëëè ëèäåðèí çÿíýèí èðñèíè òÿáëèü
åòìÿê ö÷öí òÿäðèñ îòàüû éàðàäûëìûøäûð.
Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíà ìÿëóìàò âåðèë-
3
ìèøäèð êè, öìóìè ñàùÿñè 2.524 êâàäðàòìåòð îëàí Ìÿðêÿçèí ö÷ìÿðòÿáÿëè áèíàñûíäà óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâÿ àèä êèòàáëàð âÿ ìöõòÿëèô òàðèõè ñÿíÿäëÿð äÿ ñÿðýèëÿíèð.
Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ Êöðäÿìèðÿ
ñÿôÿðè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Êöëöëëö ñó ìÿíáÿéèíäÿí Êöðäÿìèð øÿùÿðèíÿ è÷ìÿëè ñóéóí
âåðèëìÿñè ìÿðàñèìèíäÿ äÿ èøòèðàê åòìèøäèð. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû ÿââÿëúÿ ðàéîí
èúòèìàèééÿòèíèí íöìàéÿíäÿëÿðè èëÿ ýþðöøìöøäöð. Áèëäèðìèøäèð êè, ýÿëÿí èëèí ñîíóíà ãÿäÿð Êöðäÿìèðèí ñó âÿ êàíàëèçàñèéà
ïðîáëåìëÿðè òàìàìèëÿ þç ùÿëëèíè òàïàúàãäûð: «Áóíäàí ÿââÿëêè äþâðäÿ áèç ÷àé áîéó
éåðëÿøÿí êÿíäëÿðäÿ òÿìèçëÿéèúè ãóðüóëàð
ãóðàøäûðìûøûã. Îòóçà éàõûí êÿíäÿ èíäè
è÷ìÿëè ñóéóí âåðèëìÿñè òÿìèí åäèëìèøäèð.
Èíäè øÿùÿðÿ ñóéóí âåðèëìÿñè ëàéèùÿñè àðòûã áàøà ÷àòûð. Áèð ñþçëÿ, Êöðäÿìèðèí
ñó ïðîá ëåì ëÿðè òà ìà ìè ëÿ þç ùÿë ëè íè
òàïàúàãäûð».
Ïðå çè äåíò Èë ùàì ßëè éåâ ÿâ âÿë êè
äþâðëÿðäÿ äèýÿð èíôðàñòðóêòóð ëàéèùÿëÿðèíèí óüóðëà èúðà åäèëäèéèíè âóðüóëàéàðàã,
îíëàðûí áþéöê ÿêñÿðèééÿòèíèí áàøà ÷àòäûüûíû áèëäèðìèøäèð. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû
áèëäèðìèøäèð êè, ãàçëàøäûðìà ëàéèùÿëÿðè-
Büdcəyə ödənilmiş vergilərin
yarıdan çoxu qeyri-neft
sektorunun payına düşür
4
íèí óüóðëó èúðàñû, êÿíä éîëëàðûíûí ñàëûíìàñû, Îëèìïèéà Ìÿðêÿçèíèí òèêèíòèñè, ïîëèêëèíèêà âÿ øÿùÿð õÿñòÿõàíàëàðûíûí òÿìèðè âÿ äèýÿð èøëÿð Êöðäÿìèðèí èíêèøàôûíûí äèããÿò ìÿðêÿçèíäÿ îëäóüóíó íöìàéèø åòäèðèð.
Äàùà ñîíðà ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ
Êöðäÿìèð Ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòèíèí
éåíè èíçèáàòè áèíàñû èëÿ éàõûíäàí òàíûø
îëìóøäóð. Äþâëÿò áàø÷ûñûíà ìÿëóìàò âåðèëìèøäèð êè, áèíà ìöàñèð ìåìàðëûã öñëóáóíäà èíøà îëóíìóøäóð. Ñàùÿñè 4 ìèí
êâàäðàòìåòð îëàí èêèìÿðòÿáÿëè áèíà áöòöí ëàçûìè àâàäàíëûã âÿ ñèñòåìëÿðëÿ òÿúùèç åäèëìèøäèð. Áèíàíûí èíòåðéåðè éöêñÿê çþâãëÿ òÿðòèá îëóíìóø, îòàãëàðûí ùàìûñû ìöàñèð òÿëÿáëÿð ñÿâèééÿñèíäÿ ãóðóëìóøäóð. Áóðàäà öìóìèëèêäÿ 30 èø
îòàüû âàðäûð.
Ôîéåäÿ þëêÿìèçèí èíêèøàôûíäà ÿâÿçñèç õèäìÿòëÿðè îëìóø óëó þíäÿð Ùåéäÿð
ßëèéåâèí áöñòö ãîéóëìóøäóð. Áóðàäà
öìóììèëëè ëèäåðèí âÿ äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû Èëùàì ßëèéåâèí Êöðäÿìèð ðàéîíóíäà
ìöõòÿëèô èëëÿðäÿ êå÷èðèëÿí òÿäáèðëÿðäÿ èøòèðàêëàðûíû ÿêñ åòäèðÿí ôîòîýóøÿ éàðàäûëìûøäûð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ îòàãëàðäà
éàðàäûëàí øÿðàèò, áèíàíûí àêò çàëû, îïåðà-
Heydər Əliyevin iqtisadi
inkişaf strategiyasında
vergi siyasəti
5
òèâ èäàðÿåòìÿ ìÿðêÿçè âÿ êîíôðàíñ çàëû
èëÿ òà íûø îë ìóø äóð. Ïðå çè äåíò Èë ùàì
ßëèéåâ Êöðäÿìèðÿ ñÿôÿðèíè ùåéâàíäàðëûã
âÿ ñöä êîìïëåêñè èëÿ òàíûøëûãëà éåêóíëàøäûðìûøäûð. Áóðàäà äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíà
ìÿëóìàò âåðèëìèøäèð êè, êîìïëåêñ Àòàêèøèëè êÿíäèíäÿ 10 ùåêòàð ÿðàçèäÿ ÿí ìöàñèð ñòàíäàðòëàð ñÿâèééÿñèíäÿ èíøà åäèëìèøäèð. Ìöÿññèñÿíèí òÿðêèáèíÿ ñöä åìàëû
çà âî äó âÿ 500 áàø ëûã ùåé âàí äàð ëûã
êîìïëåêñè äàõèëäèð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëè-
Asan İmza ilə vergi ödəyicilərinin işi
daha da asanlaşdı
7
éåâ êîìïëåêñèí ñöä åìàëû çàâîäó èëÿ éàõûíäàí òàíûø îëäóãäàí ñîíðà ñöä åìàëû
ïðîñåñèíè èçëÿìèø, äàùà ñîíðà êîìïëåêñèí éåíè ãàáëàøäûðìà ñàùÿñèíè èøÿ ñàëàí
äöéìÿíè áàñìûøäûð.
Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíà áèëäèðèëìèøäèð
êè, êîìïëåêñäÿ 140 íÿôÿð äàèìè èø éåðè
èëÿ òÿìèí åäèëìèøäèð. Èíøà îëóíàí éåíè
ùåéâàíäàðëûã êîìïëåêñèíèí ùåñàáûíà èø÷èëÿðèí ñàéûíûí 200-äÿê àðòûðûëàúàüû íÿçÿðäÿ òóòóëóð.
Vergilər barədə informasiya
mübadiləsinin əhatəsi
genişlənir
2
№ 31 (671) | 14 август 2013 | www.vergiler.az
195 Çağrı Mərkəzi vergi
ödəyicilərinin etimadını
doğruldur
2013-úö èëèí éàíâàð-èéóë àéëàðûíäà Âåðýèëÿð Íàçèðëèéèíèí 195 ×àüðû
Ìÿðêÿçè òÿðÿôèíäÿí 159 ìèí 738 ìöðàúèÿò úàâàáëàíäûðûëìûø, âåðýè
þäÿéèúèëÿðèíÿ 265 ìèí 193 ñàéäà ìåñàæ ýþíäÿðèëìÿêëÿ îíëàðûí ìÿëóìàòëàíäûðûëìàñû òÿìèí åäèëìèøäèð. Òåëåôîí Ìÿëóìàò Õèäìÿòèíÿ äàõèë îëìóø ìöðàúèÿòëÿðèí 107 ìèí 108-è úàíëû ðåæèìäÿ ìöôÿòòèø-îïåðàòîðëàð, 52
ìèí 630-ó ñÿñëè ìåíéó âàñèòÿñèëÿ åëåêòðîí îïåðàòîð òÿðÿôèíäÿí úàâàáëàíäûðûëìûøäûð. Ìöôÿòòèø-îïåðàòîðëàð òÿðÿôèíäÿí úàâàáëàíäûðûëìûø ñóàëëàð àðàñûíäà
âåðýè íþâëÿðè (13,2%), åëåêòðîí õèäìÿòëÿð (22,5%), ùåñàáàòëàð âÿ îíëàðûí
äîëäóðóëìà ãàéäàëàðû (11,6%), ãåéäèééàò (11,5%) áàðÿäÿ ñóàëëàð, ñÿñëè
ìåíéó âàñèòÿñèëÿ ãÿáóë åäèëìèø ìöðàúèÿòëÿð àðàñûíäà èñÿ âåðýè íþâëÿðè
(51,2%) âÿ äþâëÿò áöäúÿñèíÿ îëàí âåðýè áîðúëàðû (26,7%) áàðÿäÿ ìöðàúèÿòëÿð öñòöíëöê òÿøêèë åòìèøäèð.
Ùåñàáàò äþâðö ÿðçèíäÿ úàíëû ÿëàãÿ çàìàíû ìöôÿòòèø-îïåðàòîðëàð òÿðÿôèíäÿí úàâàáëàíäûðûëìûø ìöðàúèÿòëÿðèí ñàéû 2012-úè èëèí ìöâàôèã äþâðöíÿ
íèñáÿòÿí 22,4% àðòìûøäûð. Þòÿí äþâð ÿðçèíäÿ âÿòÿíäàøëàðäàí øèêàéÿò
(ÿðèçÿ) âÿ ìÿëóìàò õàðàêòåðëè 848 ìöðàúèÿò ãÿáóë åäèëÿðÿê àèäèééÿòè öçðÿ ýþíäÿðèëìèøäèð.
Úàíëû ðåæèìäÿ âåðýè þäÿéèúèëÿðèíäÿí äàõèë îëàí ñóàë õàðàêòåðëè ìöðàúèÿòëÿðèí 98,4%-è ìöôÿòòèø-îïåðàòîðëàð òÿðÿôèíäÿí äÿðùàë, 1,6%-è èñÿ
ñóàë âÿðÿãÿñè òÿðòèá åäèëÿðÿê àðàøäûðûëäûãäàí ñîíðà úàâàáëàíäûðûëìûøäûð. Ìöðàúèÿòëÿðèí 72,9%-è Áàêû øÿùÿðèíäÿí, 11,4%-è ìîáèë îïåðàòîðëàðäàí, ãàëàíû èñÿ þëêÿíèí ìöõòÿëèô áþëýÿëÿðèíäÿí äàõèë îëìóøäóð.
Azərbayъanın vergi sistemi: 2003-2013
Qanunvericiliklə tətbiq edilən
vergi güzəştləri
Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòèíèí éöðöòäöéö ñîñèàë-èãòèñàäè ñèéàñÿò êîíòåêñòèíäÿ âåðýè ñèñòåìèíèí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè, îíóí âàùèä
íîðìàòèâ-ùöãóãè áàçàñûíûí éàðàäûëìàñû,
âåðýè äÿðÿúÿëÿðèíèí àøàüû ñàëûíìàñû ùåñàáûíà âåðýèòóòìà áàçàñûíûí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè, êè÷èê âÿ îðòà ñàùèáêàðëûã ö÷öí ÿëâåðèøëè âåðýè ìöùèòèíèí éàðàäûëìàñû, ùÿì÷èíèí âåðýè õèäìÿòè îðãàíëàðûíûí ôÿàëèééÿòèíèí ñÿìÿðÿëèëèéèíèí àðòûðûëìàñû ìÿãñÿäèëÿ
ìöõòÿëèô èëëÿðäÿ ãàíóíâåðèúèëèéÿ ÿëàâÿ âÿ
äÿéèøèêëèêëÿð åäèëìèøäèð.
2001-úè èë éàíâàðûí 1-äÿí ãöââÿéÿ ìèíÿí Âåðýè Ìÿúÿëëÿñè þëêÿìèçèí âåðýè ñèñòåìèíèí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè âÿ áåéíÿëõàëã ñòàíäàðòëàðà óéüóíëàøäûðûëìàñû ñàùÿñèíäÿ àòûëìûø
ìöùöì àääûì îëìóøäóð. Ìÿúÿëëÿ ÿñàñûíäà
âåðýèëÿðèí ñàéûíûí 14-äÿí 9-à åíäèðèëìÿñè,
åëÿúÿ äÿ îíëàðûí äÿðÿúÿëÿðèíèí àøàüû ñàëûí-
Vətəndaş müraciətlərinin statistikası
öìóìè ñàéûíäàí 68,1%-è ìöñáÿò
ùÿëë îëóíìóø, 10,8%-è áàðÿäÿ ìöâàôèã èçàùàò âåðèëìèø, 4,2%-è ÿñàññûç ñàéûëìûø, 1,2%-è ãèñìÿí ùÿëë
îëóíìóø, 1,2%-è àèäèééÿòè öçðÿ ýþíäÿðèëìèø, 14,5%-è èúðàäàäûð. Ôàêòèêè îëàðàã øèêàéÿòëÿð úÿìè 61 ìÿñÿëÿ áàðÿäÿäèð.
Ùåñàáàò äþâðöíäÿ íàçèðëèéèí
àïàðàòûíà 592 ìöðàúèÿò, î úöìëÿäÿí 477 ÿðèçÿ, 112 øèêàéÿò äàõèë
îëìóø, 22 øèêàéÿòèí èúðàñû õöñóñè
íÿçàðÿòÿ ýþòöðöëìöøäöð. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ïðåçèäåíòèíèí Àäìèíèñòðàñèéàñûíäàí íàçèðëèéèí àïàðàòûíà 41 ìöðàúèÿò, î úöìëÿäÿí 16
ÿðèçÿ, 25 øèêàéÿò äàõèë îëìóøäóð...
2013-cö ilin þòÿí 7 ayûnda…

Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòûíäà ìóçäëà ÷àëûøàí èø÷èëÿðèí îðòà
àéëûã íîìèíàë ÿìÿêùàããû 410,8 ìàíàò òÿøêèë åòìèø âÿ êå÷ÿí èëèí
ìöâàôèã äþâðöíÿ íèñáÿòÿí 6,8% àðòìûøäûð.
 Ïÿðàêÿíäÿ òèúàðÿò áàçàðûíäà ÿùàëèéÿ 10,7 ìèëéàðä ìàíàòëûã
âÿ éà êå÷ÿí èëèí ìöâàôèã äþâðö èëÿ ìöãàéèñÿäÿ 9,2% ÷îõ ìöõòÿëèô èñòåùëàê ìàëëàðû ñàòûëìûøäûð.
Þëêÿíèí ñÿíàéå ìöÿññèñÿëÿðèíäÿ 19,6 ìèëéàðä ìàíàòëûã
ìÿùñóë èñòåùñàë îëóíìóø âÿ õèäìÿòëÿð ýþñòÿðèëìèø, ñÿíàéåíèí ãåéðè-íåôò ñàùÿëÿðèíäÿ 3,4%-ëèê àðòûì ãåéäÿ àëûíìûøäûð.

«Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíäÿ äÿéèøèêëèêëÿð åäèëìÿñè ùàããûíäà»
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí 2012-úè èë 21
äåêàáð òàðèõëè Ãàíóíóíà ÿñàñÿí, Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíÿ ÿëàâÿ âÿ äÿéèøèêëèêëÿð 2013-úö èë
éàíâàðûí 1-äÿí ãöââÿéÿ ìèíìèøäèð. Áó ãàíóíëà ìöÿééÿí îëóíìóø äÿéèøèêëèê âÿ ÿëàâÿëÿð ñîí áèð íå÷ÿ èëäÿ Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíÿ
åäèëìèø ÿí ÷îõñàéëû äÿéèøèêëèê ïàêåòèäèð. Áó
ÿëàâÿ âÿ äÿéèøèêëèêëÿð ùÿì ìàùèééÿòè, ùÿì
òÿòáèã äàèðÿñè, ùÿì äÿ òÿãäèì îëóíìóø ýöçÿøòëÿðèí ùÿúìè âÿ êàòåãîðèéàëàðû áàõûìûíäàí ñîí èëëÿðèí ÿí ýåíèø äÿéèøèêëèêëÿð ïàêåòèäèð. Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíèí 63 ìàääÿñèíÿ
131 áÿíä öçðÿ 176 ÿëàâÿ âÿ äÿéèøèêëèê åäèëìèøäèð âÿ áó, öìóìèëèêäÿ ìÿúÿëëÿíèí ìöääÿàëàðûíûí 30%-íÿ äÿéèøèêëèê îëóíìàñû äåìÿêäèð. Áó äÿéèøèêëèêëÿðèí òÿòáèãè èëÿ ÿëàãÿäàð 35-äÿí ÷îõ ìöõòÿëèô íîðìàòèâ-ùöãóãè ñÿíÿäèí ùàçûðëàíìàñû íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Áó,
Ùåñàáëàìàëàðà ýþðÿ, 2003-2013-úö èëëÿðäÿ êÿíä òÿñÿððöôàòû
èñòåùñàë÷ûëàðûíà âåðýè ýöçÿøòëÿðèíèí ìÿáëÿüè
1 ìèëéàðä ìàíàòäàí ÷îõ îëìóøäóð
iyul ayında...
2013-úö èëèí èéóë àéûíäà äþâëÿò âåðýè îðãàíëàðûíà úÿìè 6.003
ìöðàúèÿò äàõèë îëìóøäóð êè, áó äà
þòÿí èëèí ìöâàôèã äþâðö èëÿ ìöãàéèñÿäÿ 2.187 ìöðàúèÿò âÿ éà 36,4%
÷îõäóð. Äàõèë îëìóø ìöðàúèÿòëÿðäÿí 5.858-è (97,6%-è) ÿðèçÿ, 134ö (2,2%-è) øèêàéÿò, 11-è (0,2%-è)
òÿêëèô îëìóøäóð.
Ìöðàúèÿòëÿðèí 30,4%-è êàìåðàë
âåðýè éîõëàìàëàðû, 29,7%-è ìöõòÿëèô àðàéûøëàðûí àëûíìàñû, 6,8%-è âåðýè áîðúëàðû, 0,7%-è âåðýè îðãàíëàðûíûí âÿçèôÿëè øÿõñëÿðèíèí ùÿðÿêÿòè
(ùÿðÿêÿòñèçëèéè), 0,5%-è êîððóïñèéà
ùöãóãïîçìàëàðû, 31,9%-è äèýÿð ìÿñÿëÿëÿðëÿ áàüëûäûð. Ìöðàúèÿòëÿðèí
ðûúû ñåãìåíòëÿðèíäÿí îëàí áàíê ñåêòîðóíóí
èíêèøàôû íàìèíÿ äÿ ìöÿééÿí ýöçÿøòëÿð îëóíìóøäóð. 28 îêòéàáð 2008-úè èë òàðèõëè «Áàíêëàðûí, ñûüîðòà âÿ òÿêðàð ñûüîðòà øèðêÿòëÿðèíèí
êàïèòàëëàøìà ñÿâèééÿñèíèí àðòûðûëìàñûíûí ñòèìóëëàøäûðûëìàñû ùàããûíäà» ãàíóíëà áàíêëàðûí, ñûüîðòà âÿ òÿêðàð ñûüîðòà øèðêÿòëÿðèíèí
ìÿíôÿÿòèíèí íèçàìíàìÿ êàïèòàëûíûí àðòûðûëìàñûíà éþíÿëäèëìèø ùèññÿñè 2009-úó èë éàíâàðûí 1-äÿí 3 èë ìöääÿòèíÿ ìÿíôÿÿò âåðýèñèíäÿí àçàä åäèëìèøäèð. Ãàíóíóí òÿòáèãè íÿòèúÿñèíäÿ áàíê, ñûüîðòà âÿ òÿêðàð ñûüîðòà øèðêÿòëÿðè òÿðÿôèíäÿí 2009-2011-úè èëëÿðäÿ íèçàìíàìÿ êàïèòàëûíûí àðòûðûëìàñûíà éþíÿëäèëìèø 515 ìèëéîí ìàíàò ìÿíôÿÿòÿ ìöâàôèã
îëàðàã 107 ìèëéîí ìàíàò âåðýè ýöçÿøòè âåðèëìèøäèð.
«Þçÿëëÿøäèðèëÿí äþâëÿò ìöÿññèñÿëÿðèíèí,
àãðàð èñëàùàòëàðû íÿòèúÿñèíäÿ ëÿüâ îëóíìóø
âÿ èøüàë àëòûíäà îëàí ðàéîíëàðûí òÿñÿððöôàò
ìàñû þëêÿäÿ áèçíåñ ìöùèòèíè äàùà äà éàõøûëàøäûðìûø, âåðýè þùäÿëèêëÿðèíÿ ÿìÿëîëóíìà
ñÿâèééÿñèíè éöêñÿëòìèøäèð.
Âåðýè Ìÿúÿëëÿñè ãöââÿéÿ ìèíäèêäÿí ñîíðà îíóí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè âÿ þëêÿíèí èãòèñàäè èíêèøàôûíà óéüóíëàøäûðûëìàñû ìÿãñÿäèëÿ
2003-2013-úö èëëÿðäÿ ãÿáóë åäèëìèø 33 ãàíóíëà Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíÿ çàìàíûí òÿëÿáëÿðèíäÿí èðÿëè ýÿëÿí ÷îõñàéëû ÿëàâÿ âÿ äÿéèøèêëèêëÿð åäèëìèøäèð. Ìÿúÿëëÿéÿ åäèëÿí ìöùöì
äÿéèøèêëèêëÿð íÿòèúÿñèíäÿ ìÿíôÿÿò âåðýèñèíèí
äÿðÿúÿñè 27%-äÿí 20%-ÿ, ôèçèêè øÿõñëÿðèí
ýÿëèð âåðýèñèíèí éóõàðû äÿðÿúÿñè 35%-äÿí
25%-ÿ åíäèðèëìèøäèð. Áóíäàí áàøãà, ýöçÿøò
èìòèéàçëàðû îëàí êàòåãîðèéàëàð ö÷öí ýÿëèðèí
âåðýèäÿí àçàä îëóíàí ìÿáëÿüëÿðè èêè äÿôÿéÿäÿê àðòûðûëìûøäûð.
Âåðýè ýöçÿøòëÿðè öìóìèëèêäÿ ñîí 10 èëäÿ
êÿíä òÿñÿððöôàòû ñåêòîðóíóí èíêèøàôûíäà ùÿëëåäèúè ðîë îéíàìûøäûð. 28 íîéàáð 2003-úö èë
òàðèõëè ãàíóíëà ùÿìèí ýöçÿøòëÿðèí ãöââÿäÿ
îëìà ìöääÿòè 2009-úó èëèí 1 éàíâàð, 25 íîéàáð 2008-úè èë òàðèõëè ãàíóíëà èñÿ 2014-úö èë
1 éàíâàð òàðèõèíÿäÿê óçàäûëìûøäûð. Ùåñàáëàìàëàðà ýþðÿ, 2003-2013-úö èëëÿðäÿ êÿíä òÿñÿððöôàòû èñòåùñàë÷ûëàðûíà âåðýè ýöçÿøòëÿðèíèí
ìÿáëÿüè 1 ìèëéàðä ìàíàòäàí ÷îõ îëìóøäóð.
Âåðýè ãàíóíâåðèúèëèéèíÿ åäèëìèø äÿéèøèêëèêëÿð íÿòèúÿñèíäÿ þëêÿ èãòèñàäèééàòûíûí àïà-
ñóáéåêòëÿðèíèí áîðúëàðû ùàããûíäà» 24 îêòéàáð
2000-úè èë òàðèõëè ãàíóíóí òÿòáèãè èëÿ ÿëàãÿäàð
2003-úö èë 1 îêòéàáð òàðèõäÿí 2013-úö èë 1
èéóë òàðèõÿäÿê 590 òÿñÿððöôàò ñóáéåêòèíèí
104469,7 ìèí ìàíàò ìÿáëÿüèíäÿ (î úöìëÿäÿí 56612,6 ìèí ìàíàò ÿñàñ âåðýè ìÿáëÿüè,
3459,5 ìèí ìàíàò ìàëèééÿ ñàíêñèéàñû âÿ
44397,6 ìèí ìàíàò ôàèç áîðúó) áîðúó ñèëèíìèøäèð.
«Áàíêëàð âÿ äèýÿð êðåäèò òÿøêèëàòëàðû òÿðÿôèíäÿí ÿùàëèíèí ÿìàíÿòëÿðè öçðÿ þäÿíèëÿí ôàèç ìÿáëÿüëÿðèíäÿí, ùàáåëÿ èíâåñòèñèéà ãèéìÿòëè êàüûçëàðû öçðÿ äèâèäåíä âÿ ôàèçëÿðäÿí
ýÿëèð âåðýèñèíèí òóòóëìàñû öçðÿ ýöçÿøòëÿðèí
ìöÿééÿí åäèëìÿñè ùàããûíäà» ãàíóíóí ãöââÿäÿ îëìà ìöääÿòèíèí óçàäûëìàñû áàðÿäÿ»
28 íîéàáð 2003-úö èë òàðèõëè âÿ 28 íîéàáð
2006-úû èë òàðèõëè ãàíóíëàðëà ùÿìèí ýöçÿøòëÿðèí ãöââÿäÿ îëìà ìöääÿòëÿðè 2010-úó èëèí
éàíâàð àéûíûí 1-äÿê óçàäûëìûøäûð. Áóíäàí
áàøãà, «Áàíêëàð âÿ äèýÿð êðåäèò òÿøêèëàòëàðû
òÿðÿôèíäÿí ôèçèêè øÿõñëÿðèí ÿìàíÿòëÿðè öçðÿ
þäÿíèëÿí ôàèçëÿðèí ýÿëèð âåðýèñèíäÿí àçàä åäèëìÿñè ùàããûíäà» Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí
27 îêòéàáð 2009-úó èë òàðèõëè Ãàíóíó èëÿ
áàíêëàð âÿ äèýÿð êðåäèò òÿøêèëàòëàðû òÿðÿôèíäÿí
ôèçèêè øÿõñëÿðèí ÿìàíÿòëÿðè öçðÿ þäÿíèëÿí ôàèçëÿð 2010-úó èë éàíâàðûí 1-äÿí 3 èë ìöääÿòèíÿ ýÿëèð âåðýèñèíäÿí àçàä åäèëìèøäèð.
âåðýè ãàíóíâåðèúèëèéèíÿ åäèëìèø äÿéèøèêëèêëÿðèí ìèãéàñûíûí ÿéàíè ýþñòÿðèúèñèäèð. Áó äÿéèøèêëèêëÿðäÿ ìÿãñÿä âåðýè þäÿéèúèëÿðèíèí
ùöãóãëàðûíûí ìöäàôèÿñè, âåðýè þäÿéèúèëÿðèíèí ìÿíàôåëÿðèíèí ãîðóíìàñû, âåðýè èíçèáàò÷ûëûüûíûí âÿ âåðýè íÿçàðÿòèíèí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñèäèð.
Äÿéèøèêëèêëÿðÿ ÿñàñÿí, ôèçèêè øÿõñëÿðèí ýÿëèð âåðýèñèíèí ìàêñèìàë äÿðÿúÿñè 30%-äÿí
25%-ÿ åíäèðèëìèø, àéëûã âÿ èëëèê ýÿëèðëÿðèí
14% äÿðÿúÿ èëÿ âåðýèéÿ úÿëá åäèëÿí ìÿáëÿüëÿðè, ìöâàôèã îëàðàã, 2.000 ìàíàòäàí 2.500
ìàíàòàäÿê âÿ 24.000 ìàíàòäàí 30.000 ìàíàòà ãÿäÿð ãàëäûðûëìûøäûð.
Áóí äàí áàø ãà, îð òà âÿ óçóí ìöä äÿò ëè
ïåðñïåêòèâäÿ òåõíîïàðêëàðûí èíêèøàôûíûí ñòèìóëëàøäûðûëìàñû ö÷öí þëêÿíèí âåðýè ãàíóíâåðèúèëèéèíäÿ ñÿíàéå âÿ òåõíîëîýèéàëàð ïàðêëàðûíäà ÷àëûøàí ôèçèêè âÿ ùöãóãè øÿõñëÿðÿ, åëÿúÿ
äÿ ïàðêëàðûí èäàðÿåäèúè òÿøêèëàò âÿ îïåðàòîðëàðûíà ýÿëèð, ìÿíôÿÿò, ßÄÂ, ÿìëàê âÿ òîðïàã
âåðýèëÿðè öçðÿ 7 èëëèê âåðýè ýöçÿøòëÿðè íÿçÿðäÿ òóòóëìóøäóð.
Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíÿ ñîí ÿëàâÿ âÿ äÿéèøèêëèêëÿð íÿòèúÿñèíäÿ áó èë ÿëàâÿ îëàðàã 47 ìèëéîí ìàíàòäàí àðòûã âÿñàèòèí âåðýè þäÿéèúèëÿðèíèí âÿ âÿòÿíäàøëàðûí ñÿðÿíúàìûíäà ãàëàúàüû ýþçëÿíèëèð.
Bölgələrdə sahibkarlıq subyektlərinin sayı artır Əmlak üzərində mülkiyyət
2013-úö èëèí áèðèíúè éàðûñûíäà ãåéäÿ àëûíìûø ñàùèáêàðëûã
ñóáéåêòëÿðèíèí 62,6%-è ðåýèîíëàðûí ïàéûíà äöøöá
Ñîí èëëÿð þëêÿäÿ óüóðëà èúðà åäèëÿí ðåýèîíàë èíêèøàô ïðîãðàìëàðûíûí ÿñàñ ùÿäÿôëÿðèíäÿí áèðè äÿ ðåñïóáëèêàäà ÿëâåðèøëè
áèçíåñ âÿ èíâåñòèñèéà ìöùèòèíèí ôîðìàëàøäûðûëìàñû, èø àäàìëàðûíûí ôÿàëèééÿò èìêàíëàðûíûí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñèäèð. Ùàçûðäà óüóðëà èúðà åäèëÿí ùÿìèí ïðîãðàìëàð
íÿòèúÿñèíäÿ þëêÿäÿ ñàùèáêàðëûüûí èíêèøàôû
äàùà äèíàìèê õàðàêòåð àëìûøäûð.
Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí ùÿëÿ 30 àï ðåë 2007-úè èë äÿ èì çà ëàí ìûø
«Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíäà ñàùèáêàðëûüûí èíêèøàôû èëÿ áàüëû áÿçè òÿäáèðëÿð ùàããûíäà» ôÿðìàí î äþâðÿ ãÿäÿð ÷îõïèëëÿëè áèçíåñÿ áàøëàìàã ñàùÿñèíäÿ ìþâúóä ïðîáëåìëÿðèí ùÿëëè, åéíè çàìàíäà ñöðöíäöðìÿ÷èëèê ùàëëàðûíûí àðàäàí ãàëäûðûëìàñû ñàùÿ-
áèãè ãåéäèééàò ïðîñåäóðëàðûíûí ñàäÿëÿøäèðèëìÿñè èëÿ éàíàøû, ñàùèáêàðëûã ôÿàëèééÿòè
ñóáéåêòëÿðèíèí ãåéäèééàòûíûí äèíàìèêàñûíà äà ìöñáÿò òÿñèð åòìèøäèð. 2013-úö èëèí
áèðèíúè éàðûñûíäà 40.110 éåíè ñàùèáêàðëûã
ñóáéåêòè ãåéäÿ àëûíìûøäûð. Éåíè ãåéäÿ àëûíìûø êîììåðñèéà ùöãóãè øÿõñëÿðèí ñàéû
3.577, ôÿðäè ñàùèáêàðëàðûí ñàéû 36.533 îëìóøäóð. 2012-úè èëèí ìöâàôèã äþâðö èëÿ
ìöãàéèñÿäÿ ãåéäèééàòà àëûíìûø êîììåðñèéà ùöãóãè øÿõñëÿðèí ñàéû 1.306 âàùèä âÿ
éà 57,5%, ôÿðäè ñàùèáêàðëàðûí ñàéû 2.159
âàùèä âÿ éà 6,3% àðòìûøäûð. ßýÿð 2011-úè
èëäÿ ãåéäÿ àëûíìûø ñàùèáêàðëûã ñóáéåêòëÿðèíèí 54,7, 2012-úè èëäÿ èñÿ 58,7%-è ðåýèîíëàðûí ïàéûíà äöøöðäöñÿ, 2013-úö èëèí áèðèíúè éàðûñûíäà áó ýþñòÿðèúè 62,6%-ÿ éöêñÿëìèøäèð.
2012-úè èëèí ìöâàôèã äþâðö èëÿ ìöãàéèñÿäÿ ãåéäèééàòà àëûíìûø
êîììåðñèéà ùöãóãè øÿõñëÿðèí ñàéû 1.306 âàùèä âÿ éà 57,5%,
ôÿðäè ñàùèáêàðëàðûí ñàéû 2.159 âàùèä âÿ éà 6,3% àðòìûøäûð
ñèíäÿ, ñþçöí ÿñë ìÿíàñûíäà, èíãèëàáè äÿéèøèêëèêëÿðÿ éîë à÷ìûøäûð. Áó ìÿãñÿäëÿ ôÿðìàíäà âàùèä êîäëàøäûðìàíûí àïàðûëìàñû,
áèçíåñ ñòðóêòóðëàðûíûí «áèð ïÿíúÿðÿ» - âàùèä ãåéäèééàò îðãàíû òÿðÿôèíäÿí ãåéäÿ àëûíìàñû ìÿñÿëÿëÿðè ÿêñèíè òàïìûøäûð. Ùÿì÷èíèí ôÿðìàíäà áèçíåñ ñòðóêòóðëàðûíûí ôÿàëèééÿòè ö÷öí òîðïàã àéûðìàëàðûíûí, òèêèíòè, éåíèäÿíãóðìà âÿ áÿðïà èøëÿðèíÿ èúàçÿ âåðèëìÿñè ïðîñåäóðëàðûíûí ñàäÿëÿøäèðèëìÿñè,
òèêèíòèíèí åêñïåðòèçàäàí êå÷èðèëìÿñè ñàùÿñèíäÿêè áöðîêðàòèê ÿíýÿëëÿðèí àðàäàí ãàëäûðûëìàñûíà ýåíèø èìêàíëàð à÷ûëìàñû êèìè ìÿñÿëÿëÿð åùòèâà îëóíìóøäóð.
Ñàùèáêàðëûã ñóáéåêòëÿðèíèí «áèð ïÿíúÿðÿ» ïðèíñèïè öçðÿ ãåéäèééàò ñèñòåìèíèí òÿò-
Ñàùèáêàðëûã ñóáéåêòëÿðèíèí ãåéäèééàòû
ñàùÿñèíäÿ ìöùöì éåíèëèêëÿðäÿí áèðè äÿ
«å-ãåéäèééàò» ñèñòåìèíèí òÿòáèãè îëìóøäóð.
Âåðýèëÿð Íàçèðëèéè òÿðÿôèíäÿí 2011-2012úè èëëÿðäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëìèø áó èñëàùàòëàð
ùöãóãè øÿõñëÿðÿ âÿ ôÿðäè ñàùèáêàðëàðà âåðýè îðãàíûíà ýåòìÿäÿí èíòåðíåò âàñèòÿñèëÿ
âåðýè ó÷îòóíà äàéàíìà èìêàíû éàðàòìûøäûð. Áåëÿëèêëÿ, êîììåðñèéà ùöãóãè øÿõñëÿðèí äþâëÿò ãåéäèééàòû ÿðÿôÿñèíäÿ éåðèíÿ éåòèðèëìÿëè îëàí 3 ìÿúáóðè ïðîñåäóðäàí êå÷ìÿê çÿðóðÿòè òàìàìèëÿ àðàäàí ãàëäûðûëìûø,
öìóìèëèêäÿ ãåéäèééàòûí àïàðûëìàñûíà ñÿðô
åäèëÿí ìöääÿò 1 ýöíÿäÿê àçàëìûøäûð.
Õàòûðëàòìàã éåðèíÿ äöøÿð êè, þëêÿ áàø÷ûñûíûí «Äþâëÿò îðãàíëàðûíäà åëåêòðîí õèä-
ìÿòëÿð ýþñòÿðèëìÿñèíèí òÿøêèëè ñàùÿñèíäÿ
áÿçè òÿäáèðëÿð ùàããûíäà» 23 ìàé 2011-úè
èë òàðèõëè ôÿðìàíûíûí òÿëÿáëÿðèíÿ ÿñàñÿí,
Íàçèðëÿð Êàáèíåòèíèí 24 íîéàáð 2011-úè èë
òàðèõëè ãÿðàðû èëÿ òÿñäèã åäèëìèø «Åëåêòðîí
õèäìÿò íþâëÿðèíèí Ñèéàùûñû»íà ñàùèáêàðëûã ñóáéåêòëÿðèíÿ ýþñòÿðèëÿí õèäìÿòëÿð äÿ
äàõèë åäèëìèøäèð. Ùÿìèí ñèéàùûéà ñàùèáêàðëûã ôÿàëèééÿòèíè òÿíçèìëÿéÿí, ìöõòÿëèô
äþâëÿò ãóðóìëàðû òÿðÿôèíäÿí âåðèëÿí èúàçÿëÿð, ëèñåíçèéàëàð, ñåðòèôèêàòëàð âÿ ìöõòÿëèô úöð äèýÿð òÿíçèìëÿéèúè ñÿíÿäëÿð äàõèë
åäèëìèøäèð.
2013-úö èëèí áèðèíúè éàðûñûíäà 27.082
ôÿðäè ñàùèáêàð åëåêòðîí ãàéäàäà òÿãäèì åòäèéè ÿðèçÿéÿ ÿñàñÿí ãåéäèééàòà àëûíìûø,
îíëàðûí öìóìè ãåéäèééàòäà õöñóñè ÷ÿêèñè
74,1% îëìóøäóð. Ùÿì÷èíèí ùåñàáàò äþâðöíäÿ 1.520 éåðëè èíâåñòèñèéàëû ìÿùäóä ìÿñóëèééÿòëè úÿìèééÿò åëåêòðîí ãàéäàäà òÿãäèì åòäèéè ÿðèçÿéÿ ÿñàñÿí ãåéäèééàòà àëûíìûø âÿ êîììåðñèéà ùöãóãè øÿõñëÿð öçðÿ
åëåêòðîí öñóëëà àïàðûëìûø ãåéäèééàòûí õöñóñè ÷ÿêèñè 42,5% îëìóøäóð.
Òÿòáèã îëóíàí áó âÿ äèýÿð éåíèëèêëÿð
íÿòèúÿñèíäÿ èíäè ùÿì ôèçèêè, ùÿì äÿ ùöãóãè øÿõñëÿð úÿìè áèð íå÷ÿ äÿãèãÿ ÿðçèíäÿ åëåêòðîí ôîðìàäà - èíòåðíåò öçÿðèíäÿí
ãåéäèééàòäàí êå÷èð, âåðýè âÿ ðöñóìëàðû
äà åéíè ãàéäàäà þäÿéèðëÿð. Áó ñèñòåìèí
òÿòáèãèíäÿí ñîíðà Àçÿðáàéúàíûí èíâåñòèñèéà úÿëáåäèúèëèéè ÿùÿìèééÿòëè äÿðÿúÿäÿ
éöêñÿëìèø, ñàùèáêàðëûüûí èíêèøàôû âÿ áèçíåñ ìöùèòèíèí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè èñòèãàìÿòèíäÿ àïàðûëàí èñëàùàòëàð áåéíÿëõàëã
òÿøêèëàòëàð òÿðÿôèíäÿí éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðèëìèøäèð.
Ñàìèð ÌÓÑÒÀÔÀÉÅÂ
hüquqları qeydiyyata alınır
Þëêÿäÿ äþâëÿò ÿìëàêûíûí èäàðÿ åäèëìÿñè, îíóí þçÿëëÿøäèðèëìÿñè, áó ñàùÿéÿ
èíâåñòèñèéàëàðûí úÿëá îëóíìàñû âÿ äàøûíìàç ÿìëàêà äàèð ùöãóãëàðûí äþâëÿò ãåéäèééàòû ñàùÿñèíäÿ äþâëÿò ñèéàñÿòèíèí ôîðìàëàøäûðûëìàñû ßìëàê Ìÿñÿëÿëÿðè Äþâëÿò Êîìèòÿñè òÿðÿôèíäÿí ùÿéàòà êå÷èðèëèð. Êîìèòÿäÿí áèëäèðèëèð êè, 2013-úö èëäÿ ðåñïóáëèêà öçðÿ êè÷èê þçÿëëÿøäèðìÿ
ôîðìàñûíäà 490-à éàõûí ìöÿññèñÿ âÿ
îáéåêò, 390-à éàõûí îáéåêòèí éåðëÿøäèéè òîðïàã ñàùÿñè þçÿëëÿøäèðèëìèøäèð.
2013-úö èë èéóëóí 1-íÿ îëàí ìÿëóìàòà ýþðÿ, 6.314 ùöãóãè øÿõñ ñòàòóñëó
äþâëÿò ìöÿññèñÿñè âÿ îíëàðûí 7.536 ôèëèàëûíà ìÿõñóñ îëàí 148.769 äàøûíìàç
ÿìëàê áàðÿäÿ ìÿëóìàò ðåýèñòðäÿ ãåéäèééàòà àëûíìûøäûð. Þëêÿ öçðÿ 82 ìèíÿ
éàõûí äàøûíìàç ÿìëàê îáéåêòè öçÿðèíäÿ ìöëêèééÿò ùöãóãëàðû ãåéäèééàòà àëûíìûøäûð. Êîìèòÿ òÿðÿôèíäÿí ùàçûðëàíìûø
«Íÿãëèééàò èíôðàñòðóêòóðó îáéåêòëÿðèíÿ
àäëàðûí âåðèëìÿñè, äàøûíìàç ÿìëàê îáéåêòëÿðèíÿ öíâàí íþìðÿëÿðèíèí òÿéèíè,
öíâàí ëþâùÿëÿðèíèí éåðëÿøäèðèëìÿñè»
Äþâëÿò Ñòàíäàðòû
àðòûã òÿñäèã åäèëìèø äèð. Äþâ ëÿò
Ñòàíäàðòûíûí ãÿáóë åäèëìÿñèíäÿ
áàøëûúà ìÿãñÿä
þëêÿ öçðÿ öíâàíâåðìÿ èøëÿðèíèí
íèçàìëû âÿ òÿëÿáëÿðÿ óéüóí ãàéäàäà àïàðûëìàñû,
áó ñàùÿäÿ ìöàñèð ñòàíäàðòëàðûí
òÿò áè ãè, öí âàí
ìÿëó ìàò ëà ðû íûí
âàùèäëèéè, åòèáàðëûëûüû âÿ ÷åâèêëè-
éèíèí òÿìèí åäèëìÿñè îëìóøäóð. 2013úö èëèí þòÿí äþâðö ÿðçèíäÿ éåíè ãàéäàëàðà ÿñàñÿí Áàêû øÿùÿðè öçðÿ 750 êö÷ÿ
âÿ ïðîñïåêòÿ, Ñóìãàéûò øÿùÿðè öçðÿ 70
íÿãëèééàò èíôðàñòðóêòóðó îáéåêòèíÿ öíâàí òÿéèí åäèëìèøäèð.
Ùå ñà áàò ìöä äÿòèí äÿ êî ìè òÿíèí
2013-2017-úè èëëÿð ö÷öí Áåøèëëèê Ñòðàòåýèéà Ïëàíû ùàçûðëàíìûø âÿ òÿñäèã åäèëìèøäèð. Ñòðàòåýèéà Ïëàíû éàõûí áåø èë
ö÷öí êîìèòÿíèí ÿñàñ ôÿàëèééÿò èñòèãàìÿòëÿðè öçðÿ ïëàíëàðû âÿ îíóí ãóðóìëàðû ö÷öí áèçíåñ ïëàíëàðûíû þçöíäÿ áèðëÿøäèðèð. Ñòðàòåýèéà Ïëàíûíûí ìÿãñÿäè
êîìèòÿíèí ôÿàëèééÿòèíèí äàùà ìîäåðí,
øÿôôàô âÿ ÷åâèê ìåõàíèçìëÿð ÿñàñûíäà
ãóðóëìàñû, äþâëÿò ÿìëàêûíûí èäàðÿ åäèëìÿñè, þçÿëëÿøäèðèëìÿñè âÿ èñòèôàäÿñè ñàùÿñèíäÿ ñÿìÿðÿëèëèéèí àðòûðûëìàñû, äàøûíìàç ÿìëàê èäàðÿ÷èëèéèíèí, ÿìëàêûí
ãåéäèééàòû âÿ êàäàñòð ñèñòåìèíèí ìöêÿììÿë âÿçèééÿòÿ ýÿòèðèëìÿñè, à÷ûã ñèñòåìëè öíâàí ðåéåñòðèíèí éàðàäûëìàñûíà
éþíÿëìèøäèð.
ÀÉÒßÍ
№ 31 (671) | 14 август 2013 | www.vergiler.az
Büdcəyə ödənilmiş vergilərin yarıdan
çoxu qeyri-neft sektorunun payına düşür
ýèëÿð Íàçèðëèéè òÿðÿôèíäÿí ùàçûðëàíìûø «20132020-úè èëëÿðäÿ âåðýè ñèñòåìèíèí èíêèøàôû
ñòðàòåýèéàñû» ÿñàñûíäà Èãòèñàäè òÿùëèë âÿ ñàùèáêàðëûã ñóáéåêòëÿðèíèí äþâëÿò ãåéäèééàòû
Áàø Èäàðÿñèíèí ãàðøûñûíäà ùàíñû âÿçèôÿëÿð
ãîéóëìóøäóð?
- Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû âåðýèëÿð íàçèðèíèí 19 ìàðò 2013-úö èë òàðèõëè ÿìðè èëÿ òÿñäèã åäèëìèø «Âåðýè ñèñòåìèíèí èíêèøàôû öçðÿ
2013-2020-úè èëëÿð ö÷öí Ñòðàòåæè Ïëàí»äà Èãòèñàäè òÿùëèë âÿ ñàùèáêàðëûã ñóáéåêòëÿðèíèí äþâëÿò ãåéäèééàòû Áàø Èäàðÿñèíÿ áèð ñûðà òàïøûðûãëàð âåðèëìèøäèð. Áóðàéà èëê îëàðàã âåðýè áÿéàííàìÿëÿðèíèí ÿââÿëúÿäÿí äîëäóðóëìà ñèñòåìèíÿ êå÷èäèí òÿìèíè, ìöõòÿëèô âåðýè ýöçÿøòè âÿ àçàäîëìàëàðûíûí òÿùëèëè íÿòèúÿñèíäÿ òÿêëèôëÿðèí âåðèëìÿñè, åëåêòðîí êîììåðñèéà öçðÿ
õàðèúè òÿúðöáÿíèí þéðÿíèëìÿñè, êàìåðàë âåðýè
éîõëàìàëàðûíûí àïàðûëìàñû ãàéäàëàðûíûí ñèñòåìëÿøäèðèëìÿñè âÿ äèýÿðëÿðèíè ýþñòÿðìÿê îëàð.
Îíó äà áèëäèðèì êè, 2013-úö èëèí îêòéàáð
àéûíäà äÿðú åäèëÿúÿê «Äîóèíý Áóñèíåññ-2014»
ùåñàáàòûíûí «Áèçíåñÿ áàøëàìà» âÿ «Âåðýèëÿðèí þäÿíèëìÿñè» èíäèêàòîðëàðû öçðÿ Àçÿðáàéúàíûí ìþâãåëÿðèíèí äöíéàíûí 180-äÿí ÷îõ
þëêÿñè àðàñûíäà äàùà äà éöêñÿëäèëìÿñè ìÿãñÿäèëÿ Äöíéà Áàíêû Ãðóïóíà âÿ «Äîóèíý
Áóñèíåññ» ùåñàáàòûíûí òÿðòèáàò÷ûëàðûíà ìöâàôèã úÿäâÿë ôîðìàëàðû âÿ ñëàéäëàð ùàçûðëàíàðàã
òÿãäèì åäèëìèøäèð. Áóíäàí áàøãà, Èãòèñàäè Èíêèøàô Íàçèðëèéèíèí äÿñòÿéè èëÿ Áåéíÿëõàëã Ìàëèééÿ Êîðïîðàñèéàñûíûí Áàêû îôèñèíäÿ «Äîóèíý
Áóñèíåññ» ùåñàáàòûíûí òÿðòèá÷èëÿðè èëÿ úàíëû âèäåîêîíôðàíñ êå÷èðèëìèøäèð.
Ñîí èëëÿð ùÿéàòà êå÷èðèëìèø ãàíóíâåðèúè-èíñòèòóñèîíàë èñëàùàòëàðûí ìÿíòèãè íÿòèúÿñè îëàðàã âåðýè îðãàíëàðûíûí èøèíèí
÷åâèê âÿ èøëÿê ìåõàíèçìëÿð ÿñàñûíäà ãóðóëìàñû Àçÿðáàéúàíäà ëèáåðàë áèçíåñ ìöùèòèíèí òÿêìèëëÿøìÿñèíÿ, ùàáåëÿ âåðýè äàõèëîëìàëàðûíûí àðòûì äèíàìèêàñûíà ìöñáÿò òÿñèðèíè ýþñòÿðèð. Âåðýèëÿð Íàçèðëèéèíèí Èãòèñàäè òÿùëèë âÿ ñàùèáêàðëûã ñóáéåêòëÿðèíèí äþâëÿò ãåéäèééàòû Áàø Èäàðÿñèíèí ðÿèñè, âåðýè õèäìÿòè ìöøàâèðè Íàòèã Øèðèíîâ ãÿçåòèìèçÿ ìöñàùèáÿñèíäÿ 2013úö èëèí áèðèíúè éàðûñûíäà ÿëäÿ îëóíìóø áó âÿ äèýÿð óüóðëàðäàí, åëÿúÿ äÿ ãàðøûäà äóðàí âÿçèôÿëÿðäÿí ñþç à÷ìûøäûð.
- Íàòèã ìöÿëëèì, èëèí áèðèíúè éàðûñû öçðÿ
âåðýè äàõèëîëìàëàðûíûí ñòàòèñòèêàñûíû ðåñïóáëèêàìûçûí ÿñàñ èãòèñàäè ýþñòÿðèúèëÿðèíèí ôîíóíäà íåúÿ ñÿúèééÿëÿíäèðìÿê îëàð?
- Ëèáåðàë èãòèñàäè ñèñòåìèí ãóðóëìàñû, òÿáèè
ñÿðâÿòëÿðäÿí ñÿìÿðÿëè èñòèôàäÿ åäèëìÿñè, èíâåñòèñèéà úÿëáåäèúèëèéèíèí éöêñÿëäèëìÿñè öìóìèëèêäÿ Àçÿðáàéúàíûí Úÿíóáè Ãàôãàçûí ëèäåð
äþâëÿòèíÿ ÷åâðèëìÿñèíè òÿìèí åòìèøäèð. 2013úö èëèí áèðèíúè éàðûñû äà ðåñïóáëèêàìûç ö÷öí áèð
ñûðà óüóðëó íÿòèúÿëÿðëÿ ñÿúèééÿâè îëìóø, ñîñèàë-èãòèñàäè ñàùÿäÿ äèíàìèê èíêèøàô òÿìèí åäèëìèøäèð: þëêÿ èãòèñàäèééàòûíäà ÖÄÌ-èí ðåàë àðòûì òåìïè 5,0% òÿøêèë åòìÿêëÿ 27,2 ìèëéàðä
ìàíàò îëìóøäóð êè, áóíóí äà 14,8 ìèëéàðä
ìàíàòû ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí ïàéûíà äöøöð.
Ùåñàáàò äþâðöíäÿ èíôëéàñèéà úÿìè 2,0% òÿøêèë
åòäèéè ùàëäà, ÿùàëèíèí ýÿëèðëÿðè 7,1% àðòàðàã
15,8 ìèëéàðä ìàíàò îëìóøäóð. Îðòà àéëûã ÿìÿêùàããû 6,8% àðòàðàã 408,8 ìàíàòà, ÿùàëèíèí ùÿð
áèð íÿôÿðèíÿ äöøÿí ýÿëèð èñÿ 5,7% àðòàðàã
1708,8 ìàíàòà ÷àòìûøäûð. 2013-úö èëèí èëê éàðûñûíäà äþâëÿò áöäúÿñèíèí ïðîãíîçó 113,4%
âÿ éà 9,5 ìèëéàðä ìàíàò úèâàðûíäà èúðà åäèëìèøäèð. Áó èñÿ þòÿí èëèí ìöâàôèã äþâðöíÿ íèñáÿòÿí 17,1% âÿ 1,4 ìèëéàðä ìàíàò ÷îõäóð.
Ðåñïóáëèêàìûçûí âàëéóòà åùòèéàòëàðû 2013úö èë 1 èéóë òàðèõèíÿ 48 ìèëéàðä äîëëàð îëìàãëà, îðòà èëëèê ÖÄÌ-èí 70%-è ãÿäÿðäèð. Áó ýþñòÿðèúèéÿ ýþðÿ, ðåñïóáëèêàìûç äöíéà þëêÿëÿðè
àðàñûíäà èëê îíáåøëèéÿ äàõèëäèð.
Âåðýèëÿð Íàçèðëèéèíèí õÿòòè èëÿ 2013-úö èëèí
6 àéûíäà äþâëÿò áöäúÿñèíÿ 3 ìèëéàðä 326,1
ìèëéîí ìàíàò âÿñàèò òîïëàíàðàã ïðîãíîç òàïøûðûüûíà 107,7% èúðà åäèëìèøäèð. Ùåñàáàò äþâðöíäÿ äþâëÿò áöäúÿñèíÿ ñÿôÿðáÿð åäèëìèø âåðýèëÿðèí ùÿúìè 2012-úè èëèí ìöâàôèã äþâðöíÿ
íèñáÿòÿí 356,2 ìèëéîí ìàíàò âÿ éà 12% ÷îõäóð. Áó óüóðëó ýþñòÿðèúèëÿð ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíäà äà þçöíö àéäûí ýþñòÿðèð. Èëèí áèðèíúè éàðûñûíäà ãåéðè-íåôò ñåêòîðó öçðÿ ïðîãíîç òàïøûðûüû 100,6% èúðà åäèëìèøäèð êè, áó äà þòÿí èëèí
ìöâàôèã äþâðö èëÿ ìöãàéèñÿäÿ 151,8 ìèëéîí
ìàíàò âÿ éà 9,3% ÷îõ âÿñàèòèí äþâëÿò áöäúÿñèíÿ þäÿíèëìÿñè äåìÿêäèð. Öìóìèëèêäÿ äþâëÿò áöäúÿñèíÿ þäÿíèëìèø âåðýè ìÿáëÿüèíèí éàðûäàí ÷îõó ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí ïàéûíà äöøöð.
Õöñóñè ãåéä îëóíìàëûäûð êè, ðåýèîíëàðûí
ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôûíûí ñöðÿòëÿíäèðèëìÿñè,
áþëýÿëÿðäÿ éàøàéàí ÿùàëèíèí ùÿéàò ñÿâèééÿñèíèí âÿ ýÿëèðëÿðèíèí éöêñÿëäèëìÿñè ùþêóìÿòèí
ïðèîðèòåò ôÿàëèééÿò èñòèãàìÿòëÿðèíäÿíäèð. Áó
ñàùÿäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí êîìïëåêñ èãòèñàäè
òÿäáèðëÿð ñàéÿñèíäÿ 2013-úö èëèí áèðèíúè éàðûñûíäà ðåýèîíëàðäàí òîïëàíìûø âåðýèëÿðèí ùÿúìè êå÷ÿí èëèí ìöâàôèã äþâðöíÿ íèñáÿòÿí 12,4%
âÿ éà 28,1 ìèëéîí ìàíàò àðòàðàã 255,0 ìèëéîí ìàíàò òÿøêèë åòìèøäèð.
íÿòèúÿñèíäÿ áó ñàùÿ öçðÿ ÖÄÌ-èí ðåàë àðòûì
òåìïè 2013-úö èëèí 6 àéûíäà 10,9% òÿøêèë åòìèøäèð. Ùåñàáàò äþâðöíäÿ úÿìè ÖÄÌ-èí ñòðóêòóðóíäà ãåéðè-íåôò ñåêòîðó öçðÿ ÖÄÌ-èí õöñóñè ÷ÿêèñè þòÿí èëèí ìöâàôèã äþâðö èëÿ ìöãàéèñÿäÿ 5,0 áÿíä àðòàðàã 54,3%-ÿ éöêñÿëìèøäèð. Ìöãàéèñÿ ö÷öí áèëäèðìÿê èñòÿðäèì êè, áó
ýþñòÿðèúè 2012-úè èëèí èëê éàðûñû öçðÿ 49,3%,
éåêóíëàðû öçðÿ èñÿ 52,7% òÿøêèë åòìèøäèð.
ÖÄÌ-èí òÿðêèáèíäÿ ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí
õöñóñè ÷ÿêèñèíèí éöêñÿëìÿñèíè òÿìèí åäÿí
áàøëûúà àìèë íåôò ýÿëèðëÿðèíèí ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíà éþíÿëäèëìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ áó ñàùÿäÿ äèíàìèê èãòèñàäè àðòûìà íàèë îëóíìàñûäûð. Ãåéðè-íåôò ñåêòîðó öçðÿ âåðýè äàõèëîëìàëàðûíûí àðòûì òåìïè ãåéðè-íåôò ñåêòîðó öçðÿ ÖÄÌ-èí àðòûìûíû öñòÿëÿéèð. 2012-úè èë ÿðçèíäÿ ãåéðè-íåôò
ñåêòîðó öçðÿ ÖÄÌ-èí ðåàë àðòûì òåìïè 9,7%
îëäóüó ùàëäà, ãåéðè-íåôò ñåêòîðó öçðÿ âåðýè
äàõèëîëìàëàðûíûí ùÿúìè 14,5% àðòìûøäûð. Åéíè çàìàíäà, 2013-úö èëäÿ ãåéðè-íåôò ñåêòîðó
öçðÿ ÖÄÌ-èí ðåàë àðòûì òåìïè 10,1% ïðîãíîçëàøäûðûëäûüû ùàëäà, ãåéðè-íåôò ñåêòîðó öçðÿ
- «Âåðýè ïàðòíéîðëóüó ñàçèøè»íèí ÿùÿâåðýè äàõèëîëìàëàðûíûí þòÿí èëèí ôàêòèêè äàõèìèé
éÿòèíè íåúÿ øÿðù åäÿðäèíèç?
ëîëìàëàðûíà íèñáÿòÿí 14,4% àðòûìëà èúðàñû
Áó èëäÿí Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíÿ «Âåðýè
ýþçëÿíèëèð.
ïàðòíéîðëóüó ñàçèøè» àíëàéûøû äàõèë åäèëìèø- Ùåñàáàò äþâðöíäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëìèø äèð. Àðòûã Íàçèðëÿð Êàáèíåòèíèí ãÿðàðû èëÿ
êàìåðàë âåðýè éîõëàìàëàðû ùàíñû òÿìàéöë- «Âåðýè ïàðòíéîðëóüó ñàçèøèíèí ôîðìàñû» âÿ
«Âåðýè ïàðòíéîðëóüó ñàçèøèíèí áàüëàíìàñû
ëÿðè àøêàð åòäè?
- Âåðýèëÿðèí äöçýöí ùåñàáëàíìàñûíà, òàì Ãàéäàëàðû» òÿñäèã åäèëìèøäèð.
Ñàçèø âåðýè îðãàíû èëÿ âåðýè þäÿéèúèñè àðàâÿ âàõòûíäà þäÿíèëìÿñèíÿ íÿçàðÿòè òÿìèí åòñûí
äà
âåðýè ðèñêëÿðèíèí ìèíèìàëëàøäûðûëìàñû
ìÿê ìÿãñÿäèëÿ âåðýè îðãàíëàðû òÿðÿôèíäÿí ùÿìÿã
ñÿäè
ëÿ êþíöëëö øÿêèëäÿ áàüëàíìûø íèééÿò
éàòà êå÷èðèëÿí íÿçàðÿò òÿäáèðëÿðèíäÿí áèðè äÿ
ðà
çû
ëàø
ìà
ñûäûð. Áó ñÿíÿä âåðýèëÿðèí þäÿíèëêàìåðàë âåðýè éîõëàìàñûäûð. Êàìåðàë âåðýè
ìÿñè
èëÿ
áàü
ëû êþíöëëö ÿìÿëåòìÿ ñÿâèééÿñèéîõëàìàñû éåðëÿðÿ ýåòìÿäÿí âåðýè îðãàíûíäà
îëàí, âåðýè þäÿéèúèñè òÿðÿôèíäÿí òÿãäèì åäè- íèí àðòûðûëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ ïàðòíéîðëóã åòëÿí âåðýè ùåñàáàòëàðû, ùàáåëÿ ìÿíáÿéè áÿëëè ìÿê; ÿäàëÿòëè, ÷åâèê, åôôåêòèâ âÿ ñÿìÿðÿëè
îëàí äèýÿð ñÿíÿäëÿð ÿñàñûíäà ùÿéàòà êå÷èðèëèð. âåðýè íÿçàðÿòè éàðàòìàã; ñàùèáêàðëûüà ëöçóìÂåðýè íÿçàðÿòèíèí ýöúëÿíäèðèëìÿñè àìèëëÿ- ñóç ìöäàõèëÿëÿðèí ãàðøûñûíû àëìàãëà îíóí èíðèíäÿí áèðè äÿ êàìåðàë âåðýè éîõëàìàëàðûíûí êèøàôûíû ñòèìóëëàøäûðìàã; ÿìÿêäàøëûüà, ãàðêåéôèééÿòèíèí àðòûðûëìàñûäûð. Áó ñàùÿäÿ àïàðû- øûëûãëû åòèáàðëûëûüà âÿ øÿôôàô ìöíàñèáÿòëÿðÿ
ëàí òÿêìèëëÿøäèðìÿ èøëÿðè ñèñòåì òÿðÿôèíäÿí àø- ÿñàñëàíàí áèðýÿ ôÿàëèééÿòè òÿìèí åòìÿê; ìöêàðëàíìàéàí êÿíàðëàøìàëàðûí ìöÿééÿíëÿøäè- àñèð èäàðÿåòìÿ àëÿòëÿðè òÿòáèã åòìÿêëÿ áèçíåñ
ðèëìÿñèíÿ âÿ âåðýèòóòìà áàçàñûíûí ýåíèøëÿíäè- ñóáéåêòëÿðèíè âåðýè îðãàíëàðûíûí ôÿàëèééÿòèíÿ
ðèëìÿñèíÿ øÿðàèò éàðàäûð. Áåëÿ êè, åùòèìàë îëó- úÿëá åòìÿê êèìè ìöùöì ìÿãñÿäëÿðè åùòèâà
íàí âåðýèäÿíéàéûíìà ùàëëàðûíûí ãàðøûñûíûí àëûí- åäèð.
Ãàéäàëàðà ÿñàñÿí, ñàçèøèí áàüëàíûëìàñû
ìàñû ìÿãñÿäèëÿ ìöõòÿëèô ðèñê ìåéàðëàðû öçðÿ
ìÿã
ñÿäèëÿ âåðýè þäÿéèúèëÿðèíèí ñå÷èìè çàìàùÿìèí ðèñê ãðóïëàðûíà äàõèë îëàí âåðýè þäÿéèúèëÿðèíèí ôÿàëèééÿòè õöñóñè íÿçàðÿòÿ ýþòöðöëöð íû èëêèí îëàðàã ñåðòèôèêàòëàøäûðûëìûø ïðîãðàì
âÿ áó äà ÿëàâÿ âåðýè ïîòåíñèàëûíûí àøêàð åäèë- òÿìèíàòû èëÿ ìöùàñèáàò ó÷îòó àïàðàí âåðýè
þäÿéèúèëÿðèíÿ; ßÄ þäÿéèúèëÿðèíÿ; ìàëèééÿ
ìÿñèíÿ êþìÿê åäèð.
Êàìåðàë âåðýè éîõëàìàëàðûíûí åôôåêòèâëè- õèäìÿòëÿðèíè ùÿéàòà êå÷èðÿí êðåäèò âÿ ñûüîðòà
éèíèí àðòûðûëìàñû ìÿãñÿäèëÿ âåðýè ÿìÿêäàøëà- òÿøêèëàòëàðûíà; âåðýè èëè ÿðçèíäÿ éàðàíìûø âåððû ö÷öí òÿøêèë îëóíàí òðåíèíãëÿð îíëàðûí ïåøÿ- ýè þùäÿëèêëÿðèíè òàì âÿ âàõòûíäà èúðà åäÿí,
êàðëûã ñÿâèééÿñèíèí éöêñÿëìÿñèíäÿ ìöùöì ùàáåëÿ àëãû-ñàòãû ÿìÿëèééàòëàðûíû íàüäñûç ãàéðîë îéíàéûð. Áóíó 2013-úö èëèí éàíâàð-èéóí äàäà ùÿéàòà êå÷èðÿí âåðýè þäÿéèúèëÿðèíÿ öñàéëàðû ÿðçèíäÿ êå÷èðèëìèø êàìåðàë âåðýè éîõ- òöíëöê âåðèëÿúÿêäèð.
«Âåðýè ïàðòíéîðëóüó ñàçèøè» âåðýè þäÿéèúèëàìàëàðûíûí íÿòèúÿëÿðèíäÿí äÿ àéäûí ýþðìÿê
ëÿðè
íèí
ùöãóãëàðûíûí ãîðóíìàñûíû éåíè áèð ìöñîëàð. Ãåéä îëóíàí äþâðäÿ âåðýè îðãàíëàðû òÿòÿâè
éÿ
÷ûõàðìàãëà, úÿìèééÿòäÿ éåíè íöìóíÿðÿôèíäÿí êàìåðàë âåðýè éîõëàìàëàðû èëÿ 130,6
âè
âåð
ýè
þäÿéèúèëÿðè àäëàíàí áèð òÿáÿãÿíèí éàìèëéîí ìàíàò ÿëàâÿ âÿñàèò ùåñàáëàíìûøäûð ðàí
ìà
ñû
íà
âÿ íÿòèúÿ åòèáàðèëÿ ùÿìèí âåðýè þäÿáó, 2012-úè èëèí ìöâàôèã äþâðö èëÿ ìöãàéèñÿäÿ êàìåðàë âåðýè éîõëàìàëàðûíûí ìÿáëÿüèíäÿ éèúèëÿðèíèí ñîñèàë ïðåñòèæèíèí àðòìàñûíà ñÿáÿá
8,5 ìèëéîí ìàíàò âÿ éà 7,0% àðòûì äåìÿê- îëàúàãäûð. Ñàçèø âåðýè þäÿéèúèñèíÿ äàõèëè íÿçàäèð. Þòÿí èëèí ìöâàôèã äþâðö èëÿ ìöãàéèñÿäÿ ðÿò ñèñòåìèíèí ýöúëÿíäèðèëìÿñèíè òÿëÿá åäèð âÿ
êàìåðàë âåðýè éîõëàìàëàðû èëÿ äàõèë îëàí âÿ- áó äà âåðýè îðãàíëàðûíäàí ÷îõ òÿñÿððöôàò ñóáñàèòëÿðèí ùÿúìèíäÿ äÿ 38,0% àðòûì ìöøàùèäÿ éåêòëÿðèíèí ìàðàãëàðûíà õèäìÿò åäèð. Ùàçûðäà
Âåðýèëÿð Íàçèðëèéèíäÿ ãàéäàëàðà óéüóí îëàðàã
åäèëìèøäèð.
ñàçèøëÿðèí áàüëàíìàñû ìÿãñÿäèëÿ ìöâàôèã èøëÿð
- «Àçÿðáàéúàí 2020: ýÿëÿúÿéÿ áàõûø» éåðèíÿ éåòèðèëèð.
- Íàçèðëÿð Êàáèíåòèíèí ñîí èúëàñûíäà ùåñàáàò äþâðöíäÿ ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíäà 11%
àðòûì îëäóüó áÿéàí åäèëäè. Ñèçúÿ, áó ñàùÿäÿ ìöñáÿò íÿòèúÿëÿðèí ÿëäÿ îëóíìàñûíà òÿñèð ýþñòÿðÿí àìèëëÿð ùàíñûëàðäûð?
- Ùàçûðäà Àâðîïàíûí ÿêñÿð äþâëÿòëÿðèíäÿ
ãëîáàë áþùðàíûí ìÿíôè òÿñèðëÿðèíèí ùÿëÿ äÿ ãàáàðûã ùèññ îëóíäóüó áèð âàõòäà þëêÿìèçäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ñÿìÿðÿëè èãòèñàäè ñèéàñÿò íåôòãàç ñåêòîðó èëÿ éàíàøû, èíâåñòèñèéà, ñàùèáêàðëûã, ìàëèééÿ-áàíê ñåêòîðó, êÿíä òÿñÿððöôàòû êèìè ìöùöì ñàùÿëÿðäÿ äÿ äèíàìèê èíêèøàôû òÿìèí åòìèøäèð. Ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí èíêèøàôû Èíêèøàô Êîíñåïñèéàñûíà ìöâàôèã îëàðàã Âåð-
Мühasiblərin və auditorların
forumu keçiriləcək
Àçÿðáàéúàí Èãòèñàä÷ûëàð Èòòèôàãû, Àóäèòîðëàð Ïàëàòàñû âÿ Ïåøÿêàð Ìàëèééÿ Ìåíåúåðëÿðè Àññîñèàñèéàñû ñåíòéàáðûí 26-äàí 28-äÿê
Áàêûäà ìöùàñèáëÿðèí âÿ àóäèòîðëàðûí «Äàõèëè íÿçàðÿò âÿ ðèñêëÿðèí
èäàðÿ îëóíìàñû» ìþâçóñóíäà ÛÂ
Àâðàñèéà ôîðóìóíó êå÷èðìÿéè
ïëàíëàøäûðûð.
Àóäèòîðëàð Ïàëàòàñûíäàí âåðèëÿí ìÿëóìàòà ýþðÿ, ôîðóìóí ÿñàñ
ìÿãñÿäè øÿôôàôëûüûí àðòûðûëìàñûíäà äàõèëè íÿçàðÿòèí ðîëó âÿ ðèñêëÿðèí èäàðÿ îëóíìàñûíûí ÿùÿìèééÿòè
ñàùÿñèíäÿ ïåøÿêàð ìöçàêèðÿëÿð
àïàðìàã, ìþâúóä ïðîáëåìëÿðè òÿùëèë åòìÿê, áåéíÿëõàëã òÿúðöáÿ íÿçÿðÿ àëûíìàãëà ìöâàôèã èíñòèòóñèîíàë ìåõàíèçìëÿðèí ôÿàëèééÿò èñòèãàìÿòëÿðèíè äÿãèãëÿøäèðìÿê, äàõèëè íÿçàðÿòÿ äàèð ãàíóíëàðûí èúðà
ìåõàíèçìëÿðèíè òÿêìèëëÿøäèðìÿêëÿ áàüëû êîíêðåò ÿìÿëè òÿêëèôëÿð
èðÿëè ñöðìÿê, áó ñàùÿäÿ áåéíÿëõàëã ñòàíäàðòëàðûí òÿòáèãè, ìààðèôëÿíäèðìÿ âÿ áåéíÿëõàëã ÿìÿêäàøëûã öçðÿ ðåàë íÿòèúÿëÿð ÿëäÿ åòìÿêäèð.
Ñàìèð ÌÓÑÒÀÔÀÉÅÂ
“e-kommersiya” bazarının
həcmi 1,7 dəfə artmışdır
Éàíâàð-èéóë àéëàðûíûí éåêóíëàðûíà ÿñàñÿí, Àçÿðáàéúàíäà «åëåêòðîí êîììåðñèéà»
áàçàðûíûí ùÿúìè þòÿí èëèí àíàëîæè äþâðö èëÿ ìöãàéèñÿäÿ 1,7
äÿôÿ àðòàðàã 1,3 ìèëéîí ìàíàò òÿøêèë åòìèøäèð.
Äþâëÿò Ñòàòèñòèêà Êîìèòÿñèíäÿí áèëäèðìèøëÿð êè, «å-êîììåðñèéà»íûí èøòèðàê÷ûëàðû ìàë âÿ õèäìÿòëÿðèí àëûúûëàðû îëàí ùöãóãè âÿ
ôèçèêè øÿõñëÿðäèð. Þòÿí äþâð ÿðçèíäÿ ñàòûøëàðûí 86,1%-è ùöãóãè
øÿõñëÿð, ãàëàí ùèññÿñè èñÿ ôèçèêè
øÿõñëÿð òÿðÿôèíäÿí ùÿéàòà êå÷èðèëìèøäèð.
Úàðè èëèí éàíâàð-èéóë àéëàðûíäà ïÿðàêÿíäÿ òèúàðÿò áàçàðûíäà
ÿùàëèéÿ 10,7 ìèëéàðä ìàíàòëûã
âÿ éà êå÷ÿí èëèí ìöâàôèã äþâðö
èëÿ ìöãàéèñÿäÿ 9,2% ÷îõ ìöõòÿëèô èñòåùëàê ìàëëàðû ñàòûëìûøäûð.
Áó ìàëëàðûí 52,1%-íè ÿðçàã,
47,9%-íè ãåéðè-ÿðçàã ìàëëàðû òÿøêèë åòìèø âÿ ãåéðè-ÿðçàã ìÿùñóëëàðûíûí õöñóñè ÷ÿêèñè 4,5%
àðòìûøäûð.
3
Akif Musayev
Azərbaycan Respublikası
Vergilər Nazirliyinin
Vergi siyasəti və strateji araşdırmalar
Baş İdarəsinin rəisi
Rakurs
İqtisadi artım və vergi siyasəti
Ùÿð áèð þëêÿäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ñîñèàë-èãòèñàäè ñèéàñÿòèí ãàðøûñûíäà äóðàí ÿñàñ âÿçèôÿëÿðäÿí áèðè äàâàìëû èãòèñàäè àðòûìûí òÿìèí åäèëìÿñèäèð. Äàâàìëû èãòèñàäè àðòûì áèð òÿðÿôäÿí èãòèñàäèééàòûí ùÿðòÿðÿôëè
èíêèøàôûíûí, ìàêðîèãòèñàäè ñàáèòëèéèí òÿìèí åäèëìÿñèíäÿ, äèýÿð òÿðÿôäÿí èñÿ ÿùàëèíèí ùÿéàò ñÿâèééÿñèíèí éöêñÿëìÿñèíäÿ, ìàääè ðèôàùûíûí
éàõøûëàøìàñûíäà ÿñàñ ðîë îéíàéûð. Þëêÿíèí èãòèñàäè àðòûìû ìöõòÿëèô
õàðàêòåðëè àìèëëÿðäÿí àñûëûäûð:
- èíâåñòèñèéàëàðûí äèíàìèêàñû âÿ ñòðóêòóðó;
- þëêÿíèí èãòèñàäè ìîäåðíëÿøäèðèëìÿñè âÿ èííîâàòèâ èíêèøàô ïîòåíñèàëû;
- ñàùèáêàðëûüûí ìþâúóä âÿçèééÿòè âÿ èíêèøàô ïåðñïåêòèâëÿðè;
- ÿìÿê åùòèéàòëàðûíûí ñòðóêòóðó âÿ èãòèñàäè èíêèøàô òåíäåíñèéàëàðûíà
óéüóíëóüó;
- ñîñèàë-èãòèñàäè èíôðàñòðóêòóðóí ñÿâèééÿñè;
- ÿìÿê áàçàðûíûí ÷åâèêëèéè âÿ ìîáèëëèéè;
- ñîñèàë êàïèòàëûí, èíñòèòóñèîíàë ìöùèòèí èãòèñàäè èíêèøàô áàõûìûíäàí
öñòöíëöêëÿðè;
- ÿñàñ òèúàðÿò ïàðòíéîðëàðûíûí èãòèñàäè èíêèøàô òåìïëÿðè;
- ðÿãàáÿòãàáèëèééÿòëè ìöùèòèí ôîðìàëàøìà ñÿâèééÿñè.
Ýþðöíäöéö êèìè, èãòèñàäè àðòûìà òÿñèð åäÿí àìèëëÿð ìöõòÿëèôäèð
âÿ äåìÿê îëàð êè, èãòèñàäèééàòûí áöòöí ñàùÿëÿðèíè ÿùàòÿ åäèð. Áó
àìèëëÿðèí ôîðìàëàøìàñûíäà âÿ ñîí íÿòèúÿäÿ èãòèñàäè àðòûìà òÿñèð äÿðÿúÿñèíäÿ âåðýè ñèñòåìè õöñóñè ðîë îéíàéûð. Ìöõòÿëèô âåðýè íþâëÿðèíèí âÿ âåðýè äÿðÿúÿëÿðèíèí òÿòáèãè, âåðýè èíçèáàò÷ûëûüûíûí ñÿâèééÿñè,
âåðýè ãàíóíâåðèúèëèéèíèí òÿêìèëëÿøìÿ äÿðÿúÿñè áèëàâàñèòÿ èãòèñàäè àðòûìà òÿñèð ýþñòÿðèð.
Ùàçûðäà äöíéàíûí èíêèøàô åòìèø þëêÿëÿðèíäÿ áàø âåðÿí ìàëèééÿ
áþùðàíû, äþâëÿò áöäúÿñèíèí êÿñèðëÿðèíèí àðòìàñû âåðýè ñèéàñÿòè âàñèòÿñèëÿ èãòèñàäè àðòûìà òÿñèð èìêàíëàðûíû àêòóàë ìÿñÿëÿéÿ ÷åâèðìèøäèð.
Èãòèñàäè èíêèøàôû ñòèìóëëàøäûðàí âåðýè ñèéàñÿòè ìöõòÿëèô þëêÿëÿðäÿ
ôÿðãëè íÿòèúÿëÿðÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðà áèëÿð. Áóíóí ñÿáÿáè âåðýè ìåõàíèçìëÿðèíèí ìöðÿêêÿá îëìàñû, áèëàâàñèòÿ ñîñèàë õàðàêòåðëè ôàêòîðëàð âÿ èíñàí
àìèëè èëÿ áèðáàøà áàüëûëûüû èëÿ ÿëàãÿäàðäûð. Òÿòáèã åäèëÿí âåðýè ñèñòåìëÿðè âÿ âåðýè íþâëÿðè, îíëàðûí äÿðÿúÿëÿðè áèð-áèðèíäÿí ôÿðãëè îëäóüóíà
ýþðÿ åëÿ áèð âàùèä ñèéàñÿò ôîðìàëàøäûðìàã ìöìêöí äåéèëäèð êè, èãòèñàäè àðòûìû ñòèìóëëàøäûðñûí âÿ áöòöí þëêÿëÿðäÿ òÿòáèã åäèëÿ áèëñèí.
Âåðýè ñèéàñÿòèíèí ãàðøûñûíäà äóðàí ÿñàñ âÿçèôÿëÿðäÿí áèðè äþâëÿò
õÿðúëÿðèíèí ìàëèééÿëÿøäèðèëìÿñèäèð. Áóíóí ôèñêàë ôóíêñèéàñûíäàí ÿëàâÿ, âåðýè ñèéàñÿòè âàñèòÿñèëÿ ñîñèàë-èãòèñàäè áÿðàáÿðñèçëèêëÿð òÿíçèìëÿíèð âÿ èãòèñàäèééàòûí ìöõòÿëèô ñàùÿëÿðèíèí èíêèøàôûíû ñòèìóëëàøäûðìàã èìêàíëàðû éàðàíûð. Âåðýè ñèéàñÿòè, åéíè çàìàíäà, åâ òÿñÿððöôàòëàðûíûí èñòåùëàê äàâðàíûøûíà âÿ öìóìèëèêäÿ ãÿðàðâåðìÿ ïðîñåñèíÿ
òÿñèð ýþñòÿðèð. Íÿòèúÿäÿ åâ òÿñÿððöôàòëàðûíûí ñÿðÿíúàìûíäà ãàëàí ýÿëèðëÿð âàñèòÿñèëÿ òÿùñèëÿ âÿ öìóìèëèêäÿ èíñàí êàïèòàëûíà éþíÿëäèëÿí
èíâåñòèñèéàëàðûí ùÿúìèíÿ òÿñèð ýþñòÿðìÿê èìêàíû éàðàíûð. Âåðýèëÿðèí
àçàëäûëìàñû éîëó èëÿ äþâëÿòèí ñîñèàë éöêöíöí áèçíåñèí âÿ åâ òÿñÿððöôàòëàðûíûí öçÿðèíÿ êå÷èðèëìÿñè ìöàñèð âåðýè ñèéàñÿòèíèí àêòóàë ìÿñÿëÿëÿðèíäÿí áèðèäèð.
Äöíéàäà áàø âåðÿí ãëîáàëëàøìà ïðîñåñëÿðè âåðýè ñèéàñÿòèíèí ùÿð
ùàíñû áèð þëêÿäÿ ãàïàëû øÿêèëäÿ àïàðûëìàñû èìêàíëàðûíû ìÿùäóäëàøäûðìûøäûð. Ãëîáàë äöíéà èãòèñàäèééàòûíûí èíêèøàôûíûí ÿñàñ ùÿðÿêÿòâåðèúè ãöââÿëÿðèíäÿí îëàí ìóëòè-ìèëëè êîðïîðàñèéàëàðûí îíëàðúà þëêÿäÿ
ôÿàëèééÿò ýþñòÿðìÿñè âåðýè ñèéàñÿòèíèí àïàðûëìàñûíäà âåðýèòóòìà áàçàñûíûí ãîðóíìàñû èëÿ áàüëû éåíè èñòèãàìÿòëÿðèí ìöÿééÿí îëóíìàñûíû òÿëÿá åäèð. Áó øèðêÿòëÿðèí ìèëëè èãòèñàäèééàòäà ôÿàëèééÿòè èíâåñòèñèéà èìêàíëàðûíû ýåíèøëÿíäèðìÿêëÿ éàíàøû, éåíè èø éåðëÿðèíèí éàðàäûëìàñûíà, ÿùàëèíèí ùÿéàò ñÿâèééÿñèíèí éöêñÿëìÿñèíÿ êþìÿê åäèð. Áóíà ýþðÿ äÿ âåðýè ãàíóíâåðèúèëèéèíèí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè âÿ õöñóñèëÿ
òðàíñôåð ãèéìÿòëÿíäèðìÿ ùàããûíäà íîðìàòèâ-ùöãóãè àêòëàðûí ùàçûðëàíìàñû áó øèðêÿòëÿðèí èãòèñàäè àêòèâëèéèíè ìÿùäóäëàøäûðìàìàëûäûð.
Ýÿëÿúÿêäÿ äÿ ãëîáàëëàøìà ïðîñåñëÿðèíèí ýåíèøëÿíìÿñè, èíôîðìàñèéà ìöáàäèëÿñè ÿëàãÿëÿðèíèí ýöúëÿíäèðèëìÿñè, íÿãëèééàò õÿðúëÿðèíèí
àøàüû äöøìÿñè, ðÿãÿìñàë èãòèñàäèééàòûí èíêèøàôû èãòèñàäè àðòûìû ñòèìóëëàøäûðàí âåðýè ñèñòåìèíèí ôîðìàëàøìàñûíäà àøàüûäàêû ÿñàñ úÿùÿòëÿðèí ìöÿééÿí åäèëìÿñèíÿ èìêàí âåðèð:
- âåðýèëÿð áèëàâàñèòÿ èñòåùñàë îëóíàí ìàë âÿ õèäìÿòëÿðèí ìàéà äÿéÿðèíÿ òÿñèð ýþñòÿðèð. Áó èñÿ ãëîáàë èãòèñàäèééàòäà, ðÿãàáÿòãàáèëèééÿòëè
ìöùèòäÿ ñòðóêòóð äÿéèøèêëèêëÿðè, èãòèñàäèééàòûí ìöõòÿëèô ñåêòîðëàðûíäà
íèñáè öñòöíëöêëÿð éàðàäûð;
- òóðèçìèí âÿ ñÿðùÿäáîéó òèúàðÿòèí èíêèøàôû íÿòèúÿñèíäÿ, àäÿòÿí, èõðàúà òÿòáèã åäèëìÿéÿí ÿëàâÿ äÿéÿð âåðýèñè âÿ äèýÿð èõðàú àçàäîëìàëàðû
õàðèúè ðåçèäåíòëÿðèí äàõèëè áàçàðäà ìÿùñóë èñòåùñàë åòìÿñèíè ñòèìóëëàøäûðûð âÿ íÿòèúÿäÿ èíâåñòèñèéàëàð òÿøâèã îëóíóð;
- ÿìÿê áàçàðûíäà áàø âåðÿí äÿéèøèêëèêëÿð âÿ õöñóñèëÿ éöêñÿêèõòèñàñëû
èø÷èëÿðäÿí òóòóëàí éöêñÿê äÿðÿúÿëè ýÿëèð âåðýèñè ÿìÿê ìèãðàñèéàñûíà
òÿñèð ýþñòÿðèð;
- ãëîáàëëàøìà øÿðàèòèíäÿ òÿòáèã åäèëÿí êîðïîðàòèâ âåðýèëÿðèí äÿðÿúÿñè
ìóëòè-ìèëëè øèðêÿòëÿðèí èñòåùñàëûíûí ùàíñû þëêÿäÿ òÿøêèë åäèëìÿñèíÿ áèðáàøà òÿñèð ýþñòÿðèð âÿ áåëÿëèêëÿ, êàïèòàëûí éöêñÿê âåðýè äÿðÿúÿëÿðèíÿ
ìàëèê îëàí þëêÿëÿðäÿí àøàüû âåðýè äÿðÿúÿëè þëêÿëÿðÿ àõûíû áàø âåðèð.
Áó èñÿ îíó ýþñòÿðèð êè, èãòèñàäè àðòûìû ñòèìóëëàøäûðìàã ìÿãñÿäèëÿ
àïàðûëàí âåðýè ñèéàñÿòè ùþêìÿí äèýÿð þëêÿëÿðäÿ îëàí âåðýè ñèéàñÿòè
èëÿ àñûëû øÿêèëäÿ ôîðìàëàøäûðûëìàëûäûð.
Âåðýèòóòìà èãòèñàäèééàòûíûí ÿñàñ ïðèíñèïëÿðèíÿ ýþðÿ, èãòèñàäè àðòûìû
ñòèìóëëàøäûðàí âåðýè ñèéàñÿòè àøàüûäàêû öìóìè úÿùÿòëÿðè þçöíäÿ áèðëÿøäèðìÿëèäèð:
- âåðýè éöêöíöí ýÿëèðäÿí èñòåùëàêà âÿ ÿìëàêà êå÷èðèëìÿñè;
- âåðýè ñèñòåìèíèí ÿñàñ ñòðóêòóðóíóí àøàüû âåðýè äÿðÿúÿëÿðèíè òÿòáèã
åòìÿêëÿ âåðýè áàçàñûíûí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè.
Ëàêèí âåðýè ñèéàñÿòèíèí èãòèñàäè àðòûìà òÿñèð ìåõàíèçìëÿðèíèí
àðàøäûðûëìàñû ñàùÿñèíäÿ óçóí èëëÿð áîéó àïàðûëàí áåéíÿëõàëã òÿúðöáÿ
ñöáóò åäèð êè, áó öìóìè úÿùÿòëÿð ùÿð áèð þëêÿäÿ ìöõòÿëèô òÿñèð äÿðÿúÿñèíÿ ìàëèê îëìóøäóð. Ìÿñÿëÿí, âåðýè éöêöíöí ýÿëèðëÿðäÿí èñòåùëàêà âÿ ÿìëàêà êå÷èðèëìÿñè àíúàã éöêñÿê âÿ ìöêÿììÿë èñëàùàòëàð
àïàðäûãäàí ñîíðà ýþçëÿíèëÿí íÿòèúÿëÿðè âåðÿ áèëÿð. Äàøûíìàç ÿìëàê
âåðýèñèíèí äÿðÿúÿñèíèí àðòûðûëìàñû åâ òÿñÿððöôàòëàðûíûí ÿìëàêäàí àçàä
îëóíìàñûíû ñòèìóëëàøäûðûð âÿ íÿòèúÿäÿ îíóí ñàòûøûíäàí ÿëäÿ îëóíàí
âÿñàèòèí èíâåñòèñèéàëàð èñòèãàìÿòèíäÿ éþíÿëäèëìÿñèíÿ øÿðàèò éàðàíûð.
Áó çàìàí ÿëäÿ îëóíàí âÿñàèòëÿð äàùà ìîáèë õàðàêòåð äàøûäûüûíà ýþðÿ ãûñà ìöääÿòäÿ ìÿíôÿÿò âåðÿí ñàùÿëÿðÿ éþíÿëäèëìÿêëÿ èãòèñàäè
àðòûìû ñòèìóëëàøäûðûð.
4
№ 31 (671) | 14 август 2013 | www.vergiler.az
Qeyri-neft sektorundan
vergi daxilolmaları artacaq
Hüquq məsləhətxanamız
Samirə Musayeva
Azərbaycan Respublikası
Vergilər Nazirliyinin Hüquq Baş İdarəsinin rəisi
vergi ödəyicilərinin suallarına cavab verir
Fiziki şəxslərin vergi öhdəlikləri
Âÿôàò åòìèø, ôÿàëèééÿò ãàáèëèééÿòèíè èòèðìèø âÿ éà èòêèí
äöøìöø ôèçèêè øÿõñëÿðèí âåðýè þùäÿëèêëÿðèíèí éåðèíÿ éåòèðèëìÿñè
ùàíñû ãàéäàäà ùÿéàòà êå÷èðèëèð?
Áó ìÿñÿëÿ Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíèí 81-úè ìàääÿñè èëÿ òÿíçèìëÿíèð. Âÿôàò
åòìèø ôèçèêè øÿõñèí âåðýè þùäÿëèêëÿðèíè îíóí âàðèñè (âàðèñëÿðè) ìèðàñ ãàëàí
ÿìëàêûí äÿéÿðè ùöäóäëàðûíäà âÿ ìèðàñûí àëûíäûüû òàðèõäÿêè ïàéûíà ìöòÿíàñèá øÿêèëäÿ þäÿéèð.
Âàðèñ (âàðèñëÿð) îëìàäûãäà âÿôàò åòìèø ôèçèêè øÿõñèí âåðýè þùäÿëèêëÿðè
ñèëèíèð (ëÿüâ åäèëèð).
Ìÿùêÿìÿ òÿðÿôèíäÿí ãàíóíâåðèúèëèêëÿ ìöÿééÿí åäèëìèø ãàéäàäà èòêèí äöøìöø âÿ éà ôÿàëèééÿò ãàáèëèééÿòèíè èòèðìèø ñàéûëàí ôèçèêè øÿõñèí âåðýè þùäÿëèêëÿðèíè èòêèí äöøìöø âÿ éà ôÿàëèééÿò ãàáèëèééÿòèíè èòèðìèø øÿõñèí
ÿìëàê ñÿðÿíúàì÷ûñû êèìè ñÿëàùèééÿòëÿíäèðèëÿí øÿõñ ùÿìèí ÿìëàêûí ùåñàáûíà þäÿéèð.
Ãàíóíâåðèúèëèêëÿ ìöÿééÿí îëóíìóø ãàéäàäà èòêèí äöøìöø âÿ éà ôÿàëèééÿò ãàáèëèééÿòèíè èòèðìèø êèìè òàíûíàí ôèçèêè øÿõñèí ÿìëàêû îíóí âåðýè
þùäÿëèêëÿðèíè þäÿìÿê ö÷öí êèôàéÿò äåéèëñÿ, âåðýèëÿðèí ÿìëàêûí ÷àòûøìàìàñû èëÿ ÿëàãÿäàð þäÿíèëìÿéÿí ùèññÿñè Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíèí 93-úö ìàääÿñèíäÿ ýþñòÿðèëÿí ãàéäàäà ñèëèíèð. Ìöëêè Ìÿúÿëëÿíèí 40.1-úè ìàääÿñèíäÿ ãåéä åäèëìèøäèð êè, ÿýÿð ôèçèêè øÿõñèí îëäóüó éåð ìÿëóì äåéèëäèðñÿ âÿ
èêè èë ÿðçèíäÿ î, éàøàéûø éåðèíäÿ ýþðöíìÿìèøñÿ, ìàðàãëû øÿõñëÿðèí ÿðèçÿñèíÿ ÿñàñÿí ìÿùêÿìÿ ôèçèêè øÿõñè õÿáÿðñèç èòêèí äöøìöø ùåñàá åäÿ áèëÿð.
Ìöëêè Ìÿúÿëëÿíèí 28.8-úè ìàääÿñèíÿ ÿñàñÿí, àüûë çÿèôëèéè âÿ éà ðóùè
õÿñòÿëèê íÿòèúÿñèíäÿ þç ùÿðÿêÿòëÿðèíèí ìÿíàñûíû áàøà äöøìÿéÿí âÿ éà
þç ùÿðÿêÿòëÿðèíÿ ðÿùáÿðëèê åäÿ áèëìÿéÿí øÿõñëÿð äÿ ìÿùêÿìÿ òÿðÿôèíäÿí ôÿàëèééÿò ãàáèëèééÿòè îëìàéàí ñàéûëà áèëÿð. Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíèí 93.1.2úè ìàääÿñèíÿ ÿñàñÿí, âåðýè þùäÿëèêëÿðè ãöââÿäÿí äöøäöêäÿ âåðýèëÿð, ôàèçëÿð âÿ ìàëèééÿ ñàíêñèéàëàðû öçðÿ öìèäñèç áîðúëàð âåðýè îðãàíëàðû òÿðÿôèíäÿí ñèëèíèð.
Ôèçèêè øÿõñèí èòêèí äöøìöø âÿ éà ôÿàëèééÿò ãàáèëèééÿòèíè èòèðìèø êèìè
òàíûíìàñûíûí ëÿüâ îëóíìàñûíà äàèð ìÿùêÿìÿ òÿðÿôèíäÿí ãàíóíâåðèúèëèêëÿ
ìöÿééÿí åäèëìèø ãàéäàäà ãÿðàð ãÿáóë åäèëäèêäÿ ÿââÿëëÿð ñèëèíìèø âåðýè
þùäÿëèêëÿðè áÿðïà åäèëèð, ëàêèí ôèçèêè øÿõñèí èòêèí äöøìöø âÿ éà ôÿàëèééÿò
ãàáèëèééÿòèíè èòèðìèø ñàéûëäûüû âàõòäàí áó úöð òàíûíìàíûí ëÿüâ îëóíäóüóíà
äàèð ãÿðàð ãÿáóë åäèëäèéè âàõòàäÿê îëàí äþâð ÿðçèíäÿ ôàèçëÿð ùåñàáëàíìûð
âÿ ìàëèééÿ ñàíêñèéàëàðû òÿòáèã åäèëìèð.
Èãòèñàäè Èíêèøàô Íàçèðëèéè (ÈÈÍ) Àçÿðáàéúàíûí ãàðøûäàêû ö÷ èëäÿ ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàô ýþñòÿðèúèëÿðè èëÿ áàüëû ïðîãíîçëàð ùàçûðëàéûá. Ïðîãíîçëàðäà 2014-2016-úû èëëÿðäÿ þëêÿìèçèí èãòèñàäè èíêèøàô òåìïèíèí
àðòàúàüûíà, èãòèñàäèééàòäà ÿñàñ àüûðëûã
ìÿðêÿçèíèí ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí öçÿðèíÿ
äöøÿúÿéèíÿ äàèð íèêáèí ýþñòÿðèúèëÿð ÿêñèíè
òàïûá. ÈÈÍ-èí Èãòèñàäè ñèéàñÿò, òÿùëèë âÿ ïðîãíîçëàøäûðìà øþáÿñèíèí ìöäèðè ßäàëÿò Ìóðàäîâóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, 2014-úö èëäÿ ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí èíêèøàôû 10,4%, 2015úè èëäÿ 10,9 %, 2016-úû èëäÿ èñÿ 10,5 %
ïðîãíîçëàøäûðûëûð.
Ãåéä îëóíäóüóíà ýþðÿ, ñîí 9 èëäÿ Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòûíûí ãåéðè-íåôò ñåêòîðó 2,5 äÿôÿ
àðòûá. Áó èëëÿð ÿðçèíäÿ Àçÿðáàéúàíäà ãåéðè-íåôò
ñåêòîðóíóí àïàðûúû áþëìÿëÿðèíäÿí îëàí ñÿíàéå
èñòåùñàëû 2,7, êÿíä òÿñÿððöôàòû ìÿùñóëëàðûíûí èñòåùñàëû 1,3, òèêèíòè ñåêòîðóíäà èø ùÿúìè 3,2, íÿãëèééàò õèäìÿòëÿðèíèí ùÿúìè 2,3, ðàáèòÿ âÿ èíôîðìàñèéà ñåêòîðóíäà õèäìÿòëÿð èñÿ 6,4 äÿôÿ àðòûá.
Ïðîãíîçëàðà ÿñàñÿí, ãàðøûäàêû ö÷ èë ÿðçèíäÿ öìóìè äàõèëè ìÿùñóëäà (ÖÄÌ) íåôò ñåêòîðóíóí ïàéû 51%-äÿí 22%-ÿ äöøÿúÿê. Ùåñàáàò äþâðöíäÿ
ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí ïàéû ìöâàôèã îëàðàã 49%äÿí 78%-ÿ ãÿäÿð àðòàúàã. Öìóìèééÿòëÿ, 2020úè èëÿäÿê ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíäà èêè äÿôÿäÿí ÷îõ
àðòûìûí ãåéäÿ àëûíàúàüû ýþçëÿíèëèð.
Ñîí èëëÿðäÿ ãåéðè-íåôò ñåêòîðó ùÿì äÿ èíâåñòèñèéàëàðûí ãîéóëìàñû áàõûìûíäàí þí ïëàíà ÷ûõìàãäàäûð. 2008-úè èëäÿí áÿðè áó ñàùÿäÿ ñÿðìàéÿëÿðèí àðòûì òåìïè äàùà ÷îõ ìöøàùèäÿ îëóíóá âÿ 2012-úè èëäÿ ÿí éöêñÿê
ýþñòÿðèúè ãåéäÿ àëûíûá. Þòÿí èë Àçÿðáàéúàí
èãòèñàäèééàòûíà 20 ìèëéàðä äîëëàð èíâåñòèñèéà
ãîéóëóá êè, áóíóí äà 15,7 ìèëéàðä äîëëàðû
ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí ïàéûíà äöøöð. 2013úö èëäÿ ñÿðìàéÿ ãîéóëóøóíóí 25 ìèëéàðä
äîë ëà ðà ÷à òà úà üû, îíóí 18 ìèë éàð äû íûí
íåôòäÿíêÿíàð ñàùÿëÿðÿ ãîéóëàúàüû ïðîãíîçëàøäûðûëûð.
ß.Ìóðàäîâ ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí èíêèøàôû èëÿ áàüëû ñòðàòåæè ïëàí ùàçûðëàíäûüûíû âÿ ãåéðè-íåôò ñàùÿëÿðèíäÿ éöêñÿê àðòûì òåìïèíÿ íàèë
îëóíìàñû âÿ áó ñåêòîð ùåñàáûíà àäàìáàøûíà
ÖÄÌ-èí àðòûðûëìàñû, ÖÄÌ-èí ñòðóêòóðóíäà
ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí ïàéûíûí ÿùÿìèééÿòëè
äÿðÿúÿäÿ éöêñÿëäèëìÿñè, àäàìáàøûíà ãåéðèíåôò èõðàúûíûí àðòûðûëìàñû êèìè ÿñàñ ùÿäÿôëÿðèí ìöÿééÿíëÿøäèéèíè áèëäèðèð. Áó ùÿäÿôëÿðÿ
÷àòìàã ö÷öí èãòèñàäèééàòûí ðÿãàáÿò ãàáèëèééÿòèíèí àðòûðûëìàñû âÿ ñòðóêòóðóíóí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè èëÿ ÿëàãÿäàð èñëàùàòëàð ùÿéàòà
êå÷èðèëÿúÿê. Áóíóíëà éàíàøû, áèçíåñ ìöùèòèíèí äàùà äà éàõøûëàøäûðûëìàñû, ìàëèééÿ õèäìÿòëÿðè áàçàðûíûí èíêèøàô åòäèðèëìÿñè, õàðèúè
òèúàðÿò âÿ èíâåñòèñèéà ñèéàñÿòèíèí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè, ÈÊÒ âÿ ðàáèòÿ õèäìÿòëÿðèíäÿí èñòèôà10,90%
10,70%
10,50%
10,40%
9,70%
Ñóàëëàðûíûçû ðåäàêñèéàìûçûí öíâàíûíà: ÀÇ 1073, Áàêû ø., Ëàíäàó êö÷., 16 âÿ éà
s.ìósàéåâà@òàõås.ýîâ.àç åëåêòðîí ïî÷ò öíâàíûíà ýþíäÿðÿ áèëÿðñèíèç.
2012-úè èë
2013-úö èë
Azərbaycan Mətbuat Şurası və «Vergilər» qəzetinin təşkilatçılığı ilə ulu öndər Heydər Əliyevin 90 illik
yubileyinə həsr olunmuş «Heydər Əliyev və Azərbaycanda vergi siyasəti» mövzusunda fərdi jurnalist
yazıları müsabiqəsi müasir vergi sistemi ilə bağlı yeniliklərin, habelə qarşıda duran əsas hədəflərin cəmiyyətə
çatdırılması baxımından mühüm əhəmiyyət daşımışdır. «Heydər Əliyevin iqtisadi inkişaf strategiyasında
vergi siyasəti», «Nağdsız ödəniş sisteminin inkişaf perspektivləri», «Əmək müqaviləsi: gələcəyə təminat»
istiqamətləri üzrə keçirilmiş müsabiqəyə ümumilikdə 44 yazı təqdim edilmiş, onlardan 9-u əsas mükafata
layiq görülmüşdür.
Мüsabiqədə yüksək yer tutmuş növbəti məqaləni təqdim edirik.
2014-úö èë
2015-úè èë
Íàçèðëèéèíèí òÿðêèáèíäÿ ôîðìàëàøäûðûëìûø âåðýè õèäìÿòèíèí þçöíöí
àéðûúà áèð íàçèðëèéÿ ÷åâðèëìÿñè ýöíöí âàúèá òÿëÿáëÿðèíäÿí èäè. Äàùà
áèð âàúèá ìÿãàì èñÿ 1 éàíâàð
2003-úö èë òàðèõäÿí ãöââÿéÿ ìèíìèø «Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí
Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíÿ ÿëàâÿëÿð âÿ äÿéè øèê ëèê ëÿð åäèë ìÿñè ùàã ãûí äà»
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ãà-
äÿ èìêàíëàðûíûí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè, èííîâàñèéà ôÿàëèééÿòèíèí âÿ èíñàí êàïèòàëûíûí èíêèøàôûíûí òÿìèí åäèëìÿñè, èíñòèòóñèîíàë ïîòåíñèàëûí
ýöúëÿíäèðèëìÿñè êèìè èñòèãàìÿòëÿð äÿ áó ïëàíûí ÿñàñ òÿðêèá ùèññÿñèäèð.
ÈÈÍ-èí øþáÿ ìöäèðè ñÿìÿðÿëè âåðýè ñèéàñÿòèíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíè ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí èíêèøàôûíà ìöñáÿò òÿñèð åäÿí ÿñàñ àìèëëÿðäÿí áèðè êèìè ñÿúèééÿëÿíäèðèð. Ãåéä îëóíäóüóíà ýþðÿ, Àçÿðáàéúàíûí èëäÿí-èëÿ òÿêìèëëÿøÿí âåðýè ñèñòåìè âÿ òÿòáèã îëóíàí âåðýè ýöçÿøòëÿðè ñàùèáêàðëûã ôÿàëèééÿòèíèí ýåíèøëÿíìÿñè, èíâåñòèñèéàëàðûí òÿøâèãè áàõûìûíäàí ìöùöì ðîë îéíàéûá. Ñîí èëëÿðäÿ âåðýè äÿðÿúÿëÿðèíèí àøàüû ñàëûíìàñû èëÿ áàüëû ýþðöëÿí èøëÿð
ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí èíêèøàôûíà äÿñòÿê âåðèá. ßëâåðèøëè èíâåñòèñèéà ìöùèòèíèí éàðàäûëìàñû âÿ þëêÿäÿ èãòèñàäè ôÿàëëûüûí éöêñÿëäèëìÿñè
âåðýè þäÿéèúèëÿðèíèí ñàéûíûí ÿùÿìèééÿòëè äÿðÿúÿäÿ àðòûìûíà, åéíè çàìàíäà âåðýè ñèñòåìèíèí òåõíîëîæè úÿùÿòäÿí ìîäåðíëÿøäèðèëìÿñè,
èíçèáàò÷ûëûüûí êåéôèééÿòúÿ éàõøûëàøìàñû ñîí
10 èëäÿ âåðýè äàõèëîëìàëàðûíûí ùÿúìèíèí 10
äÿôÿäÿí ÷îõ àðòìàñûíà èìêàí éàðàäûá.
Ñòðàòåæè ïëàíûí ÿñàñ èñòèãàìÿòëÿðèíäÿí áèðè äÿ ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí èíêèøàôûíû ñòèìóëëàøäûðìàã, âåðýè äàõèëîëìàëàðû öçðÿ èãòèñàäè
àðòûìà íàèë îëìàãäûð. Áó ìÿãñÿäëÿðÿ ÷àòìàã ö÷öí èãòèñàäè ñèñòåìèí ðÿãàáÿò ãàáèëèééÿòèíèí äàùà äà àðòûðûëìàñû âàñèòÿñèëÿ âåðýè
ñèéàñÿòèíèí äàùà äà òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè, âåðýè äÿðÿúÿëÿðèíèí îïòèìàëëàøäûðûëìàñû èñòèãàìÿòèí äÿ òÿä áèð ëÿð ýþ ðöë ìÿñè íÿçÿð äÿ
òóòóëóð.
Äþâëÿò áöäúÿñè ýÿëèðëÿðèíèí ôîðìàëàøìàñûíûí éàõûí èëëÿðäÿ ÿñàñÿí ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí ùåñàáûíà òÿìèí åäèëìÿñè, áöäúÿäÿ
ãåéðè-íåôò-ãàç âåðýè äàõèëîëìàëàðûíûí àðòûðûëìàñû ÿñàñ ìÿãñÿäëÿð ñûðàñûíäàäûð. Áó âÿ äèýÿð òÿäáèðëÿð ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíäà éöêñÿê
èíêèøàô ìåéèëëÿðè ôîíóíäà âåðýè áàçàñûíûí
äàùà äà ýåíèøëÿíÿúÿéèíè øÿðòëÿíäèðèð. Ïðîãíîçëàðà ýþðÿ, 2020-úè èëäÿ ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíäàí âåðýè äàõèëîëìàëàðû èíäèêè äþâðëÿ ìöãàéèñÿäÿ ö÷ äÿôÿéÿäÿê ÷îõàëàúàã.
2016-úû èë
ìà ùàëëàðû èëÿ ìöáàðèçÿíèí ýöúëÿíäèðèëìÿñè, âåðýèëÿðèí ìÿúáóðè
þäÿíèëìÿñè ñèñòåìèíèí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè, âåðýè áîðúëàðûíûí éàðàíìàñûíûí ãàðøûñûíûí àëûíìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ âàúèá óüóðëàðà èìçà àòûëûá. Áóíäàí áàøãà, âåðýè éöêöíöí
àçàëäûëìàñû ìÿãñÿäèëÿ 2009-úó èëäÿ âåðýè ãàíóíâåðèúèëèéèíÿ úèääè
äÿéèøèêëèêëÿð îëóíóá. Íÿòèúÿäÿ
Åëáðóñ ÚßÔßÐËÈ
ëÿøäèðèëìÿñè âÿ äàùà ÿëâåðèøëè áèçíåñ ìöùèòèíèí ôîðìàëàøäûðûëìàñû
ìÿãñÿäèëÿ âåðýè þäÿéèúèëÿðèíÿ õèäìÿò ìÿðêÿçëÿðè éàðàäûëûá. Âåðýè
Ìÿúÿëëÿñèíÿ îëóíìóø ñîí äÿéèøèêëèê âÿ ÿëàâÿëÿð èñÿ äàùà òÿêìèë âåðýè ñèñòåìèíèí ôîðìàëàøìàñûíà ìöùöì òÿêàí âåðèá. «Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíäÿ äÿéèøèêëèêëÿð åäèëìÿñè
Heydər Əliyevin iqtisadi inkişaf strategiyasında vergi siyasəti
Þòÿí ÿñðèí ñîí îíèëëèéèíäÿ êèôàéÿò ãÿäÿð ìöðÿêêÿá òàðèõè, èúòèìàè-ñèéàñè áèð øÿðàèòäÿ éåíèäÿí
äþâëÿò ìöñòÿãèëëèéèíè ÿëäÿ åäÿí
Àçÿðáàéúàíûí èëê èëëÿðäÿ öçëÿøäèéè òÿíÿççöë èãòèñàäèééàòäàí, âåðýè
ñèñòåìèíäÿí äÿ éàí êå÷ìÿìèøäè.
Éàëíûç áþéöê ùÿéàò âÿ èäàðÿ÷èëèê
òÿúðöáÿñèíÿ ìàëèê îëàí öìóììèëëè
ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâèí éåíèäÿí ùàêèìèééÿòÿ ãàéûòìàñûíäàí ñîíðà þëêÿäÿ ùàäèñÿëÿðèí èíêèøàô àõàðû äÿéèøäè. Ñÿðò áöäúÿ, ïóë-êðåäèò, âåðýè, ýþìðöê ñèéàñÿòè âÿ ðåàë ñîñèàë
ñèéàñÿò àïàðûëìàñû, ãèéìÿòëÿðèí, õàðèúè èãòèñàäè ôÿàëèééÿòèí, âàëéóòà
áàçàðûíûí ëèáåðàëëàøäûðûëìàñû èãòèñàäèééàòûí èíêèøàôûíû ÿñàñëû øÿêèëäÿ áàçàð òÿíçèìëÿéèúèëÿðèíÿ óéüóíëàøäûðäû.
Ïëàíëû òÿñÿððöôàò ñèñòåìèíäÿí
éåíè èãòèñàäè ìöíàñèáÿòëÿðÿ êå÷èä
âÿ áóíóí ö÷öí ìöâàôèã èøëÿðèí ýþðöëìÿñè àðòûã âåðýè ñèñòåìèíäÿ äÿ
ìöùöì äÿéèøèêëèêëÿðÿ éîë à÷ûðäû.
Óëó þíäÿð éàõøû áèëèðäè êè, áàçàð
èãòèñàäèééàòû øÿðàèòèíäÿ âåðýè ñèñòåìè ÿñàñ èãòèñàäè òÿíçèìëÿéèúè âàñèòÿëÿðäÿí áèðè êèìè ÷ûõûø åäèð, î
úöìëÿäÿí èãòèñàäèééàòûí ìàëèééÿêðåäèò òÿíçèìëÿíìÿñèíäÿ ÿñàñ ðîë
îéíàéûð. Áóíó îíóí àøàüûäàêû ôèêèðëÿðè äÿ ÷îõ àéäûí òÿñäèã åäèðäè:
«ßýÿð áèç ìöñòÿãèë äþâëÿòèêñÿ,
ìöñòÿãèë èíêèøàô åòìÿê èñòÿéèðèêñÿ, áàçàð èãòèñàäèééàòûíû âåðýè éîëó èëÿ òÿíçèìëÿìÿëèéèê. Áóíà ýþðÿ
äÿ âåðýè îðãàíëàðûíûí èøèíÿ äàùà
÷îõ äèããÿò éåòèðìÿëèéèê».
Âåðýè ñèñèòåìèíèí éåíè èúòèìàèèãòèñàäè ôîðìàñèéàíûí òÿëÿáëÿðèíÿ
óéüóí ãóðóëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ
Ùåéäÿð ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ àòûëàí àääûìëàð áöòöí òÿñÿððöôàò ñèñòåìèíèí ñÿìÿðÿëè ôÿàëèééÿòèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðäû. Òÿáèè êè, âåðýè ñèñòåìèíèí áàçà èãòèñàäèééàòû øÿðàèòèíÿ
óéüóíëàøäûðûëìàñû, ìèëëè èíêèøàôûí
õöñóñèééÿòëÿðè âÿ áåéíÿëõàëã òÿúðöáÿ ÿñàñûíäà êþêëö øÿêèëäÿ éåíèäÿí ãóðóëìàñû ö÷öí òÿêìèë ùöãóãè áàçàíûí éàðàäûëìàñû äà ÿñàñ
øÿðòëÿðäÿí èäè. Èëê þíúÿ âåðýè ìöíàñèáÿòëÿðèíè òÿíçèìëÿéÿí áèð ñûðà
ãàíóíëàð, î úöìëÿäÿí «Ìÿäÿí âåðýèñè ùàããûíäà» (1995-úè èë), «ßìëàê âåðýèñè ùàããûíäà» (1995-úè èë),
«Ìöÿññèñÿëÿðèí âÿ òÿøêèëàòëàðûí
ìÿíôÿÿò âåðýèñè ùàããûíäà» (1996úû èë) ãàíóíëàðûí ãÿáóë åäèëìÿñè,
úèëÿðèíèí ùöãóãëàðûíûí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè âÿ äèýÿð þíÿìëè ìÿãàìëàðëà áàüëû êîíêðåò àääûìëàð àòûëäû.
Íÿòèúÿ åòèáàðèëÿ áóíëàð âåðýè ñàùÿñèíäÿ èíçèáàòè èäàðÿåòìÿíèí éàõøûëàøäûðûëìàñûíà âÿ âåðýèëÿðèí äþâëÿò áöäúÿñèíÿ òàì ñÿôÿðáÿð îëóíìàñûíà øÿðàèò éàðàòäû.
1 éàíâàð 2001-úè èë òàðèõäÿ
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Âåðýè Ìÿúÿëëÿñè ãÿáóë åäèëäè âÿ áó,
þëêÿíèí ùÿéàòûíäà òàðèõè áèð ùàäèñÿ îëàðàã âåðýè ñèñòåìèíèí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè âÿ îíóí áåéíÿëõàëã
ñòàíäàðòëàðà óéüóíëàøäûðûëìàñû ñàùÿñèíäÿ àòûëìûø ÿí áàøëûúà àääûìà ÷åâðèëäè. Ìÿúÿëëÿ âåðýè ìöíàñèáÿòëÿðèíèí ìöõòÿëèô òÿíçèì-
íóíó îëäó. Áóðàäà âåðýè îðãàíëàðû
òÿðÿôèíäÿí âåðýè þäÿéèúèëÿðèíèí
áàíê ùåñàáëàðû öçðÿ ÿìÿëèééàòëàðûíûí ìÿùêÿìÿñèç äàéàíäûðûëìàñû
áàðÿäÿ ìöääÿàíûí ëÿüâ åäèëìÿñè,
áàíê ùåñàáëàðûíäàí âåðýèëÿðèí äþâëÿò áöäúÿñèíÿ àëûíìàñû ïðîñåäóðóíóí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè þç ÿêñèíè
òàïûð. Ùÿì÷èíèí âåðýè îðãàíëàðûíà
ýÿëìÿäÿí ùåñàáàòëàðûí òÿãäèì åäèëìÿñè, îíëàðûí ðàáèòÿ òÿøêèëàòëàðûíà
òÿãäèì åäèëìÿñè ãàéäàñûíûí ìöÿééÿíëÿøäèðèëìÿñè, ñàäÿëÿøäèðèëìèø
âåðýèíèí òÿòáèãè áàçàñûíûí äàùà äà
ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè ìöìêöí îëäó.
Óëó þíäÿðèí ñÿéè âÿ òÿøÿááöñö èëÿ
ýþðöëÿí áöòöí áó èøëÿð èãòèñàäèééàòûí ýöúëÿíäèðèëìÿñèíäÿ, ÿí ìö-
Âåðýè áÿéàííàìÿëÿðè âÿ ùåñàá-ôàêòóðàëàðûí åëåêòðîí ôîðìàòà êå÷èðèëìÿñè,
åëÿúÿ äÿ «îíëàéí êàðýöçàðëûã» ñèñòåìèíèí òÿòáèãè âåðýè îðãàíëàðû ÿìÿêäàøëàðû
âÿ âåðýè þäÿéèúèëÿðè àðàñûíäà ìàêñèìàë øÿôôàôëûüà èìêàí éàðàäûá
ãöââÿäÿ îëàí «ßëàâÿ äÿéÿð âåðýèñè ùàããûíäà», «Ôèçèêè øÿõñëÿðèí
ýÿëèð ëÿðèí äÿí âåð ýè ùàã ãûí äà»
âÿ ñ. ãàíóíëàðäà ÿëàâÿ âÿ äÿéèøèêëèêëÿð åäèëìÿñè ãåéä îëóíàí èñòèãàìÿòäÿ ìöùöì éåíèëèêëÿðÿ ñÿáÿá îëäó. Åëÿúÿ äÿ âåðýè ñèñòåìèíèí äàùà äà òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè
ìÿãñÿäèëÿ 1997-úè èëäÿí áàøëàéàðàã âåðýè ìöíàñèáÿòëÿðèíèí òÿíçèìëÿíìÿñè ñàùÿñèíäÿ âàùèä âÿ òÿêìèë ãàíóíâåðèúèëèê áàçàñûíûí éàðàäûëìàñû ìÿãñÿäèëÿ Âåðýè Ìÿúÿëëÿñè ëàéèùÿñèíèí ùàçûðëàíìàñûíà áàøëàíûëäû. Áóíëàðà ïàðàëåë îëàðàã âåðýèòóòìàíûí ñàäÿëÿøäèðèëìÿñè, îíóí
áàçàñûíûí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè, âåðýè
éöêöíöí àçàëäûëìàñû, âåðýè þäÿéè-
ëÿíìÿñèíèí ùöãóãè ÿñàñûíû åùòèâà
åäèð. Ñÿíÿääÿ âåðýè þäÿéèúèëÿðèíèí âÿ âåðýè îðãàíëàðûíûí ùöãóã
âÿ âÿçèôÿëÿðè òÿñáèò îëóíóð, þëêÿìèçäÿ òÿòáèã åäèëÿí âåðýèëÿðèí äÿãèã ñèéàùûñû ìöÿééÿí åäèëèð, âåðýèëÿðèí þäÿíèëìÿñè öçðÿ þùäÿëèêëÿðèí éàðàíìàñûíûí ÿñàñëàðû âÿ èúðà îëóíìàñûíûí ãàéäàëàðû þç ÿêñèíè òàïûð.
Òÿêìèë ùöãóãè áàçàíûí ïðàêòèêàäà óüóðëó òÿòáèãè ö÷öí Ùåéäÿð
ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí àòûëàí íþâáÿòè
âàúèá àääûì 2000-úè èëäÿ Áàø
Äþâëÿò Âåðýè Ìöôÿòòèøëèéèíèí áàçàñûíäà Âåðýèëÿð Íàçèðëèéèíèí éàðàäûëìàñû ùàããûíäà ãÿðàð ãÿáóë
åäèëìÿñè îëäó. ßââÿëëÿð Ìàëèééÿ
àñèð òÿëÿáëÿð ÿñàñûíäà ôîðìàëàøìàñûíäà ùÿëëåäèúè ðîë îéíàäû.
Òÿêìèë áàçà öçÿðèíäÿ éàðàäûëàí âåðýè ñèñòåìè ïðåçèäåíò Èëùàì
ßëèéåâèí ùÿéàòà êå÷èðäèéè ìîäåðí
ñîñèàë-èãòèñàäè ñèéàñÿòèí íÿòèúÿñè
îëàðàã çàìàíûí ÷àüûðûøëàðûíà óéüóí øÿêèëäÿ äàèì ìöêÿììÿëëÿøèð. Äþâëÿò áàø÷ûñûíûí 2005-úè èë
12 ñåíòéàáð òàðèõëè ñÿðÿíúàìû èëÿ
òÿñäèã îëóíìóø «Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíäà âåðýè èíçèáàò÷ûëûüûíûí
òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè Äþâëÿò Ïðîãðàìû» áó èñòèãàìÿòäÿ ìöùöì íÿòèúÿëÿðèí ÿëäÿ îëóíìàñû èëÿ ìöøàéèÿò åäèëèá. Ïðîãðàìà ìöâàôèã îëàðàã âåðýè þäÿéèúèëÿðèíèí ùöãóãëàðûíûí ãîðóíìàñû, âåðýèäÿí éàéûí-
2010-úó èëèí éàíâàðûíäàí ìÿíôÿÿò
âåðýèñè 22%-äÿí 20%-ÿ, ôèçèêè
øÿõñëÿð ö÷öí ýÿëèð âåðýèñèíèí ìàêñèìàë äÿðÿúÿñè 35%-äÿí 30%-äÿê
àçàëäûëûá, ôÿðäè ñàùèáêàðëàð ö÷öí
èñÿ áó äÿðÿúÿ 20%-ÿ åíäèðèëèá.
Ýöíöìöçäÿ èíôîðìàñèéà-êîììóíèêàñèéà òåõíîëîýèéàëàðûíûí òÿòáèãè íÿòèúÿñèíäÿ âåðýè îðãàíëàðû èëÿ
âåðýè þäÿéèúèëÿðè àðàñûíäà òåõíîëîæè áàõûìäàí ìöêÿììÿë åëåêòðîí
ÿëàãÿëÿð ñèñòåìè éàðàäûëûá. Ùÿéàòà
êå÷èðèëÿí êþêëö ñòðóêòóð èñëàùàòëàðû
íÿòèúÿñèíäÿ ìîäåðí èäàðÿåòìÿ ñèñòåìè éàðàíûá, âåðýè þäÿéèúèëÿðèíèí
ùöãóãëàðû ýåíèøëÿíäèðèëèá. Àâòîìàòëàøäûðûëìûø Âåðýè Èíôîðìàñèéà
Ñèñòåìèíèí (ÀÂÈÑ) òÿòáèãè èñÿ áó
ñàùÿäÿ ñÿíÿä äþâðèééÿñèíè âÿ ìÿëóìàò åìàëû ïðîñåñèíè ñöðÿòëè ùàëà
ýÿòèðèá. Ùÿì÷èíèí âåðýè áÿéàííàìÿëÿðè âÿ ùå ñàá-ôàê òó ðà ëà ðûí
åëåêòðîí ôîðìàòà êå÷èðèëìÿñè, åëÿúÿ äÿ «îíëàéí êàðýöçàðëûã» ñèñòåìèíèí òÿòáèãè âåðýè îðãàíëàðû ÿìÿêäàøëàðû âÿ âåðýè þäÿéèúèëÿðè àðàñûíäà ìàêñèìàë øÿôôàôëûüà íàèë îëóíìàñûíà ñÿáÿá îëóá. 2007-úè èëäÿ
âåðýè áÿéàííàìÿëÿðèíèí åëåêòðîí
ôîðìàäà òÿãäèì åäèëìÿñèíè òÿìèí åò ìÿê ö÷öí éà ðà äûë ìûø
å-òàõåñ.ýîâ.àç - Èíòåðíåò Âåðýè Èäàðÿñè, 2010-úó èëäÿí åòèáàðÿí åëåêòðîí
âåðýè ùåñàá-ôàêòóðàëàðûíûí òÿòáèãè
áó ýöí áöòöí âåðýè þäÿéèúèëÿðè òÿðÿôèíäÿí áþéöê ìÿìíóíëóãëà ãàðøûëàíûð. 2011-2015-úè èëëÿðè ÿùàòÿ
åäÿí «Âåðýè îðãàíëàðû òÿðÿôèíäÿí
âåðýè þäÿéèúèëÿðèíÿ ýþñòÿðèëÿí õèäìÿòëÿðèí èíêèøàô Êîíñåïñèéàñû»íà óéüóí îëàðàã âåðýèëÿðèí êþíöëëö þäÿíèëìÿñè ñèñòåìèíèí òÿêìèë-
ùàããûíäà» 2012-úè èë 21 äåêàáð
òàðèõëè ãàíóíà ÿñàñÿí Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíÿ ÿëàâÿ âÿ äÿéèøèêëèêëÿð
2013-úö èë éàíâàðûí 1-äÿí ãöââÿéÿ ìèíèá. Âåðýèëÿð Íàçèðëèéèíèí Âåðýè ñèéàñÿòè âÿ ñòðàòåæè àðàøäûðìàëàð Áàø Èäàðÿñèíèí ðÿèñè Àêèô
Ìóñàéåâèí ôèêðèíúÿ, «Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíÿ ñîí ÿëàâÿ âÿ äÿéèøèêëèêëÿð ùÿì ìàùèééÿòè, òÿòáèã äàèðÿñè, ùÿì äÿ òÿãäèì îëóíìóø ýöçÿøòëÿðèí ùÿúìè âÿ êàòåãîðèéàëàðû
áàõûìûíäàí ñîí èëëÿðèí ÿí ýåíèø
äÿéèøèêëèêëÿð ïàêåòèäèð. Òÿêúÿ îíó
ãåéä åòìÿê èñòÿðäèì êè, Âåðýè
Ìÿúÿëëÿñèíèí 63 ìàääÿñèíÿ 131
áÿíä öçðÿ 176 ÿëàâÿ âÿ äÿéèøèêëèê åäèëìèøäèð âÿ áó, öìóìèëèêäÿ
ìÿúÿëëÿíèí ìöääÿàëàðûíûí 30 ôàèçèíÿ äÿéèøèêëèê îëóíìàñû äåìÿêäèð. Ñîí äÿéèøèêëèêëÿðèí òÿòáèãè èëÿ
ÿëàãÿäàð 35-äÿí ÷îõ ìöõòÿëèô íîðìàòèâ-ùöãóãè ñÿíÿäèí ùàçûðëàíìàñû íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Áó, âåðýè
ãàíóíâåðèúèëèéèíÿ åäèëìèø äÿéèøèêëèêëÿðèí ìèãéàñûíûí ÿéàíè ýþñòÿðèúèñèäèð. Âåðýè ãàíóíâåðèúèëèéèíÿ åäèëìèø äÿéèøèêëèêëÿðèí êîíñåïòóàë ÿñàñëàðû áèð òÿðÿôäÿí éåíè
ãëîáàë èãòèñàäè ÷àüûðûøëàðà ÿñàñëàíûð, äèýÿð òÿðÿôäÿí äÿ þëêÿíèí îðòàìöääÿòëè ùÿäÿôëÿðèíÿ èñòèãàìÿòëÿíìèø ìÿãñÿäëÿðÿ õèäìÿò åäèð».
Áöòöí áóíëàð áèð äàùà âåðýè ñèñòåìèíèí þëêÿìèçäÿ ýåòäèêúÿ äàùà
ìîäåðí ùàëà ýÿëÿðÿê èãòèñàäèééàòûí äèíàìèê òÿðÿããèñèíÿ áþéöê
òþùôÿëÿð âåðäèéèíè ðåàë øÿêèëäÿ íöìàéèø åòäèðèð.
Ìöáàðèç ÁÀÉÐÀÌÎÂ,
«Ìþâãå» ãÿçåòè
5
№ 31 (671) | 14 август 2013 | www.vergiler.az
Asan İmza ilə vergi ödəyicilərinin işi daha da asanlaşdı
éà îíëàðëà ìÿíòèãè ÿëàãÿëè îëóá, èìçà ñàùèáèíè èäåíòèêëÿøäèðìÿéÿ øÿðàèò éàðàäûð.
Èíôîðìàñèéà ñèñòåìèíäÿ èñòèôàäÿ ö÷öí
åëåêòðîí ôîðìàäà òÿãäèì îëóíàí ñÿíÿäëÿð (åëåêòðîí ñÿíÿäëÿð) åëåêòðîí èìçà èëÿ
òÿñäèã åäèëèð. Åëåêòðîí èìçà ö÷öí ñåðòèôèêàò èñÿ Ñåðòèôèêàò Õèäìÿòëÿðè Ìÿðêÿçè òÿðÿôèíäÿí âåðèëèð. Ãàíóíóí 11.1-úè ìàääÿñèíÿ ÿñàñÿí, ñåðòèôèêàò ìöðàúèÿò åòìèø
øÿõñëÿ Ìÿðêÿç àðàñûíäà áàüëàíìûø éàçûëû
ìöãàâèëÿ ÿñàñûíäà òÿãäèì åäèëèð. ÀçÿðÂåðýèëÿð Íàçèðëèéèíäÿ Àâòîìàòëàø- ãûñà âàõòäà åëåêòðîí èìçàëàíìàñû çÿðóðÿòè áàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Íàçèðëÿð Êàáèíåòèäûðûëìûø Âåðýè Èíôîðìàñèéà Ñèñòåìè (ÀÂÈÑ), ìåéäàíà ÷ûõìûøäû. Áó ñàùÿäÿ ìþâúóä âÿ íèí 28 éàíâàð 2006-úû èë òàðèõëè ãÿðàðû èëÿ
«Åëåêòðîí áÿéàííàìÿ», Èíòåðíåò Âåðýè ýÿëÿúÿêäÿ éàðàíà áèëÿúÿê ïðîáëåìëÿðèí «Ñåðòèôèêàò õèäìÿòëÿðèíèí ýþñòÿðèëìÿñè,
Èäàðÿñè å-äþâëÿò ïîðòàëû, ñàùèáêàðëûã ãàðøûñûíûí àëûíìàñû ìÿãñÿäèëÿ Âåðýèëÿð ñåðòèôèêàòûí âåðèëìÿñè âÿ ðåéåñòðèí àïàðûëñóáéåêòëÿðèíèí «áèð ïÿíúÿðÿ» ïðèíñèïè öçðÿ Íàçèðëèéèíèí íÿçäèíäÿ Àâòîìàòëàøäûðûëìûø ìàñû Ãàéäàëàðû»íûí 3-úö áÿíäèíäÿ ñåðòèôÿàëèééÿòèíèí òÿøêèëè, «ßÄÂ-íèí äåïîçèò Âåðýè Èíôîðìàñèéà Ñèñòåìè èëÿ ñûõ èíòåãðà- ôèêàòûí âåðèëìÿñè èëÿ áàüëû ìöääÿàëàð ìöùåñàáû», «Åëåêòðîí âåðýè ùåñàá-ôàêòóðàñû», ñèéà îëóíìàãëà áöòöí ìþâúóä êîìïöòåð ÿééÿí åäèëìèøäèð. Ãàéäàëàðäà íÿçÿðäÿ
«Äþâëÿò ãóðóìëàðû âÿ áàíêëàðëà ÿìÿëèééàò ñèñòåìëÿðèíè âÿ ìîáèë ãóðüóëàðû òóòóëóð êè, øÿõñ ìöâàôèã ôîðìàëû ÿðèçÿ èëÿ
èíòåãðàñèéà» ìÿëóìàò ìöáàäèëÿñè ñèñòåìè äÿñòÿêëÿéÿí Åëåêòðîí Èìçà Ñåðòèôèêàò Õèä- Ìÿðêÿçÿ ìöðàúèÿò åòìÿëè âÿ ÿðèçÿéÿ Ãàéêèìè èðè ëàéèùÿëÿð òÿòáèã åäèëèð. Áó ìÿòëÿðè Ìÿðêÿçè éàðàäûëäû. Ìÿðêÿç Àâðî- äàëàðäà ãåéä îëóíìóø ñÿíÿäëÿð ÿëàâÿ
ñèñòåìëÿðèí òÿòáèãèíèí íÿòèúÿñèäèð êè, âåðýè ïà ñòàíäàðòëàðûíûí òÿëÿáëÿðèíÿ óéüóí ùà- åäèëìÿëèäèð. Òÿãäèì îëóíìóø ñÿíÿäëÿð
þäÿéèúèëÿðè èëÿ âåðýè îðãàíëàðû àðàñûíäà çûðëàíäûüûíäàí åëåêòðîí èìçàëàðûí Àâðîïà äöçýöí îëäóãäà ìöðàúèÿò åòìèø øÿõñëÿ
ìöíàñèáÿòëÿðèí äàùà äà ñàäÿëÿøäèðèëìÿñè þëêÿëÿðè èëÿ ãàðøûëûãëû òàíûíìàñû ö÷öí èøëÿð Ìÿðêÿç àðàñûíäà éàçûëû ìöãàâèëÿ áàüëàâÿ øÿôôàôëûüûí àðòûðûëìàñû òÿìèí åäèëèð, ýþðöëöð. Áó èñÿ Àçÿðáàéúàí âÿòÿíäàøëàðû- íûëûð âÿ îíà ñåðòèôèêàò âåðèëèð, ÿêñ ùàëäà
äèýÿð äþâëÿò ãóðóìëàðû èëÿ èíòåãðàñèéàéà, íà äèýÿð þëêÿ âÿòÿíäàøëàðû èëÿ áèðýÿ øèð- èñÿ Ìÿðêÿç ñåðòèôèêàòûí âåðèëìÿñèíäÿí èìâåðýè þäÿéèúèëÿðèíÿ ìöõòÿëèô íþâ åëåêòðîí êÿòëÿð éàðàäà áèëìÿê âÿ øèðêÿòëÿðàðàñû ìö- òèíà åäèð. Ñåðòèôèêàò âåðèëäèéè àíäàí àêòèâõèäìÿòëÿðèí ýþñòÿðèëìÿñèíÿ íàèë îëóíóð. ãàâèëÿëÿðè åëåêòðîí ôîðìàäà èíòåðíåò öçÿ- ëÿøäèðèëèð âÿ åëåêòðîí èìçà ãöââÿéÿ ìèðèíäÿí èìçàëàìàã èìêàíû âåðèð.
íèð. Ãàíóíóí 2-úè ìàääÿñèíÿ ÿñàñÿí, ãàÅëåêòðîí èìçà íÿ ö÷öí ýÿðÿêëèäèð?
íóíâåðèúèëèêäÿ íÿçÿðäÿ òóòóëìóø ùàëëàð
Áó ñèñòåìëÿð âàñèòÿñèëÿ âåðýè þäÿéèúè- Àçÿðáàéúàí ãàíóíëàðû Àñàí Èìçà èëÿ èñòèñíà îëìàãëà, åëåêòðîí èìçà âÿ åëåêòðîí
ëÿðèíÿ âÿ âÿòÿíäàøëàðà òÿãäèì îëóíàí ÷îõáöòöí å-õèäìÿòëÿðäÿí èñòèôàäÿéÿ
ñÿíÿä áöòöí ôÿàëèééÿò ñàùÿëÿðèíäÿ èñòèôàñàéëû åëåêòðîí õèäìÿòëÿð èñòèñìàðà âåðèëÿðøÿðàèò éàðàäûð
äÿ åäèëÿ áèëÿð. Åëåêòðîí ñÿíÿä âàñèòÿñèëÿ
êÿí ðåñïóáëèêàìûçäà ùÿëÿ å-èìçà ñåðòèôèÀñàí Èìçà (Ìîáèë èìçà) - å-õèäìÿò- ðÿñìè âÿ ãåéðè-ðÿñìè éàçûøìàëàð, ùöãóãè
êàò ìÿðêÿçè èñòèôàäÿéÿ âåðèëìÿäèéèíäÿí ëÿðÿ äàõèë îëàí âÿ ðÿãÿìñàë èìçàëàð åäÿí ìÿñóëèééÿò âÿ þùäÿëèêëÿð äîüóðàí ñÿíÿä
Íàçèðëÿð Êàáèíåòèíèí 2007-úè èë 27 èéóë òà- çàìàí êèìëèéèíèçè òÿñäèãëÿìÿê ö÷öí ìî- âÿ èíôîðìàñèéà ìöáàäèëÿñè àïàðûëà áèëÿð.
ðèõëè ãÿðàðû èëÿ «Âåðýè ùåñàáàòûíûí åëåêòðîí áèë èäåíòèôèêàñèéàíûçäûð. Àñàí Èìçà (Ìîßðèçÿ èëÿ ìöðàúèÿò åòìèø øÿõñëÿðÿ
ñÿíÿä ôîðìàñûíäà ýþíäÿðèëìÿñè Ãàéäàñû» áèë èìçà) áöòöí ìþâúóä å-õèäìÿòëÿðäÿí ÀÑÕÌ òÿðÿôèíäÿí åëåêòðîí èìçà ö÷öí
òÿñäèã åäèëìèø âÿ ùÿìèí ãÿðàð ÿñàñûíäà èñ- èñòèôàäÿíè ìöìêöí åäèð âÿ åëåêòðîí ìö- ñåðòèôèêàòëàð - Àñàí Èìçà ÑÈÌ êàðòû öçðÿ
òèôàäÿ÷è êîäó âÿ ïàðîëäàí èñòèôàäÿéÿ áàø- ùèòäÿ ôèçèêè ÈÄ-êàðòà áÿðàáÿð ñÿíÿä êèìè ñåðòèôèêàòëàð (Àñàí Èìçà) âåðèëèð. ÀÑÕÌ
ëàíìûøäû. Þëêÿìèçäÿ èíôîðìàñèéà òåõíî- ñåðòèôèêàòëàðà áàüëû îëàí ìîáèë òåëåôîí ÑÈÌ òÿðÿôèíäÿí âåðèëÿí ñåðòèôèêàòû ÿëäÿ åòìÿê
ëîýèéàëàðûíûí âÿ ìîáèë õèäìÿòëÿðèí äàâàìëû êàðòûäûð. Âÿòÿíäàøëàð Àñàí Èìçà (Ìîáèë ö÷öí èëê íþâáÿäÿ ìîáèë îïåðàòîðà ìöðàèíêèøàô åòìÿñè èñÿ ÿùàëè òÿðÿôèíäÿí åëåêòðîí èìçà) èëÿ øÿõñèééÿòëÿðèíè òÿñäèã åäÿ âÿ úèÿò åòìÿê ëàçûìäûð âÿ áóíóíëà Àñàí Èìõèäìÿòëÿðäÿí èñòèôàäÿ òÿëÿáàòûíû àðòûðìûø ñÿíÿäëÿðÿ ðÿãÿìñàë èìçà àòà áèëèðëÿð.
çà ÑÈÌ êàðòû, éÿíè åëåêòðîí èìçà âàñèòÿñè
âÿ åëåêòðîí èìçàéà åùòèéàú þí ïëàíà êå÷«Åëåêòðîí èìçà âÿ åëåêòðîí ñÿíÿä ùàã- îëàí ìîáèë òåëåôîí ö÷öí õöñóñè ÑÈÌ êàðò
ìèøäèð. Ìöàñèð äþâðäÿ ýþñòÿðèëÿí õèäìÿò- ãûíäà» Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ãàíó- ÿëäÿ åäèëèð. Àñàí Èìçà (Ìîáèë èìçà) èëÿ
ëÿðèí èúðà ïðîñåñè çàìàíû ýþíäÿðèëÿí âÿ íóíóí 1-úè ìàääÿñèíÿ ÿñàñÿí, åëåêòðîí áöòöí ìþâúóä å-õèäìÿòëÿðäÿí èñòèôàäÿ
ãÿáóë åäèëÿí ñÿíÿäëÿðèí îíëàéí ðåæèìäÿ èìçà äèýÿð âåðèëÿíëÿðÿ ÿëàâÿ åäèëÿí âÿ åòìÿê ìöìêöíäöð.
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí ñÿðÿíúàìû èëÿ
òÿñäèã åäèëìèø «À÷ûã ùþêóìÿòèí òÿøâèãèíÿ äàèð 2012-2015-úè èëëÿð ö÷öí
Ìèëëè Ôÿàëèééÿò Ïëàíû»íäàí èðÿëè ýÿëÿí âÿçèôÿëÿðèí èúðàñû ö÷öí äþâëÿò
îðãàíëàðû èëÿ âÿòÿíäàøëàð àðàñûíäà ìöíàñèáÿòëÿðèí ñÿìÿðÿëèëèéèíèí
àðòûðûëìàñû, êîððóïñèéà âÿ ñöðöíäöðìÿ÷èëèéèí ãàðøûñûíûí àëûíìàñû
ìÿãñÿäèëÿ åëåêòðîí õèòìÿòëÿðèí òÿòáèãè áþéöê àêòóàëëûã êÿñá åäèð. Ñîí
èëëÿð èäàðÿåòìÿíèí áöòöí ñàùÿëÿðèíäÿ ìöàñèð òåõíîëîýèéàëàðûí
íàèëèééÿòëÿðèíäÿí èñòèôàäÿ îëóíìàñû èëÿ áàüëû áèð ñûðà äþâëÿò ãóðóìëàðû,
î úöìëÿäÿí Âåðýèëÿð Íàçèðëèéè òÿðÿôèíäÿí õåéëè èø ýþðöëìöøäöð.
Azərbaycanda
biznes mühiti
yaxşılaşıb
Äöíéàíûí íöôóçëó áåéíÿëõàëã ðåéòèíã èíñòèòóòó îëàí «Ñòàíäàðä & Ïîîð’ñ» äöíéà þëêÿëÿðèíèí èãòèñàäè âÿçèééÿòèíÿ äàèð òÿùëèëëÿðèí íÿòèúÿñè îëàðàã ðåéòèíã ÿìñàëëàðûíû éåíèëÿéèá. Ñÿíÿääÿ Àâðîïà âÿ Àñèéà ðåýèîíó äþâëÿòëÿðèíèí ìàêðîèãòèñàäè èíêèøàô ýþñòÿðèúèëÿðè, ìàëèééÿ-áàíê
ñåêòîðóíäàêû ñàáèòëèê âÿçèééÿòè, þëêÿëÿðèí äàõèëè
âÿ õàðèúè áîðú þùäÿëèêëÿðèíèí äóðóìó, ùÿéàòà
êå÷èðèëÿí ïóë-êðåäèò ñèéàñÿòè âÿ äèýÿð êîìïîíåíòëÿð òÿùëèë åäèëèá. Ãèéìÿòëÿíäèðìÿëÿðäÿ áèçíåñèí ùÿì äàõèëè, ùÿì äÿ õàðèúè àìèëëÿð öçðÿ
ìþâúóä âÿçèééÿòè íÿçÿðäÿí êå÷èðèëèá, éåðëè âÿ
õàðèúè ñàùèáêàðëàðûí èø ôÿàëèééÿòè, ðÿãàáÿòãàáèëèééÿòëèëèê, þçÿë áèçíåñèí èõðàú èìêàíëàðû âÿ äèýÿð èíäåêñëÿð íÿçÿðÿ àëûíûá.
Ðåéòèíã àýåíòëèéè Àçÿðáàéúàíëà áàüëû ãèéìÿòëÿíäèðìÿëÿðèí íÿòèúÿñè îëàðàã áó ãÿíàÿòÿ
ýÿëèá êè, ñòàáèë èíêèøàô òåìïè ãîðóíóá ñàõëàíûëûá,
àðòûì ìåéèëëÿðèíèí ÿëäÿ îëóíìàñûíà èìêàí éàðàíûá. Ðåñïóáëèêàìûçäà ñîí èëëÿðäÿ ÿùÿìèééÿòëè
äÿðÿúÿäÿ ìöñáÿò èíêèøàô ýþñòÿðèúèëÿðèíèí ìöøàùèäÿ îëóíìàñû ôîíóíäà èãòèñàäèééàòà êðåäèò
éþíÿëäèëìÿñè âÿ ñàùèáêàðëàðà âåðèëÿí ïóë êöòëÿñèíèí ùÿúìè àðòûá. Áöòöí áó àìèëëÿðè íÿçÿðÿ
àëàí «Ñòàíäàðä & Ïîîð’ñ» àýåíòëèéè Àçÿðáàéúàíûí êðåäèò ðåéòèíãèíè «ÁÁÁ-À-3» ñÿâèééÿñèíäÿ òÿñäèãëÿéèá. Áó, ñîí èëëÿð ÿðçèíäÿ ðåñïóáëèêàìûçà âåðèëÿí ÿí éöêñÿê ðåéòèíã ÿìñàëûäûð.
Òÿøêèëàò ùåñàá åäèð êè, ñîí èëëÿð þëêÿäÿ ñàùèáêàðëûã ôÿàëèééÿòè íþâëÿðèíèí ëèñåíçèéàëàøäûðûëìàñûíûí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè, ñàùèáêàðëûüûí èíêèøàôûíà ìàíå îëàí ùàëëàðûí àðàäàí ãàëäûðûëìàñû
ö÷öí àääûìëàð àòûëûá, áöðîêðàòèê ÿíýÿëëÿð àçàëäûëûá. Ñàùèáêàðëûüûí èíêèøàôû ìÿãñÿäèëÿ õöñóñè
èúàçÿ òÿëÿá åäÿí ôÿàëèééÿò íþâëÿðèíèí ñàéû êÿñêèí ñóðÿòäÿ àçàëäûëûá, ëèñåíçèéà ìöääÿòè óçàäûëûá, ëèñåíçèéà âåðèëìÿñè ïðîñåñèíäÿ äþâëÿò îðãàíëàðû òÿðÿôèíäÿí ñóè-èñòèôàäÿ ùàëëàðûíà éîë
âåðìÿéÿí âÿ áó ñàùÿäÿ øÿôôàôëûüû òÿìèí åäÿí
ãàéäàëàð òÿòáèã åäèëèá. Áèçíåñ ìöùèòèíèí éàõøûëàøìàñû, ñàùèáêàðëûüà äàùà ÿëâåðèøëè ôÿàëèééÿò
ìåéäàíûíûí éàðàäûëìàñû, îíëàðûí ìöäàôèÿñè èëÿ
áàüëû òÿêìèë ìåõàíèçìëÿðè þçöíäÿ åùòèâà åäÿí
ãàéäàëàðûí òÿòáèã îëóíìàñû èíâåñòèñèéà ðåéòèíãèíèí ìöÿééÿí åäèëìÿñèíäÿ ìöùöì ðîë îéíàéûá. Áöòöí áó èãòèñàäè âÿ ùöãóãè ôàêòîðëàð ðåñïóáëèêàäàêû áèçíåñ ìöùèòèíÿ âÿ õàðèúè ñÿðìàéÿäàðëàðûí ôÿàëèééÿòèíèí ýåíèøëÿíìÿñèíÿ ìöùöì òÿñèð ýþñòÿðèá, «ÁÁÁ-À-3» èíâåñòèñèéà
ðåéòèíãèíèí òÿéèí åäèëìÿñèíäÿ ÿñàñ êîìïîíåíòëÿðäÿí îëóá.
Äþâëÿò ùàçûðäà áèçíåñ ôÿàëèééÿòèíÿ ìöäàõèëÿíèí ìèíèìóìà åíäèðèëìÿñè âÿ ñàùèáêàðëàðûí
åòèáàðëû ìöäàôèÿñè, äþâëÿò-áèçíåñ ìöíàñèáÿòëÿðèíèí éåíè äþâðöí òÿëÿáëÿðèíÿ óéüóí ãóðóëìàñû
ö÷öí èñëàùàòëàðû äàâàì åòäèðèð. Áèçíåñÿ ìöäàõèëÿíèí ãàðøûñûíûí òàìàìèëÿ àëûíìàñû èëÿ áàüëû ùÿéàòà êå÷èðèëÿí éåíè òåõíîëîæè ìåòîäëàð, òÿòáèã
îëóíàí åëåêòðîí õèäìÿòëÿð, áèçíåñèí èäàðÿ îëóíìàñûíäà ÿí ñîí èíôîðìàñèéà òåõíîëîýèéàëàðûíäàí èñòèôàäÿ, «Åëåêòðîí ùþêóìÿò» ëàéèùÿñè âÿ
äèýÿð êîìïëåêñ òÿäáèðëÿð áó ñòðàòåýèéàíûí áàøëûúà èñòèãàìÿòëÿðèíäÿíäèð. Àçÿðáàéúàí ùàçûðäà
êðåäèò ðåéòèíãèíÿ ýþðÿ èíâåñòèñèéà ãàáèëèééÿòè
éöêñÿê îëàí þëêÿëÿð ñÿâèééÿñèíäÿäèð. Þëêÿìèç
ÌÄÁ-äÿ áåéíÿëõàëã ñÿâèééÿëè èíâåñòèñèéà ðåéòèíãèíè èëê ÿëäÿ åäÿíëÿðäÿíäèð. Ìþâúóä ðåéòèíã
ÿìñàëû ðåñïóáëèêàìûçûí áåéíÿëõàëã úîüðàôèéàäà
ïîòåíñèàë ñÿðìàéÿ÷è þëêÿ êèìè èìèúèíèí ìþùêÿìëÿíìÿñèíÿ äÿðèí çÿìèí éàðàäûð. Äàâàì åòäèðèëÿí òÿäáèðëÿð àçàä áèçíåñèí èíêèøàôûíà ýöúëö
ñòèìóë âåðÿúÿê, þëêÿìèçèí èíâåñòèñèéà ðåéòèíãèíèí éöêñÿëìÿñèíÿ úèääè òÿñèð ýþñòÿðÿúÿê.
«Ñòàíäàðä & Ïîîð’ñ» ãàðøûäàêû èëëÿðäÿ Àçÿðáàéúàíûí íåôò âÿ ãàç ñàòûøûíäàí ÿëäÿ åäÿúÿéè
ýÿëèðëÿðèí âÿ ñòðàòåæè âàëéóòà åùòèéàòëàðûíûí ùÿúìèíèí ÿùÿìèééÿòëè äÿðÿúÿäÿ àðòàúàüûíû ïðîãíîçëàøäûðûð, öìóìè äàõèëè ìÿùñóëäà ãåéðè-íåôò
ñåêòîðóíóí ÷ÿêèñèíèí èëëèê àðòûìûíûí áàø âåðÿúÿéèíè áÿéàí åäèð. Ãåéä åäèëèð êè, èëèí èêèíúè
éàðûñûíäà íåôò ñåêòîðóíäà ùàñèëàò ñÿâèééÿñè áÿðïà îëóíàúàã, èãòèñàäè àðòûì èñÿ éåíÿ äÿ ãåéðèíåôò ñåêòîðó ùåñàáûíà ôîðìàëàøàúàã. Íåôò ùàñèëàòû 2017-úè èëÿ ãÿäÿð òÿõìèíÿí ñàáèò ñÿâèééÿäÿ ãàëàúàã êè, îíäàí ñîíðà áàø âåðÿ áèëÿúÿê
àçàëìàëàð ãàç ùàñèëàòûíûí ñöðÿòëè àðòûìû ùåñàáûíà
þðòöëÿúÿê. Äþâëÿò Íåôò Ôîíäóíóí èðè ùÿúìäÿ
åùòèéàòëàðû äà âàð, Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòûíûí
îðòàìöääÿòëè àðòûìû ö÷öí ýöúëö ïîòåíñèàë ìþâúóääóð. Íåôò-ãàç ýÿëèðëÿðèíèí ñàòûøû ñàéÿñèíäÿ
ÿëäÿ îëóíìóø áþéöêùÿúìëè âàëéóòà åùòèéàòëàðûíûí ãåéðè-íåôò èãòèñàäèééàòûíûí èíêèøàôûíà éþíÿëäèëìÿñè ñàéÿñèíäÿ ýÿëÿúÿéÿ ýöúëö çÿìèí
éàðàäûëìàãäàäûð. Àýåíòëèéèí àíàëèòèêëÿðèíèí ôèêðèíúÿ, ñàáèò ðåéòèíã ñÿðìàéÿ úÿëáåäèúèëèéèíÿ òÿñèð åäèð âÿ áó ìÿíàäà èíâåñòèñèéà ðåéòèíãèíèí
éöêñÿëìÿñè õàðèúè èíâåñòîðëàðûí þëêÿéÿ ìàðàüûíûí àðòìàñûíà çÿìèí éàðàäûð. Áóíóíëà éàíàøû,
ìþâúöä áåéíÿëõàëã êðåäèò ñòàòóñó Àçÿðáàéúàíûí äöíéà ìàëèééÿ áàçàðëàðûíà ÷ûõûøû ö÷öí äÿ
ÿëâåðèøëèäèð.
Åëáðóñ ÚßÔßÐËÈ
Àñàí Èìçà õèäìÿòèíè ùàðàäà âÿ
íåúÿ àêòèâëÿøäèðìÿê îëàð?
Øÿõñè ìîáèë èäåíòèôèêàñèéàíûç ùÿð çàìàí ñèçèíëÿäèð âÿ õàðèúè þëêÿ äÿ äàõèë îëìàãëà, êîìïöòåð âÿ ìîáèë ðàáèòÿíèí ãÿáóë ñèãíàëû îëàí áöòöí éåðëÿðäÿ èñòèôàäÿ
îëóíà áèëÿð. Áó õèäìÿòäÿí èñòèôàäÿ åòìÿê ö÷öí ùå÷ áèð ÿëàâÿ òÿäáèðëÿð âÿ éà
êîíôèãóðàñèéàëàð òÿëÿá îëóíìóð. Áöòöí
ìöàñèð ìîáèë òåëåôîíëàð Àñàí Èìçà-íûí
(Ìîáèë èìçà) èñòèôàäÿñè ö÷öí éàðàðëûäûð.
Âåðýèëÿð Íàçèðëèéèíèí âåðýè þäÿéèúèëÿðèíÿ õèäìÿò ìÿðêÿçëÿðèíäÿ, ÿðàçè âåðýè
èäàðÿëÿðèíèí âÿ äåïàðòàìåíòëÿðèíèí âåðýè
þäÿéèúèëÿðèíÿ õèäìÿò øþáÿëÿðèíäÿ âÿ éà
ÀÑÀÍ õèäìÿò ìÿðêÿçëÿðèíäÿêè Âåðýèëÿð
Íàçèðëèéèíèí íöìàéÿíäÿñè èëÿ ìöãàâèëÿ
áàüëàéàðàã åëåêòðîí èìçà ö÷öí òÿêìèë ñåðòèôèêàò àëìàãëà «Àñàí Èìçà» õèäìÿòèíè
àêòèâëÿøäèðìÿê îëàð. ÀÑÕÌ-èí èñòèñìàðà
âåðèëìÿñè Èíòåðíåò Âåðýè Èäàðÿñèíäÿ èñòèôàäÿ÷è ñÿëàùèééÿòëÿðèíèí èäàðÿ åäèëìÿñè
ñèñòåìèíèí éàðàäûëìàñûíà (áó ñèñòåì áèð
ÂÞÅÍ-ëÿ áàüëû ÿìÿëèééàòëàðûí åéíè âàõòäà
ãåéðè-ìÿùäóä ñàéäà èñòèôàäÿ÷è òÿðÿôèíäÿí
ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíÿ èìêàí âåðèð), ùöãóãè âÿ ôèçèêè øÿõñëÿðèí îíëàéí ãåéäèééàòû,
ÏÎÑ-òåðìèíàëëàðûí ãåéäèééàòû, åëåêòðîí
âåðýè-ùåñàá ôàêòóðàëàðûíûí ýþíäÿðèëìÿñè,
ßÄÂ-íèí äåïîçèò ùåñàáû âÿ ñ. õèäìÿòëÿðäÿ «Àñàí Èìçà»íûí òÿòáèãèíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíÿ èìêàí éàðàòìûøäûð. ßÄÂ-íèí
äåïîçèò ùåñàáû, åëåêòðîí âåðýè ùåñàá-ôàêòóðàëàðû êèìè òÿùëöêÿñèçëèê òÿëÿá åäÿí õèäìÿòëÿðèí èñòèôàäÿñè éàëíûç «Àñàí Èìçà»
âàñèòÿñèëÿ ìöìêöí îëàúàã.
Àñàí Èìçà áàíê-ìöøòÿðè
ìöíàñèáÿòëÿðèíèí
åëåêòðîíëàøäûðûëìàñûíäà äà
þç ìöñáÿò ðîëóíó îéíàéàúàã
Ìÿðêÿçè Áàíêûí Þäÿíèø ñèñòåìëÿðè âÿ
ùåñàáëàøìàëàð äåïàðòàìåíòèíèí äèðåêòîðó
Êÿìàëÿ Ãóðáàíîâàíûí ñþëÿðèíÿ ýþðÿ, âåðýè, ðöñóì, úÿðèìÿ, èúàðÿ ùàããû âÿ äèýÿð
áöäúÿ þäÿíèøëÿðèíèí ìöàñèð þäÿíèø öñóëëàðû èëÿ òîïëàíìàñû ìÿãñÿäèëÿ Ùþêóìÿò
Þäÿíèø Ïîðòàëûíûí éàðàäûëìàñû âÿ àèäèééÿòè äþâëÿò îðãàíëàðûíûí èíòåãðàñèéà îëóíìàñû âàúèá èäè. Àðòûã Ìàëèééÿ, Âåðýèëÿð,
Äàõèëè Èøëÿð íàçèðëèêëÿðè èëÿ éàíàøû, ÄÑÌÔ
âÿ ÁÄÉÏÈ êèìè äþâëÿò îðãàíëàðû éàðàäûëìûø èíôðàñòðóêòóðà èíòåãðàñèéà îëóíìóøëàð. Ùàçûðäà áöòöí þëêÿ ÿðàçèñèíäÿ áó òÿøêèëàòëàð öçðÿ áöäúÿ þäÿíèøëÿðè èñòÿíèëÿí
áàíê, ïî÷ò øþáÿëÿðèíäÿ, åéíè çàìàíäà èíòåðíåò öçÿðèíäÿí þäÿíèø êàðòëàðû âàñèòÿñèëÿ
ãÿáóë îëóíóð. Âåðýèëÿð Íàçèðëèéè òÿðÿôèíäÿí äÿ äàùà ìöàñèð òåõíèêè èìêàíëàðà ìàëèê ñåðòèôèêàñèéà ìÿðêÿçèíèí éàðàäûëìàñû
äèýÿð ñàùÿëÿðäÿ îëäóüó êèìè, áàíê-ìöøòÿðè ìöíàñèáÿòëÿðèíèí åëåêòðîíëàøäûðûëìàñûíäà äà þç ìöñáÿò ðîëóíó îéíàéàúàã.
Ðÿøàä ÑÀÄÛÃÎÂ
Kreditlərin faiz dərəcələri
azalmağa meyillidir
Mərkəzi Bank: ”Bank sektorunun maliyyə dərinliyinin və resurs
bazasının artması faiz dərəcələrinin enməsi üçün potensial yaradır”
Þëêÿäÿ áàíêëàð òÿðÿôèíäÿí âåðèëÿí êðåäèòëÿðÿ áþéöê òÿëÿáàò ìöøàùèäÿ îëóíóð. Áó òÿëÿáàò õöñóñèëÿ èñòåùëàê êðåäèòëÿðèíäÿ þçöíö äàùà à÷ûã ýþñòÿðèð. Ëàêèí âåðèëÿí
êðåäèòëÿðèí ôàèçëÿðèíèí éöêñÿê îëìàñû áÿçÿí èíñàíëàðûí åùòèéàúûíû
ãàðøûëàéà áèëìèð. Ùàçûðäà þëêÿ
áàíêëàðûíäà êðåäèòëÿðèí îðòà ôàèç
äÿðÿúÿñè 15-16%-äèð. Áèçíåñ êðåäèòëÿðè 20-25%, èñòåùëàê êðåäèòëÿðè
èñÿ 20-30% úèâàðûíäàäûð. Áÿçè ùàëëàðäà èñòåùëàê êðåäèòëÿðèíèí ôàèç
äÿðÿúÿëÿðè 36%-ÿ äÿ ÷àòûð...
Èãòèñàä÷û åêñïåðò Ñàìèð ßëèéåâ
ìþâçó èëÿ áàüëû áèëäèðèá êè, êðåäèò ôàèçëÿðèíèí éöêñÿê îëìàñûíà áèð ñûðà
àìèëëÿð òÿñèð åäèð. Áóíëàðäàí áèðè êðåäèò ðåñóðñëàðûíûí ãûòëûüûäûð. «Ñîí ìÿëóìàòëàðà ýþðÿ, þëêÿ öçðÿ êðåäèò ãîéóëóøóíóí ùÿúìè 13,8 ìèëéàðä ìàíàò òÿøêèë åäèð. Áàíêëàðûí àêòèâëÿðèíèí
ùÿúìè èñÿ 19 ìèëéàðä ìàíàòäàí áèð
ãÿäÿð ÷îõäóð. Ýþðöíäöéö êèìè, áàíê
àêòèâëÿðèíèí ÖÄÌ-äÿ ïàéû òÿõìèíÿí
30-35%-äèð. Ìöãàéèñÿ ö÷öí äåéÿê
êè, èíêèøàô åòìèø þëêÿëÿðäÿ áó ýþñòÿðèðúè 60-80% úèâàðûíäàäûð. Áÿçè þëêÿëÿðäÿ áó ýþñòÿðèúè ùÿòòà ÖÄÌ-äÿí
áèð íå÷ÿ äÿôÿ ÷îõäóð. Áàíê àêòèâëÿðèíèí ÖÄÌ-äÿ ïàéû áàíê ñåêòîðóíóí
þëêÿ èãòèñàäèééàòûíäà ðîëóíóí ñÿâèééÿñèíè ýþñòÿðèð. Áó ùÿää íÿ ãÿäÿð
÷îõ îëàðñà, áàíê ñåêòîðóíóí ðîëó áèð
î ãÿäÿð àðòàð. Áèçäÿ áàíêëàðûí ðåñóðñëàðû þëêÿ èãòèñàäèééàòûíûí åùòèéàúûíû þðòÿ áèëìèð. Áóíà ýþðÿ äÿ áàíêëàð
ìÿùäóä ðåñóðñëàðûíû ãÿíàÿòëÿ, åùòèéàòëà èñòèôàäÿ åäèðëÿð. Íÿòèúÿäÿ êðåäèò ðåñóðñëàðûíûí ôàèç äÿðÿúÿñè àðòûðûëûð, êðåäèòèí âåðèëìÿ øÿðòëÿðè èñÿ ñÿðòëÿøäèðèëèð».
Åêñïåðò êðåäèò ôàèçëÿðèíèí éöêñÿê
îëìàñûíûí äèýÿð ñÿáÿáèíè êðåäèò âåðìÿê ö÷öí áàíêëàð òÿðÿôèíäÿí úÿëá
åäèëÿí ðåñóðñëàðûí äÿéÿðèíèí áàùà îëìàñû èëÿ èçàù åäèð. Áàíêëàðûí êðåäèò
ïîðòôåëèíèí òÿõìèíÿí éàðûñûíû ÿùàëè-
äÿí úÿëá åäèëÿí ÿìàíÿòëÿð òÿøêèë åäèð.
«Áó ýþñòÿðèúè áÿçè áàíêëàðäà äàùà
éöêñÿêäèð. Íÿçÿðÿ àëàã êè, ÿìàíÿòëÿðèí ôàèç äÿðÿúÿñè îðòàëàìà 10-12%äèð, ùÿòòà áÿçè áàíêëàðäà 15%-ÿ äÿ
ýÿëèá ÷ûõûð âÿ áåëÿ éöêñÿê ôàèç êðåäèò
ôàèçèíäÿ äÿ ÿêñèíè òàïûð. Úÿëá åäèëìèø ÿìàíÿòëÿðèí ôàèç äÿðÿúÿñè êðåäèòëÿðèí ôàèç äÿðÿúÿëÿðèíÿ òÿñèð ýþñòÿðèð. Áàíêëàðûí õàðèúè áàçàðëàðäàí
óúóç ðåñóðñ úÿëá åäÿ áèëìÿìÿñè, Ìÿðêÿçè Áàíêûí êîììåðñèéà áàíêëàðûíà
âåðäèéè ìÿðêÿçëÿøäèðìèø êðåäèòëÿðèí
ùÿúìèíèí àçëûüû áàíêëàðû ÿìàíÿòëÿðäÿí àñûëû âÿçèééÿòÿ ñàëûð. Êðåäèò âåðìÿê ö÷öí áàíê éöêñÿê ôàèçëÿ ÿìàíÿò úÿëá åäèð, áó äà þç íþâáÿñèíäÿ
êðåäèòè áàùàëàøäûðûð».
Áàíêäàíêÿíàð àìèëëÿð, êðåäèòèí
ãàéòàðûëìà ðèñêè äÿ ôàèç äÿðÿúÿëÿðèíèí
éöêñÿëìÿñèíäÿ ðîë îéíàéûð. Áàíêëàð
êðåäèò âåðìÿêäÿ ìàðàãëû îëñàëàð äà,
ùÿìèí ïóëóí ýåðè ãàéûòìàñûíà èíàíìûðëàð. Áó áàõûìäàí äà áàíêëàð þçëÿðèíè ñûüîðòàëàìàã ö÷öí ôàèçëÿðè àðòûðûðëàð: «Äèýÿð òÿðÿôäÿí, áàíêëàðûí ðÿñìè
âÿ ãåéðè-ðÿñìè õÿðúëÿðè, ýèðîâ ïðîñåäóðóíäà îëàí ÷àòûøìàçëûãëàð âÿ ñ. àìèëëÿð ðèñê ñÿâèééÿñèíè àðòûðûð. Áöòöí áóíëàð áàíêëàðû èñòåùëàê êðåäèòëÿðèíÿ ãà÷ìàüà âàäàð åäèð. Áóíóí íÿòèúÿñèäèð
êè, ùàçûðäà èñòåùëàê êðåäèòëÿðèíèí ïàéû
37%-ÿ ÷àòûá».
Ùàçûðäà Ìÿðêÿçè Áàíê òÿðÿôèíäÿí äÿ êðåäèòëÿðèí ôàèç äÿðÿúÿñèíÿ
òÿñèð åäÿí àìèëëÿðèí òÿäãèãàòû àïàðûëûð. Áó òÿäãèãàòëàð çàìàíû ìîíåòàð
àìèëëÿðèí, ìàëèééÿ äÿðèíëèéèíèí, áàíê
èíôðàñòðóêòóðóíóí, áàíêëàðûí åôôåêòèâëèéèíèí, ñòðóêòóð âÿ èíñòèòóñèîíàë àìèëëÿðèí ôàèç äÿðÿúÿëÿðèíÿ òÿñèðè àðàøäûðûëûð. Áöòöí àìèëëÿðèí áèçíåñ âÿ èñòåùëàê êðåäèòëÿðèíÿ òÿñèðëÿðè àéðûúà ãèéìÿòëÿíäèðèëèð. Ìÿðêÿçè Áàíêäàí âåðèëÿí ìÿëóìàòà ýþðÿ, òÿäãèãàòûí èëêèí
íÿòèúÿëÿðèíäÿí áèðè áóäóð êè, áèçíåñ
êðåäèòëÿðè öçðÿ ôàèç äÿðÿúÿñè îïòèìàë
ñÿâèééÿäÿäèð. Èñòåùëàê êðåäèòëÿðè öçðÿ ôàèç äÿðÿúÿëÿðèíèí ñÿâèééÿñè èñÿ
áàçàð øÿðàèòèíè, áàíêëàðûí ìÿñðÿôëÿðèíè, ùàáåëÿ ïîòåíñèàë ðèñêëÿðè þçöíäÿ
ÿêñ åòäèðèð. «Áó òÿäãèãàòëàðûí íÿòèúÿëÿðè ïóë ñèéàñÿòèíäÿ âÿ áàíê ñåêòîðóíóí òÿíçèìëÿíìÿñèíäÿ íÿçÿðÿ àëûíûð.
Ìÿðêÿçè Áàíê ôàèç äÿðÿúÿëÿðèíèí àçàëäûëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ úàðè èëäÿ áèð ñûðà òÿäáèðëÿð äÿ ùÿéàòà êå÷èðìèøäèð.
Úàðè èëèí ÿââÿëèíäÿ ó÷îò äÿðÿúÿñè 5%äÿí 4,75%-ÿ åíäèðèëìèøäèð. ßìàíÿòëÿðèí Ñûüîðòàëàíìàñû Ôîíäó òÿðÿôèíäÿí àâãóñòóí 1-äÿí åòèáàðÿí ãîðóíàí ÿìàíÿòëÿð öçðÿ ôàèç äÿðÿúÿñèíèí
éóõàðû ùÿääèíèí 10%-äÿê àçàëäûëìàñû áàðÿäÿ ãÿðàð ãÿáóë åäèëìèøäèð».
Ãåéä åäèëèð êè, Ìÿðêÿçè Áàíê þëêÿäÿ íàüäñûç ùåñàáëàøìàëàðûí ìèãéàñûíûí àðòûðûëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ äÿ
òÿêëèôëÿð ùàçûðëàìûøäûð. Áó òÿêëèôëÿðäÿ íàüä ïóë êöòëÿñèíèí àçàëäûëìàñû,
áàíê ñèñòåìèíÿ äàùà ÷îõ íàüäñûç äþâðèééÿíèí úÿëá åäèëìÿñè ìÿñÿëÿëÿðè
ÿêñ îëóíóð. Ìÿñÿëÿëÿðèí êîìïëåêñ
ùÿëëè áàíê ñèñòåìèíäÿ ðåñóðñ áàçàñûíû
ÿùÿìèééÿòëè øÿêèëäÿ àðòûðìàãëà ôàèç
äÿðÿúÿëÿðèíèí åíìÿñè ö÷öí ìîíåòàð
øÿðàèòè äàùà äà éàõøûëàøäûðà áèëÿð.
Áàíêûí ìÿëóìàòûíà ýþðÿ, ôàèç äÿðÿúÿëÿðè àçàëìàüà ìåéèëëèäèð. Úàðè èëèí
6 àéûíäà éåíè âåðèëÿí êðåäèòëÿð öçðÿ
ôàèç äÿðÿúÿñè 0,6, î úöìëÿäÿí ùöãóãè øÿõñëÿð öçðÿ 1,2, ôèçèêè øÿõñëÿð öçðÿ èñÿ 0,4 ôàèç áÿíäè àçàëìûøäûð. Áàíê
ñåêòîðóíóí ìàëèééÿ äÿðèíëèéèíèí âÿ
ðåñóðñ áàçàñûíûí àðòìàñû ôàèç äÿðÿúÿëÿðèíèí åíìÿñè ö÷öí ïîòåíñèàë éàðàäûð. Öìóìèëèêäÿ, Àçÿðáàéúàíäà êðåäèòëÿð öçðÿ ôàèç äÿðÿúÿëÿðè ðåýèîí þëêÿëÿðè èëÿ ìöãàéèñÿäÿ éàõûí ñÿâèééÿäÿäèð». Êðåäèòëÿð öçðÿ ôàèç äÿðÿúÿëÿðè áàçàð øÿðàèòèíäÿ ôîðìàëàøûð.
«Áàíêëàð ùàããûíäà» Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ãàíóíóíóí 36.6-úû ìàääÿñèíÿ ÿñàñÿí, ùÿð áèð áàíê þç ìÿùñóëëàðûíà ãèéìÿò ãîéìàäà ñÿðáÿñòäèð.
Áåéíÿëõàëã òÿúðöáÿäÿ äÿ áó ïðèíñèï
ãÿáóë îëóíìóøäóð».
ÀÉÒßÍ
6
№ 31 (671) | 14 август 2013 | www.vergiler.az
Pensiya təyinatı avtomatlaşdırılır
Èéóë àéûíûí 11-äÿí Äþâëÿò Ñîñèàë Ìöäàôèÿ Ôîíäó
òÿðÿôèíäÿí éàøà ýþðÿ ÿìÿê ïåíñèéàëàðûíûí àâòîìàòëàøäûðûëìûø ãàéäàäà âàùèä ìÿðêÿçäÿí òÿéèíàòûíà
áàøëàíûëûá. Ùàçûðäà àâòîìàòëàøäûðûëìûø ïåíñèéà òÿéèíàòû éàøà ýþðÿ ÿìÿê ïåíñèéàñû íþâö öçðÿ àïàðûëìàãäàäûð. ßëèëëèéÿ âÿ àèëÿ áàø÷ûñûíû èòèðìÿéÿ ýþðÿ
ïåíñèéàëàðûí òÿéèíàòûíûí àâòîìàòëàøäûðûëìûø ãàéäàäà àïàðûëìàñû èñÿ äèýÿð ìöâàôèã äþâëÿò ãóðóìëàðûíäà ãåéä îëóíàí òÿéèíàòëàðëà áàüëû çÿðóðè èíôîðìàñèéàëàðû þçöíäÿ ÿêñ åòäèðÿí åëåêòðîí õèäìÿòëÿðèí
éàðàäûëìàñûíäàí ñîíðà ðåàëëàøäûðûëàúàãäûð.
òûíäàí èìòèíà åäèëèá. ÄÑÌÔ áèëäèðèð êè, âÿòÿíäàøëàð þç
ôÿðäè ùåñàáëàðûíäà ìÿëóìàòëàðûí òàì ÿêñ åäèëìÿñèíäÿ
ìàðàãëû îëìàëû, ùÿì÷èíèí þëêÿìèçäÿ ôÿðäè ó÷îò ñèñòåìèíèí òÿòáèãèíäÿí ÿââÿëêè äþâðÿ, éÿíè 2006-úû èëèí 1
éàíâàðûíàäÿê èø ñòàæëàðûíûí ãåéäèééàòà àëûíìàñûíäà àêòèâëèê ýþñòÿðìÿëèäèðëÿð. Áó ïðîñåñäÿ àêòèâ èøòèðàê åòìÿê âÿòÿíäàøëàðûí ðàùàòëûüûíû òÿìèí åäÿúÿê âÿ ýÿëÿúÿêäÿ åâäÿí êÿíàðà ÷ûõìàäàí, øÿôôàô øÿêèëäÿ âÿ ïåíñèéà ùöãóãóíó òàì íÿçÿðÿ àëàí ÿìÿê ïåíñèéàñû òÿéèí
îëóíìàñûíà èìêàí âåðÿúÿêäèð. Àâòîìàòëàøäûðûëìûø ïåíñèéà òÿéèíàòû éàëíûç ñèñòåìäÿ ãåéäèééàòà äöøìöø
åëåêòðîí ýþñòÿðèúèëÿð ÿñàñûíäà àïàðûëûð âÿ òÿáèè êè, ìöÁó õèäìÿò ïåíñèéà éàøûíà ÷àòìûø ùÿð áèð âÿòÿíäàøà âàôèã ìÿëóìàòëàð ñèñòåìäÿ âàõòûíäà þç ÿêñèíè òàïìàñÿíÿä òîïëàìàäàí âÿ âàõò èòèðìÿäÿí «190-0» ×àüðû äûüû ùàëäà ùåñàáëàìà çàìàíû îíëàðûí íÿçÿðÿ àëûíìàñû
Ìÿðêÿçèíÿ çÿíý åäÿðÿê øÿõñèééÿò âÿñèãÿñèíèí íþì- òåõíèêè áàõûìäàí èìêàí õàðèúèíäÿ îëóð.
ðÿñè áàðÿäÿ ìÿëóìàò âåðìÿêëÿ ðåàë âàõò ðåæèìèíäÿ
Õàòûðëàäàã êè, 2006-úû èë éàíâàðûí 1-äÿí òÿòáèã îëóäÿðùàë ïåíñèéà òÿéèíàòû ùöãóãóíó ðåàëëàøäûðìàã èìêà- íàí «ßìÿê ïåíñèéàëàðû ùàããûíäà» ãàíóíà ýþðÿ, ÿìÿê
íû âåðèð. Èëê ýöí ÿðçèíäÿ ÄÑÌÔ-íèí «190-0» ×àüðû ïåíñèéàëàðû ôÿðäè ùåñàáà òîïëàíàí ïåíñèéà êàïèòàëûíà
Ìÿðêÿçèíÿ 401 ìöðàúèÿò äàõèë îëóá, ìöðàúèÿò åäÿí ÿñàñÿí ùåñàáëàíûð. Áàøãà ñþçëÿ äåñÿê, ÿìÿê ïåíñèéàâÿòÿíäàøëàðäàí 82 íÿôÿðèíÿ àâòîìàòëàøäûðûëìûø ãàéäà- ëàðû þäÿíèëìèø ìÿúáóðè ñîñèàë ñûüîðòà ùàãëàðû öçðÿ òÿäà ïåíñèéà òÿéèíàòû àïàðûëûá. Ãåéäèééàòà àëûíàí ùÿð âÿ- éèí îëóíóð.
òÿíäàøà áèð íå÷ÿ äÿãèãÿ ÿðçèíäÿ òÿéèí îëóíàí ïåíñèéàÄÑÌÔ-äÿí áèëäèðèëèð êè, áó èëèí 6 àéû ÿðçèíäÿ
íûí ìÿáëÿüè, åéíè çàìàíäà ïëàñòèê ïåíñèéà êàðòûíû àëà Àçÿðáàéúàíäà ôÿðäè øÿõñè ùåñàáà ìàëèê ñûüîðòàîëóáèëÿúÿéè ìöâÿêêèë áàíêûí ôèëèàëûíûí öíâàíû áèëäèðèëèá. íàíëàðûí ñàéû þòÿí èëèí ìöâàôèã äþâðö èëÿ ìöãàéèñÿ1 éàíâàð 2006-úû èëÿäÿê ÿìÿê ñòàæëàðû áàðÿäÿ ìÿ- äÿ 12,2% àðòûá. Úàðè èëèí èëê éàðûñûíäà ÄÑÌÔ òÿðÿôèíëóìàòëàðû ôîíäóí îðãàíëàðûíà òÿãäèì åòìÿéÿí âÿòÿí- äÿí ÿëàâÿ îëàðàã 315.512 ñûüîðòàîëóíàíà ôÿðäè øÿõñè
äàøëàðûí àâòîìàòëàøäûðûëìûø ãàéäàäà ïåíñèéà òÿéèíà- ùåñàá à÷ûëàðàã ñîñèàë ñûüîðòà øÿùàäÿòíàìÿëÿðè ïàéëàíûëûá. Èéóëóí 1-íÿ îëàí ñòàòèñòèêàéà
ÿñàñÿí, Àçÿðáàéúàíäà ôÿðäè øÿõñè
Ôÿðäè øÿõñè ùåñàáà ìàëèê ñûüîðòàîëóíàíëàðûí éàø íèñáÿòè
ùåñàáà ìàëèê ñûüîðòàîëóíàíëàðûí ñàéû öìóìèëèêäÿ 2.581.586 íÿôÿð òÿø60 éàøäàí éóõàðû
30 éàøàäÿê
40-50 éàø
30-40 éàø
50-60 éàø
êèë åäèð.
10%
Ôÿðäè øÿõñè ùåñàáû îëàíëàð àðàñûí23%
äà 30-40 éàø àðàëûüûíäà ñûüîðòàîëóíàíëàð íèñáÿòÿí öñòöíëöê òÿøêèë åäèð.
Ýþñòÿðèëÿí éàø êàòåãîðèéàëàðûíà àèä
21%
îëàí âÿòÿíäàøëàð öìóìè ñûüîðòàîëóíàíëàðûí 23,5%-íè ÿùàòÿ åäèð. Áóíäàí áàøãà, ôÿðäè ó÷îò ñèñòåìèíäÿ 30
éàøà êèìè ñûüîðòàîëóíàí âÿòÿíäàøëàð
23,3%, 40-50 éàø àðàñûíäà îëàí ñûüîðòàîëóíàíëàð 22,8%, 50-60 éàø àðàñûíäà îëàí ñûüîðòàîëóíàíëàð 20,5%, 60
éàøäàí éóõàðû îëàí ñûüîðòàîëóíàíëàð
23%
èñÿ 9,8% òÿøêèë åäèð.
23%
ÀÉÒßÍ
Садяляшдирилмиш верэи бяйаннамяси
Hüquqi şəxslər üzrə 1 №-li Əlavənin tərtib olunmasında
mühasibat uçotu məlumatlarının düzgün yerləşdirilməsi
Qulu Soltanov,
sərbəst auditor
ßââÿëè þòÿí ñàéûìûçäà
Ùþðìÿòëè îõóúóëàð, ñàäÿëÿøäèðèëìèø âåðýè þäÿéèúèñè
îëàí ùöãóãè øÿõñèí ñàäÿëÿøäèðèëìèø âåðýè áÿéàííàìÿñèíÿ ßëàâÿíèí ñÿòèðëÿðèíèí ùàíñû ìöùàñèáàò ó÷îòó ùåñàáûíûí ìÿëóìàòëàðûíà èñòèíàä åäèëìÿêëÿ òÿðòèá îëóíìàñû öçðÿ ãÿçåòèí ÿâÿëêè ñàéûíäà âåðèëÿí
èçàùëàðû äàâàì åòäèðÿê.
Ñÿòèð 2.2.1.1 «Áàíê êðåäèòëÿðè» öçðÿ «äþâð
ÿðçèíäÿ äàõèë îëìóøäóð» ñöòóíóíäàêû õàíà áîø
ñàõëàíûëûá. ×öíêè ùåñàáàò èëèíäÿ áàíêëàðäàí êðåäèò àëûíìàìûøäûð âÿ éà 92 ¹-ëè ùåñàáûí êðåäèò
äþâðèééÿñè îëìàìûøäûð. Áó ñÿòðèí «òÿãäèì åäèëìèøäèð, ñèëèíìèø, ëÿüâ åäèëìèøäèð» ñöòóíóíóí «ñèëèíìèøäèð» õàíàñûíäà ýþñòÿðèëÿí 1.500 ìàíàò ìÿáëÿü áàíêëàðà þäÿíèëìèø êðåäèò öçðÿ ÿñàñ áîðú
ìÿáëÿüèäèð âÿ éà 92 ¹-ëè áàëàíñ ùåñàáûíûí äåáåò
äþâðèééÿñèäèð (ÄÁ92 - ÊÐ51 èêèëè éàçûëûøû). Áó
ñÿòðèí «ùåñàáàò äþâðöíöí ñîíóíà» ñöòóíóíäàêû
õàíàñûíäà ýþñòÿðèëÿí 2.000 ìàíàò èñÿ èëèí ñîíóíà
áàíêëàðà îëàí êðåäèò öçðÿ ÿñàñ áîðú ìÿáëÿüèäèð
âÿ éà 92 ¹-ëè ùåñàáûí èëèí ñîíóíà êðåäèò ãàëûüûäûð. Íÿçÿðèíèçÿ ÷àòäûðìàã èñòÿéèðèê êè, áàíê êðåäèòè öçðÿ ôàèç áîðúëàðû áàðÿäÿ ìÿëóìàòëàð áó ñÿòèðäÿ ÿêñ åòäèðèëìèð. Áó ñÿòèðäÿ úàðè êðåäèò âÿ
âàõòû êå÷ìèø êðåäèò öçðÿ áàíêëàðà îëàí ÿñàñ áîðú
ìÿáëÿüëÿðè áàðÿäÿ äþâðèééÿ âÿ ãàëûã ìÿëóìàòëàðû ÿêñ åòäèðèëèð.
Ñÿòèð 2.2.1.2 «Àëûíìûø àâàíñëàð» öçðÿ ëäþâð
ÿðçèíäÿ äàõèë îëìóøäóð» ñöòóíóíäàêû õàíàäà ýþñòÿðèëÿí 1.800 ìàíàò ìÿáëÿü ùåñàáàò èëèíäÿ àëûúûëàðäàí îíëàðà ñàòûëàúàã ìàëëàðà ýþðÿ ÿââÿëúÿäÿí
(ùàçûð ìÿùñóë ñàòûëàíàäÿê) àëûíìûø àâàíñ ïóëäóð
âÿ éà 64 ¹-ëè áàëàíñ ùåñàáûíûí êðåäèò äþâðèééÿñèäèð (ÄÁ50 - ÊÐ64 èêèëè éàçûëûøû). Áó ñÿòðèí «òÿãäèì
åäèëìèøäèð, ñèëèíìèø, ëÿüâ åäèëìèøäèð» ñöòóíóíäàêû
õàíàëàð áîø ñàõëàíûëûá. ×öíêè ùåñàáàò èëèíäÿ àëûíìûø àâàíñûí ÿâÿçè îëàðàã àëûúûëàðà ùàçûð ìÿùñóë ñàòûëìàìûøäûð âÿ éà 64 ¹-ëè ùåñàáûí äåáåò äþâðèééÿñè îëìàìûøäûð (éÿíè, ÄÁ64 - ÊÐ62 çà÷îò èêèëè éàçûëûøû âåðèëìÿìèøäèð). Áó ñÿòðèí «ùåñàáàò äþâðöíöí
ñîíóíà» ñöòóíóíäàêû õàíàñûíäà ýþñòÿðèëÿí 1.800
ìàíàò èñÿ èëèí ñîíóíà àëûíìûø àâàíñ öçðÿ àëûúûëàðà
îëàí áîðú ìÿáëÿüèäèð, áåëÿ êè, áó áîðú ìÿáëÿüèíèí
ÿâÿçè ìàë ñàòûøû èëÿ þäÿíèëÿúÿêäèð âÿ éà 64 ¹-ëè
ùåñàáûí èëèí ñîíóíà êðåäèò ãàëûüûäûð.
Ñÿòèð 2.2.1.3 «Äþâëÿò áöäúÿñèíÿ âåðýè þùäÿëèêëÿðè» öçðÿ «äþâð ÿðçèíäÿ äàõèë îëìóøäóð» ñöòóíóíäàêû õàíàäà ýþñòÿðèëÿí 974 ìàíàò ìÿáëÿü ùåñàáàò èëèíäÿ âåðýèëÿð öçðÿ ùåñàáëàíìûø ìÿáëÿüëÿðäèð âÿ éà 68 ¹-ëè áàëàíñ ùåñàáûíûí êðåäèò äþâðèééÿñèäèð (ñàäÿëÿøäèðèëìèø âåðýè ÄÁ20 - ÊÐ68 = 528
ìàíàò, ÿìÿêùàããûäàí òóòóëàí ýÿëèð âåðýèñè ÄÁ70 ÊÐ68 = 346 ìàíàò, äèâèäåíäëÿðäÿí þäÿìÿ ìÿíáÿéèíäÿ òóòóëàí âåðýè ÄÁ75 - ÊÐ68 = 100 ìàíàò
èêèëè éàçûëûøëàðû). Áó ñÿòðèí «òÿãäèì åäèëìèøäèð, ñèëèíìèø, ëÿüâ åäèëìèøäèð» ñöòóíóíóí «ñèëèíìèøäèð»
õàíàñûíäà ýþñòÿðèëÿí 750 ìàíàò ìÿáëÿü äþâëÿò
áöäúÿñèíÿ þäÿíèëìèø âåðýè ìÿáëÿüèäèð âÿ éà 68
¹-ëè áàëàíñ ùåñàáûíûí äåáåò äþâðèééÿñèäèð (ÄÁ68 ÊÐ51 èêèëè éàçûëûøû). Áó ñÿòðèí «ùåñàáàò äþâðöíöí
ñîíóíà» ñöòóíóíäàêû õàíàñûíäà ýþñòÿðèëÿí 224 ìàíàò èñÿ èëèí ñîíóíà äþâëÿò áöäúÿñèíÿ âåðýèëÿð öçðÿ
áîðú ìÿáëÿüèäèð âÿ éà 68 ¹-ëè ùåñàáûí èëèí ñîíóíà
êðåäèò ãàëûüûäûð. Íÿçÿðèíèçÿ ÷àòäûðìàã èñòÿéèðèê êè,
âåðýèëÿð öçðÿ ôàèç ìÿáëÿüëÿðè âÿ ìàëèééÿ ñàíêñèéàëàðû áàðÿäÿ ìÿëóìàòëàð äà ßëàâÿíèí áó ñÿòðèíäÿ
ÿêñ åòäèðèëèð.
Ñÿòèð 2.2.1.5 «Ñàèð êðåäèòîð áîðúëàðû» öçðÿ «äþâð
ÿðçèíäÿ äàõèë îëìóøäóð» ñöòóíóíäàêû õàíàäà ýþñòÿðèëÿí 12.867 ìàíàò ìÿáëÿü ùåñàáàò èëèíäÿ 60
¹-ëè, 69 ¹-ëè, 70 ¹-ëè âÿ 75 ¹-ëè ùåñàáëàð öçðÿ
ùåñàáëàíìûø þùäÿëèêëÿðäèð âÿ éà ùÿìèí ùåñàáëàðûí
éåêóí êðåäèò äþâðèééÿñèäèð. Ëàêèí áàëàíñ-äþâðèééÿ
úÿäâÿëèíÿ äèããÿò éåòèðñÿê ýþðÿðèê êè, êðåäèòîð ùåñàáëàøìàëàð (60, 69, 70 âÿ 75 ¹-ëè ùåñàáëàð) öçðÿ
êðåäèò äþâðèééÿëÿðèíèí éåêóí ìÿáëÿüè 13.387 ìàíàòäûð. ßëàâÿäÿ äàõèë îëàí âÿñàèò èñÿ 12.867 ìàíàò, éÿíè 520 ìàíàò àç ýþñòÿðèëìèøäèð. ×öíêè àçàëäûëàí 520 ìàíàò ìÿáëÿü (ÿìÿêùàããûäàí òóòóëàí
ýÿëèð âåðýèñè ÄÁ70 - ÊÐ68 = 346 ìàíàò, ÿìÿêùàããûäàí òóòóëàí 3% ñîñèàë ñûüîðòà ùàããû ÄÁ70 - ÊÐ69
= 74 ìàíàò, äèâèäåíäëÿðäÿí þäÿìÿ ìÿíáÿéèíäÿ
òóòóëàí âåðýè ÄÁ75 - ÊÐ68 = 100 ìàíàò èêèëè éàçûëûøëàðû) áèð êðåäèòîð ùåñàáäàí äèýÿð êðåäèòîð ùåñàáà
êå÷èðèëÿí (éåðè äÿéèøäèðèëÿí âÿ éà òÿêðàðëàíàí) ìÿáëÿüëÿð îëäóüóíà ýþðÿ íÿçÿðÿ àëûíìàìûøäûð. Ùÿì÷èíèí áàëàíñ-äþâðèééÿ úÿäâÿëèíäÿ êðåäèòîð ùåñàáëàøìàëàð öçðÿ äåáåò äþâðèééÿëÿðèíèí éåêóí ìÿáëÿüè 12.320 ìàíàòäûð âÿ ßëàâÿäÿ ñèëèíìèø âÿñàèò êèìè ýþñòÿðèëÿí 11.800 ìàíàò ìÿáëÿü äÿ, äàõèë îëìà
ýþñòÿðèúèñèíäÿ îëäóüó êèìè, ïðîïîðñèîíàë îëàðàã
520 ìàíàò àçäûð. Ñÿáÿáè èñÿ éóõàðûäà ýþñòÿðèëäèéè
êèìèäèð. Áó ñÿòðèí «ùåñàáàò äþâðöíöí ñîíóíà» ñöòóíóíäàêû õàíàñûíäà ýþñòÿðèëÿí 3.597 ìàíàò ìÿáëÿü ìàëñàòàí âÿ ïîäðàò÷ûëàðà êðåäèòîð áîðúëàð âÿ
ÄÑÌÔ-éÿ ñîñèàë ñûüîðòà ùàããû öçðÿ èëèí ñîíóíà ãàëûã áîðú ìÿáëÿüëÿðäèð âÿ éà 60 ¹-ëè âÿ 69 ¹-ëè ùåñàáëàð öçðÿ èëèí ñîíóíà êðåäèò ãàëûüûäûð.
Ñàäÿëÿøäèðèëìèø âåðýè áÿéàííàìÿñèíÿ ßëàâÿíè
òÿðòèá åòäèêäÿí ñîíðà ìöùàñèá òÿðÿôèíäÿí ßëàâÿ
ýþñòÿðèúèëÿðèíèí äöçýöíëöéöíöí ìöõòÿëèô éîëëàðëà,
ìÿñÿëÿí, ðèéàçè ùåñàáëàìàëàðëà éîõëàíûëìàñû ìÿñëÿùÿò ýþðöëöð.
Ìÿñÿëÿí, ßëàâÿíèí ñÿòèð 1. «Úÿìè àêòèâëÿð»
öçðÿ «äþâð ÿðçèíäÿ äàõèë îëìóøäóð» ñöòóíóíäàêû
õàíàäà ýþñòÿðèëÿí 63.740 ìàíàò ìÿáëÿüëÿ ñÿòèð 2.
«Úÿìè êàïèòàë âÿ þùäÿëèêëÿð» öçðÿ «òÿãäèì åäèëìèøäèð, ñèëèíìèøäèð, ëÿüâ åäèëìèøäèð» õàíàëàðûíäà
ýþñòÿðèëÿí 15.050 ìàíàò ìÿáëÿüèí úÿìè (63.740 +
15.050 = 78.790 ìàíàò) ßëàâÿíèí ñÿòèð 1. «Úÿìè
àêòèâëÿð» öçðÿ «òÿãäèì åäèëìèøäèð, ñèëèíìèøäèð, ëÿüâ
åäèëìèøäèð» õàíàëàðûíäà ýþñòÿðèëÿí 61.525 (11.876
+ 49.649) ìàíàò ìÿáëÿüëÿ ñÿòèð 2. «äþâð ÿðçèíäÿ
äàõèë îëìóøäóð» ñöòóíóíäàêû õàíàäà ýþñòÿðèëÿí
17.265 ìàíàò ìÿáëÿüèí úÿìèíÿ (61.525 + 17.265 =
78.790 ìàíàò) áÿðàáÿð îëìàëûäûð.
ßëàâÿíèí ñÿòèð 1. «Úÿìè àêòèâëÿð» öçðÿ «ùåñàáàò äþâðöíöí ñîíóíà» ñöòóíóíäàêû õàíàäà ýþñòÿðèëÿí 15.245 ìàíàò ìÿáëÿü ñÿòèð 2. «Úÿìè êàïèòàë
âÿ þùäÿëèêëÿð» öçðÿ «ùåñàáàò äþâðöíöí ñîíóíà»
ñöòóíóíäàêû õàíàäà ýþñòÿðèëÿí 15.245 ìàíàò ìÿáëÿüÿ áÿðàáÿð îëìàëûäûð. Ëàêèí áàëàíñ-äþâðèééÿ úÿäâÿëèíÿ äèããÿò éåòèðñÿê ýþðÿðèê êè, áàëàíñ ùåñàáëàðû
öçðÿ èëèí ñîíóíà éåêóí ãàëûã ìÿáëÿü ùÿì äåáåò,
ùÿì äÿ êðåäèò öçðÿ 18.449 ìàíàòäûð. ßëàâÿäÿ èñÿ
ìöâàôèã ìÿáëÿüëÿð 15.245 ìàíàò, éÿíè 3.204 ìàíàò àç ýþñòÿðèëìèøäèð. ×öíêè àçàëäûëàí 3.204 ìàíàò
ìÿáëÿü èëèí ñîíóíà éûüûëìûø àìîðòèçàñèéà ìÿáëÿüèäèð âÿ áó ìÿáëÿü ãàëûã êèìè ßëàâÿäÿ ýþñòÿðèëìÿñè íÿçÿðäÿ òóòóëìàäûüûíà ýþðÿ ÿñàñ âÿñàèòëÿðèí
èë êèí äÿéÿðèí äÿí ÷û õû ëà ðàã ãà ëûã ôîð ìà ñûí äà
ýþñòÿðèëèð.
vergi təqvimi
ÀÂÃÓÑÒ
I
5
II
6
III IV V VI VII
7
3
1
2
8
9 10 11
Ãåéä: Âåðýèíèí þäÿíèëìÿ âÿ áÿéàííàìÿíèí âåðèëìÿ ìöääÿòèíèí ñîíóíúó
ýöíö òÿãâèìäÿ ýþé ðÿíýëÿ ñå÷èëìèøäèð. Ùÿìèí ýöí èñòèðàùÿò âÿ éà áàéðàì
ýöíöíÿ äöøäöéö ùàëäà íþâáÿòè èø ýöíöíÿ êå÷èðèëìèøäèð.
4
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31
«(1-1)» - Ýÿëèð âåð ýè sè
(õösósè íîòàðèósëàð öçðÿ):
Õöñóñè íîòàðèóñëàðûí ýÿëèð âåðýè ñè öç ðÿ ùå ñà áàò äþâ ðö
ðöáäöð.
Õöñóñè íîòàðèóñëàð òÿðÿôèíäÿí
ùÿð àé ÿðçèíäÿ àïàðûëàí íîòàðèàò ùÿðÿêÿòëÿðèíÿ, ùàáåëÿ íîòàðèàò ùÿðÿêÿòëÿðè èëÿ ÿëàãÿäàð
ýþñòÿðèëÿí õèäìÿòëÿðÿ ýþðÿ àëûíàí ùàãëàðäàí (õÿðúëÿð íÿçÿðÿ àëûíìàäàí) 10 ôàèç äÿðÿúÿ
èëÿ ýÿëèð âåðýèñè ùåñàáëàíìàëû, ùåñàáëàíìûø âåðýè ìÿáëÿüè èñÿ íþâáÿòè àéûí 20-äÿí
ýåú îëìàéàðàã äþâëÿò áöäúÿñèíÿ þäÿíèëìÿëèäèð.
«3» - ßëàâÿ äÿéÿð âåðýèsè:
ßÄ öçðÿ ùåñàáàò äþâðö òÿãâèì àéû ñàéûëûð. ßÄ þäÿéÿí
âåðýè þäÿéèúèñè ßÄ áÿéàííàìÿñèíè ùÿð ùåñàáàò äþâðö
ö÷öí, ùåñàáàò äþâðöíäÿí ñîíðàêû àéûí 20-äÿí ýåú îëìàéàðàã, ãåéäèééàòäà îëäóüó âåðýè îðãàíûíà âåðèð âÿ âåðýèíè
äþâëÿò áöäúÿñèíÿ þäÿéèð.
«4» - Àêsèç âåðýèsè: Àêñèçëÿð öçðÿ ùåñàáàò äþâðö òÿãâèì àéûäûð. Àêñèçëè ìàëëàð èñòåùñàë åäèëäèêäÿ ùÿð ùåñàáàò
äþâðö ö÷öí âåðýè òóòóëàí ÿìÿëèééàòëàð öçðÿ àêñèçëÿð ùåñàáàò äþâðöíäÿí ñîíðàêû àéûí
Ödənilən vergi:
15 avqust - «5», «(5)» və «6».
20 avqust - «(1-1)», «3», «4», «8»,
«10.1», «10.2» və «10.3».
20-äÿí ýåú îëìàéàðàã äþâëÿò áöäúÿñèíÿ þäÿíèëìÿëè âÿ
âåðýè îðãàíûíà áÿéàííàìÿ
âåðèëìÿëèäèð.
«(5)» - ßìëàê âåðýèsè: ßìëàê âåðýèñè öçðÿ ùåñàáàò äþâðö òÿãâèì èëèäèð. Ôèçèêè øÿõñëÿð
àâãóñò àéûíûí 15-äÿí ýåú îëìàéàðàã èëëèê ÿìëàê âåðýèñèíèí éàðûñûíû éåðëè (áÿëÿäèééÿ)
áöäúÿéÿ þäÿéèðëÿð. ßìëàê
âåðýèñè þäÿéèúèñè îëàí ùöãóãè øÿõñëÿð úàðè âåðýè þäÿìÿëÿðè êèìè ùÿð ðöáöí èêèíúè àéûíûí 15-äÿí ýåú îëìàéàðàã
ÿââÿëêè èëäÿêè ÿìëàê âåðýèñèíèí 20 ôàèçè ùÿúìèíäÿ äþâëÿò
áöäúÿñèíÿ âåðýè þäÿéèðëÿð.
ßââÿëêè ùåñàáàò èëèíäÿ ÿìëàê âåðýèñè þäÿéèúèñè îëìàéàí âÿ íþâáÿòè èëäÿ áó âåðýèíèí þäÿéèúèñè îëàí, ùàáåëÿ éåíè éàðàäûëìûø âÿ ÿìëàê âåðýèñè þäÿéèúèñè îëàí ùöãóãè
øÿõñëÿð ÿìëàêûí ÿëäÿ åäèëäèéè
ðöáäÿí ñîíðà ùÿð ðöáöí èêèíúè àéûíûí 15-äÿí ýåú îëìàéàðàã ùÿìèí ÿìëàêà ýþðÿ ùåñàáëàíìàëû îëàí èëëèê ÿìëàê
âåðýèñè ìÿáëÿüèíèí 20 ôàèçè
ìèãäàðûíäà úàðè âåðýè þäÿìÿëÿðèíè ùÿéàòà êå÷èðèðëÿð. Úàðè âåðýè þäÿìÿëÿðè âåðýè èëè
ö÷öí âåðýè þäÿéèúèñèíäÿí òó-
òóëàí âåðýèíèí ìÿáëÿüèíÿ àèä
åäèëèð.
«6» - Òîðïàã âåðýèsè: Òîðïàã âåðýèñè öçðÿ ùåñàáàò äþâðö òÿãâèì èëèäèð. Àâãóñò àéûíûí 15-äÿí ýåú îëìàéàðàã èëëèê òîðïàã âåðýèñèíèí éàðûñûíû
ùöãóãè øÿõñëÿð äþâëÿò áöäúÿñèíÿ, ôèçèêè øÿõñëÿð èñÿ éåðëè
(áÿëÿäèé éÿ)
áöä úÿéÿ
þäÿéèðëÿð.
«8» - Ìÿäÿí âåðýèsè: Ìÿäÿí âåðýèñè öçðÿ ùåñàáàò äþâðö òÿãâèì àéû ñàéûëûð. Ìÿäÿí
âåðýèñèíèí þäÿéèúèñè ùåñàáàò
àéû ö÷öí ôàéäàëû ãàçûíòûëàðûí
÷ûõàðûëäûüû àéäàí ñîíðàêû àéûí
20-äÿí ýåú îëìàéàðàã âåðýèíè þäÿéèð âÿ áÿéàííàìÿ
âåðèðëÿð. Éåðëè ÿùÿìèééÿòëè òèêèíòè ìàòåðèàëëàðû öçðÿ ìÿäÿí
âåðýèñè éåðëè (áÿëÿäèééÿ) áöäúÿéÿ þäÿíèëèð âÿ áÿëÿäèééÿëÿðÿ ìÿäÿí âåðýèñèíèí áÿéàííàìÿñè âåðèëèð. Éåðëè ÿùÿìèééÿòëè òèêèíòè ìàòåðèàëëàðûíà êÿðïèú-êèðÿìèò ýèëëÿðè, òèêèíòè ãóìëàðû, ÷ûíãûë õàììàëû àèä åäèëèð.
«10.1» - Ìóçäëó èøëÿ ÿëàãÿäàð þäÿìÿ ìÿíáÿéèíäÿ òóòóëàí âåðýè: Ìóçäëà èøëÿéÿí
ôèçèêè øÿõñëÿðÿ þäÿìÿëÿð âåðÿí ùöãóãè øÿõñëÿð âÿ ôÿðäè
ñàùèáêàðëàð ìóçäëà èøëÿéÿí
ôèçèêè øÿõñëÿðèí ùåñàáëàíìûø
àéëûã ýÿëèðèíÿ ýÿëèð âåðýèñè ùåñàáëàìàëû âÿ ùåñàáëàíìûø
ìÿáëÿüè íþâáÿòè àéûí 20-äÿí
ýåú îëìàéàðàã äþâëÿò áöäúÿñèíÿ þäÿìÿëèäèðëÿð.
«10.2» - Sûüîðòà ìöãàâèëÿsèíÿ âàõòûíäàí ÿââÿë õèòàì
âåðèëäèêäÿ þäÿìÿ ìÿíáÿéèíäÿ òóòóëàí âåðýè: Ùÿéàòûí éûüûì ñûüîðòàñû âÿ ïåíñèéà ñûüîðòàñû öçðÿ áàüëàíûëìûø ñû üîð òà ìö ãà âè ëÿñè íÿ
âàõòûíäàí ÿââÿë õèòàì âåðèëäèêäÿ ñûüîðòà ùàãëàðû þäÿéÿí
ñûüîðòà÷ûëàð ôèçèêè øÿõñëÿðèí
ùåñàáëàíìûø àéëûã ýÿëèðèíÿ
ýÿëèð âåðýèñè ùåñàáëàìàëû âÿ
ùåñàáëàíìûø âåðýèíè íþâáÿòè àéûí 20-äÿí ýåú îëìàéàðàã äþâëÿò áöäúÿñèíÿ þäÿìÿëèäèðëÿð.
«10.3» - Þäÿìÿ ìÿíáÿéèíäÿ òóòóëàí äèýÿð âåðýèëÿð:
Ùöãóãè øÿõñëÿð âÿ ôÿðäè ñàùèáêàðëàð ãåéðè-äþâëÿò ïåíñèéàëàðû âÿ þäÿìÿ ìÿíáÿéèíäÿ âåðýèéÿ úÿëá îëóíìàëû äèýÿð þäÿìÿëÿðè âåðÿðêÿí áó
ýÿëèðëÿðäÿí âåðýèíè òóòìàëû, òóòóëìóø ìÿáëÿüè ýÿëèðèí þäÿíèëäèéè ðöáäÿí ñîíðàêû àéûí
20-äÿí ýåú îëìàéàðàã äþâëÿò áöäúÿñèíÿ êþ÷öðìÿëèäèðëÿð.
верэи ъинайятляри
Sonrakı peşmançılıq
fayda vermir
Òèêèíòè áèçíåñè, ùÿãèãÿòÿí, ýÿëèðëè ñàùÿëÿðäÿí
ùåñàá îëóíóð. Áó áèçíåñ íÿ ãÿäÿð ÷ÿòèí âÿ
ìÿñóëèééÿòëè îëñà äà, òÿÿññöô êè, áÿçÿí äàùà
÷îõ ãàçàíìàã åùòèðàñû ñàùèáêàðëàðû ãàíóíñóçëóãëà âåðýèäÿí âÿ äèýÿð þäÿíèøëÿðäÿí éàéûíìàüà ñþâã åäèð. Ìÿñóëèééÿòèíè äÿðê åòìÿìÿê óúáàòûíäàí èëëÿð áîéó ìèí áèð ÷ÿòèíëèêëÿ
ÿëäÿ îëóíìóø âàð-äþâëÿò, óüóð úÿìè áèð íå÷ÿ
ýöíäÿ éîõ îëóð. Ïåøìàí÷ûëûãñà ýåú îëóð.
«Ìåòàë-Òÿìèíàò» ÌÌÚ-íèí ðÿùáÿðè ñàùèáêàð ßëè ßëèéåâ äÿ áåëÿ ãèáòÿåäèëìÿç àãèáÿòëÿ
öçëÿøÿíëÿðäÿíäèð.
Òèêèíòè ìàòåðèàëëàðûíûí àëãû-ñàòãûñû èëÿ ìÿøüóë îëàí ìöÿññèñÿíèí ÿââÿëëÿð áèçíåñè çÿèô
îëóá, ñîíðàäàí áèð ñûðà îáéåêòëÿðÿ ìàë ñàòûøûíûí âÿ ýÿëèðëÿðèíèí àðòìàñû «Ìåòàë-Òÿìèíàò»ûí
ñàùèáèíèí èìêàíëàðûíû äà àðòûðûá. Èêè èë ÿðçèíäÿ
þçöíÿ õåéëè ìöøòÿðè òîïëàéàí ìöÿññèñÿíèí ðÿùáÿðè ýÿëèðè àðòäûãúà ãàíóíóí òÿëÿáëÿðèíÿ ëàãåéäëÿøèá, àëãû-ñàòãû ÿìÿëèééàòëàðûíû ðÿñìèëÿøäèðìÿìÿéÿ áàøëàéûá. Áó äþâð ÿðçèíäÿ éàëíûç
«Àçÿðèíøààò Òåõíèêñ» ÌÌÚ èëÿ àïàðûëàí ÿìÿëèééàòëàð ðÿñìèëÿøäèðèëèá, äèýÿð øèðêÿòëÿðëÿ àëãûñàòãûëàð èñÿ âåðýèäÿí éàéûíäûðûëìàã ìÿãñÿäèëÿ
ðÿñìèééÿòäÿí êÿíàðäà ãàëûá. Ùàëáóêè î, áèð íå÷ÿ áàíêäàêû ùåñàáëàðäà ïóë âÿñàèòëÿðè ñàõëàéûð,
10-à éà õûí øèð êÿò îíóí ìö ÿñ ñè ñÿñè íÿ ïóë
êþ÷öðöðäö.
Âåðýèëÿð Íàçèðëèéè éàíûíäà Âåðýè Úèíàéÿòëÿðèíèí Èáòèäàè Àðàøäûðûëìàñû Äåïàðòàìåíòèíèí
ÿìÿêäàøëàðû òÿðÿôèíäÿí àïàðûëìûø ÿìÿëèééàò òÿäáèðëÿðè çàìàíû ß.ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèê åòäèéè ìöÿññèñÿíèí ìàëèééÿ-òÿñÿððöôàò ôÿàëèééÿòèíèí ó÷îòóíó àïàðìàäûüû, âåðýè îðãàíûíà òÿãäèì åòäèéè
áÿéàííàìÿëÿðèí áèëÿ-áèëÿ òÿùðèô åäèëäèéè ìöÿééÿí îëóíóá. Úèíàéÿò èøèíèí èñòèíòàãû çàìàíû ñàùèáêàðûí ìÿíçèëèíäÿ àõòàðûø êå÷èðèëÿðêÿí ìöÿññèñÿíèí øèðêÿòëÿðëÿ àïàðäûüû ÿìÿëèééàòëàðà äàèð
ñÿíÿäëÿð ýþòöðöëöá. Ùÿì÷èíèí ñàùèáêàðûí âåðýèäÿí éàéûíäûüûíû òÿñäèã åäÿí ìöõòÿëèô ñÿíÿäëÿð
àøêàð îëóíóá.
Èø öçðÿ øàùèä ãèñìèíäÿ äèíäèðèëìèø øèðêÿòëÿðèí ìÿñóë øÿõñëÿðè «Ìåòàë-Òÿìèíàò» èëÿ àëãûñàòãû ÿìÿëèééàòëàðû àïàðäûãëàðûíû, ìöÿññèñÿéÿ
áþéöê ùÿúìäÿ ïóë êþ÷öðäöêëÿðèíè áèëäèðèáëÿð.
Åëÿúÿ äÿ áàíêëàðûí íöìàéÿíäÿëÿðè ñàùèáêàðûí
ÿëäÿ åòäèéè ýÿëèðëÿðè òÿñäèã åäÿí ñÿíÿäëÿðè èñòèíòàã îðãàíëàðûíà òÿãäèì åäèáëÿð. Áåëÿëèêëÿ, ßëè
ßëèéåâèí «ãàðà ìöùàñèáàò» ÿìÿëëÿðè âÿ ñàõòà
âåðýè ÿìÿëèééàòëàðû âàñèòÿñèëÿ Âåðýè Ìÿúÿëëÿñèíèí 10-äàí ÷îõ ìàääÿñèíè ïîçäóüó, 20.916 ìàíàò ìÿáëÿüèíäÿ ìÿíôÿÿò âåðýèñèíäÿí éàéûíäûüû
ñöáóòëàðëà òàì òÿñäèã îëóíóá. Ñàùèáêàð òþðÿòäèéè
ÿìÿëëÿðè åòèðàô åäÿðÿê ïåøìàí÷ûëûã ÷ÿêäèéèíè
áèëäèðèá.
ßëè ßëèéåâ áàðÿñèíäÿ Úèíàéÿò Ìÿúÿëëÿñèíèí
(ÚÌ) 213.1-úè ìàääÿñè èëÿ úèíàéÿò èøè à÷ûëûá. Î,
òÿãñèðëÿíäèðèëÿí øÿõñ ãèñìèíäÿ èñòèíòàãà úÿëá
îëóíóá, áàðÿñèíäÿ «áàøãà éåðÿ ýåòìÿìÿê ùàããûíäà èëòèçàì» ãÿòèìêàí òÿäáèðè ñå÷èëèá.
ÅËÁÐÓÑ
№ 31 (671) | 14 август 2013 | www.vergiler.az
7
бейнялхалг панорам
Finlandiyada içki,
siqaret və benzin bahalaşır
Ìàëèééÿ Íàçèðëèéè áöäúÿäÿ ñîñèàë òÿìèíàò âÿ ñÿùèééÿ ö÷öí àéðûëàí âÿñàèòèí ìÿáëÿüèíè 64 ìèëéîí àâðî èõòèñàðà ñàëûá, õÿñòÿõàíà âÿ ïîëèêëèíèêàëàðûí
òÿìèðè, åëÿúÿ äÿ ÷è÷ÿê õÿñòÿëèéèíÿ ãàðøû ïåéâÿíä àïàðûëìàñû öçðÿ ìèëëè
ïðîãðàìûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ö÷öí ïóë àéûðìàéûá. Êîðïîðàòèâ âåðýèëÿð àçàëäûëäûüûíà ýþðÿ áó èë äþâëÿòèí âåðýè äàõèëîëìàëàðû 900 ìèëéîí àâðî àçàëàúàã.
Áó èòêèíèí àëêîãîë, òöòöí ìÿìóëàòëàðû, áåíçèí, åëåêòðèê âÿ ñÿðèíëÿøäèðèúè è÷êèëÿðÿ ãîéóëàí âåðýèëÿðèí àðòûðûëìàñû èëÿ êîìïåíñàñèéà îëóíàúàüû ýþçëÿíèëèð.
Âåðýè þäÿéèúèëÿðè àññîñèàñèéàñûíûí ùåñàáûíà ýþðÿ, ùàçûðäà øöøÿñè 13 àâðî
îëàí øÿðàá 1 àâðî áàùàëàøàúàã, áèð ãóòó ñèãàðåòèí ãèéìÿòè èñÿ 5,5 àâðîäàí
5,9 àâðîéà ãàëäûðûëàúàã. Âÿòÿíäàøëàðûí âåðýè éöêö èñÿ èïîòåêà âåðýè òóòóëìàëàðûíûí èõòèñàð îëóíìàñû ñàéÿñèíäÿ àðòàúàã. Ãèéìÿòëÿíäèðìÿëÿðÿ ÿñàñÿí,
îðòà ÿìÿêùàããû àëàí èíñàíëàðûí àëûúûëûã ãàáèëèééÿòè èë ÿðçèíäÿ áèð íå÷ÿ éöç
àâðî àçàëàúàã.
ABŞ-da vergi güzəştlərinə
yenidən baxılacaq
ÀÁØ Ïðåçèäåíòè Áàðàê Îáàìàíûí
Êîíãðåñÿ òÿãäèì åòäèéè 2014-úö èë
ö÷öí áöäúÿ ëàéèùÿñèíÿ ÿñàñÿí, ýÿëÿí èë áöäúÿ õÿðúëÿðè 3,77 òðèëéîí
äîëëàð òÿøêèë åäÿúÿê. Áöäúÿ õÿðúëÿðè
õÿçèíÿ ýÿëèðëÿðèíäÿí 744 ìèëéàðä
äîëëàð (ÖÄÌ-èí 4,4%-è) ÷îõ îëàúàã.
2013-úö èëèí áöäúÿ êÿñèðè 973 ìèëéàðä äîëëàð (ÖÄÌ-èí 6%-è) ñÿâèééÿñèíäÿ îëàúàã. 2016-úû èëÿäÿê áó
ýþñòÿðèúè ÖÄÌ-èí 2,8%-äÿê, 2023úö èëÿ 1,7%-ÿ ãÿäÿð àçàëìàëûäûð.
Âåðýè ýöçÿøòëÿðèíèí ëÿüâè âÿ ýÿëèðäÿí ÷ûõûëìàëàðûí ìÿùäóäëàøäûðûëìàñû ùåñàáûíà Àü Åâ àäìèíèñòðàñèéàñû 580 ìèëéàðä äîëëàðäàí éóõàðû
âÿñàèòÿ ãÿíàÿò åòìÿéè ïëàíëàøäûðûð.
Áó âÿñàèòëÿð ñîñèàë âÿ èíôðàñòðóêòóð
ëàéèùÿëÿðèíÿ õÿðúëÿíÿúÿê. Áóíäàí
áàøãà, áöäúÿ ëàéèùÿñè áèð ãóòó ñèãàðåòÿ ýþðÿ âåðýèíèí 1,01 äîëëàðäàí
1,95 äîëëàðà ãÿäÿð àðòûìûíû íÿçÿðäÿ
òóòóð êè, áó äà ãàðøûäàêû 10 èë ÿðçèíäÿ 78 ìèëéàðä äîëëàð ÿëàâÿ ýÿëèð ÿëäÿ åòìÿéÿ èìêàí âåðÿúÿê.
Îáàìà àäìèíèñòðàñèéàñû «Áàôôåò
ãàéäàëàðû»íûí òÿòáèãè èäåéàñûíà ãàéûäûð. Áöäúÿ ëàéèùÿñèíäÿ òÿêëèô åäèëèá
êè, èëëèê ýÿëèðëÿðè 1 ìèëéîí äîëëàðäàí
éóõàðû îëàí åâ òÿñÿððöôàòëàðû ö÷öí âåðýèëÿð 30%-ÿ ãÿäÿð àðòûðûëñûí (ùàçûðäà
25%-äèð). 2012-úè èëäÿ Îáàìà àäìèíèñòðàñèéàñû áó òÿêëèôè ðåñïóáëèêà÷ûëàðëà ðàçûëàøäûðà áèëìÿìèøäè.
Britaniyada vergi
cinayətində şübhəli şəxslərin siyahısı açıqlanıb
Þëêÿíèí Êðàë Âåðýè Õèäìÿòè èðè âåðýè úèíàéÿòëÿðèíäÿ øöáùÿëè ñàéûëàðàã àõòàðûøäà îëàí îòóçäàí ÷îõ àäàìûí ñèéàùûñûíû éàéûá. Îíëàðûí äþâëÿò áöäúÿñèíÿ
áèð ìèëéàðä äîëëàðà éàõûí çèéàí âóðäóãëàðû èääèà åäèëèð. «Ñþùáÿò ßÄÂ-íè ýåðè
ãàéòàðìàã ö÷öí ñàõòà ñÿíÿä äöçÿëäÿíëÿðäÿí, ùÿì÷èíèí ñàõòà àðàéûøëàð ÿñàñûíäà áþéöê ìÿáëÿüäÿ ñîñèàë éàðäûì àëàíëàðäàí ýåäèð. Áóíëàðûí àðàñûíäà úèíàéÿòêàð êëàíëàðûí ïóëëàðûíû Áðèòàíèéàíûí âåðýè ñèñòåìè âàñèòÿñèëÿ «éóéàíëàð»
äà âàð», - ùþêóìÿò ðÿñìèñè òÿðÿôèíäÿí áèëäèðèëèá. Þëêÿäÿ èëê äÿôÿ áåëÿ áèð ñèéàùû êå÷ÿí èëèí àâãóñòóíäà éàéûëìûøäû. Î âàõò ñèéàùûäà 21 ôàìèëèéà âàðäû, èíäè èñÿ 10-ó äà àðòûá. «Áó úèíàéÿòêàðëàðû àøêàðà ÷ûõàðìàã âÿ òóòìàã ÷îõ ÷ÿòèíäèð, ÷öíêè îíëàð Áþéöê Áðèòàíèéàíûí áó ñàùÿäÿ ìöâàôèã ñàçèøëÿð áàüëàìàäûüû
þëêÿëÿðäÿ (ìÿñÿëÿí, Ïàêèñòàí êèìè) ýèçëÿíèðëÿð», - ùþêóìÿò ðÿñìèñèíèí à÷ûãëàìàñûíäà áèëäèðèëèð.
Vergilər barədə informasiya
mübadiləsinin əhatəsi genişlənir
Åêñïåðòëÿð áåëÿ ùåñàá åäèðëÿð êè, âåðýèëÿð áàðÿäÿ èíôîðìàñèéàëàðûí òîïëàíûëìàñûíäà, òÿùëèëèíäÿ âÿ ìöáàäèëÿ åäèëìÿñèíäÿ áåéíÿëõàëã èúòèìàèééÿòèí ÿëäÿ
åòäèéè íàèëèééÿòè ùå÷ äÿ òàì óüóð ñàéìàã îëìàç âÿ âåðýèëÿðèí þäÿíèëìÿñèíäÿí éàéûíìàéà ãàðøû ìöáàðèçÿ ñàùÿñèí äÿ áóí äàí ñîí ðà äà ÷îõ èø
ýþðöëìÿëèäèð.
Áó ýöíëÿðäÿ Èãòèñàäè ßìÿêäàøëûã âÿ
Èíêèøàô Òÿøêèëàòûíûí (ÎÅÚÄ) åêñïåðòëÿðè
Àâñòðèéà, Áðàçèëèéà, Ùèíäèñòàí, Èñðàèë, Ëèòâà, Ëöêñåìáóðã, Ìîíàêî, Ãÿòÿð, Ñàí Ìàðèíî, åëÿúÿ äÿ Áåðìóä âÿ Áðèòàíèéà Âèðúèí
àäàëàðûíäà âåðýèëÿð ùàããûíäà èíôîðìàñèéà
ìöáàäèëÿñè èëÿ áàüëû ñîí âÿçèééÿòÿ äàèð
àðàøäûðìàíûí íÿòèúÿëÿðèíè à÷ûãëàéûáëàð.
Íÿøð îëóíìóø ìàòåðèàëëàðäàí áåëÿ ýþðöíöð êè, ñîí èêè èë ÿðçèíäÿ Àâñòðèéà âåðýèëÿð áàðÿäÿ èíôîðìàñèéàëàðûí ìöáàäèëÿ
îëóíìàñû èëÿ áàüëû áàøãà þëêÿëÿðëÿ èìçàëàíìûø ìöãàâèëÿëÿðèí ñàéûíû ÿùìèééÿòëè
øÿêèëäÿ àðòûðûá, áóíóíëà áåëÿ, èìçàëàíìûø
ìöãàâèëÿëÿðèí éàðûäàí ÷îõó ùÿëÿ ðàòèôèêàñèéà åäèëÿðÿê ãöââÿéÿ ìèíìÿéèá.
Áåðìóä àäàëàðû, åêñïåðòëÿðèí ðÿéèíÿ
ýþðÿ, âåðýèëÿð áàðÿäÿ èíôîðìàñèéàëàðûí
ìöáàäèëÿ åäèëìÿñè èëÿ áàüëû áåéíÿëõàëã
ñòàíäàðòëàðà òàì úàâàá âåðÿí ìèëëè ðåæèì
éàðàäà áèëìèøäèð, ëàêèí ãàíóíâåðèúè ùàêèìèééÿò òÿðÿôèíäÿí êèôàéÿò ãÿäÿð íÿçàðÿòèí îëìàìàñû èìêàí âåðìèð êè, âåðýè îðãàíëàðû ìöùàñèáàò èíôîðìàñèéàëàðûíûí ùàçûðëàíìàñûíà âÿ øèðêÿò ñàùèáëÿðè èëÿ áàüëû
ìÿëóìàòëàðûí à÷ûãëàíìàñûíà òàì íÿçàðÿò
ñèñòåìèíè òÿòáèã åòñèí.
Åêñïåðòëÿðèí àïàðäûãëàðû òÿùëèëëÿðèí íÿòèúÿëÿðè ýþñòÿðìèøäèð êè, Áðàçèëèéàäà äà
âåðýèëÿðëÿ áàüëû èíôîðìàñèéàëàðûí ìöáàäèëÿ åäèëìÿñè öçðÿ öìóìèëèêäÿ áåéíÿëõàëã
ñòàíäàðòëàðà úàâàá âåðÿí ðåæèì éàðàäûëìûøäûð. Áóðàäàêû ÷àòûøìàéàí úÿùÿò èñÿ àäìèíèñòðàòèâ ðåñóðñëàðûí ãûòëûüûäûð. Áó, âåðýè îðãàíëàðûíûí õàðèúè ùÿìêàðëàðûíûí ñîðüóëàðûíà îïåðàòèâ øÿêèëäÿ âÿ ìöÿééÿí
åäèëìèø âàõò ÿðçèíäÿ úàâàá âåðìÿê èìêàíûíû ìÿùäóäëàøäûðûð.
Ùèíäèñòàíäà ìöùàñèáàò âÿ øèðêÿòëÿðèí
ÿñë ñàùèáëÿðè ùàããûíäà ìÿëóìàòëàðûí òîïëàíûëìàñû ö÷öí âåðýè îðãàíëàðûíà ëàçûìè
ôÿàëèééÿò ðåæèìè ìöÿééÿíëÿøäèðèëèá, ëàêèí
áåéíÿëõàëã ñîðüóëàðû âàõòûíäà úàâàáëàíäûðìàã áó þëêÿäÿ äÿ îïòèìàë ñÿâèééÿäÿí
õåéëè óçàãäûð. Ùåñàáàòäà ãåéä îëóíìóøäóð êè, Èñðàèë ãàíóíâåðèúèëèéè ùÿëÿëèê âåðýèëÿð áàðÿäÿ èíôîðìàñèéàíûí òîïëàíûëìàñû
ö÷öí ãÿáóë åäèëìèø òÿëÿáëÿðÿ òàì óéüóí
äåéèë, õöñóñèëÿ éåíè ìèãðàíòëàðûí èøëÿðèíèí
âåðýè âÿ ìàëèééÿ âÿçèééÿòè áàðÿäÿ ìÿëóìàòëàð ñàùÿñèíäÿ.
Ëèòâàäà âåðýèëÿð áàðÿäÿ èíôîðìàñèéàíûí òîïëàíûëìàñû öçðÿ ÎÅÚÄ-èí ìöâàôèã
íîðìàëàðûíà òàì úàâàá âåðÿí ðåæèì òÿòáèã
îëóíìóøäóð, àðòûã âåðýè îðãàíëàðû õàðèúè
þëêÿëÿðäÿêè ùÿìêàðëàðû èëÿ ÿìÿêäàøëûã åòìÿê ö÷öí ëàçûì îëàí çÿðóðè ñÿëàùèééÿòëÿðè ÿëäÿ åòìèøëÿð.
Ëöêñåìáóðãäà ìèëëè ãàíóíâåðèúèëèê èíôîðìàñèéà ìöáàäèëÿñè ö÷öí çÿðóðè ñÿëàùèééÿòëÿðè âåðñÿ äÿ, áó þëêÿíèí âåðýè îðãàíëàðû ãàíóíó òÿòáèã åòìÿéÿ ùå÷ äÿ ùÿìèøÿ ùàçûð äåéèëëÿð.
Åêñïåðòëÿð ãåéä åòìèøëÿð êè, Ìàëòàäà
áåéíÿëõàëã ñîðüóëàðûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè
ö÷öí ëàçûì îëàí ïðàêòèêè ïðîñåäóð ÿââÿëêè êèìè ìþâúóä äåéèëäèð. Ìîíàêî ìèëëè
ãàíóíâåðèúèëèêäÿ áó ñàùÿ öçðÿ ëàçûìè òÿíçèìëÿìÿíè ñîí âàõòëàðäà ãÿáóë åòñÿ äÿ,
õàðèúè þëêÿëÿðèí âåðýè îðãàíëàðûíäàí äàõèë
îëàí ñîðüóëàðà áàõûëìàñûíäà áåéíÿëõàëã
èúòèìàèééÿòëÿ ôÿàë ÿìÿêäàøëûã åòìÿê àðçóñóíó âÿ èìêàíëàðûíû ÿéàíè íöìàéèø åòäèðìèøäèð.
Ùåñàáàòäà Ñàí Ìàðèíî èëÿ áàüëû õöñóñè ãåéä åäèëìèøäèð êè, áó þëêÿ âåðýèëÿð áàðÿäÿ èíôîðìàñèéàëàðûí ìöáàäèëÿ åäèëìÿñè
èëÿ áàüëû ìèëëè ãàíóíâåðèúèëèéÿ ðèàéÿò îëóíìàñûíà íÿçàðÿòè ýöúëÿíäèðìÿëèäèð, ÷öíêè
áóðàéà õàðèúäÿí ýþíäÿðèëÿí ñîðüóëàðûí ñàéû äóðìàäàí àðòìàãäàäûð.
Åêñïåðòëÿð ùÿì÷èíèí âóðüóëàìûøëàð êè,
Áðèòàíèéà Âèðúèí àäàëàðû ìèëëè øèðêÿòëÿðèí
ìàëèééÿ âÿçèééÿòè áàðÿäÿ áåéíÿëõàëã ñîðüóëàðà ùÿëÿ äÿ ùÿìèøÿ úàâàá âåðÿ áèëìèð.
Áó îíäàí èðÿëè ýÿëèð êè, þëêÿäÿ èíäèéÿ ãÿäÿð áåëÿ ìÿëóìàòëàðûí òîïëàíûëìàñû âÿ
òÿùëèë åäèëìÿñè ö÷öí ñèñòåì ôîðìàëàøäûðûëìàéûá.
Èúìàë Ðóñèéà ìÿòáóàòûíûí
ìàòåðèàëëàðû ÿñàñûíäà ùàçûðëàíûá
Maliyyə əməliyyatlarına vergi
bazara təhlükə yarada bilər
Ãèéìÿòëè êàüûçëàðûí êðåäèòëÿøäèðèëèìÿñèíÿ ãîéóëàí âåðýè áó ñàùÿ öçðÿ ÿìÿëèééàòëàðûí éàðûäàí
÷îõóíó ýÿëèðëÿðäÿí ìÿùðóì åäÿ
âÿ Àâðîïàíûí ìàëèééÿ áàçàðûíûí âÿçèééÿòèíÿ ìÿíôè òÿñèð ýþñòÿðÿ áèëÿð...
Áó ýöíëÿðäÿ Ëîíäîíäàêû Ãèéìÿòëè êàüûçëàðûí êðåäèòëÿøäèðèëìÿñè
Áåéíÿëõàëã Àññîñèàñèéàñû (ÛÑËÀ)
àïàðäûüû òÿùëèëëÿðèí íÿòèúÿëÿðèíè à÷ûãëàéûá. Áóðàäà ýþñòÿðèëèð êè, Àâðîïàäà ìàëèééÿ ÿìÿëèééàòëàðûíà âåðýèíèí òÿòáèã îëóíàúàüû òÿãäèðäÿ áó
àääûìûí àòûëìàñû Àâðîïà þëêÿëÿðèíäÿ ìàëèééÿ ñÿíàéåñèíèí öìóìè ýÿ-
ëèðëÿðèíè èëäÿ 2 ìèëéàðä àâðî àøàüû
ñàëàðàã ãèéìÿòëè êàüûçëàðûí êðåäèòëÿøäèðèëìÿñè ÿìÿëèééàòëàðûíûí 65%äÿ ýÿëèðëÿðè ñûôûðà åíäèðÿ áèëÿð.
Àðàøäûðìàíûí íÿòèúÿëÿðèíÿ ýþðÿ, ÿýÿð éåíè âåðýè ãîéóëñà, ìàëèééÿ ÿìÿëèééàòëàðûíäàí ýÿëèðëÿðè
áóýöíêö ñÿâèééÿñèíäÿ ñàõëàìàã
ö÷öí ãèéìÿòëè êàüûçëàðûí êðåäèòëÿøäèðèëìÿñèíÿ òóòóëàí êîìèññèéà
ùàããûíû 400% àðòûðìàã ëàçûì ýÿëÿúÿê. Ãèéìÿòëè êàüûçëàðûí êðåäèòëÿøäèðèëìÿñèíèí ãèéìÿòèíèí àðòûðûëìàñû ìàëèééÿ ÿìÿëèééàòëàðûíà, áóíóí äà ôîíóíäà Àâðîïàíûí ìàëèééÿ áàçàðûíûí öìóìè âÿçèééÿòèíÿ
ìÿíôè èãòèñàäè òÿñèð ýþñòÿðÿúÿê.
кроссворд
Éóõàðûäàí àøàüû:
1. Òöðêèéÿäÿ øÿùÿð; 2. Ãàí áàüëûëûüû ÿñàñûíäà îëìàéàí ãîùóìëóã ìöíàñèáÿòè; 3. Èñâå÷ðÿ ñààò ìàðêàñû; 4. Áÿäèè òÿñâèðèí îòòèñêè;
5. Èñïàíèéàíûí úÿíóáóíäà äàü. Ïèðåíåé éàðûìàäàñûíûí ÿí éöêñÿê çèðâÿñè; 6. Áàêûäà ðàéîí; 9. Íèýåðèéàäà øÿùÿð; 11. Áàêûíûí Ñóðàõàíû ðàéîíóíäà ãÿñÿáÿ; 13. Ùóìàíèòàð, ñîñèàë âÿ åêîëîæè ëàéèùÿëÿðè, òÿùñèë, ñÿùèééÿ, åëì, òÿäãèãàò âÿ äèýÿð ëàéèùÿëÿðè ùàçûðëàìàã âÿ ùÿéàòà êå÷èðìÿê ö÷öí ýþñòÿðèëÿí éàðäûì; 14. Àçÿðáàéúàí äðàìàòóðãó, íàñèð, ìààðèô õàäèìè (1875-1939). Èëê áÿäèè ÿñÿðè «Òàìàùêàð» êîìåäèéàñûäûð. «Ìîëëà Íÿñðÿääèí Áàêûäà», «Åøã âÿ èíòèãàì», «Ëà÷ûí éóâàñû» âÿ ñ. ïéåñëÿðèí ìöÿëëèôèäèð; 15. Ôðàíñàíûí áþéöê ðÿññàì âÿ
ùåéêÿëòÿðàøû (1901-1985); 17. Ãàôãàç Àëáàíèéàñû ÿðàçèñèíäÿ ãÿäèì øÿùÿð âÿ íàùèéÿ; 18. Øèìàëà îëàí èñòèãàìÿòëÿ âåðèëÿí èñòèãàìÿò àðàñûíäà ãàëàí âÿ ñààò ÿãðÿáèíèí ùÿðÿêÿòè öçðÿ þë÷öëÿí áóúàã; 21. Ïñèõîàíàëèç åëìèíèí áàíèñè. Àâñòðèéàëû ïñèõîëîã, ïñèõèàòð âÿ íåâðîëîã
(1856-1939); 22. Ùóí Èìïåðèéàñûíûí ùþêìäàðû; 23. Ñèúèëèéàíûí øÿðã ñàùèëèíäÿ ñòðàòîâóëêàí.
Ñîëäàí ñàüà:
1. Ìóñèãè àëÿòè. Áó àäû àëÿòÿ1829-úó èëäÿ Âéàíà îðãàí óñòàñû Ê.Äàìèàí ãàðìîíó òÿêìèëëÿøäèðäèêäÿí ñîíðà âåðèá; 5. Êèìéÿâè åëåìåíò; 7. Éóíàí ìèôîëîýèéàñûíäà åøã, ýþçÿëëèê âÿ ÿéëÿíúÿ èëàùÿñè; 8. Âàùèä ìàðàãëàðà ýþðÿ úÿìèééÿòäÿ áèðëÿøÿí èíñàíëàð áèðëèéè; 10.
Àçÿðáàéúàí îïåðà ìöüÿííèñè, òåíîð. Àçÿðáàéúàíûí õàëã àðòèñòè; 12. Úÿíóá ãöòáöíö âÿ Øèìàë-Ãÿðá êå÷èäèíè àøàí èëê Íîðâå÷ äÿíèç ñÿééàùû (1872-1928). Øèìàë-Ãÿðá êå÷èäè èëÿ ùÿðÿêÿò åäÿðÿê 1903-úö èëäÿ «øèìàë ìàãíèò ãöòáö»íö êÿøô åòìèøäèð; 14. Ðåñïóáëèêàìûçûí ãÿðáèíäÿ øÿùÿð. Èíçèáàòè îëàðàã Òÿðòÿð ðàéîíó ÿðàçèñèíäÿ éåðëÿøèð;16. Êðûìäà øÿëàëÿ; 19. Èíúÿñÿíÿòäÿ ìöàñèð èðè øÿùÿðëÿðäÿ éàøàéûøû ÿêñ åòäèðÿí úÿðÿéàí; 20. Èòàëéàí ðÿññàìû. Ëèðèê àáñòðàêñèîíèçìèí íöìàéÿíäÿñè (1912-1976); 24. Èíýèëèñ éàçû÷û-ïóáëèñèñò. «Ðîáèíçîí Êðóçî»íóí ìöÿëëèôè; 25. Ãèéìÿòëè êàüûçëàð áóðàõàí ìöÿññèñÿ; 26. Àëìàíèéàäà øÿùÿð; 27. Éàðûøäà ñîí éåðè òóòàí âÿ ãÿëÿáÿ ãàçàíìàüà ùå÷ áèð
øàíñû îëìàéàí èäìàí÷û âÿ éà èäìàí êîìàíäàñû.
Qəzetimizin ötən nömrəsində getmiş krossvordun cavabları:
Éóõàðûäàí àøàüû:
1. Áðàìñ (Éîùàíñ), 2. Ëèàðä, 3. Ñèãè, 4. Âóðüóí, 5. Ñèìïñîí,
6. Ïëà ýè àò, 9. Øè ðèí, 11. Èêè, 13. Àð ãîí, 14. Ðà ìà çàí,
15. Âåëîáîë, 17. Èêñ, 18. Àêñèîì, 21. Àððàñ, 22. Àêòèâ, 23.
Ñåéì
Ñîëäàí ñàüà:
1. Áè ëÿñó âàð, 5. Ñóï, 7. Àâàí ãàðä, 8. Åì áà, 10. Ñèäð,
12. Øóøèíñêè (Ñåéèä), 14. Ðèâåðà, 16. Ôèàíèò, 19. Ìàëéîðêà,
20. Êàñà, 24. Çóáð, 25. Âèíåãðåò, 26. Íèë, 27. Ëîìîíîñîâ
(Ìèõàèë Âàñèëéåâè÷)
Tÿrtib etdi: Rafael
8
№ 31 (671) | 14 август 2013 | www.vergiler.az
idman
Yunanıstanda birinci Yay Olimpiya
Məktəbi başa çatmışdır
Ùåéäÿð ßëèéåâ Ôîíäóíóí òÿøÿááöñö, Àçÿðáàéúàí Ýÿíúëÿð âÿ Èäìàí Íàçèðëèéèíèí âÿ
Áåéíÿëõàëã Îëèìïèéà Àêàäåìèéàñûíûí áèðýÿ òÿøêèëàò÷ûëûüû èëÿ Éóíàíûñòàíäà ìÿøã÷èìöÿëëèìëÿð, ôÿàë ýÿíúëÿð âÿ êþíöëëöëÿð
ö÷öí òÿøêèë îëóíìóø áèðèíúè Éàé Îëèìïèéà
Ìÿêòÿáè áàøà ÷àòìûøäûð.
Àâãóñòóí 12-äÿ Áåéíÿëõàëã Îëèìïèéà
Àêàäåìèéàñûíäà éàé ìÿêòÿáèíèí áàüëàíûø
ìÿðàñèìè êå÷èðèëìèøäèð.
Àêàäåìèéàíûí äèðåêòîðó Äèîíèññèñ Ýàíýàñ âÿ ôÿõðè äåêàí Êîíñòàíòèíîñ Ýåîðýèàäèñ
ìÿêòÿáèí óüóðëà éåêóíëàøäûüûíû äèããÿòÿ ÷àòäûðìûøëàð. Áèëäèðìèøëÿð êè, ñåìèíàð çàìàíû
ãàðøûëûãëû ôèêèð ìöáàäèëÿñè âÿ ýÿðýèí ìöçàêèðÿëÿð àïàðûëìûøäûð. Àçÿðáàéúàíëû ýÿíúëÿðèí
ìöçàêèðÿëÿðäÿ ôÿàë îëìàñû áèçè ÷îõ ñåâèíäèðäè. Àçÿðáàéúàíäà Îëèìïèéà äÿéÿðëÿðèíÿ âåðèëÿí ãèéìÿò âÿ îëèìïèçìèí èíêèøàô åòäèðèëìÿñè äèýÿð þëêÿëÿð ö÷öí íöìóíÿ ùåñàá îëóíà áèëÿð.
Ñîíäà ñåìèíàðûí ôÿàë èøòèðàê÷ûëàðûíà Áåéíÿëõàëã Îëèìïèéà Àêàäåìèéàñûíûí ñåðòèôèêàòëàðû òÿãäèì îëóíìóøäóð.
Éàé Îëèìïèéà Ìÿêòÿáèíèí èøòèðàê÷ûëàðû
àâãóñòóí 13-äÿ Àôèíàéà éîëà äöøìöøëÿð. Îíëàð áóðàäà ãÿäèì Ïàíàñåàíèê ñòàäèîíó èëÿ òàíûø îëàúàã âÿ øÿùÿðèí äèýÿð òàðèõè éåðëÿðèíè
ýÿçÿúÿêëÿð.
Вeteran idmançılar VIII Dünya Oyunlarında
2 qızıl, 1 gümüş və 2 bürünc medal qazanmışlar
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Âåòåðàí Àüûð
Àòëåòëÿð Èúòèìàè Áèðëèéèíèí ìÿòáóàò õèäìÿòèíäÿí áèëäèðìèøëÿð êè, àüûð àòëåòèêà öçðÿ
âåòåðàíëàðäàí èáàðÿò éûüìà êîìàíäàìûç
áó éàðûøëàðäà 2 ãûçûë, 1 ýöìöø âÿ 2 áöðöíú ìåäàë ãàçàíìûøëàð.
Äöíéà Îéóíëàðûíäà 60-64 éàø ãðóïó öçðÿ 85 êã ÷ÿêè äÿðÿúÿñèíäÿ ìöáàðèçÿ àïàðàí
èäìàí óñòàñû Âëàäèìèð Æèëéàéåâ 208 êã íÿòèúÿ èëÿ, 35-39 éàø ãðóïó öçðÿ 105 êã ÷ÿêè äÿðÿúÿñèíäÿ ÷ûõûø åäÿí èäìàí óñòàñû Íàòèã Ùÿñÿíîâ 297 êã íÿòèúÿ èëÿ ãûçûë ìåäàëëàðà ëàéèã ýþðöëìöøëÿð.
Äöí éà ðå êîðä÷ó ñó
Àêèô Àëû éåâ 50-54 éàø
ãðó ïó öç ðÿ ìö áà ðè çÿäÿ
167 êã íÿòè úÿ ýþñ òÿðÿðÿê ýöìöø ìåäàëûí ñàùèáè îëìóøäóð. Áöðöíú ìåäàëëàðû èñÿ 35-39 éàø ãðóïó öçðÿ ÷ûõûø åäÿí èäìàí
óñ òà ëà ðû Àô òàí äèë Ùöì áÿòëè âÿ Ñÿáèíÿ Ðçàéåâà
ãàçàíìûøëàð.
Qadın güləşçilərimiz “Poland Open”
17-ci beynəlxalq turnirində iki medal qazanmışlar
Ïîëøàíûí Ñïàëà ãàäûí ýöëÿøè öçðÿ
«Ïîëàíä Îïåí» 17-úè áåéíÿëõàëã
òóðíèðè êå÷èðèëìèøäèð.
Àçÿðáàéúàí Ýöëÿø Ôåäåðàñèéàñûíäàí áèëäèðìèøëÿð êè, áàø ìÿøã÷è Éàãóá Ìÿììÿäîâ âÿ ìÿøã÷è Àñëàí
Àüàéåâèí ðÿùáÿðëèéè àëòûíäà òóðíèðäÿ
àëòû ýöëÿø÷èìèç èøòèðàê åòìèøäèð. Ýöëÿø÷èëÿðèìèç áèð ãûçûë âÿ áèð áöðöíú
ìåäàë ãàçàíàðàã êîìàíäà ùåñàáûíäà áåøèíúè îëìóøëàð.
Òÿìñèë÷èìèç Ýþçÿë Çóòîâà (67
êã) êå÷èðäèéè áöòöí ýþðöøëÿðè ãÿëÿáÿ
èëÿ áàøà âóðóá. Àëìàíèéà òÿìñèë÷èñè
Àëèåí Ôîúåêåí, Ïîëøà ýöëÿø÷èñè Äàðèà Îñîúêà âÿ Ðóñèéà èäìàí÷ûñû Àíàñòàñèéà Ø÷àâëèíñêàéà öçÿðèíäÿ èíàìëû
ãÿëÿáÿ ãàçàíàí Ýþçÿë Çóòîâà òóðíèðèí ãûçûë ìåäàëûíû àëûá.
Ìöáàðèçÿéÿ ãàçàõ Äãóëèéà Ñàòèìáåêîâà öçÿðèíäÿ ãÿëÿáÿ èëÿ áàø-
ëàéàí Éóëèéà Ðàòêåâè÷ (59 êã) ìàúàð Ìàðèàííà Ñàñòèíÿ ìÿüëóá îëìóøäóð. Ëàêèí òÿñÿëëèâåðèúè ýþðöøäÿ
Òóíèñ òÿìñèë÷èñè Ìàðâà Àìðèíè, ùÿëë-
åäèúè ýþðöøäÿ èñÿ Êàíàäà ýöëÿø÷èñè
Êàòëååí Êåíòè öñòÿëÿéÿí Éóëèéà Ðàòêå âè÷ òóð íè ðèí áö ðöíú ìå äà ëû íû
ãàçàíìûøäûð.
Bakıda güləş üzrə “Gənc Olimpiyaçılar”
yarışları keçiriləcək
Àâãóñòóí 20-äÿí 23-äÿê Àçÿðáàéúàí Òåõíèêè Óíèâåðñèòåòèíèí èäìàí ñàðàéûíäà ñÿðáÿñò âÿ éóíàí-Ðîìà ýöëÿøè
öçðÿ àçéàøëû éåíèéåòìÿëÿð (1999-2000-úè èëëÿð òÿâÿëëöäëö) àðàñûíäà «Ýÿíú Îëèìïèéà÷ûëàð» éàðûøû êå÷èðèëÿúÿê.
Éàðûø Àçÿðáàéúàí Ýöëÿø Ôåäåðàñèéàñûíûí 1 íþìðÿëè
íöìàéÿíäÿëèéèíèí òÿðêèáèíäÿ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí ýöëÿø
êëóáëàðûíäà ñÿðáÿñò âÿ éóíàí-Ðîìà ýöëÿøè öçðÿ ïåðñïåêòèâëè èäìàí÷ûëàðûí àøêàðëàíìàñû, êëóá ìÿøã÷èëÿðèíèí èøèíèí
ãèéìÿòëÿíäèðèëìÿñè ìÿãñÿäè äàøûéûð. Êîìàíäà õàðàêòåðè
äàøûéàí éàðûøëàð ÔÛËÀ-íûí ìþâúóä ãàéäàëàðûíà ÿñàñÿí
10 ÷ÿêè äÿðÿúÿñèíäÿ êå÷èðèëÿúÿê.
Éàðûøäà 1 íþìðÿëè íöìàéÿíäÿëèêäÿ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí «Õîñðîâ Úÿôÿðîâ», «Àçÿðè», «Ìöøôèãàáàä», «Íàðäàðàí», «Úÿíýè», «Ïèðàëëàùû», «Ùþâñàí», «Áàêû», «Ùÿéàò»
âÿ «Õÿçðè» ýöëÿø êëóáëàðû èëÿ éàíàøû, ÿëàâÿ êîìàíäàëàðûí
äà èøòèðàêû íÿçÿðäÿ òóòóëóð.
Ïðîãðàìà ÿñàñÿí, àâãóñòóí 20-21-äÿ ñÿðáÿñò, 22-23äÿ èñÿ éóíàí-Ðîìà ýöëÿøè éàðûøëàðû êå÷èðèëÿúÿê.
Éàðûøäà èëê ö÷ éåðè òóòìóø êîìàíäàëàð Àçÿðáàéúàí
Ýöëÿø Ôåäåðàñèéàñû òÿðÿôèíäÿí äèïëîì, êóáîê âÿ ùÿäèééÿëÿðëÿ ìöêàôàòëàíäûðûëàúàãëàð.
mozaika
İldırım
Bayıl qəsri
təbiət
Âåíåñóåëàäà «Ïåòðîëåîñ äå Âåíåçóåëà» äþâëÿò øèðêÿòèíÿ
Îíëàðà íÿ îëóð, íÿ ùèññ åäèðëÿð?
ìÿõñóñ íåôò åìàëû çàâîäóíó èëäûðûì âóðóá âÿ áó, éàíüûíà
Èëäûðûì ñÿìà èëÿ éåð àðàñûíäàêû åëåêòðèê áîøàëìàñûäûð.
ñÿáÿá îëóá.
Ñàäÿ äèëëÿ äåñÿê, êè÷èê èëäûðûìäà áåëÿ 1 ìèëéàðä âîëòëóã
Ùàäèñÿ Ïóåðòî-ëà Êðóñ øÿùÿðèíäÿ áàø âåðèá. Íåôò ìÿù- åëåêòðîåíåðæè âàð. Èëäûðûì èíñàíûí öðÿéèíè äàéàíäûðà áèëäèéè
ñóëëàðû ñàõëàíûëàí ðåçåðâóàð îä òóòóá.
òÿêè, äàõèëè îðãàíëàðûíû äà éàíäûðûð.
Äöíéà ìèãéàñûíäà ùÿð èë éöçëÿðëÿ èíñàíû èëäûðûì âóðàðàã
ÀÁØ-äà èëäûðûìäàí þëÿíëÿðèí ñàéû ùÿð èë 30-40 íÿôÿð
þëäöðöð.
àðàñûíäàäûð. Îíëàðûí 85 ôàèçè êèøèëÿðäèð.
Ëàêèí èëäûðûì âóðàíäàí ñîíðà ñàü ãàëàíëàð äà àç äåéèë.
ßí áþéöê òÿùëöêÿ àëòûíäà ãàëàíëàð èñÿ èëäûðûì âóðàíäà
à÷ûã éåðäÿ îëàíëàðäûð.
Áðèòàíèéàäà ùÿð èë òÿãðèáÿí 60 íÿôÿðè èëäûðûì âóðóð, îíëàðûí ÿêñÿðèééÿòè ñàü ãàëûð.
Êðàë Ùÿðáè-Ùàâà Ãöââÿëÿðèíèí òÿøêèë åòäèéè áèð ìÿðàñèìäÿ áþéöê ãàçàíäà ÿñýÿðëÿð ö÷öí ñîñèñêà ãàéíàäàí 64
éàøëû Åðèê Áðîêëáåíê äÿ èëäûðûì âóðìóø èíñàíëàðäàí áèðèäèð.
«Îëàé çàìàíû ìåòàë ÷ÿíýÿëè ñóäàí ÷ûõàðûá ÿëèìäÿ òóòìóøäóì. ×àäûðäàí àðàëûäàéäûì. Èëäûðûì âóðäó âÿ ÿëèìäÿêè
÷ÿíýÿëÿ äÿéäè. ×ÿíýÿë ÿëèìäÿ ÿðèéèðäè», - Áðîêëáåíê
äåéèá.
Èëäûðûì âóðàí èíñàíëàðäà åëåêòðèê àõûíû èçëÿðè áÿäÿíäÿ
«Ëèõòåíáåðã ôèãóðó» àäëû èçëÿð ãîéóð.
«Èëäûðûì àüàúû» âÿ éà «Èëäûðûì ÷è÷ÿéè» àäëàíàí áó èçëÿð
ãàí äàìàðëàðû èëÿ êàïèëéàðëàðûí èëäûðûì íÿòèúÿñèíäÿ ïàðòëàìàñûíäàí éàðàíûð.
Liftsiz göydələn
там ъидди
Èñïàíèéàíûí Áåíèäîðì øÿùÿðèíäÿ èíøà åäèëÿí âÿ Àâðîïàíûí ÿí áþéöê éàøàéûø áèíàñû êèìè ïëàíëàøäûðûëàí Òåìïî
ãöëëÿëÿðè ëàéèùÿñèíäÿ ãàëìàãàë éàøàíûá. Þëêÿíèí èãòèñàäè áþùðàíäàí ÷ûõìàñûíûí ñèìâîëó êèìè íÿçÿðäÿ òóòóëàí,
éöêñÿêëèéè 200 ìåòð îëàí 47 ìÿðòÿáÿëè ýþéäÿëÿíèí òàìàìëàíìàñûíà áèð íå÷ÿ àé ãàëìûø áèíàäà ëèôò øàõòàñûíûí
îëìàäûüû àøêàðà ÷ûõûá.
Îðèæèíàë ëàéèùÿéÿ ýþðÿ, ýþéäÿëÿíèí 20 ìÿðòÿáÿëè îëìàñû
íÿçÿðäÿ òóòóëóáìóø. Èëêèí ëàéèùÿäÿ ëèôò îëóá, àíúàã ñîíðàäàí ÿëàâÿ 27 ìÿðòÿáÿ äÿ èíøà åäèëäèéè ö÷öí äèýÿð ìÿðòÿáÿëÿðÿ éàëíûç ïèëëÿêÿíëÿð ãîéóëóá. 20-úè ìÿðòÿáÿäÿí éóõàðûäà ëèôò éåðëÿøäèðìÿê ö÷öí øàõòà éîõäóð. Áèð ãðóï ìöùÿíäèñèí èñòåôà âåðÿðÿê ëàéèùÿäÿí êÿíàðëàøìàñû èúòèìàèééÿòäÿêè
ðåàêñèéàëàðû äàùà äà àðòûðûá.
Qədim heykəl tapılıb
Áåéíÿëõàëã àðõåîëîãëàð ãðóïó
Ãâàòåìàëàäà àïàðûëàí àðõåîëîæè
ãàçìà èøëÿðè çàìàíû ãÿäèì ìàééàëàðûí óíèêàë ùåéêÿëèíè àøêàðëàéûáëàð. Ìàééà ïèðàìèäàñû àðàøäûðûëàðêÿí òàïûëàí äàø ôðèç âÿ àáèäÿíèí åíè äÿ, ùöí äöð ëö éö äÿ 9
ìåòðäèð. Èëêèí ìÿëóìàòëàðà ýþðÿ,
ôðèçëÿ àáèäÿ 590-úû èëäÿ ùàçûðëàíûá. Àáèäÿ èëÿ ôðèçäÿ òàúãîéìà
ìÿðàñèìèíäÿ 3 êèøè ÿêñ îëóíóá.
Ïèðàìèäàäà èíñàí ñêåëåòè âÿ äàøãàøëà áÿçÿäèëìèø áÿçÿê ÿøéàëàðû
äà òàïûëûá. Àðõåîëîãëàðûí ôèêðèíúÿ,
ïèðàìèäàäà ìàééàëàðûí ÿéàíëàðûíäàí áèðè äÿôí îëóíóáìóø.
Ətraf mühitlə dostluğun yeni forması
Èñïàíèéàíûí Æèðîí âÿ Áàðñåëîíà øÿùÿðëÿðèíäÿ äöíéàäà èëê äÿôÿ îëàðàã
äàìûíäà îò ÿêèëìèø ñÿðíèøèí àâòîáóñëàðû êö÷ÿëÿðäÿ ùÿðÿêÿò åòìÿéÿ áàøëàéûá. «ÏùéòîÊèíåòèú» ëàéèùÿñè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ äàìëàðûíà îò âÿ ÷è÷ÿêëÿð ÿêèëìèø àâòîáóñëàð áþéöê øÿùÿðëÿðäÿ, õö-
ñóñèëÿ äÿ ìåãàïîëèñëÿðäÿêè ùàâàíû çÿùÿðëÿéÿí êèìéÿâè ãàðûøûãëàðû, õöñóñèëÿ äÿ äÿì ãàçûíû «óäàúàã», ùàâàíû
îêñèýåíëÿ çÿíýèíëÿøäèðÿúÿê.
«Øÿùÿðëÿð áþéöéöð, ñûõëûã àðòûð,
êö÷ÿëÿð èíñàíû èëëÿð áîéó éàâàø-éàâàø ãÿòëÿ éåòèðÿí ìÿêàíëàðà ÷åâðèëèð.
Áóíóí ãàðøûñûíû àëìàã ö÷öí åêîëîýèéàíû ãîðóìàãëà éàíàøû, øÿùÿðëÿðäÿêè
éàøûëëûüû äà àðòûðìàëûéûã. Ìÿíúÿ, äàìëàðûíäà îò âÿ ÷è÷ÿêëÿð îëàí àâòîáóñëàð ùÿì äÿ ýþç îõøàéûð», - ëàéèùÿíèí
ìöÿëëèôè, ëàíäøàôò äèçàéíåðè Ìàðê Ãðàíåí äåéèá.
Øèðâàí-Àáøåðîí ìåìàðëûã ìÿêòÿáèíèí ÿí
ýþçÿë ÿñÿðëÿðèíäÿí áèðè
îëàí âÿ ÕÛÛÛ ÿñðäÿ èíøà
åäèëìèø Áàéûë ãàëàñû Õÿçÿð äÿíèçèíèí ñóéóíóí
ãàëõûá-åíìÿñè èëÿ çàìàíëà ýàù äÿíèçèí öçöíÿ ÷ûõûð, ýàù äà ñóëàðà
ãÿðã îëàðàã ýþðöíìÿç
îëóð. Ãàëà ìÿíáÿëÿðäÿ
ìöõòÿëèô àäëàðëà («Ñóàëòû øÿùÿð» , «Áàéûë äàøëàðû», «Ñÿáàéûë ãàëàñû»,
«Êàðâàíñàðà», «Õàíÿýàù», «Ýþìðöêõàíà»
âÿ ñ.) àíûëñà äà, åëìè ÿäÿáèééàòäà äàùà ÷îõ
«Áàéûë ãÿñðè» àäû èëÿ òàíûíûð. Áàéûë ãÿñðèíèí
àäàíûí áè÷èìèíÿ óéüóí óçóíñîâ ïëàíû âàð.
Ãàëàíûí óçóíëóüó 180, îðòà åíè èñÿ 35 ìåòðäèð.
Ãàëà äèâàðëàðû øÿðãäÿ àëòû, ãÿðáäÿ èñÿ áåø éàðûìäàèðÿâè (Áàêû ãàëàñûíäàêû êèìè) áöðúëÿ
ìþùêÿìëÿíäèðèëìèøäèð.
Áàéûë ãÿñðèíèí òèêèíòèñè ñèéàñè-ùÿðáè áàõûìäàí ÷îõ ãàðûøûã áèð ÷àüäà - ìîíãîë éöðöøëÿðè áöòöí Éàõûí Øÿðãè ëÿðçÿéÿ ýÿòèðäèéè
âàõòäà (1234-1235-úè èëëÿðäÿ) áàøà ÷àòìûøäû. Àíúàã ñàùèëÿ éàõûí àäàäà òèêèëÿí áó
ìþùòÿøÿì ãÿñðèí þìðö ÷îõ ãûñà îëìóøäóð.
Àëèìëÿðèí ôèêðèíúÿ, 1306-úû èëäÿ áàø âåðÿí
ýöúëö çÿëçÿëÿ íÿòèúÿñèíäÿ ãÿñð ñóëàðà ãÿðã
îëìóøäóð.
Áàêû Àòëàíòèäàñû àäëàíäûðûëàí àäà âÿ îðàäàêû ìþùòÿøÿì ãàëà éàëíûç ÕÂÛÛÛ ÿñðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ ñóéóí àëòûíäàí öçÿ ÷ûõìûøäûð. Õàëã
àðàñûíäà ùÿìèí àäàíû Áàéûë, öñòöíäÿêè àáèäÿíè èñÿ Ñÿáàéûë ãÿñðè àäëàíäûðûáëàð. ßôñàíÿéÿ ýþðÿ, ãÿäèì äþâðëÿðäÿ áó ÿðàçèäÿ «Ñÿáà
øÿùÿðè» âÿ éàõóä «Øàù Áàü» øÿùÿðè îëóá.
Ñÿáàéûë ãÿñðè óçóí ÿñðëÿð áîéó Áàêûéà ýÿëÿí
àëèì âÿ ñÿééàùëàðûí, òÿäãèãàò÷ûëàðûí, òàðèõ÷è
âÿ àðõåîëîãëàðûí äèããÿòèíè þçöíÿ úÿëá åòìèøäèð. ßñëÿí áàêûëû îëàí ßáäöððÿøèä Áàêóâèíèí
ÕÂ ÿñðÿ àèä âåðäèéè ìÿëóìàòà ÿñàñÿí, 1225úè èëäÿ âÿ 1231-úè èëäÿ ýåäÿí ìöùàðèáÿëÿðäÿ
Áàéûë ãÿñðè þç àëûíìàçëûüûíû ãîðóéóá ñàõëàéà áèëìèøäè. Àëìàí àëèìè Å.Êåìïôåð 1683úö èëèí äåêàáðûíäà Áàêûäà îëàðêÿí ÷ÿêäèéè
ãðàôèê ðÿñìäÿ ãàëàíû ìöäàôèÿ èñòåùêàìû êèìè òÿñâèð åòìèøäèð.
дяйярляр
Ãÿñðèí äàø êèòàáÿëÿðè
ÕÕ ÿñðèí îðòàëàðûíäàí åòèáàðÿí àáèäÿíèí
ÿòðàôûíäà àðõåîëîæè ãàçûíòû èøëÿðè àïàðûëûá.
1939-1969-úó èëëÿðäÿ Àçÿðáàéúàí Ìèëëè Åëìëÿð
Àêàäåìèéàñû Òàðèõ Èíñòèòóòóíóí òÿøêèë åòäèéè
àðõåîëîæè åêñïåäèñèéàéà ïðîôåññîð Å.Ïàõîìîâ, àðõåîëîãëàð È.Úÿôÿðçàäÿ âÿ Þ.Èñìèçàäÿ ðÿùáÿðëèê åäèá. Íÿòèúÿäÿ ìöõòÿëèô âàõòëàðäà 699 ÿäÿä éàçûëû äàø âÿ äàøäàí äöçÿëäèëìèø ëþâáÿð òàïûëûá. Äàøëàðûí ÿêñÿðèééÿòè 19401941-úè èëëÿðäÿ, äèýÿð ùèññÿñè èñÿ 1946-1969úó èëëÿðäÿ àøêàð îëóíóá. Áó êèòàáÿëÿðèí ÷îõó
ùàçûðäà Øèðâàíøàùëàð ñàðàéûíûí ùÿéÿòèíäÿ ñàõëàíûëûð. Äàøëàðûí öçÿðè ÿðÿá âÿ ôàðñ éàçûëàðû
èëÿ éàíàøû, çÿíúèðâàðè îðíàìåíò, èíñàí, ùåéâàí, ãóø âÿ ÿôñàíÿâè ùåéâàí òÿñâèðëÿðè èëÿ
áÿçÿäèëèá. Áó çÿíýèí òÿñâèðëÿð êèòàáÿëÿðè ùàçûðëàìûø ñÿíÿòêàðëàðûí éöêñÿê çþâãÿ âÿ èíúÿ
ìöøàùèäÿ÷èëèê ãàáèëèééÿòèíÿ ìàëèê îëäóüóíäàí õÿáÿð âåðèð.
Êèòàáÿëÿð ÿñàñûíäà ìöÿééÿí åäèëìèøäèð
êè, ãÿñð Õÿçÿð äÿíèçèíèí ñàùèëÿ éàõûí ùèññÿñèíäÿ, Áàéûë òÿïÿëÿðèíäÿí áèðèíäÿ 1232-1233úö èëëÿðäÿ Øèðâàíøàù Ýÿðøÿñáèí îüëó ÛÛÛ Ôÿðèáöðçöí (1225-1243) äþâðöíäÿ òèêèëìèøäèð.
Éàçûëàðûí àðàñûíäà Áàéûë ãÿñðèíèí ìåìàðû
ßáäöë Ìÿúèä Ìÿñóä îüëóíóí àäûíûí ãåéä
îëóíäóüó ôðàãìåíò òàïûëìûøäûð. Àáøåðîíóí
âàùèä ìöäàôèÿ ñèñòåìèíÿ äàõèë îëàí øÿùÿð âÿ
Áàéûë ãÿñðèíè øèìàëäàí ìöäàôèÿ åäÿí Ìÿðäÿêàí äÿéèðìè ãàëàñû äà ùÿìèí ìåìàð òÿðÿôèíäÿí òèêèëìèøäèð.
Áàéûë ãÿñðèíäÿí ÿëäÿ åäèëìèø äàøëàð Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí êå÷ìèøèíè, çÿíýèí ìÿäÿíèééÿòèíè, èíúÿñÿíÿòèíè þéðÿíìÿê ö÷öí ÷îõ äÿéÿðëè áèð ìÿíáÿäèð.
Müdriklər deyib ki...
Tarixin önündə getmək onu təsvir eləməkdən qat-qat
maraqlıdır.
Salvador Dali (1904-1989)